មុខវិជ្ជា:វិទ្យាសាស្ត្រសង្គម

វិទ្យាសាស្ត្រសង្គម=វិទ្យាសាស្ត្រសង្គម=

តើវិទ្យាសាស្ត្រជាអ្វី?

មុននឹងឈានទៅកំណត់និយមន័យថា តើវិទ្យាសាស្រ្តជាអ្វីនោះ យើងគួរគប្បីយល់ពាក្យថា តើពុទ្ធិជាអ្វី?

តើវាមានប្រភពមកពីណាខ្លះ?ជាមុនសិន។ មរតកជីវសាស្រ្តមនុស្សបានបង្ករលក្ខណៈងាយស្រួលដល់ការទទួលយកនូវការបណ្តុះបណ្តាលពុទ្ធិ។ ពុទ្ធិ គឺជាបទពិសោធន៍របស់មនុស្សដែលទទួលបានតាមរយៈនៃការធ្វើសង្គមនីយកម្ម។​ ពុទ្ធិនេះត្រូវបានគេចែកចេញជាបីប្រភេទសំខាន់ៗ គឺពុទ្ធិអព្ភន្តញ្ញាណ(intuition) ពុទ្ធិធម្មតា (Common Sense) និងពុទ្ធិវិទ្យាសាស្រ្ត (Rational Experience) ។

១- ពុទ្ធិអព្ភន្តញ្ញាណ= ពុទ្ធិអព្ភន្តញ្ញាណ គឺជាសមត្ថភាពរបស់មនុស្សក្នុងការយល់ដឹងអំពីអ្វីមួយភ្លាមៗដោយមិនចាំបាច់ឆ្លងកាត់ការពិចារណា។ វាជាទម្រង់នៃទស្សនវិជ្ជាដែលកើតឡើងដោយស្វ័យប្រវត្តិ ដោយមិនឆ្លងកាត់ការគិត ការពិចារណាទេ តែលទ្ធផលនៃការវិន្នច្ឆ័យពីអ្វីមួយប្រកបដោយហេតុផល និងដំណោះស្រាយបញ្ហា។ ពុទ្ធិអព្ភន្តញ្ញាណនេះ អាចកើតមានចំពោះតែបុគ្គលមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះ។

២- ពុទ្ធិធម្មតា= ពុទ្ធិធម្មតា គឺជាពុទ្ធិទូទៅ ឬ ជាពុទ្ធិដែលមនុស្សទទួលបានតាម រយៈអង្គវិញ្ញាណ។ វាគឺជាពុទ្ធិដែលមានគ្រប់បុគ្គលទាំងអស់ ឲ្យតែបុគ្គលនោះបានរស់នៅ និងមានអន្តរកម្មជាមួយសង្គមក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ។​ ពុទ្ធិធម្មតា មានដូចជា ទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណី ជំនឿ សាសនា…។ល។

៣- ពុទ្ធិវិទ្យាសាស្រ្ត= ពុទ្ធិវិទ្យាសាស្រ្ត គឺជាពុទ្ធិដែលផ្អែកលើការរកឃើញនូវមូលហេតុ ការកំណត់នូវមូលហេតុដែលមានទំនាក់ទំនងគ្នា ហើយបង្កីតបាននូវតថភាព និងទ្រឹស្តីដែលមានលក្ខណៈជាសាកល។ វាគឺជាប្រព័ន្ធ និងជាទម្រង់នៃបញ្ញាញាណរបស់មនុស្ស ដែលត្រូវបានគេបង្កើតឡើងតាម រយៈនៃការសិក្សា ការពិសោធន៍ទៅលើបាតុភូតធម្មជាតិ និងបាតុភូតសង្គមហើយអាចពិព៌ណនា​ ពន្យល់ ព្យាករណ៍ និងគ្រប់គ្រងវាបានសម្រាប់បម្រើឲ្យផលប្រយោជន៍មនុស្សជាតិ។ សរុបសេចក្តីទៅវិទ្យាសាស្ត្រ ជាអង្គនៃពុទ្ធិដែលមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ។ វាគឺជាពុទ្ធិដែលមានលក្ខណៈច្បាស់លាស់ និងមានលក្ខណៈជាសាកល ដែលអាចត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ដើម្បីពិព៌ណនា​ពន្យល់ និង ព្យាករណ៍ពីតថភាពនៃបាតុភូតធម្មជាតិ និង​សង្គមបានយ៉ាងពិតប្រាកដ។

ខាងក្រោមនេះគឺជាលក្ខណៈជាទូទៅនៃវិទ្យាសាស្ត្រ ៖

Ø រាល់គ្រប់វិទ្យាសាស្ត្រទាំងអស់ សុទ្ធតែមានកម្មវត្ថុសិក្សារបស់វាច្បាស់លាស់។ បាតុភូតធម្មជាតិ និងបាតុភូតសង្គមមិនអាចឲ្យគេសិក្សារួមជាមួយគ្នាបានទេ។ ដូច្នេះវិទ្យាសាស្ត្រនីមួយៗត្រូវតែជ្រើសរើសនូវទិដ្ឋភាពដាច់ដោយឡែកណាមួយនៃធម្មជាតិ ឬ សង្គមដើម្បីធ្វើជាកម្មវត្ថុសិក្សារបស់ខ្លួនឲ្យបានជាក់លាក់។

Ø វិទ្យាសាស្ត្រ គឺមានវិធីសាស្ត្រក្នុងការស៊ើបអង្កេតចំពោះបាតុ​ភូតធម្មជាតិ ឬ បាតុភូតសង្គម។ មានអ្នកប្រាជ្ញជាច្រើនបានប្រកាន់ខ្ជាប់នូវទស្សនៈថា កម្មវត្ថុសិក្សាអាចមានច្រើនជាងវិធីសាស្ត្រនៃការសិក្សា។

Ø វិទ្យាសាស្ត្រមានការចាប់អារម្មណ៍ជាសំខាន់ទៅលើការស្វែងរកឲ្យឃើញនូវភស្តុតាងដែលជាមូលហេតុចម្បងសម្រាប់ការកំណត់ការពិត។ វិទ្យាសាស្ត្រ គឺមានភាពច្បាស់លាស់ជាងឧត្តមគតិ។

Ø វិទ្យាសាស្ត្រ គឺការពិត និងមានលក្ខណៈជាសាកល។ វាអាចកំណត់បាននូវរាល់គ្រប់ស្ថានភាពដោយពុំគិតដល់ពេលវេលា និងបរិយាកាសឡើយ។ ការពិត គឺជាលទ្ធភាព និងជាឆន្ទៈក្នុងការសិក្សាពីព្រឹត្តិការណ៍ដើម្បីស្វែងយល់ពីអ្វីមួយ។

Ø គោលបំណងដ៏ចម្បងរបស់វិទ្យាសាស្ត្រ គឺការរកឲ្យឃើញនូវចម្លើយនៃកម្មវត្ថុ និងព្រឹត្តិការណ៍ពិតប្រាកដ។ គោលបំណងដ៏ខ្ពស់របស់វិទ្យាសាស្ត្រ គឺការពិត។

Ø វិទ្យាសាស្ត្រ ធ្វើការពិព៌ណនា​ពន្យល់ និងព្យាករណ៍ចំពោះបាតុភូតផ្សេងៗដែលអាចកើតមានឡើងដោយឈរលើមូលដ្ឋាននៃការប្រមូលនូវភស្តុតាង និងមូលហេតុដែលមានទំនាក់ទំនងគ្នា និងសមាហរណកម្មគ្នាសម្រាប់ការសន្និដ្ឋានឲ្យបានពិតប្រាកដ។ មូលហេតុអាចជាគោលការណ៍ធ្វើឲ្យមានលទ្ធភាពក្នុងការប៉ាន់ប្រមានទៅលើព្រឹតិការណ៍ឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។

I- ប្រភេទនៃវិទ្យាសាស្រ្ត

           វិទ្យាសាស្រ្ត ត្រូវបានគេចែកចេញជាពីរប្រភេទសំខាន់ៗ គឺវិទ្យាសាស្រ្តធម្មជាតិ (Natural Sciences) និងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គម (Social Sciences)។

១-វិទ្យាសាស្ត្រធម្មជាតិ=

វិទ្យាសាស្ត្រធម្មជាតិ គឺជាវិទ្យាសាស្ត្រដែលសិក្សាពីលក្ខណៈរូប វ័ន្តនៃធម្មជាតិ ដូចជាសិក្សាពីឥទ្ធិនៃធម្មជាតិ និងប្រែប្រួលរបស់វា។ ម្យ៉ាងទៀតគេអាចនិយាយឲ្យងាយយល់ថា វិទ្យាសាស្ត្រធម្មជាតិ គឺជាវិទ្យាសាស្ត្រដែលសិក្សាពីបាតុភូតធម្មជាតិ។ មុខវិជ្ជាមួយចំនួននៃវិទ្យាសាស្ត្រធម្មជាតិរួមមានគណិតវិទ្យា រូបវិទ្យា គីមីវិទ្យា តារាវិទ្យា ជីវវិទ្យា …៘

២-វិទ្យាសាស្ត្រសង្គម=

វិទ្យាសាស្ត្រសង្គម គឺជាវិទ្យាសាស្ត្រសិក្សាពីទិដ្ឋភាពផ្សេងៗនៃសង្គមមនុស្ស ឬ សិក្សាអំពីបាតុភូតសង្គម។ ដូចបានរៀបរាប់យ៉ាងលំអិតរួចមកហើយនៅជំពូកទី២ថា វិទ្យាសាស្ត្រសង្គមរួមមាន សង្គមវិទ្យា នរវិទ្យា សង្គមកិច្ចវិទ្យា ចិត្តវិទ្យា ប្រវត្តិវិទ្យា សេដ្ឋកិច្ចវិទ្យា វិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ…៘

II. អត្ថន័យ និង​និយមន័យសង្គមវិទ្យា

១- អត្ថន័យនៃពាក្យសង្គមវិទ្យា= ពាក្យ “សង្គមវិទ្យា (Sociology)” ក្លាយមកពីភាសាពីររួមបញ្ចូលគ្នា គឺភាសាឡាតាំង “Socious” ដែលមានន័យថា “សង្គម (Society)” និងភាសាក្រិច “Logos” ដែលមានន័យថា “វិទ្យាសាស្ត្រ (Science)” ឬ “ការសិក្សា (Study)” ។ ប្រសិនគេបង្រួមពាក្យទាំងពីរនេះបញ្ចូលគ្នាទៅ គេនឹងបានអត្ថន័យរួមមួយដែលមានន័យថា សង្គមវិទ្យាជាគឺជា “វិទ្យាសាស្ត្រសិក្សាពីសង្គម (Sociology is the Science Study of Society)” (Edward Sagain, 1998)។

២-និយមន័យសង្គមវិទ្យា= ​ ដូចបានឲ្យអត្ថន័យខាងលើរួចមកហើយថា សង្គមវិទ្យាគឺជា “វិទ្យាសាស្ត្រសិក្សាអពីសង្គម”។ ប៉ុន្តែ អត្ថន័យនេះ ហាក់មានភាពទូលំទូលាយពេក ព្រោះវាអាចធ្វើឲ្យមានការភាន់ច្រឡំជាមួយអត្ថន័យនៃមុខវិជ្ជាមួយចំនួនទៀតដែលស្ថិតនៅក្នុងវិទ្យាសង្គមជាមួយគ្នា។​ម្យ៉ាងវិញទៀត វាអាចមានការលំបាកក្នុងការកំណត់ព្រំដែននៃការសិក្សារបស់វាឲ្យបានច្បាស់លាស់។ ហេតុដូច្នេះហើយ ទើបមានសង្គមវិទូជាច្រើន បានខិតខំបញ្ចោញទស្សនៈរបស់ខ្លួនដើម្បីចង្អុលបង្ហាញ ពីនិយមន័យនៃមុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យាដោយផ្អែកលើកម្មវត្ថុ និងវិធីសាស្ត្រនៃការសិក្សាឲ្យបានពិតប្រា​កដ។ ខាងក្រោមគឺជានិយមន័យខ្លះៗត្រូវ បានធ្វើការកត់សំគាល់ដែលមានដូចខាងក្រោម៖

១- លោក អូរហ្គូសកុំ (Auguste​Comte, 1798-1857)៖ សង្គមវិទ្យាគឺជាការសិក្សាពីក្រិតក្រម្យ ឬ ពីបាតុភូតសង្គមដោយគោរពតាមគោលការណ៍ឬវិធីវិទ្យាសាស្ត្រ (Positivism)។

២- លោក ម៉ាក្សវេប៊័រ (Max Weber,1864-1920)៖ សង្គមវិទ្យា គឺជាវិទ្យាសាស្ត្រដែលព្យាយាមបកស្រាយពន្យល់ពីសកម្មភាពរបស់សង្គម (Social Action)។

៣-លោក ខាស្សប៊័រ (J.F. Cusber, 1925)៖ សង្គមវិទ្យា គឺជាអង្គនៃពុទ្ធិវិទ្យាសាស្ត្រស្តីអំពីអន្តរកម្មសង្គមមនុស្ស។

៤- លោក ហ្វាឆាល (H.P.Faichild,1930)៖ សង្គមវិទ្យា គឺជាវិទ្យាសាស្ត្រសិក្សាពីអន្តរកម្មរវាងបុគ្គល និងឥទ្ធិពលនៃមជ្ឈដ្ឋានសង្គមមកលើខ្នាតគំរូនៃការប្រព្រឹត្តិរបស់ពួកគេ។

៥- លោក ម៉ូរីសជីន្សប៊ឺត (Morris Ginsberg, 1932)៖ សង្គមវិទ្យា គឺជាវិទ្យាសាស្ត្រសិក្សាពីអន្តរកម្មរវាងបុគ្គល និងលទ្ធផលទាំងឡាយដែលកើតចេញពីអន្តរកម្មទាំងនោះ។

៦- លោក ប៉ាក និងលោក ប៊ើហ្គិស (R.E.Park & F.W. Burgess, 1955)៖ សង្គមវិទ្យា គឺជាវិទ្យាសាស្ត្រសិក្សាពីការប្រមូលផ្តុំ ខ្នាតគំរូនៃឥរិយាបថរបស់សង្គមមនុស្ស។

៧- លោក ម៉ាក្សអាយវ័រ និងលោក ផេជ (Mac Iver &​Page,1945)៖សង្គមវិទ្យា គឺជាការសិក្សាពីប្រព័ន្ធនៃអន្តរកម្មរបស់សង្គម មនុស្ស។

៨- លោក ជីដិង្ស (Gidings, 1904)៖ សង្គមវិទ្យា គឺជាប្រព័ន្ធនៃការសិក្សាពីប្រភពដើម ការរីកលូតលាស់ និងការអភិវឌ្ឍនៃខ្នាតគំរូរបស់ស្ថាប័នដូចជា គំរូនៃការសហប្រតិបតិ្តការគ្នាទាំងកាយចិត្ត គំនិត និងលក្ខខណ្ឌនៃសីលធម៌របស់សង្គមមនុស្ស។

៩- លោក ហារីចនសុន (Hary M. Johnson, 1960) ៖សង្គមវិទ្យា គឺជាវិទ្យាសាស្ត្រដែលជាប់ទាក់ទិនទៅនឹងការសិក្សាពីក្រុមសង្គម ដូចជាសិក្សាពីរចនាសម្ព័ន្ធរបស់វា ឬ គំរូនៃការរៀបចំគ្រប់គ្រង ដំណើរការក្នុងការថែរក្សា ឬ ការប្រែប្រួលទម្រង់នៃអន្តរកម្មរវាងសមាជិកក្រុមទាំងអស់នោះ។

១០- លោក ពើរី (Perry, 1983) ៖ សង្គមវិទ្យា គឺជាប្រព័ន្ធ និងជាវិទ្យាសាស្ត្រសិក្សាពីឥរិយាបថរបស់សង្គមមនុស្ស និងសិក្សាពីប្រព័ន្ធអន្តរកម្មដែលជាបច្ច័យបង្កើតឲ្យមានខ្នាតគំរូនៃឥរិយាបថសង្គមទាំងអស់នោះ។

១១- លោក ហេស្ស (Hess, 1982)៖ សង្គមវិទ្យា មិនគ្រាន់តែសិក្សាពីឥរិយាបថរបស់សង្គមមនុស្សប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាក៏ផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់សិក្សាទៅលើបទដ្ឋាន និងរចនាសម្ព័ន្ធរបស់សង្គម ដោយពិនិត្យមើលទៅលើឥទ្ធិពលនៃមជ្ឈដ្ឋានសង្គមដែលយើងរស់នៅផងដែរ។

ទោះបីនិយមន័យខាងលើ មានលក្ខណៈខុសប្លែកគ្នាខ្លះៗក៏ដោយ ក៏គេសង្កេតឃើញមានចំណុចរួមគ្នាមួយចំនួន ដែលយើងអាចធ្វើទូទៅកម្មបានថា សង្គមវិទ្យា គឺជាប្រព័ន្ធ និងជាវិទ្យាសាស្ត្រសិក្សាពីអន្តរកម្មរវាងបុគ្គល និងអន្តរកម្មសង្គម ដែលបង្កើតឲ្យមានខ្នាតគំរូនៃឥរិយាបថរបស់មនុស្ស។ សង្គមវិទ្យា ក៏សិក្សាពីឥទ្ធិពលនៃមជ្ឈដ្ឋានសង្គម មជ្ឈដ្ឋានធម្មជាតិ (ភូមិសាស្រ្ត និងអាកាសធាតុ) មកលើដំណើរការរបស់សង្គម និងបទពិសោធន៍របស់បុគ្គលផងដែរ។

III. ប្រវត្តិសង្ខបនៃការចាប់កំណើតរបស់សង្គមវិទ្យា

មុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យា បានចាប់បដិសន្ធិឡើងអាស្រ័យដោយស្ថានភាពផេ្សងៗពីគ្នារបស់សង្គមនីមួយៗ នៅលើពិភពលោក។ តែទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ វាក៏ត្រូវបានគេស្រាវជ្រាវរកឃើញថា សង្គមវិទ្យាបានចាប់កំណើតមុនគេនៅទ្វីបអឺរ៉ុប។​ខាងក្រោមនេះ យើងនឹងលើកយកពីការកើតឡើងនៃសង្គមវិទ្យានៅអឺរ៉ុប នៅអាមេរិក និងនៅកម្ពុជា មកធ្វើការបកស្រាយម្តងមួយៗដូចតទៅ៖

១- សង្គមវិទ្យានៅអឺរ៉ុប=

       តាមការស្រាវជ្រាវបានរកឃើញថា សង្គមវិទ្យាបានកើតឡើងមុនគេបង្អស់នៅអឺរ៉ុបក្នុងអំឡុងពេលរវាងចុងសតវត្សទី១៨ និងដើមសតវត្សទី១៩ (ឆ្នាំ១៨៣៨)។ លោក អូរហ្គូសកុំ (Auguste Comte) អតីតទស្សនវិទូសញ្ជាតិបារាំង ត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាបិតាសង្គមវិទ្យា ពីព្រោះតែគេរកបានឃើញថា គាត់បានបង្កើតពាក្យសង្គមវិទ្យា និងប្រើប្រាស់វាមុនគេ នៅក្នុងស្នាដៃរបស់គាត់ដែលមានចំណងជើងថា “The Course of Positive Philosophy” បោះពុម្ពផ្សាយនៅឆ្នាំ១៨៤២។

តើមានមូលហេតុសំខាន់ៗអ្វីខ្លះដែលនាំឲ្យលោកអូរហ្គូសកុំ (Auguste Comte) បង្កើតសង្គមវិទ្យានេះឡើង? មានឥទ្ធិពលចម្បងៗ ពីរដែលបានជំរុញឲ្យសង្គមវិទ្យាកើតឡើងមុនគេនៅអឺរ៉ុប គឺបដិវត្តន៍ឧស្សា​ហកម្ម (Industrial Revolution) និងបដិវត្តន៍ នយោបាយ។ បដិវត្តន៍ឧស្សា​ហកម្ម (Industrial Revolution) បានកើតឡើងនៅទីក្រុងឡុងនៃប្រទេសអង់គ្លេសក្នុងរវាងឆ្នាំ១៧៥០-១៩០០ និងបដិវត្តន៍នយោបាយបានកើតឡើងនៅប្រទេសបារាំង (French Revolution) ក្នុងឆ្នាំ១៧៨៩។ ឥទ្ធិពលនៃបដិវត្តន៍ទាំងពីរខាងលើនេះ បានធ្វើឲ្យសង្គមនៅអ៊ឺរ៉ុបនាសម័យនោះមានការផ្លាស់ប្តូរជំនឿសាសនា ពុទ្ធិ ផ្នត់គំនិត មនោគមន៍វិជ្ជានៃការដឹកនាំ សេដ្ឋកិច្ច និងរបៀបរបបនៃការរស់នៅ។ ឧទាហរណ៍ដូចជាប្រជាពលរដ្ឋបានកាត់បន្ថយពីការជឿលើអាទិទេព ឬ ព្រហ្មលិតទៅរកការពិត និងវិទ្យាសាស្ត្រ​ពីការផលិតសម្ភារៈប្រើប្រាស់ដោយដៃ (សិប្បកម្ម) ទៅរកការប្រើប្រាស់ម៉ាស៊ីនស្វ័យប្រវត្តិ ពីការធ្វើដំណើរ និងដឹកជញ្ជូនដោយកម្លាំងមនុស្ស និងសត្វទៅជាគ្រៀងចក្រ ពីការបាញ់ព្រួញ កាំបិតទៅជាសាស្រ្តាវុធទំនើបៗ។ល។ លើសពីនេះទៅទៀត មានចលនា បម្លាស់ទីពីជនបទទៅរស់នៅក្នុងទីក្រុង ប្រែក្លាយឋានៈរបស់ខ្លួនពី​កសិករទៅ​ជាកម្មករ ពីការប្រកបរបរកសិកម្មទៅជាឧស្សាហកម្ម …។ល។​ ការផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងឆាប់រហ័សទាំងអស់នេះ បានបង្កឲ្យសង្គមមានការប្រឈមមុខជាមួយនឹងបញ្ហាជាច្រើនដែលត្រូវដោះស្រាយ ជាពិសេសគឺសង្រ្គាមឈ្លានពានដណ្តើមទឹកដី និងអំណាចពីគ្នាទៅវិញទៅមក ស្របគ្នាជាមួយនឹង សង្រ្គាមរវាងវណ្ណៈអធន និងវណ្ណៈមូលធននិយម។ លទ្ធផលនៃសង្រ្គាម បានបណ្តាលឲ្យសង្គមនៅអឺរ៉ុបនាសម័យនោះធ្លាក់ចុះដុនដាបយ៉ាងខ្លាំងលើគ្រប់វិស័យ ជាពិសេសវិស័យសេដ្ឋកិច្ច​ នយោបាយ សណ្តាប់ធ្នាប់ និងសន្តិសុខសង្គមទាំងមូល។ ដោយសារហេតុផលទាំងនេះហើយ ទើបធ្វើឲ្យមានការភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំងក្នុងចំណោមស្រទាប់ទស្សនវិទូ ដែលមានឧត្តមគតិសេ្នហាមនុស្សជាតិ និងសន្តិភាពនាសម័យនោះ បានខិតខំរិះរកមធ្យោបាយដើម្បីដោះស្រាយ​ និងកសាងសង្គមជាតិឡើងវិញ។ ព្រមជាមួយគ្នានោះ លោកអូហ្គូសកុំក៏បានបង្កើតមុខវិជ្ជាសង្គម​វិទ្យានេះឡើង គឺដើម្បីសិក្សាពីជីវិតសង្គម ដោយគោរពទៅតាមគោលការណ៍វិទ្យាសាស្រ្តដែលគាត់ឲ្យឈ្មោះថា “វិជ្ជមាននិយម (Positivism)” (Hess:1982)។ ឥទ្ធិពលនៃព្រឹត្តិការណ៍បដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្ម និងបដិវត្តន៍នយោបាយ បានធ្វើឲ្យសង្គមនៅអឺរ៉ុបនាសម័យនោះធ្លាក់ដុនដាបលើគ្រប់វិស័យ ទើបធ្វើឲ្យមុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យានេះបានកើតឡើងនៅទីនោះមុនគេ៕ ការចាប់កំណើតរបស់សង្គមវិទ្យា នៅក្នុង ខណៈពេលដែលសង្គមនៅអ៊ឺរ៉ុបមានការប្រែប្រួលយ៉ាងឆាប់រហ័ស ហើយបង្កឲ្យប្រជាកសិករបាត់បង់ដីធ្លី ផ្ទះសម្បែង និងមុខរបរ ក៏បង្ខំចិត្តធ្វើចំណាកស្រុកដើម្បីទៅរកការងារជាកម្មកររោងចក្រ និងជម្រកនៅតំបន់ទីក្រុង ហើយបានប្រឈមមុខជាមួយបញ្ហាសង្គមជាច្រើន ខណៈនោះ សង្គមវិទ្យា ក៏ត្រូវបានកើតឡើង​ ដើម្បីសិក្សា​ពីបញ្ហាសង្គមតាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រក្នុងគោលដៅស្វែងយល់ពីមូលហេតុចម្បងៗរបស់សង្គមឲ្យបានពិតប្រាកដ ដើម្បីងាយស្រួលក្នុងការកសាងបាននូវគោលនបាយសម្រាប់ដំណោះស្រាយ និងកសាងសង្គមឡើងវិញ ឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់។ ប្រភពនៃរូបថតៈ John Macionis,(1987, 4th Ed), Sociology Printice Hall, Inc។

២- សង្គមវិទ្យា​នៅសហរដ្ឋ​អាមេរិក=

សង្គមវិទ្យានៅសហរដ្ឋអាមេរិក ក៏មានឬសគល់ចេញពីគំរូនៃសង្គមវិទ្យា​នៅអឺរ៉ុបផងដែរ។ ប៉ុន្តែ សង្គមវិទ្យានៅសហរដ្ឋ​អាមេរិក​មានចរិកលក្ខណៈ​មួយចំនួនខុសពី​​សង្គម​​វិទ្យានៅអឺរ៉ុបត្រង់ថា សង្គមវិទ្យា​នៅអឺរ៉ុបបានយកចិត្តទុកដាក់ច្រើនលើការសិក្សាពីបម្រែបម្រួល និងស្ថេរភាពនៃជីវិតសង្គម ចំណែកឯសង្គមវិទ្យានៅសហរដ្ឋអាមេរិកវិញបាន​យក​ចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំង ក្នុងការសិក្សាទៅ​​លើបញ្ហា​សង្គមដែលបានកើតមាននៅក្នុងទីក្រុងនាសម័យនោះ ហើយក៏បាន​យកលទ្ធផលនៃការសិក្សានោះ មកធ្វើជាគោល​​នយោបាយដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហា​ និងអភិវឌ្ឍន៍សង្គមទទួលបានជោគជ័យមុនគេនៅលើពិភពលោកតាំងពីពេលនោះមក។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ដោយសារលទ្ធផលនៃការ​អនុវត្ត​គោលនយោ បាយ​ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាសង្គម ​តាមបែបសង្គមវិទ្យានៅទីក្រុងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកទទួលបានជោគជ័យ​​ទើបសាស្ត្រាចារ្យ​ជនជាតិ​អាមេរិកកាំងម្នាក់​ឈ្មោះវីលៀមក្រាហាំ (William Graham, 1840-1910) ក៏បានយកមេរៀនសង្គមវិទ្យា​​នេះ ទៅ​បង្រៀន​និស្សិត​អាមេរិកមុនគេនៅសាកល​វិទ្យាល័យយែល (Yale) នាឆ្នាំ១៨៧៦​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​(Bringeroff, 1985)។ រយៈពេលដប់ប្រាំឆ្នាំក្រោយមក លោកសាំម័រ (Summer) ក៏បានយកមេរៀនសង្គមវិទ្យានេះ ទៅបង្រៀនជាផ្លូវការនៅ​តាមសាកលវិទ្យាល័យនានានៃសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលមានចំនួនរហូតដល់ទៅដប់ប្រាំបីសាកលវិទ្យាល័យបន្ថែមទៀត។ ការបង្រៀនមុនដំបូងគេ ត្រូវបានធ្វើឡើងនៅសាកលវិទ្យាល័យជីកាហ្គោ (University of Chicago) ក្នុងឆ្នាំ១៨៩២ ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកអាលប៊ីយុងស្មល(Albion Small)។ គាត់ គឺជាអ្នកដែលបានខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើឲ្យមានការទទួល​ស្គាល់មុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យានៅក្នុងកម្មវិធីសិក្សានៃសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយគាត់ក៏ជាអ្នកទីមួយដែរ ដែលបានសរសេរ​សៀវភៅ​សង្គម​វិទ្យា និងជាអ្នកទីមួយដែលបានបង្កើតការសែត​សង្គមវិទ្យាអាមេរិកកាំង។ ក្នុងរយៈពេលតែសែសិបឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ សាកលវិទ្យាល័យជីកាហ្គោ បានក្លាយទៅជាកន្លែងដ៏សំខាន់ជាងគេក្នុងពិភពលោក ដ៏ល្បីល្បាញសម្រាប់ការបណ្តុះបណ្តាលនិស្សិតសង្គមវិទ្យាអាមេរិកកាំង (Bringeroff, 1985)។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៦០មក សាកលវិទ្យាល័យស្ទើរតែទាំងអស់​​នៅសហរដ្ឋអាមេរិក មានដេប៉ាតឺម៉ង់​សង្គមវិទ្យា និងមានប្រហែលជាចិត​សិបសាកលវិទ្យាល័យ មានកម្មវិធីបណ្តុះបណ្តាល​និស្សិតសង្គមវិទ្យាថ្នាក់បណ្ឌិត។

៣- សង្គមវិទ្យានៅ​​កម្ពុជា=

ការចាប់បដិសន្ធិនៃមុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យានៅកម្ពុជា មានស្ថានភាពស្រដៀងគ្នាទៅនឹងសង្គមវិទ្យានៅអ៊ឺរ៉ុបនាសតវត្សរ៍ទី១៩ផងដែរ​។ គឺវាកើតឡើងនៅចំពេលដែលស្ថានភាពសង្គមកម្ពុជា កំពុងស្ថិតក្នុងការកែទម្រង់លើគ្រប់វិស័យ ជាពិសេសផ្នែកនយោបាយ(ពីមនោគមន៍វិជ្ជាកុម្មុយនីស ឬ សង្គមនិយមទៅជាលិទ្ធិសេរីប្រជាធិបតេយ្យសេរី) ​និងការកែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ច (ពីរបបសេដ្ឋកិច្ចសមូហភាពទៅកាន់សេដ្ឋកិច្ចទីផ្យាសេរី)។ ឥទ្ធិពលនៃការកែទម្រង់នេះ បានធ្វើឲ្យមានការប្រែប្រួលជាជង្ហុកនៃរបៀបរបបរបស់សង្គមខ្មែរ។ ការបង្កើតឲ្យមានកម្មសិទ្ធឯកជនឡើងវិញនាឆ្នាំ១៩៨៨ បានចាប់ផ្តើមទាក់ទាញឲ្យមានការហូរចូលនៃអ្នកវិនិយោគទុនឯកជន មានការរីកដុះ​ដាល​នៃរោងចក្រឧស្សាហកម្ម សណ្ឋា គារ ភោជនីដ្ឋាន ទេសចរណ៍.... នៅក្នុងតំបន់ទីក្រុង។ និន្នាការនេះ បានទាក់ទាញ និងជំរុញឲ្យមានការធ្វើចំណាកស្រុករបស់ប្រជាជនពីជនបទមករស់នៅទីក្រុងដើម្បីស្វែងរកការងារធ្វើ ដែលជាហេតុនាំឲ្យមានកំណើននៃដង់ស៊ីតេប្រជាជនយ៉ាងឆាប់រហ័យនៅទីក្រុង ស្របជា មួយនឹងការប្រឈមមុខជាមួយបញ្ហាជាច្រើន ដូចជាបញ្ហាបរិស្ថាន អនាម័យ​ ទំនាស់ដីធ្លី គ្រឿងញៀន សណ្តាប់ធ្នាប់ សន្តិសុខ ចរាចរណ៍....។ ស្ថានការណ៍ខាងលើនេះ តម្រូវឲ្យមានការយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងក្លាក្នុងការស្វែងរកដំណោះស្រាយជាយុទ្ធសាស្រ្តឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព។ ដូច្នេះមុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យាក៏ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីធ្វើការសិក្សាបញ្ហាសង្គមតាមបែបវិទ្យាសាស្រ្តជាបន្ទាន់ ក្នុងគោលដៅរួមចំណែកជួយដល់ភ្នាក់ងារផ្សេងៗដែលពាក់ព័ន្ធ យកលទ្ធនៃការសិក្សានេះមកកសាងជាគោលនយោបាយ​ច្បាប់ និងផែនការសម្រាប់ទប់ស្កាត់ កាត់បន្ថយ និងដោះស្រាយបញ្ហាដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍សង្គមខ្មែរយើងឡើងវិញបន្ទាប់ពីខ្ទេចខ្ទាំដោយសារសង្គ្រាម និងរបបប្រល័យពូជសាសន៍។ ស្របពេលជាមួយគ្នានោះ ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡានៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ ក៏បានសហការគ្នាជាមួយដៃគូអភិវឌ្ឍន៍មកពីសាកលវិទ្យាល័យបូឡូញ៉ានៃប្រទេស អ៊ីតាលី តាមរយៈតំណាងអង្គការមនុស្សលោកថ្មី (New Humanities Organization) ប្រចាំនៅកម្ពុជា បានបើកឲ្យមានដេប៉ាតឺម៉ង់សង្គមវិទ្យាជាផ្លូវការឡើងនៅឆ្នាំ១៩៩៤ ដើម្បីបណ្តុះបណ្តាលនិស្សិតខ្មែរទៅតាមសេចក្តីត្រូវការទីផ្សាការងាររបស់កម្ពុជា ហើយទទួលបានជោគជ័យរហូតមកទល់បច្ចប្បន្នកាលនេះ។​ តែទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ គិតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះ មានតែសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ និងវិទ្យាស្ថានជាតិសង្គមកិច្ចប៉ុណ្ណោះ ដែលមានសិក្សាជំនាញ​សង្គមវិទ្យា ចំណែកឯសាកលវិទ្យាល័យផ្សេងៗទៀតពុំទាន់មានកម្មវិធីសម្រាប់​ធ្វើការបណ្តុះ​បណ្តាលនិស្សិត​ជំនាញ​សង្គមវិទ្យានូវឡើយទេ គឺគ្រាន់តែបានបញ្ចូលមកមុខវិជ្ជានេះ ទៅក្នុងកម្មវិធីសិក្សានៃឯកទេសផ្សេងៗមួយចំនួនតែប៉ុណ្ណោះ។ ជាលទ្ធផលនៃការបណ្តុះបណ្តាល​គិតមកដល់ឆ្នាំ២០១៨នេះ ដេប៉ាតឺម៉ង់សង្គមវិទ្យា​បានបណ្តុះបណ្តាលនិស្សិតកម្ពុជាថ្នាក់បរិញ្ញាត្រ ផ្នែកអាហាររូបករណ៍បានចំនួន២៤ជំនាន់ និងនិស្សិតថ្នាក់បង់ថ្លៃសិក្សា ចំនួន១៨ជំនាន់ ដែលមានចំនួនសរុបទាំងអស់ជិត៣ពាន់នាក់ ព្រមជាមួយនឹងនិស្សិតថា្នក់បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ផងដែរ៕

ទំនាក់ទំនងសង្គមវិទ្យានិងមុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម (Sociology and Other Social Sciences)

I-មិនមែនមានតែមុខវិជ្ជា សង្គមវិទ្យា មួយមុខប៉ុណ្ណោះទេ ដែលសិក្សាពីបាតុភូតសង្គម ប៉ុន្តែវាត្រូវបានគេសិក្សារួមគ្នាដោយពួកវិទ្យាសាស្រ្តសង្គមផងដែរ។ មុខវិជ្ជាដែលស្ថិតនៅក្នុងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គមជាមួយគ្នារួមមាន៖

មុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យា នរវិទ្យា សង្គមកិច្ចវិទ្យា ចិត្តវិទ្យា ប្រវត្តិវិទ្យា សេដ្ឋកិច្ចវិទ្យា វិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ…។ល។​ គ្រាន់តែមុខវិជ្ជាទាំងអស់នោះ មានកម្មវត្ថុ និងវិធីសាស្រ្តនៃការសិក្សាដាច់ដោយឡែកៗពីគ្នាតែប៉ុណ្ណោះ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រសិនបើយើងធ្វើការប្រៀបធៀបរវាងមុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យា ជាមួយនឹងមុខវិជ្ជាទាំងនោះឃើញថា វាមានលក្ខណៈដូចគ្នា និងខុសគ្នាផងដែរ។ លក្ខណៈដូចគ្នាត្រង់ថា មុខវិជ្ជាទាំងនោះស្ថិតក្នុងក្រុមនៃវិទ្យាសាស្រ្តសង្គមជាមួយគ្នា ប៉ុន្តែវាមានលក្ខណៈខុសគ្នាមួយចំនួនត្រង់ថា មុខវិជ្ជាទាំងនោះមានកម្មវត្ថុសិក្សា វិធីសាស្រ្ត និងទ្រឹស្តីផ្សេងៗពីគ្នា។ សង្គមវិទ្យាបានសិក្សាទៅលើអន្តរកម្មរវាងទិដ្ឋភាពនីមួយៗនៃសង្គមទាំងមូល ចំណែកឯមុខវិជ្ជាផ្សេងៗទៀត បានសិក្សាទៅលើតែទិដ្ឋភាពមួយៗនៃសង្គមដាច់ដោយឡែកពីគ្នាតែប៉ុណ្ណោះ។ ការសិក្សាពីទំនាក់ទំនងរវាងមុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យា និងមុខវិជ្ជាមួយចំនួនទៀតនៃវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម បានផ្តល់ឲ្យយើងកាន់តែយល់យ៉ាងច្បាស់ថែមទៀត ទៅលើកម្មវត្ថុនៃការសិក្សា វិធីសាស្ត្រនៃការសិក្សា និងទ្រឹស្តីរបស់សង្គមវិទ្យា។ មុខវិជ្ជានៃវិទ្យាសាស្ត្រសង្គមខ្លះៗក្នុងចំណោមមុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រសង្គមទាំងឡាយដែលត្រូវបានយកមកបង្ហាញនៅទីនេះរួមមាន ៖

១-សង្គមវិទ្យា និងនរវិទ្យា

កម្មវត្ថុនៃការសិក្សារបស់នរវិទ្យាចែកជាពីរផ្នែកសំខាន់ៗ គឺនរវិទ្យារូបសាស្រ្ត (Physical Anthropology) និងនរវិទ្យាវប្បធម៌ (Cultural Anthropology)។ នរវិទ្យារូបសាស្រ្ត សិក្សាពីកំណកំណើតនៃអំបូរពូជសាសន៍របស់មនុស្សនៅលើពិភពលោក ដូចជាលក្ខណៈរូបរាង ពណ៌សម្បុរ ទម្រង់មុខមាត់។ល។ ចំណែកឯ នរវិទ្យាវប្បធម៌វិញគឺ ជាមុខវិជ្ជាមួយដែលមានកម្មវត្ថុសិក្សាស្រដៀងគ្នាជាមួយនឹងសង្គមវិទ្យា។ នរវិទ្យាវប្បធម៌ផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់សិក្សាពីដើមកំណើតនៃវប្បធម៌របស់ក្រុមសង្គមនីមួយៗ នៅសម័យបុរាណ ឬ សហគមន៍កុលសម្ព័ន្ធដែលមានសេសសល់រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្នកាល ដែលកំពុងរស់នៅតំដន់ដាច់ស្រយាលនានានៅលើពិភពលោក។ ការខុសគ្នាជាចម្បងរវាងមុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យា និងនរវិទ្យានេះនៅត្រង់ថា នរវិទ្យាចាប់អារម្មណ៍សិក្សាទៅលើវប្បធម៌សង្គមបុរាណ (Primitive​Societies) ចំណែកឯសង្គមវិទ្យាវិញ មានការយកចិត្តទុកដាក់សិក្សាពីវប្បធម៌សង្គមនៅសម័យបច្ចុប្បន្ន។ ប៉ុន្តែនៅសតវត្ស ទី២០ នរវិទូក៏បានពង្រីកកម្មវត្ថុនៃការសិក្សារបស់ខ្លួនដោយរួមបញ្ចូលទាំងសហគមន៍ និងសង្គមសម័យទំនើបផងដែរដើម្បីពិនិត្យមើលពីការវិវត្តិនៃវប្បធម៌របស់ពូជសាសន៍នីមួយៗ។ ហេតុដូច្នេះហើយ ទើបធ្វើឲ្យមុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យាមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធផងដែរជាមួយមុខវិជ្ជានរវិទ្យាវប្បធម៌ ព្រោះសង្គមវិទូត្រូវការទ្រឹស្តីផ្សេងៗរបស់នរវិទូដើម្បីរួមបញ្ចូលគ្នាជាមួយទ្រឹស្តីសង្គមវិទ្យា ក្នុងការឈានទៅយល់បានទាំងស្រុងពីឥរិយាបថរបស់សង្គមបច្ចុប្បន្ន និងដើម្បីពិព៌ណនា ពន្យល់ និងព្យាករណ៍ទៅអនាគតផងដែរ។

២-សង្គមវិទ្យា និងសង្គមកិច្ចវិទ្យា

នៅពេលដែលប្រជាជន និងភ្នាក់ងារជាច្រើនមានការចាប់អារម្មណ៍ក្នុងការកសាងសង្គមឲ្យកាន់តែប្រសើរឡើង មុខវិជ្ជាសង្គមកិច្ចវិទ្យា បានក្លាយទៅជាមុខវិជ្ជាឯកទេសមួយដែលមានកម្មវត្ថុ និងវីធីសាស្រ្តសិក្សាផ្ទាល់ខ្លួន។ គោលបំណងរបស់មុខវិជ្ជានេះគឺ ការសិក្សាពីបញ្ហា និងវិធីនៃការជួយដល់មនុស្ស(បុគ្គល គ្រួសារ សហគមន៍)នៅក្នុងសង្គមទាំងឡាយណាដែលបរាជ័យក្នុងការបំពេញសេចក្តីត្រូវការប្រចាំថ្ងៃដោយខ្លួនឯងដែលត្រូវបានសង្គមកិច្ចវិទូឲ្យឈ្មោះថា“Clients”(​Mary Ann Suppes and Crolin Cryssy Well, 1991)។ ការខុសគ្នាជាចម្បងរវាងមុខវិជ្ជាទាំងពីរនេះនៅត្រង់ថា មុខវិជ្ជាសង្គមកិច្ចវិទ្យាចាប់អារម្មណ៍សិក្សាទៅលើតែអន្តរកម្មរវាងបុគ្គល និង បរិស្ថានសង្គមដែលបង្កើតឲ្យមនុស្សមានបញ្ហា ក្នុងគោលដៅស្វែងរកដំណោះស្រាយដើម្បីជួយឲ្យពួកគេមានសមត្ថភាពអាចសម្រសម្រួលខ្លួនបានទៅនឹងបរិស្ថានដែលគេរស់នៅ។ ចំណែកឯមុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យាវិញ សិក្សាពីគ្រប់ទិដ្ឋភាពនៃឥរិយាបថរបស់មនុស្ស ដើម្បីឈានទៅបង្កើតបានទ្រឹស្តីសម្រាប់ការពន្យល់ពីអន្តរកម្មរវាងបុគ្គល និងឥទ្ធិពលរបស់វាដែលរួមចំណែកដល់ការកំណត់ទៅលើគំរូឥរិយាបថសង្គម និងគំនិត អាកប្បកិរិយា ឬ ចរឹតលក្ខណៈផ្ទាល់ខ្លួនរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ។ នៅពេលដែលមុខវិជ្ជាសង្គមកិច្ចវិទ្យាបានកំពុងធ្វើការអភិវឌ្ឍ នូវ បច្ចេកវិទ្យាដើម្បីជួយដល់អ្នកមានបញ្ហា សង្គមវិទ្យាបានបន្តធ្វើការប្រមូលផ្តុំអង្គនៃពុទ្ធិវិទ្យាសាស្ត្រស្តីពីកត្តាសង្គម និងអន្តរកម្មរបស់វាចំពោះជីវិតសង្គម។ អង្គនៃពុទ្ធិនេះបានក្លាយទៅជាពុទ្ធិដែលមិនអាចខ្វះបានសម្រាប់ការងារសង្គមកិច្ច ហេតុដូច្នេះហើយ សង្គមវិទ្យា និង សង្គកិច្ចវិទ្យាមានការទំនាក់ទំនងគ្នាយ៉ាងជិតស្និទ្ធៀងដែរ (Mary Ann Suppes & Carlyn Cressy Wells, 1991)។

៣-សង្គមវិទ្យា និងចិត្តវិទ្យា

កម្មវត្ថុនៃការសិក្សារបស់មុខវិជ្ជាចិត្តវិទ្យា ត្រូវបានចែកជាពីរប្រ ភេទសំខាន់ៗគឺ វិទ្យាសាស្រ្តនៃឥរិយាបថ (Behavioral Science) និងការព្យាបាលជម្ងឺផ្លូវចិត្ត (Apply Psychology)។ វិទ្យាសាស្រ្តនៃឥរិយាបថសិក្សាពីបាតុភូតផ្លូវចិត្តរបស់បុគ្គលតាមវ័យ ហើយ Apply Psychology សិក្សាពីវិបត្តិផ្លូវចិត្ត ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍វិធីនៃការព្យាបាលជម្ងឺផ្លូវចិត្ត។ ការខុសគ្នាជាចម្បងរវាងមុខវិជ្ជាទាំងពីរនេះនៅត្រង់ថា មុខវិជ្ជាចិត្តវិទ្យាយកចិត្តទុកដាក់កំណត់ទៅលើឥរិយាបថរបស់បុគ្គល ច្រើនជាងការសិក្សាទៅលើខ្នាតគំរូនៃឥរិយាបថរបស់ក្រុមសង្គម ដែលជាការចាប់អារម្មណ៍របស់សង្គមវិទូ។ ចិត្តវិទូយល់ថា ឥរិយាបថរបស់បុគ្គល មានការវិវត្តន៍ទៅតាមដំណាក់កាលច្បាស់លាស់ ទោះបីពូជសាសន៍ខុសគ្នាក៏ដោយ ចំណែកឯសង្គមវិទូវិញយល់ថា ឥរិយាបថរបស់បុគ្គល មានការវិវត្តន៍ទៅតាមឥទ្ធិពលនៃគំរូឥរិយាបថសង្គមនីមួយៗ ដូច្នេះ កាលណាបុគ្គលរស់ក្នុងសង្គមផ្សេងគ្នា ពួកគេក៏មានខ្នាតគំរូឥរិយាបថខុសគ្នាផងដែរ។ តែទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ មុខវិជ្ជាចិត្តវិទ្យាសង្គម (Social Psychology) ក៏បានសិក្សាពីឥទ្ធិពលរបស់បាតុភូតចិត្តរបស់សង្គមមកលើបុគ្គលផងដែរ។ មុខវិជ្ជាចិត្តវិទ្យាសង្គមនេះ មានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធិជាមួយនឹងសង្គមវិទ្យា។

៤-សង្គមវិទ្យា និងប្រវត្តិវិទ្យា

ប្រវត្តិវិទូមានការចាប់អារម្មណ៍ក្នុងការបង្ហាញ ពីបទពិសេធន៍សំ ខាន់របស់សង្គមមនុស្សនៅអតីតកាល។ គោលបំណងនៃការសិក្សារបស់មុខវិជ្ជាប្រវត្តិវិទ្យា គឺដើម្បីឈានទៅកំណត់ពីមូលហតុ ពីឥទ្ធិពល​ និងពីអន្ថន័យរបស់ព្រឹត្តិការណ៍ទាំងអស់នោះឲ្យបានពិតប្រាកដ។ ប្រ វត្តិវិទូផ្តល់នូវឯកសារដែលពួកគេបានរកឃើញ ដូចជា ទស្សនៈសង្គម​ ជម្លោះសង្គម​ ចលនាសង្គម ការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម ដំណើរការសង្គម បទពិសោធន៍ និងបញ្ហាសង្គមដែលបានកើតឡើងនៅអតីតកាលសម្រាប់អ្នកជំនាន់ក្រោយៗបានដឹង។ អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រ មានការចាប់អារម្មណ៍ទៅលើការកត់ត្រាទុកនូវព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗ ប៉ុន្តែមិនមានបំណងព្យាករណ៍អំពីឥទ្ធិពលនៃព្រឹត្តិការណ៍នោះទៅលើជីវិតមនុស្ស ឬ ក៏ធ្វើទូទៅកម្មចំពោះព្រឹត្តិ ការណ៍នោះនៅថ្ងៃអនាគត់ទេ។ តែទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ក៏មានអ្នកប្រាជ្ញមួយចំនួនបានផ្តល់នូវអត្ថន័យ គោលបំណង ឬ ដំណើរការខ្លះៗទៅលើព្រឹត្តិការណ៍ទាំងនោះផងដែរ។ ហេតុដូច្នេះហើយ ពួកគេអាចនឹងរៀបចំនូវគោលគំនិតទាំងអស់នោះ ឲ្យមានលក្ខណៈសមហេតុផលដើម្បីយកទៅអនុវត្តន៍ជាសាកលផងដែរ។ ការខុសគ្នាចម្បងរវាងមុខវិជ្ជាប្រវត្តិវិទ្យា និងមុខវិជា្ជសង្គមវិទ្យានៅត្រង់ថា មុខវិជ្ជាប្រវត្តិវិទ្យាបានសិក្សាពីឥរិយាបថរបស់មនុស្សតាមសម័យកាលនីមួយៗនៃអតីតកាល ចំណែកឯមុខវិជា្ជសង្គមវិទ្យាវិញបានសិក្សាពីឥរិយាបថរបស់សង្គមនៅបច្ចុប្បន្នកាល។ ម្យ៉ាងវិញទៀតសង្គមវិទូ ត្រូវការយល់ដឹងពីព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រ ដូចជាការវិវត្តនៃដំណើការសង្គម ឬ គោលការណ៍ ឬ កត្តាទាំងឡាយណា ដែលធ្វើឲ្យពួកគេអាចយកមកគួមផ្សំជាមួយព្រឹត្តិ ការណ៍បច្ចុប្បន្ន ដើម្បីឈានទៅធ្វើការព្យាករណ៍ពីឥរិយាបថរបស់មនុស្សនៅថ្ងៃអនាគត់ឲ្យបានពិតប្រាកដ។ ឧទាហរណ៍ ការសិក្សាទៅលើឥទ្ធិពលនៃសង្គ្រាមផ្សេងៗក្នុងចំណោមកុលសម្ព័ន្ធ ឬ ក្រុមសង្គម ខុសៗគ្នានៅអតីតកាល និងនិន្នាការបច្ចុប្បន្នកាល អាចធ្វើឲ្យសង្គមវិទូឈានទៅធ្វើទូទៅកម្ម និងព្យាករណ៍ទុកថា វានឹងកើតមានលទ្ធផលដូចគ្នា ប្រសិនបើគេផ្តល់នូវគំរូដូចគ្នា ឬ ស្រដៀងគ្នានៃព្រឹត្តិការណ៍នោះ។

៥- សង្គមវិទ្យា និងសេដ្ឋកិច្ចវិទ្យា

មុខវិជ្ជាសេដ្ឋកិច្ចវិទ្យា គឺជាវិទ្យាសាស្រ្តសង្គមដែលសិក្សាពីវិធីនៃការផលិត របៀបនៃការផ្គត់ផ្គង់ ការផ្តល់សេវាកម្ម វិធីនៃការបែងចែក និងការប្រើប្រាស់ទំនិញ ក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់សង្គម។ ផ្តើមចេញពីការសិក្សានេះធ្វើឲ្យសេដ្ឋកិច្ចវិទូឈានទៅកំណត់បាននូវវណ្ណៈនៃក្រុមសង្គមផ្សេងៗគ្នា ដូចជា វណ្ណៈក្រីក្រ (Lower Class) វណ្ណៈមធ្យម (Middle Class) និងវណ្ណៈអ្នកមាន (Higher Class)។ ការខុសគ្នាជាចម្បងរវាងមុខវិជ្ជាសេដ្ឋកិច្ចវិទ្យា និងមុខវិជា្ជសង្គមវិទ្យានៅត្រង់ថា មុខវិជា្ជសង្គមវិទ្យាសិក្សាតែពីឥទ្ធិពលនៃសេដ្ឋកិច្ចមកលើការបង្កើតគំរូនៃឥរិយាបថសង្គមតាមវណ្ណៈប៉ុណ្ណោះ។ សារៈសំខាន់ដែលចងភ្ជាប់មុខវិជ្ជាសេដ្ឋកិច្ចវិទ្យា និងសង្គមវិទ្យា គឺត្រង់ថាសង្គមវិទូត្រូវការទ្រឹស្តីផ្សេងៗរបស់សេដ្ឋកិច្ចវិទូ ដើម្បីយកមកពន្យល់ពីរបៀបនៃការកំណត់វណ្ណៈសង្គម សម្រាប់ជាមូលដ្ឋានគ្រឹះក្នុងការកំណត់ និងការព្យាករណ៍ពីបម្រែបម្រួលនៃឥរិយាបថរបស់ក្រុមសង្គម។ ៦-សង្គមវិទ្យា និងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ កម្មវត្ថុជាចម្បងនៃការសិក្សារបស់មុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ គឺសិក្សាពីរបៀបនៃការគ្រប់គ្រងសង្គមឲ្យមានសណ្តាប់ធ្នាប់ សន្តិភាពនិងឲ្យការរីកចម្រើនលើគ្រប់វិស័យដើម្បីមនុស្សជាតិ។ មុខវិជ្ជានេះសិក្សាពីវិធីនៃការជ្រើសរើស និងការប្រើប្រាស់មនោគមន៍វិជ្ជារបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការទទួលបានអំណាច ការពារអំណាច ប្រើប្រាស់អំណាច ឲ្យមានការគាំទ្រពីសំណាក់អ្នកដែលត្រូវបានខ្លួនគ្រប់គ្រង។

ការខុសគ្នាជាចម្បងរវាងមុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងមុខវិជា្ជសង្គមវិទ្យានៅត្រង់ថា មុខវិជា្ជសង្គមវិទ្យាសិក្សាតែពីឥទ្ធិពលនោគមន៍វិជ្ជារបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការបង្កើតខ្នាតគំរូនៃឥរិយាបថសង្គមប៉ុណ្ណោះ។ សារៈសំខាន់ដែលចងភ្ជាប់មុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងសង្គមវិទ្យា គឺត្រង់ថា សង្គមវិទូត្រូវការប្រើប្រាស់ពុទ្ធិដែលបានរកឃើញដោយពួកវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយក្នុងការដាក់កំរិតទៅលើតថភាពសង្គម អំពីអ្វីដែរខុស អ្វីដែលត្រូវ អ្វីដែលហាមប្រាម អ្វីដែលអនុញ្ញាតិ…ល។នោះ ធ្វើឲ្យសង្គមវិទូអាចឈានទៅពិព៌ណនា ពន្យល់ និងព្យាករណ៍បានជាទូទៅចំពោះឥរិយាបថរបស់សង្គមនីមួយៗ​យ៉ាងច្បាស់លាស់ ព្រោះសមាជិកនៃសង្គមនីមួយៗតែងគោរពតាមការដឹកនាំរបស់រដ្ឋ បើទោះបីខ្លួនមិនពេញចិត្តក្តី៕

II- សេចក្តីសង្ខប

មានមុខវិជ្ជាជាច្រើនដែលរួមគ្នាសិក្សាពីឥរិយាបថរបស់មនុស្ស។មុខវិជ្ជាទាំងអស់នោះរួមមានមុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យា នរវិទ្យា សង្គមកិច្ចវិទ្យា ចិត្តវិទ្យា ប្រវត្តិវិទ្យា សេដ្ឋកិច្ចវិទ្យា វិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ…។ល។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រសិនបើយើងធ្វើការប្រៀបធៀបរវាងមុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យា ជាមួយនឹងមុខវិជ្ជាទាំងនោះឃើញថា វាមានលក្ខណៈដូចគ្នាផងដែរត្រង់ថា វាស្ថិតក្នុងក្រុមនៃវិទ្យាសាស្រ្តសង្គមជាមួយគ្នា ហើយវាមានលក្ខណៈខុសគ្នាមួយចំនួនត្រង់ថា សង្គមវិទ្យាបានសិក្សាទៅលើអន្តរកម្មរវាងទិដ្ឋភាពនីមួយៗនៃសង្គមទាំងមូល ចំណែកឯមុខវិជ្ជាផ្សេងៗទៀត បានសិក្សាទៅលើតែទិដ្ឋភាពមួយៗដាច់ដោយឡែកពីគ្នាតែប៉ុណ្ណោះ។ ការសិក្សាពីទំនាក់ទំនងរវាងមុខវិជ្ជាសង្គមវិទ្យា និងមុខវិជ្ជាមួយចំនួនទៀតនៃវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម បានផ្តល់ឲ្យយើងកាន់តែយល់យ៉ាងច្បាស់ថែមទៀត ទៅលើកម្មវត្ថុសិក្សា និងវិធីសាស្ត្រនៃការស្រាវជ្រាវរបស់សង្គមវិទ្យា។ មុខវិជ្ជានីមួយៗសុទ្ធតែមានសារៈប្រយោជន៍របស់វារៀងៗខ្លួន។ តែដើម្បីពិព៌ណនា ពន្យល់ និងព្យាករណ៍ពីបាតុសង្គមឲ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ សង្គមវិទូជានិច្ចកាលតែងត្រូវការប្រើប្រាស់ពុទ្ធិដែលត្រូវបានរកឃើញដោយពួកវិទ្យាសាស្រ្តសង្គមជាមួយគ្នា ដើម្បីសម្រួលដល់ការពន្យល់ និងព្យាករណ៍ឲ្យបានត្រឹមត្រូវ និងទុកចិត្តបាន៕ ប្រភពៈ សៀវភៅសង្គមវិទ្យាទូទៅ (លោកសាស្ត្រាចារ្យ ធីណារឿន ប្រធានដេប៉ាតឺម៉ង់សង្គមវិទ្យានៃRUPP)

អភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍

ក. ប្រវត្តិ​ ដើមកំណើតរបស់សហគមន៍/សហករណ៍

កាលពី១៥០ឆ្នាំមុន នៅអ៊ឺរ៉ុប កសិករ កម្មការ និងសិប្បករតូចតាចបានស្ថិតនៅ​ស្ថានភាពដ៏លំបាក ជាពិសេសភាពក្រីក្រ ខ្វះចំណីអាហារ ការជំពាក់បំណុលឈ្មួញ​យ៉ាង​ធ្ងន់ធ្ងរ និងបង្ខំចិត្តទិញទំនិញតំលៃថ្លៃពីឈ្មួញ តែលក់ផលិតផលអោយគេវិញក្នុងតំលៃ​ថោក។​ នៅពេលនោះក្រុមអ្នកក្រីក្រ ឬវណ្ណៈអធន មានជំរើសពីរ ៖

ទី១ គឺត្រូវចាប់ដៃគ្នាដើម្បីផលប្រយោជន៍ខ្លួនឯង។​ ទី២ ចូលរួមជាមួយលំលាំងបដិវត្ត។

         ជាទូទៅ ភាគច្រើនក្រុមអ្នកក្រីក្រជ្រើសយកជម្រើសទី១​ គឺបង្កើតជាសហករណ៍​ដោយមានការជួយជ្រោមជ្រែង និងដឹកនាំពីបុគ្គលសំខាន់ៗមួយចំនួននៅដំណាក់កាល​ដំបូង។​ លោក រ៉ូបឺត អូវិន (Robert Owen) ត្រូវបានអ្នកខ្លះចាត់ទុកថា ជាបិតាសហគរណ៍​ដោយគំនិតរបស់គាត់ត្រូវបានយកមកអនិវត្ត ក្នុងការបង្កើតសហករណ៍ បានជោគជ័យ​លើកទី១ នៅឆ្នាំ១៨៤៤ នៅ(Rochdel) នៃប្រទេសអង់គ្លេស ដោយ​មានមនុស្សមួយក្រុម ដែលមានគ្នា២៨នាក់។ អ្នកដែលបង្កើតសហករណ៍ដំបូងនៅប្រទេសអង់គ្លេសសុទ្ធតែ​ទទួលនូវការធ្វើបាប កេងប្រវញ្ញ័ពីព្រោះថៅកែរោងចក្រ បានផ្តល់ប្រាក់ខែតិចអោយកម្មករ​ហើយលក់ទំនិញអោយកម្មករក្នុងតំលៃថ្លៃ។​ ណាមួយទំនិញដែលលក់អោយកម្មករមាន​គុណភាពទាប។​ ហេតុនេះហើយក្រយពីការសន្សំប្រាក់រួមគ្នាអស់រយៈពេល១ឆ្នាំ កម្មការ​សំរេចចិត្តរួមគ្នាចូលទុន បង្កើតអោយមានហាងសំរាប់ទិញ និងលក់ទំនិញដល់កម្មករ​ដែល​ជាសមានជិកសហគមន៍/សហករណ៍នៅឆ្នាំ១៨៤៤។ តាមរយៈការទិញដុំមកពីទីផ្សារ គេអាចទទួលនូវទំនិញថោក សម្រាប់លក់អោយសមាជិក ហើយប្រាក់ចំណេញដែល​ទទួលបាន ត្រូវបានបែងចែកអោយទៅសមាជិកវិញតាមភាគហ៊ុនដែលគេមាន។
         នៅប្រទេស អាំឡឺម៉ង់ ឆ្នាំ១៨៦៤ មានមន្ត្រីមូលដ្ឋានម្នាក់ឈ្មោះ (Friedrich Wilheim Raiffeisen) រ៉ៃហ្វអៃសិន បានផ្តួចផ្តើមគំនិតចាប់ផ្តើមពី​ការសន្សំប្រាក់​រួមគ្នា និង​ចែកអោយគ្នាខ្ចី ។​ ស្របពេលជាមួយគ្នា នេះដែរ នៅកន្លែងផ្សេងគ្នា​ មានជនជាតិអាឡឺមង់​ម្នាក់ទៀត​ឈ្មោះ ហៀម៉ាន ស៊ុល ដេលិត្ស (Hermann Schutze Delitsch) បានបង្កើត​សមាគមន៍ទិញទំនិញវត្ថុធាតុដើមរួមគ្នានៅឆ្នាំ១៨៤៧ និងបានបង្កើតអោយមានសមាគម​សន្សំប្រាក់ន​ និងខ្ចីប្រាក់នៅឆ្នាំ១៨៥០ ដោយឈរលើគោលការជួយខ្លួនឯង ទទួលខុ​ស​ត្រូវដោយខ្លួនឯង និងការគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯង​។​ ក្រោយមកបានក្លាយជាធនាគារធំមួយ​នៅប្រទេសអាឡឺម៉ង់ មានឈ្មោះថា ធនាគារប្រជាជន។
         ចំណែកនៅប្រទេសកាណាដាវិញ ភាពក្រីក្រនិងជំពាក់បំណុលឈ្មួញឯកជន ជាបញ្ហាជំរុញអោយមានការបង្កើតនូវសហករណ៍ឥណទាន ដំបូងបំផុត​នៅឆ្នាំ១៩០០ ដោយលោក ដេហ្សាដាំង (Desjardin) ដោយយកលំនាំតាមសហកឬណ៍ អឺរ៉ុប ដោយផ្តើមពីមនុស្សក្រុមតូច មានលុយត្រឹមតែ២០ដុល្លា ប៉ុណ្ណោះ។ មកដល់បច្ចុប្បន្នននេះ​សហករណ៍ឥណទាននេះមានសមាជិក ៥.៤លាននាក់ ហើយមានទ្រព្យសម្បត្តិ ជាង ១០៣ ពាន់លានដុល្លាកាណាដា។​
         ដូចនេះ ជាការសន្និដ្ឋាន សហករណ៍/សហគមន៍ ត្រូចបង្កើតឡើងដោយវណ្ណៈទន់​ខ្សោយ វណ្ណៈអធន មានការតស៊ូ​រំដោះខ្លួនអោយរួចពីភាពក្រីក្រតោកយ៉ាក និងការជិះជាន់​កេងប្រវញ្ញ័ពីវណ្ណៈនាយទុន។ នៅដំណាក់កាលដំបូងកាបង្កើតសហករណ៍/សហគមន៍ ជាការតស៊ូជំនះរាល់ការលំបាកជាច្រើន ប៉ុន្តែការតស៊ូនេះជួយបណ្តុះនូវស្មារតី សាមគ្គីភាព​
         សហករណ៍/សហគមន៍បានចឹញ្ចឹមនូវស្មារតី វិន័យលើខ្លួនឯងខ្ពស់ ការទទួល​ខុសត្រូវលើខ្លួនឯងខ្ពស់ ដូជាឧត្តមគតិ ប្រជាធិបតេយ្យ និងសមធម៌។​ ដោយចាប់ផ្តើមចេញពីក្រុម ឬសមាគមន៍ សន្សំប្រាក់ លក់ដូរ ទិញរួមគ្នា សហករណ៍​/សហគមន៍ ក្លាយជាអង្គការជំនួញដ៏ធំមួយ នៅប្រទេសលោកខាងលិច និងប្រទេសជប៉ុន​មានការរីកចំរើនរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
         ហេតុនេះហើយបានជាគំនិត សហករណ៍/សហគមន៍ត្រូវបានយកទៅអនុវត្តន៍នៅ​ប្រទេសក្រីក្រផ្សេងទៀត និងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។​ ប៉ុន្តែ សហករណ៍/សហគមន៍នៅប្រ​ទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ មិនសូវបានទទួលជោគជ័យទូលំទូលាយដូចនៅប្រទេសលោកខាង​លិចទេ ។​ ដូចគ្នាដែរ នៅប្រទេសដែលប្រកាន់យករបប កុម្មុយនិស្ត ដូចជាអតីតៈសហ​ភាព​សូវៀត ប្រទេសចិន ប្រទេសវៀតណាម។ល។ ការអនុវត្តន៍ សហករណ៍/សហគមន៍ ត្រូវបានបរាជ័យ ដោយសាតែគេមិនបាន គោរពតាមឧត្តមគតិដើម​​របស់ សហករណ៍​/សហគមន៍ ដូចជាការជួយគ្នាទៅវិញទៅមក ប្រជាធិបតេយ្យ ស្វ័យគ្រប់គ្រង ៕

ខ. និយមន័យ សហគមន៍/ សហករណ៍

សហគមន៍/សហករណ៍ គឺជាសមាគមឯករាជ្យមួយដែលបង្កើតឡើងដោយ​ក្រុមមនុស្ស/​មនុស្សច្រើនដែលមានការសហការគ្នាដោយស្មក្រ័ពីចិត្ត ដើម្បីបំពេញនូវតម្រូវ​ការ  ការប្រាថ្នាចង់បាន​​ ធ្វើអោយប្រសើរឡើងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច សង្គម វប្បធម៌ តាមរយៈ​ការអនុវត្តន៍ សកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច  និងការគ្រប់គ្រងតាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​។   យោង​ទៅតាមព្រះរាជក្រឹត្យ ស្តីពីសហគមន៍កសិកម្មនៅកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី ១៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ​២០០១ ។

គ. ផលប្រយោជន៍ទទួលបានពី​ សហករណ៍​/សហគមន៍

ក/​ បង្រៀនដល់សមជិក ពីការងារនិងការអនុវត្តន៍ជាមួយគ្នា ដោយឈរលើគុណ​តម្លៃជួយគ្នាទៅវិញទៅមក។ សហគមន៍គឺជាការធ្វើជំនួញរួមគ្នា ដែលគ្រប់គ្រងដោយក្រុម​មនុស្ស ដែលប្រើប្រាស់សេវារបស់សហគមន៍។​ ពួកគេចាត់ចែងថវិកានិងប្រតិបត្តិការជំនួញ​ឬសេវាកម្មសមរាប់ផលប្រយោជន៍របស់ពួកគេផ្ទាល់។​

         ខ/សហករណ៍/សហគមន៍​ នឹងផ្តល់ផលប្រយោជន៍យ៉ាងធំដល់សមាជិកដូចជាការ​បង្កើន​ប្រាក់ចំណូល​ផ្ទាល់ខ្លួន។​ ដូច្នេះវាជាមធ្យោបាយមួយរបស់សមាជិកក្នុងការរស់នៅ តាមរយៈការ​ផ្តល់តាមតម្រូវការសំខាន់ផ្នែកសេវកម្ម។​ ឧបមា​ សហករណ៍/សហគមន៍​ជាយានមួយក្នុងការធ្វើអោយ​ប្រសើរឡើងនូវផ្នែកទីផ្សារ ឬការផ្តល់សេវាកម្ម។​ ផ្ទុយទៅវិញវាមិនអាចកើតឡើងបានទេបើ​សមាជិកតែម្នាក់ធ្វើសកម្មភាពនេះ។​
         គ/ វាផ្តល់តម្លៃទំនិញថោក ផ្តល់កំចីដល់សមាជិក
         ឃ/ វាជួយលើទឹកចិត្តដល់សមាជិក សហករណ៍/សហគមន៍​មានការសន្សំវិនិយោគ​ថវិការរបស់​ពួក​​​គេសំរាប់ប្រើប្រាស់នាពេលអនាគត។
         ង/ វាផ្តល់ឱកាសជាច្រើនសំរាប់សមាជិក សហករណ៍/សហគមន៍​ទទួលបាន​ការ​រៀន​​​សូត្រពីការធ្វើជំនួញរបស់ពួកគេនាពេលអនាគត។

ឃ. របៀបបង្កើត សហករណ៍/ សហគមន៍ៈ

សហគមន៍ ត្រូវបានគិតពិចារណាដូចជាមនុស្សធម្មតាដែលមានសង្ឃឹម​​ ចាប់​ចេញពីចំណុចដែលទាបបំផុតនៃភាពក្រីក្រតាមរយៈប្រភេទអាជីវកម្មខ្លះៗនៃក្រុមសន្សំ ដែល​​​ឃើញ​ថាមានការរីកចំរើននៃប្រាក់ចំណូល។ ប្រាក់ចំណូលបន្ថែមនេះ គឺត្រូវ​បានត្រៀម​បំរុងយ៉ាងហោចណាស់ក៏អាចឆ្លើយតបទៅនិងតម្រូវការខ្លះទៀតនៅក្នុងគ្រួសារ និង​ ជាវិធី​សាស្រ្ត​ល្អបំ​ផុតក្នុងការធ្វើវិនិយោគទុនយូរអង្វែង ។

របៀបដែលរៀបចំសហគមន៍អោយមានដំណើរការ និង មាននិរន្តភាព វានៅតែមានការជួប​ប្រទះនឹងបញ្ហាខ្លះៗជារឿងធម្មតារបស់មនុស្ស។​ ដូច្នេះតាមរយៈការណែនាំនេះ វាគ្រាន់​តែជាទុនសំរាប់ការបង្កើតសហគមន៍ហើយវាជួយលើកទឹកចិត្តដល់មនុស្សធម្មតាអោយ ចូលជាសមាជិកថ្មីនៃអង្គភាពសហគមន៍ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនិងអារម្មណ៍ពួកគេ និងតម្រូវ ការចំពោះមុខ។

ង. ការអភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍

១. និយមន័យ a. Community Development: ជាដំណើរកើតពីកិច្ចខិតខមប្រឹងប្រែងរបស់មនុស្សគួបផ្សំជាមួយរដ្ឋាភិបាលដើម្បីលើកកម្ពស់សេដ្ឋកិច្ចសង្គម វប្បធម៌នៃសហគមន៍(ឬ ដើម្បីលើកកម្ពស់កម្រិតសេដ្ឋកិច្ច សង្គម វប្បធម៌ និង សហគមន៍) និងដើម្បីសមាហរណកម្ម សហគមន៍ទាំងនេះទៅក្នុងអនាគតរបស់ជាតិ ហើយលើកទឹកចិត្តអោយប្រជាជនចូលរួមយ៉ាងសស្រាក់សស្រាំក្នុងដំណើរការនៃការអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ។ (ការអោយនិយមន័យឆ្នាំ 1961)។ b. Community Development: ជាដំណើការនៃការៀបចំផែនការ ដើម្បីអោយប្រជាជនទទួលបាននូវចំណេះដឹងដែលគេត្រូវការ អាកប្បកិរិយា ជំនាញ ពោលគឺប្រជាជន ឬពលរដ្ឋ អាចចាត់ចែងរៀបចំ និងចូលរួមយ៉ាងពេញទំហឹងជាមួយនឹងផ្នែកផ្សេងទៀត ឬក៏ស្ថាប័នផ្សេងៗទៀតដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបញ្ហាសង្គមទាំងនោះ។(ការអោយនិយមន័យឆ្នាំ 1981)។ c. Community Development: ជាការអនុវត្តវិទ្យាសាស្ត្រសង្គមដែលទាក់ទងជាមួយហ្នឹងការសិក្សា និងការចូលរួមរបស់ពលរដ្ឋ ដើម្បីធានាបាននូវសុខមាលភាពសង្គម និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរបស់ពលរដ្ឋ(Luna 1997) ។ ២ សំណួរស្រាវជ្រាវ a-Research Question ឬជាភាសាខ្មែរប្រែថា សំណួរស្រាវជ្រាវ គឺជាសំណួរដែលអ្នកស្រាវជ្រាវបង្កើតឡើងដើម្បីស្វែងរកចម្លើយលើការស្រាវជ្រាវអ្វីមួយដែលគេចង់ដឹង។ ការជ្រើសរើសសំណួរស្រាវជ្រាវ គឺជាធាតុសំខាន់នៃការស្រាវជ្រាវទាំងបែប #Quantitative and #Qualitative Research។ សំណួរស្រាវជ្រាវល្អ គឺជាការស្វែងរកការកែលម្អចំណេះដឹងលើប្រធានបទ ការរកអ្វីដែលថ្មី ហើយជាធម្មតាត្រូវតូចចង្អៀត (narrow) និងជាក់លាក់ (specific)។ ទម្រង់នៃសំណួរស្រាវជ្រាវ គឺអាស្រ័យលើការជ្រើសរើសប្រភេទនៃការស្រាវជ្រាវ ថាតើតាមបែប #Quant, #Qual ឬ #Mixed Method (សូមមើលអត្ថបទភាពខុសគ្នារវាង Quant និង Qual តាមតំណភ្ជាប់ខាងក្រោម)។ គ្រប់សំណួរស្រាវជ្រាវទាំងអស់ត្រូវតែ ជាលក្ខខ័ណ្ឌ #FRFSCR៖ ១) Focused ផ្តោតលើបញ្ហាតែមួយ ២) Researchable អាចស្រាវជ្រាវបានដោយប្រើប្រាស់ primary and/or secondary sources (សូមមើលតំណខាងក្រោម) ៣) Feasible អាចទៅរួចក្នុងការឆ្លើយសំណួរដែលចង់ដឹងក្នុងរយៈពេលកំណត់ និងឧបសគ្គជាក់ស្តែងក្នុងពេលស្រាវជ្រាវ ៤) Specific ជាក់លាក់គ្រប់គ្រាន់ដើម្បីឆ្លើយឱ្យបានហ្មត់ចត់ ៥) Complex ស្មុគស្មាញគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីអភិវឌ្ឍចម្លើយលើសន្លឹកកិច្ចការ ឬនិក្ខេបបទដោយអាចស្វែងរកឃើញនៅរបបគំហើញថ្មី ៦) Relevant ពាក់ព័ន្ធនឹងជំនាញអាចអ្នកស្រាវជ្រាវចេះដឹង ឬភាគីពាក់ព័ន្ធដែលមានឥទ្ធិពលលើការស្រាវជ្រាវ ទោះបីជាអាចដឹងអំពីគោលការណ៍ទាំងអស់នេះក៏ដោយ ក៏អ្នកស្រាវជ្រាវដំបូង និងសិស្សនិស្សិតនៅតែពិបាកក្នុងការទទួលបានសំណួរស្រាវជ្រាវដែលល្អ។ ដើម្បីបានសំណួរស្រាវជ្រាវល្អ យើងត្រូវជ្រើសរើសប្រធានបទណាដែលយើងចាប់អារម្មណ៍ ហើយត្រូវអានឲ្យបានច្រើនលើ Literature Review ដើម្បីស្វែងបញ្ហាដែលអ្នកនិពន្ធពិភាក្សា និងស្វែងរក Gaps (ភាពខ្វះប្រហោង ឬប្រធានបទដែលអាចសិក្សាបានពេលអនាគត) លើ Literature។ នៅពេលរកឃើញ Gaps លើ Literature ទាក់ទងប្រធានបទដែលយើងចង់សិក្សាហើយ យើងអាច Narrow down ជាក់លាក់ដើម្បីផ្តោតលើ Gap ដែលចង់សិក្សា។ ដំណាក់កាលនេះ យើងត្រូវអាន Literature និងជួបអ្នកជំនាញឲ្យបានច្រើន ដើម្បីអាចមានលទ្ធភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការកំណត់បញ្ហាជាក់លាក់ចង់សិក្សា និងប្រភេទសំណួរដែលគួរសួរ។ ប្រភេទសំណួរស្រាវជ្រាវរួមមាន៖ ១) Descriptive research ជាសំណួរបែបពិពណ៌នា។ ឧ៖ តើអ្នកក្រនៅទីក្រុងភ្នំពេញមានលក្ខណៈសម្គាល់អ្វីខ្លះ? ២) Comparative research ជាសំណួរស្រាវជ្រាវបែបប្រៀបធៀប។ ឧ៖ តើសិល្បៈវប្បធម៌របស់ប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសថៃមានភាពខុសគ្នា និងស្រដៀងគ្នាអ្វីខ្លះ? ៣) Correlational research ជាសំណួរស្រាវជ្រាវអំពីទំនាក់ទំនង។ ឧ៖ តើទំនាក់ទំនងការទូតរបស់កម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិកយ៉ាងដូចម្តេចដែរ? ៤) Exploratory research សំណួរស្រាវជ្រាវបែបរុករក។ ឧ៖ តើផលិតផលកសិកម្មរបស់កម្ពុជាអ្វីខ្លះដែលមានសក្តានាពលក្នុងការនាំចេញទៅប្រទេសចិនតាមរយៈពាណិជ្ជកម្មសេរីកម្ពុជា-ចិន? ៥) Explanatory research សំណួរស្រាវជ្រាវបែបពន្យល់។ ឧ៖ តើជំនួយឧបត្ថម្ភរបស់ធានាគារពិភពមានឥទ្ធិពលលើការអភិវឌ្ឍវិស័យកសិកម្មនៅបណ្តាប្រទេសក្នុងអាស៊ានដែរឬទេ? ៦) Evaluation research ការស្រាវជ្រាវវាយតម្លៃ។ ឧ៖ តើអ្វីជាគុណសម្បត្តិ និងគុណវិបត្តិនៃការចំណាកស្រុករបស់ប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងការចាកចេញទៅធ្វើការនៅប្រទេសថៃ? ៧) Action research ការស្រាវជ្រាវបែបសកម្មភាព។ ឧ៖ តើយុទ្ធសាស្រ្តណាដែលមានប្រសិទ្ធភាពបំផុតដើម្បីធ្វើឲ្យវិស័យអប់រំនៅកម្ពុជាប្រសើរឡើង? នៅពេលបានសំណួរតាមប្រភេទដែលចង់បានហើយ យើងអាចផ្ទៀងផ្ទាត់សំណួរតាមទម្រង់ FRFSCR និងត្រូវសុំយោបល់ពីសាស្រ្តាចារ្យ និងអ្នកមានជំនាញស្រាវជ្រាវ។ bកិច្ចការស្រាវជ្រាវ នៅពេលនិយាយពីដំណាក់កាលប្រមូលទិន្នន័យ សំណួរមួយដែលនឹងសួរយើង ថាតើយើងបានទិន្នន័យមកពីណា ដោយរបៀបណា ដែលជាធម្មតាគេតែងសួរថា ជាប្រភេទ Primary Data ឬ Secondary Data ។ ថ្ងៃនេះ Sethakech នឹងលើកយកភាពខុសគ្នា ក៏ដូចជា គុណសម្បត្តិ និងគុណវិបត្តិ រវាង Primary Data និង Secondary Data ។ Primary Data ៖ ជាធម្មតាត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទិន្នន័យដើម (Original Information) ដែលយើងអាចរកបានតាមរយៈការប្រមូល ឬបង្កើតដោយខ្លួនឯង ដែលឆ្លើយតប់នឹងសំណួរស្រាវជ្រាវ (Research Question) របស់យើងផ្ទាល់។ យើងអាចបង្កើត ឬប្រមូលទិន្នន័យដើម ឬ Primary Data តាមរយៈ ការស្ទង់មតិ, ការអង្កេត, និងការពិសោធន៍ជាដើម ។ Secondary Data៖ ជាធម្មតាមានអត្ថន័យផ្ទុយពីទិន្នន័យដើម និងគេច្រើននិយមហៅថាទិន្នន័យបន្ទាប់បន្សំ។ Secondary Data ភាគច្រើនជាទិន្នន័យដែលមានស្រាប់ និងដែលមានត្រូវប្រមូលបានដោយអ្នកដទៃ។ យើងអាចរកទិន្នន័យបន្ទាប់បន្សំនេះតាមរយៈ គេហៈទំព័ររដ្ឋាភិបាល, របាយការណ៍ស្រាវជ្រាវផ្សេងៗ ឬ តាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធើណិតជាដើម។ តោះយើងទៅមើលពីគុណសម្បត្តិ និងគុណវិបត្តិរបស់ Primary Data និង Secondary Data ខាងក្រោម៖

1. គុណសម្បត្តិ

Primary Data៖ -អាចប្រមូលបានដើម្បីឆ្លើយនឹង Research Question ជាក់លាក់ណាមួយ -យើងអាចគ្រប់គ្រងលើគំរូ និងវិធីសាស្រ្តរបស់វា Secondary Data៖ -មានភាពងាយស្រួល និងលឿន ដើម្បីស្វែងរក -អាចប្រមូលទិន្នន័យដែលមានវេលាលាតសន្ធឹងយូ និងភូមិសាស្ររ្តទូលំទូលាយ

1. គុណវិបត្តិ

Primary Data៖ -ត្រូវការចំណាយខ្ពស់ និងពេលវេលារយៈពេលយូរដើម្បីប្រមូល -ត្រូវការហ្វឹងហាត់ក្នុងការប្រមូលទិន្នន័យ Secondary Data៖ -មិនអាចគ្រប់គ្រងនូវគំរូដែលយើងចង់បាន -ត្រូវការផ្ទៀងផ្ទាត់បន្ថែមដើម្បីធ្វើឱ្យការស្រាវជ្រាវមានភាពសុកិត្យ

Quantitative Research និង Qualitative Research

ស្ដាប់ទៅ វានឹងងាយច្រលំ ក៏ប៉ុន្តែវាមានភាពស្រួលដើម្បីចង់ចាំណាស់។ អ្នកសិក្សាផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ឬពាណិជ្ជកម្មភាគច្រើនប្រហែលជាបានសិក្សារួចមកហើយនូវភាពខុសគ្នានេះ។ 

របៀបនៃការស្រាវជ្រាវទាំងពីរខាងលើមានសារៈសំខាន់ដូចគ្នា ប៉ុន្តែគេអាចដឹងថានៅពេលដែលគេប្រមូលទិន្នន័យ និងវិភាគទិន្នន័យទាក់ទងនឹងចំនួន, លេខ និងស្ថិតិ គេនឹងប្រើប្រាស់ Quantitative Research។ ផ្ទុយមកវិញ នៅពេលដែលការស្រាវជ្រាវនោះទាក់ទងនឹងអត្ថន័យ ឬពាក្យពេច គេនឹងប្រើប្រាស់ Qualitative Research។ តោះដើម្បីកាន់តែច្បាស់សូមទៅមើលលក្ខណៈពិសេស និងភាពខុសគ្នារបស់ប្រភេទនៃការស្រាវជ្រាវទាំងពីរខាងក្រោម៖ Quantitative Research ៖ -ផ្ដោតលើការធ្វើតេស្ដទៅលើទ្រឹស្ដី និងសម្មតិកម្ម -វិភាគដោយប្រើប្រាស់គណិតវិទ្យា និងវិភាគបែបស្ថិតិ -មានរូបរាងជាចំនួនលេខ, ក្រាប និងតារាង -ត្រូវការអ្នកឆ្លើយចំនួនច្រើន -ជាប្រភេទសំណួរបិទ (Closed Question) Qualitative Research ៖ -ផ្ដោតលើការរុករកនូវគោលគំនិតថ្មីៗ -វិភាគតាមរយៈការសង្ខេប ការបកប្រែអត្ថន័យ -មានរូបរាងជាពាក្យ -ត្រូវការអ្នកឆ្លើយចំនួនតិចតួច -ជាប្រភេទសំណួរបើក (Opened Question) ឧទាហរណ៍៖ Quantitative Research៖ គេសិក្សានៅពេលដែលអ្នកចង់ដឹងអំពី #ចំនួនសិស្សនិសិ្សត ដែលចូលចិត្តទទួលទានអាហារថ្ងៃត្រង់នៅក្នុងបរិវេនសាកលវិទ្យាល័យរបស់អ្នក។ Qualitative Research៖ នៅពេលអ្នកចង់ដឹងពី #ហេតុផលឬមតិយោបល់ ដែលសិស្សនិស្សិតមិនចូលចិត្តទទួលទានអាហារនៅក្នុងបរិវេនសាកលវិទ្យាល័យ។

តើអាមេរិកដែលជារដ្ឌអធិបតេយ្យមួយអាចក្ស័យធនយ៉ាងដូចម្តេច

ផ្ងៃច័ន្ទទី ១៤ខែតុលាឆ្នាំ២០១៣ រដ្ឌាភិបាលសហព័ន្ធអាេមរិកនៅតែបន្តរបិទទ្វាមួយផ្នែក ដោយសារតែវិបត្តិថវិការ។ក្នុងពេលជាមួយគ្នាពេលកំណត់ដែលសភាអាមេរិកត្រូវប្រឈមនឹងការក្ស័យធន ក៏កាន់តែខិតជិតចូលមកដល់។លោកអូបាម៉ា និងសមាជិកសភាមកពីគណបក្សសាធារណរដ្ឌមានពេលតែ៤ផ្ងៃទេៀតប៉ុណេ្ណាះេដីម្បីចរចាគ្នាលើការអនុម័តច្បាប់ឲ្យរដ្ឌាភិបាលអាចខ្ចីលុយមកបង្គ្រប់ការចំណាយ និងចេៀសពីការ

ក្ស័យធន។ «សំណួរ» អាេមរិកដូចជាចម្លែកពីប្រទេសផ្សេងទេៀត ព្រេាះមុននឹងរដ្ឌាភិបាលខ្ចីលុយគេបាន ទាល់តែទៅសំុការអនុញ្ាតពីសភាជាមុន‽ តាមពិត រដ្ឌាភិបាលអាមេរិកអាចខ្ចីលុយគេបាន ដោយមិនចាំបាច់សំុការអនុញ្ញាតពីសភាទេ ក៏ប៉ុន្តែធ្វើម៉េចកំុឲ្យតែបំណុលសរុប កើនឡើងហួសពីកម្រិតអតិបរមាមួយដែលកំណត់ដោយច្បាប់«បំណុលដល់តំបូល»។ បពា្ហាាដែលចោទឡើងនៅពេលនេះ គឺថវិការអាមេរិកចេះតែមានឧនភាពជាប្រចាំ។មុខចំណាយមានច្រើន ចំណែកចំណូលមានតិចធ្វើឲ្យរដ្ឌាភិបាលត្រូវខ្ចីបំណុលគេច្រើនដេីម្បីមកបង្រ្គប់ចំណាយ។ បំណុលផ្មីចេះតែបន្តរខ្ចី ច្រើនឡើង ចំណែកឯបំណុលចាស់សងរំលោះមិនទាន់ ធ្វើឲ្យបំណុលចេះតែគរឡើងដល់កំតិតអតិបរមា ទើបរដ្ឌាភិបាលរបស់លោក អូបាម៉ាលែងអាចខ្ចីបំណុលគេបន្ដែមទៀត ហេីយត្រូវសំុឲ្យសភាអនុម័តច្បាប់ផ្មី ដំឡើង កម្រិតអតិបរមានៃបំណុល ទើបន្តខ្ចីបំណុលគេតទៅទៀត។ ″ សំណួរ” កន្លងមកតើសភាអាមេរិកធ្លាប់បានតម្លើងកម្រិតបំណុអតិបរមានេះប៉ុន្មានលើកមកហើយ‽

តាំងពីមានច្បាប់កំណត់អំពីកម្រិតបំណុលអតិបរមា កាលពីឆ្នាំ១៩១៧ សភាអាមេរិកធ្លាប់បានដំឡើងកម្រិតបំណុលអតិបរមាចំនួន ៧៧ លើករួចមកហើយ ដោយមិនសូវមានបពា្ហាចោទខ្លាំងប៉ុន្មានទេ។ ការដំឡើងកម្រិត

បំណុលអតិបរមាបានក្លាយជារឿងស្មុគស្មាញ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១០មក នៅពេលដៃលគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យបាត់បង់សំលេងភាគច្រើននៅក្នុងរដ្ឌសភា។ដោយសារតែការអនុម័តច្បាប់ដំឡើងកម្រិតបំណុលអតិបរមា ត្រូវឲ្យមានសំឡេងគាំទ្រសភាទាំងពីរ ់ ៉ព្រឹទ្ធសភា និងរដ្ឌសភា ៉ គណបក្សសាធារណរដ្ឌតែងតែរារាំងមិនឲ្យអនុម័តច្បាប់នេះដេីម្បីដាក់សម្ពាធ ទាមទារឲ្យលោក អូបាម៉ាផ្លាស់ប្តូរនយោបាយ ជាពិេសសដេម្បីប្រឆាំងនឹងច្បាប់ ស្តីពីកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធធានារ៉ាប់រងសុខភាពរបស់លោក អូបាម៉ា។ «សំណួរ» នៅពេលនេះគេនាំគ្នាបារម្ភផា ប្រសិនបើសភាអាមេរិកមិនអនុម័តច្បាប់ តើអាមេរិកក្ស័យធនដូចម្តេច‽

ក្ស័យធនត្រង់ចំណុចនេះមិនមែនសំដៅលើការក្ស័យធនរហូតបិទទ្វារដូចជាករណីក្រុមហ៊ុនទ ឬសហគ្រាសទេ ប៉ុន្តែសំដៅទៅលើស្ដានភាពមួយដែលបំណុលត្រូវសងមានចំនួនច្រើនជាងលុយដែលមានសម្រាប់សងបំណុល

ត្រង់កន្លែងនេះចង់បពា្ជាក់ផា បំណុលត្រូវសងមិនមែនបំណុលដែលជំពាក់ទេ។ជួនកាលបំណុលដែលជំពាក់មានច្រើនដែរ ក៏ប៉ុន្តែមិនទាន់ដល់ពេលកំណត់ត្រូវសង។ក្នុងករណីក្ស័យធន បំណុលដែលជំពាក់គេហើយដល់ពេល កំណត់ត្រូវសង ប៉ុន្តែមិនមានលុយក្នុងដៃគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីសងបំណុលទៅតាមពេលកំណត់។

ករណីក្ស័យធននេះធ្លាប់កើតមានកន្លងមកដូចជានៅ មុិចសុិក នៅឆ្នាំ១៩៨២ និងនៅ អាហ្យង់ទីនឆ្នាំ ២០០១។
ការក្ស័យធនរបស់រដ្ឌ ខុសពីការក្ស័យធនរបស់ក្រុមហ៊ុន ឬសហគ្រាស។ ក្រុមហ៊ុន សហគ្រាសដែលក្ស័យធន ម្ចាស់បំណុលអាចប្តឹងទៅតុលាការឲ្យលក់ឡាយឡុងទ្រព្យក្រុមហ៊ុន ដើម្បីសងបំណុល  ហើយក្រុមហ៊ុន

ដែលក្ស័យធននេះអាចនឹងបិទទ្វារលែងតំណើរការទាំងស្រុង។

ចំពេាះរដ្ឌវិញ ដែលអធិបតេយ្យភាព គេមិនអាចទៅចាប់បង្ខំរដ្ឌមួយឲ្យសងបំណុលដូចជាក្រុមហ៊ុនឯកជណទេ(លើកលែងតែម្ចាស់បំណុលនោះជារដ្ឌមួយដែរ ហើមានកម្លាំងទ័ពខ្ាំាលាំង ដែលអាចប្រកាសសង្គ្រាម េដីម្បី

ទារបំណុល)។ ជាទូទៅក្នុងករណីរដ្ឌក្ស័យធន រដ្ឌច្រើនចរចាចាមួយម្ចាស់បំណុល ដើម្បីកាត់បន្ដយបំណុលមួយផ្នែក ឬពន្យាពេលសងបំណុល។ << សំណួរ>> ក្នុងករណីដែលភាពជាប់គាំងនៅសភាអាមេរិកអូសបន្លាយរហូតដល់មានការក្ស័យធនមែន តើវាអាចនឹងបង្កផលប៉ះពាល់អ្វីខ្លះ?

ប្រសិនបើអាមេរិកខកខានមិនបានសងបំណុលគេទៅតាមពេលកំណត់ទេ ទោះបីជាមិនសងទាំងអស់ ឬសងមិនទាន់ពេលក៏ដោយ បពា្ហាាដែលចោទឡើងគឺអត្រាការប្រាក់បំណុលរដ្ឌប្រាកដកើនឡើងខ្ពស់។ នេះជារឿង

ធម្មតា កាលណាខ្ចីលុយគេហើយមិនសងគ្រប់តាមកាលកំណត់ ពេលក្រោយចង់ខ្ចីគេទៀត គេប្រាកដជាមិនចង់ឲ្យខ្ចី ឬក៏ឲ្យខ្ចីដែរប៉ុន្តែទារការប្រាក់ខ្ពស់ ដើម្បីឲ្យសមនិងហានិភ័យនៃបំណុល។ អត្រាការប្រាក់ខ្ពស់គឺជា បន្ទុកធ្ងន់មួយ ដល់ហិរញ្ញាវត្ដុរបស់រដ្ឌ ហើយអាចនាំឲ្យអត្រាការប្រាក់នៅក្នុងទីផ្សាឥណទានឯកជនកើនឡើងខ្ពស់ដែរ ដែលជាបន្ទុកផ្ងន់សម្រាប់ក្រុមហ៊ុន ក៏ដូចជាប្រជាជនទូទៅ។ ទាំងអស់នេះវាអាចនឹងនាំទៅបង្កើត ជាវិបត្តិសេដ្ឌកិច្ចធ្ងន់ធ្ងរ។

ទីផ្សាមូលប័ត្រអាមេរិកជាទីផ្សារដែលមានទំហំនៃការជួញដូរធំ វិបត្តិនៅអាមេរិកនឹងធ្វើឲ្យមានការចលាចលនៅទីផ្សារមូលបត្រនៅទូទាំងពិភពលោក។
អ្នកសេដ្ផកិច្ច ក៏ដូចជាប្រមុខដឹកនាំស្ដាប័នហិរញ្ញវត្ដុសំខាន់ៗដូចជា មូលនិធិរូបិយវត្ដុអន្តរជាតិ(IMF) និងធនាគាពិភពលោក ជាដើម សុទ្ទតែព្រមានទុកជាមុនរួចហើយផា ប្រសិនបើអាមេរិកក្ស័យធនមែន ពិភពលោក

ទាំងមូលនឹងត្រូវធ្លាក់តៅក្នុងវិបត្តិសេដ្ឌកិច្ច ដែលធ្ងន់ផ្ងរជាងវិបត្តិកាលពីឆ្នាំ ២០០៨ទៅទៀត៕

ស្វែងយល់​អំពី​ផ្សារ​ភាគហ៊ុន

តើ​ផ្សារភាគហ៊ុន​ជា​អ្វី?

បើ​និយាយ​​ឲ្យ​ខ្លី​ សាមញ្ញ ហើយ​ស្រួល​ស្តាប់ ផ្សារភាគហ៊ុន គឺ​ជា​កន្លែង​ដែល​គេ​ទិញ-លក់​ភាគហ៊ុន។

ចុះ ភាគហ៊ុន ជា​អ្វី? ភាគហ៊ុន គឺ​ជា​ចំណែក​ដើមទុន ដែល​គេ​ដាក់​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ក្រុមហ៊ុន​ណាមួយ។ នៅពេល​ដែល​ក្រុមហ៊ុន​ចំណេញ ម្ចាស់​ភាគហ៊ុន​ក៏​បាន​ចំណេញ​ ហើយ​បើ​ក្រុមហ៊ុន​ខាត ម្ចាស់​ភាគហ៊ុន​ក៏​ខាត។ ការចំណេញ ឬ​ខាតនេះ វា​សមាមាត្រ​ទៅនឹង​ចំណែក​​ភាគហ៊ុន​ដែល​ខ្លួន​មាន។ បើ​មាន​ភាគហ៊ុន​ច្រើន ពេល​ចំណេញ​ ក៏ចំណេញ​ច្រើន ហើយ​ពេល​ខាត ក៏​ខាត​ច្រើន។

ក្រុមហ៊ុន​ខ្លះ គេ​យក​ភាគហ៊ុន​មួយ​ផ្នែក​​ទៅដាក់​លក់​ នៅ​លើ​ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន។ ប៉ុន្តែ មិនមែន​គ្រប់​តែ​ក្រុមហ៊ុន​ទាំងអស់​អាច​លក់​ភាគហ៊ុន​បានទេ។ ទាល់តែ​ជា​ប្រភេទ​ក្រុមហ៊ុន​ ដែល​ច្បាប់​កំណត់​ថា​​​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​លក់​ភាគហ៊ុន​បាន ទើប​អាច​ចុះ​ភាគហ៊ុន​លក់​បាន។

តើ​អ្នក​ទិញ​ភាគហ៊ុន​អាច​ទទួល​បាន​ផលចំណេញ​អ្វី​ខ្លះ? ហើយ​អាច​ខាតបង់​អ្វី​ខ្លះ?

កាល​ណា​អ្នកណាទិញ​ភាគហ៊ុន​របស់​ក្រុមហ៊ុន​ណាមួយ អ្នក​នោះ​នឹង​ក្លាយ​ជា​ម្ចាស់​ហ៊ុន​របស់​ក្រុមហ៊ុន​នោះ ហើយ​មាន​សិទ្ធិ​ដូច​ម្ចាស់​ហ៊ុន​ផ្សេងទៀត​ដែរ ដូចជា សិទ្ធិ​បោះឆ្នោត​​ជ្រើសរើស​សមាជិក​ក្រុមប្រឹក្សា​ភិបាល​ក្រុមហ៊ុន ជាដើម។ គ្រាន់តែ​ថា អ្នកណា​មាន​ភាគហ៊ុន​ច្រើន មាន​សំឡេង​បោះឆ្នោត​ច្រើន អ្នក​មាន​ភាគហ៊ុន​តិច មាន​សំឡេង​​តិច។

នៅ​ពេល​ដែល​ក្រុមហ៊ុន​រកស៊ី​បាន​ចំណេញ​លុយ ហើយ​គេយក​លុយ​ចំណេញ​នេះ​មកចែក​​គ្នា ម្ចាស់ភាគហ៊ុន​​ទាំងអស់​ទទួល​បាន​ចំណែក​ប្រាក់​ចំណេញ​នេះ ស្រប​ទៅតាម​ភាគហ៊ុន​ដែល​ខ្លួន​មាន។ បើ​មានភាគហ៊ុន ១% បាន​ចំណេញ ១%​។ ប៉ុន្តែ បើ​ក្រុមហ៊ុន​ខាត​វិញ​ ក៏ខាត​ទៅតាម​​ចំណែក​ភាគហ៊ុន​នេះ​ដែរ។

ហេតុអ្វី​បាន​ជា​មាន​អ្នក​លេង​ភាគហ៊ុន​ខ្លះ​ចំណេញ​ ឬ​ក៏​ខាត​​​ រាប់​ម៉ឺន​ ឬ​រហូតដល់​រាប់​លានដុល្លារ ក្នុង​មួយ​ប៉ព្រិច​ភ្នែក?

អ្នក​លេង​ភាគហ៊ុន​បែបនេះ ទិញភាគហ៊ុន​មិនមែន​​ទុក​ចាំ​ទទួល​ចំណែក​លុយ​ចំណេញ​ពីក្រុមហ៊ុនទេ គឺ​ទិញ​មក​ ដើម្បី​លក់​ទៅវិញ ​យក​ចំណេញ​ភ្លាមៗ។ ក្នុងករណីនេះ ភាគហ៊ុន ត្រូវ​ក្លាយ​ទៅជា​ទំនិញ ដែល​គេលក់​ចេញ ទិញ​ចូល ដូចទំនិញ​​ដែល​គេ​លក់​នៅ​លើ​ទីផ្សារ​ធម្មតាដែរ។

ឧទាហរណ៍​៖ ពេល​ខ្ញុំ​ឮដំណឹង​អំពី​រឿង​ជំងឺ​ផ្តាសាយ​អា កំពុង​តែ​រីក​រាលដាល​ឡើង នៅ​ម៉ិចស៊ិច ខ្ញុំ​វិភាគ​ទៅ ឃើញថា ជំងឺ​នេះ​ជា​ជំងឺ​ឆ្លង​ខ្លាំង ដែល​អាច​រាលដាល​ទៅ​ប្រទេស​ផ្សេងៗ​ទៀត។ ដើម្បី​បង្ការកុំ​ឲ្យ​ជំងឺនេះ​ឆ្លង​រាលដាល គេ​ប្រាកដ​ជា​ត្រូវ​នាំ​គ្នា​ចាក់វ៉ាក់សាំង។ អ៊ីចឹង ក្រុមហ៊ុន​ផលិត​វ៉ាក់សាំង​​ប្រាកដ​ជា​លក់​វ៉ាក់សាំង​បានច្រើន ហើយ​ចំណេញ​លុយ​ច្រើន។ ដល់​ពេលនោះ​​ ភាគហ៊ុន​ក្រុមហ៊ុន​ផលិតវ៉ាក់សាំង​ ​ប្រាកដ​ជា​ឡើង​ថ្លៃ​កប់ពពក ព្រោះ​​អ្នក​ណា​ក៏​ចង់​ទិញ​ភាគហ៊ុន​នេះ​ដែរ។ ដូច្នេះ ខ្ញុំ​ក៏​ប្រមូល​ទិញ​ភាគហ៊ុន​ក្រុមហ៊ុន​នេះ​​ទុក ទាន់ពេល​នៅថោក។ ​ពេល​ដែល​​ភាគហ៊ុននេះឡើង​ថ្លៃ ខ្ញុំ​ក៏​លក់​ចេញ​ទៅវិញភ្លាម​ យក​ចំណេញ។ ​ខ្ញុំចេះ​តែ​បន្ត​ធ្វើ​អ៊ីចឹង​រហូត​ទៅ ជាមួយ​ក្រុមហ៊ុន​ផ្សេងទៀត​ក៏ធ្វើ​​ដូចគ្នា! ជួនកាល​ទិញ​ពេលនេះ មួយ​ម៉ោង​ក្រោយ​​ឡើងថ្លៃ លក់​ទៅវិញ​ភ្លាម​ក៏មាន។

ផ្ទុយទៅវិញ បើ​ការវិភាគ​របស់ខ្ញុំ​​ខុស ភាគហ៊ុន​មិន​ឡើង​ថ្លៃ ស្រាប់តែ​ចុះថ្លៃ​ទៅវិញ ខ្ញុំ​ក៏​ខាតបង់​ទៅតាម​នោះដែរ។ បើ​សិន​ជា​ខ្ញុំ​ដឹង​ខ្លួនទាន់ ពេល​ឃើញ​ភាគហ៊ុន​ចាប់​ចុះ​បន្តិច ខ្ញុំ​ប្រញាប់​លក់​ចេញ​ភ្លាមៗ ​ខ្ញុំខាត​ដែរ តែ​ខាត​តិច។ ក៏ប៉ុន្តែ ពេលខ្លះ ​ខ្ញុំ​មិន​ចង់​លក់​ចេញ​ភ្លាម​ទេ អង្គុយ​ចាំមើល ក្រែង​វា​ឡើង​មកវិញ។ បើ​វាឡើង​មកវិញ​មែន​វាគ្រាន់ ប៉ុន្តែ បើ​វាចេះតែចុះ​ទៅទៀត ហើយ​ខ្ញុំ​ចេះ​តែ​ចាំ​ ដល់​ពេលមួយ​វាចុះ​ទាបខ្លាំង បាន​ខ្ញុំ​លក់​ចេញ ពេលនោះ​​ខ្ញុំ​ក៏​ខាត​ឡុងចុង​អ៊ីចឹង​ទៅ។

សូម​បញ្ជាក់​ថា ការលេងភាគហ៊ុន​បែបនេះ គឺ​ជា​រឿងប្រថុយប្រថាន​បំផុត។ ជួនកាល ចំណេញ​មក ខាត​ទៅវិញ​អស់ទៅវិញភ្លាម​ក៏មាន។ ខាត​ទាំង​ដើម​អស់​ទៅទៀត​ក៏មាន ប្រៀប​ដូច​ទៅនឹង​ការ​ភ្នាល់​ល្បែង​ដូច្នេះ​ដែរ។ ​ការ​លេងភាគហ៊ុន​របៀបនេះ​ឯង ដែល​​ពេលខ្លះ ធ្វើ​ឲ្យ​ផ្សារភាគហ៊ុន​ដួលដាំដូង ហើយ​ពេលខ្លះ​បង្កើត​ទៅជា​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ពាសពេញ​ពិភពលោក​ក៏មាន។

តើ​អ្វី​ទៅ​ជាមូលហេតុ​ដែល​នាំ​ឲ្យ​ភាគហ៊ុន​ឡើង​ថ្លៃ ឬ​ចុះថ្លៃ?

ដោយសារតែ​ភាគហ៊ុន ត្រូវគេ​យក​មក​ទិញដូរ​យក​ចំណេញ ដូច​ទំនិញ​ធម្មតា អ៊ីចឹង ភាគហ៊ុន​ឡើង​ថ្លៃ ឬ​ក៏ចុះ​ថ្លៃ វា​គោរពទៅតាមច្បាប់​ទីផ្សារ​ធម្មតា ពោល​គឺ​ វា​អាស្រ័យ​ទៅលើ​ផ្គត់ផ្គង់ និង​តម្រូវការ។ គឺ​អ្នក​ទិញ-លក់​ភាគហ៊ុន​នេះ​ឯង ដែល​ជា​អ្នក​កំណត់​ថ្លៃ។ បើ​មាន​អ្នក​រកទិញច្រើន មិនសូវមាន​អ្នក​ចង់​លក់​ វា​ក៏ឡើងថ្លៃ។ បើ​មាន​អ្នក​លក់​ច្រើន មិនសូវមាន​អ្នក​ទិញ វា​ក៏​ធ្លាក់ថ្លៃ។ អ្នក​លេងភាគហ៊ុន គេ​នាំគ្នា​លក់​ ឬ​ក៏នាំ​គ្នា​ទិញ គឺ​វា​អាស្រ័យ​ទៅ​លើ​ការវិភាគ​របស់​អ្នក​លេង​ម្នាក់ៗ ដែល​គេ​មើលទៅ​ថា តើ​ភាគហ៊ុន​របស់​ក្រុមហ៊ុន​ណាមួយ​នឹង​ឡើងថ្លៃ ឬ​ចុះថ្លៃ? ហើយ​ការវិភាគនេះ គេ​ធ្វើ​ឡើង​ទៅលើ​ហេតុការណ៍​ផ្សេងៗ ដែល​ទាក់ទង​នឹង​ក្រុមហ៊ុននេះ ​(សូមមើល​ឧទាហរណ៍​​ខាងលើ អំពី​ ​​ក្រុមហ៊ុន​ផលិត​វ៉ាក់សាំង និង​គ្រុន​ផ្តាសាយ​អា​)។

ឧទាហរណ៍​មួយ​ទៀត ពេលខ្លះ គ្រាន់តែ​មាន​លេចឮ​ដំណឹង​ព្រាលៗ​មក​ថា អ៊ីស្រាអែល​​ចង់​​ប្រើ​កម្លាំង​ទ័ព​វាយប្រហារ​លើ​អៀរ៉ង់ ភាគហ៊ុន​របស់​ក្រុមហ៊ុន​ប្រេង​ក៏ចាប់​ធ្លាក់ចុះ​គ្រឹប​ ក៏មាន។

នៅពេល​ដែល​គេនិយាយ​ថា ​ភាគហ៊ុន​នេះ​ ឬ​ភាគហ៊ុន​នោះ មាន ១០០០ Points ឬ​ក៏ ២០០០​ Points តើ​មាន​ន័យ​ថាម៉េច?

១០០០ ឬ​២០០០ Points នេះ មិនមែន​ជា​ថ្លៃ​ភាគហ៊ុនទេ គ្រាន់តែ​ជា​សន្ទស្សន៍​តែប៉ុណ្ណោះ។ សន្ទស្សន៍របស់​ភាគហ៊ុន​នេះ ​កំណត់​ដោយ​ក្រុមហ៊ុន ដែល​មាន​ជំនាង​​ខាង​ហ្នឹង។​ គេ​ប្រើប្រាស់​សន្ទស្សន៍​ភាគហ៊ុន ​ ដើម្បី​តាមដាន​មើល​​ អំពី​ការវិវឌ្ឍ​នៃ​ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន។ ឧបមាថា ពេល​ចាប់​បើក​លក់​ពេលព្រឹក ភាគហ៊ុន​​​មាន ១០០០ Point ហើយ​ស្រាប់តែ ថ្ងៃ​រសៀល​ វាចុះ​មក​នៅ​ត្រឹម ៩០០ មានន័យថា ភាគហ៊ុន​​ធ្លាក់​ចុះ​ ១០០ Points ស្មើ​នឹង ១០% ឬ​ក៏​បើ​ឡើង​ដល់ ១១០០ មានន័យថា ភាគហ៊ុន​​វា​កើន​ឡើង ១០%។

អ្វី​ដែល​សំខាន់ គឺ​មិនមែន​ចំនួន​ Point ១០០០, ២០០០ ឬ​ក៏ ៣០០០​ពាន់​នេះទេ។ អ្វី​ដែលគេ​តាមដាន​ខ្លាំង​ជាងគេ គឺ​ភាគរយ​ ដែល​អាច​ឲ្យ​គេ​ដឹង​ថា ភាគហ៊ុន​​នៅ​កន្លែងណាមួយ វា​កើនឡើង ឬ​ក៏​ធ្លាក់ចុះ? បើ​កើនៗ​ប៉ុន្មាន? បើ​ចុះ​ៗប៉ុន្មាន? ត្រូវ​ទិញ ឬ​ក៏​ត្រូវ​លក់? លក់​ឥឡូវ ឬ​មួយ​ក៏​ចាំ​បន្តិច​ទៀត?

តើ​ធ្វើ​ម៉េច​ដើម្បី​ឲ្យ​ដឹង​ថា​ភាគហ៊ុន​ ដែល​យើង​មាន​នៅ​នឹង​ដៃ គិតជា​លុយ ​មាន​តម្លៃ​ប៉ុន្មាន?

វា​អាស្រ័យថា តើ​យើង​មាន​ភាគហ៊ុន​ក្រុមហ៊ុន​អ្វី? ភាគហ៊ុន​របស់​ក្រុមហ៊ុន​នីមួយៗ​មាន​តម្លៃ​ខុសៗ​គ្នា។

តាមការពិត ភាគហ៊ុន​មួយ​ មិន​​ឡើងថ្លៃ ឬ​ចុះថ្លៃ​ភ្លាមៗ ដូច​ដែល​យើង​ឃើញ​នៅលើ​ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន​ទេ។ ឧបមាថា ក្រុមហ៊ុន​មួយ​មាន​ដើម​ទុន ១លាន​ដុល្លារ ហើយ​បែងចែក​ជា​១លាន​ភាគហ៊ុន។ អ៊ីចឹង ១​ភាគហ៊ុន គឺ​ថ្លៃ​១ដុល្លារ ហើយ​នៅតែ​១ដុល្លារ​អ៊ីចឹង​រហូត លើក​លែង​តែ​ដល់​ពេលណាមួយ គេ​បង្កើន​ដើមទុន​ក្រុមហ៊ុ​ន​នេះ​​​ដល់ ២លាន ពេល​នោះ ទើប​​ថ្លៃភាគហ៊ុន​​ឡើង​ដល់ ២ដុល្លារ​ក្នុង​មួយ​ហ៊ុន។ បើ​គណនា​តាម​តម្លៃ​ភាគហ៊ុន​បែ​ប​នេះ មិនមាន​អ្វី​ស្មុគស្មាញ​នោះទេ។ ១​ហ៊ុន​ថ្លៃ​១ដុល្លារ បើយើង​មាន​១ពាន់​ហ៊ុន គឺ​ស្មើ​នឹង​១ពាន់​ដុល្លារ។

ក៏ប៉ុន្តែ តម្លៃ​ភាគហ៊ុន នៅលើ​ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន​វា​ខុស​ពី​តម្លៃ​ហ៊ុន ដែល​ក្រុមហ៊ុន​ចុះ​បញ្ជី​លក់។ តម្លៃ​ភាគហ៊ុន នៅលើ​ទីផ្សារភាគហ៊ុន ប្រែប្រួល​ឡើងចុះ​ភ្លាមៗ មិនទៀង​ទាត់​នោះទេ។ ដូច្នេះ ​តម្លៃភាគហ៊ុន ដែល​​អ្នកណាម្នាក់​មាន​ក្នុងដៃ វា​ប្រែប្រួល​ទៅតាម​ពេលវេលា។ ឧបមាថា ខ្ញុំមាន​ភាគហ៊ុន​ក្រុមហ៊ុនតូតាល់ ចំនួន ១ពាន់​ហ៊ុន។ តាម​តម្លៃ​លើ​ទីផ្សារ នៅពេលនេះ ម៉ោង​នេះ ភាគហ៊ុន​តូតាល់​ ថ្លៃ​១០​ដុល្លារ ក្នុង​១ហ៊ុន។ អ៊ីចឹង ខ្ញុំមាន​១ពាន់ហ៊ុន វាស្មើ​នឹង ១ម៉ឺន​ដុល្លារ។ ក៏ប៉ុន្តែ ដរាបណា​ខ្ញុំ​មិន​​ទាន់​លក់​ភាគហ៊ុន​ទាំង​នេះ​ចេញ​ផុត​ពី​ដៃ​​ទេ ១ម៉ឺន​ដុល្លារនេះ គ្រាន់​តែ​ជា​តម្លៃ​លើ​ក្រដាស​ប៉ុណ្ណោះ។ កន្លះម៉ោងក្រោយ​វា​អាច​រលាយ​បាត់​ទៅ​អស់​ក៏មាន ឬ​ក៏​វា​អាច​កើន​ឡើង​រហូត​ដល់​ទៅ​២ម៉ឺន​ក៏​ថា​បាន។

តើ​​ពាក្យ​ថា “ទីផ្សារ​មូលបត្រ” និង “​ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន”​ ជា​ពាក្យ​តែមួយ ឬ​ក៏​ពាក្យ​ពីរមានន័យ​ខុសគ្នា?

និយាយ​ឲ្យ​ត្រឹមត្រូវ​មែនទែន ពាក្យ​ពីរ​នេះ​មាន​ន័យ​ខុសគ្នា។ តាមពិត ភាគហ៊ុន​គ្រាន់តែ​ជា​ផ្នែក​មួយ​​ប៉ុណ្ណោះ នៃ​មូលបត្រ។ ក្រៅ​ពី​ភាគហ៊ុន នៅមាន​មូលបត្រ​ផ្សេង​ទៀត ដែល​គេ​យក​មក​ធ្វើ​ការទិញ-ដូរ នៅ​លើ​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​ដែរ ដូចជា ​មូលបត្រ​បំណុល មូលបត្រ​ជា​វត្ថុធាតុដើម ឬ​ជា​រូបិយវត្ថុ ។ល។ និង​។ល។

ដោយសារ តែ​ពីដំបូង​ឡើយ ភាគហ៊ុន គឺ​ជា​ប្រភេទ​មូលបត្រ ដែល​​គេទិញ-លក់​ច្រើន​ជាងគេ។ ទើប​យើង​​ចំណាំ​តែ​និយាយ​ “ផ្សារភាគហ៊ុន” ជាប់​មាត់​រហូតមក។ ប៉ុន្តែ​​ បើ​តាម​ភាសា​បច្ចេកទេស​ត្រឹមត្រូវ គេ​ត្រូវ​ហៅ​ថា “ទីផ្សារ​មូលបត្រ”។

==សំណួរ-ចម្លើយ​ជុំវិញ​ការ​លក់​ភាគហ៊ុន​ជា​សាធារណៈ​របស់ Facebook ==

តើ​ Facebook គ្រោង​លក់​ភាគហ៊ុន​ប៉ុន្មាន?

Facebook មាន​គោលដៅ​ប្រមូល​លុយ​ឲ្យ​បាន ៥ពាន់លាន​ដុល្លារ ពី​ការ​លក់​ភាគហ៊ុន​ជាសាធារណៈ​ជាលើក​ដំបូង (Initial Public Offering) ​នេះ។ ចំនួននេះ​តិច​ជាង​ការ​រំពឹង​ទុក​ពីពេលមុន (១០ពាន់លាន​ដុល្លារ) ក៏ប៉ុន្តែ នៅតែ​ច្រើន​ជាង​​ការលក់​ភាគហ៊ុន​ដំបូង​របស់​ក្រុមហ៊ុន​អ៊ីនធ័រនែត​ផ្សេងៗ​ទៀត នាពេល​កន្លងមក។

នៅពេល​លក់​ភាគហ៊ុន​ជា​សាធារណៈ​លើក​ដំបូង កាលពី​ឆ្នាំ​២០០៤ Google លក់​បាន​តែ ១​ ៦៧០​លាន​ដុល្លារ​​ប៉ុណ្ណោះ។

តើ​ភាគហ៊ុន​របស់ Facebook មាន​តម្លៃ​ប៉ុន្មាន?

នៅក្នុង​ឯកសារ​ដែល​បញ្ជូន​ទៅ​គណៈកម្មការ​មូលបត្រ Facebook មិនទាន់​បាន​កំណត់​តម្លៃ​ភាគហ៊ុន ដែល​ត្រូវ​លក់​នៅឡើយទេ។ ចំនួន​ពិតប្រាកដ នៃ​​ភាគហ៊ុន ដែល​ត្រូវ​ដាក់លក់​ជា​សាធារណៈ ក៏​ Facebook មាន​បាន​បញ្ជាក់​នៅ​ក្នុង​ឯកសារ​​នេះ​ដែរ។​

នៅពេលបច្ចុប្បន្ន​នេះ គេ​ប៉ាន់ប្រមាណ​ថា ភាគហ៊ុន Facebook មាន​តម្លៃ ២៩,៧៣​ដុល្លារ ក្នុង​មួយ​ហ៊ុន។ ប៉ុន្តែ អ្នកខ្លះ​បានព្យាករ​ថា ភាគហ៊ុន​នេះ​អាច​នឹង​មាន​តម្លៃ​រហូតដល់​ទៅ ៤០ដុល្លារ ក្នុងមួយ​ហ៊ុន នៅពេល​ចាប់ផ្តើម​លក់​នៅលើ​ទីផ្សារ​មូលបត្រ។ ទោះជាយ៉ាងណា ទាំងនេះ គ្រាន់តែ​ការ​ប៉ាន់ស្មាន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។

នៅពេលណា ទើបគេ​អាច​​ចាប់ផ្តើម​ទិញភាគហ៊ុន​របស់ Facebook បាន?

កាលពី​ថ្ងៃ​ពុធ ម្សិលមិញ​នេះ Facebook គ្រាន់តែ​បញ្ជូន​ឯកសារ ដើម្បី​សុំ​លក់​ភាគហ៊ុន ប៉ុន្តែ នៅមិនទាន់​ចាប់ផ្តើម​លក់​ភាគហ៊ុន​នៅឡើយទេ។ ដូច្នេះ គេនៅមិនទាន់​អាច​ទិញ​ភាគហ៊ុន Facebook បាន​នៅឡើយទេ នៅពេលនេះ។ គេត្រូវ​រង់ចាំ​យ៉ាងតិច ៣ខែ​ទៀត (​ក្រោយ​​ថ្ងៃ​ទី២ ឧសភា) ទើប​ Facebook ចាប់ផ្តើម​លក់​ភាគហ៊ុន​។

តើ Facebook មាន​ប្រាក់​ចំណូល និង​ប្រាក់​ចំណេញ​​ប៉ុន្មាន​ក្នុងមួយឆ្នាំៗ?

ចាប់ពីពេលនេះ​ទៅ ដោយ​​ Facebook ចង់​លក់​ភាគហ៊ុន​ នៅ​ក្នុង​ទីផ្សារ​មូលបត្រ Facebook មាន​កាតព្វកិច្ច​ផ្សព្វផ្សាយ​ជា​សាធារណៈ​ នូវ​ស្ថានភាព​ហិរញ្ញវត្ថុ និង​សកម្មភាព​ជំនួញ​របស់​ខ្លួន។

នៅ​ក្នុង​ឯកសារ ដែល​​បញ្ជូន​ទៅ​គណៈកម្មការ​មូលបត្រ Facebook បាន​បង្ហាញ​ថា៖

   ប្រាក់ចំណូល​ប្រចាំ​ឆ្នាំ ២០១១ មាន ៣ ៧១១​​លាន​ដុល្លារ​
   ប្រាក់​ចំណេញ​សុទ្ធ នៅ​ឆ្នាំ​២០១១ មាន ១០០០​លាន​ដុល្លារ
   អ្នក​ប្រើប្រាស់សកម្ម​​ប្រចាំ​ខែ (Monthly active users) មាន ៨៤៥​លាន​នាក់ នៅ​ខែ​ធ្នូ ២០១១
   អ្នក​ប្រើប្រាស់​សកម្ម​ប្រចាំ​ថ្ងៃ (Daily active users) មាន ៤៨៣លាន​នាក់

តើ​ប្រភពចំណូល​របស់ Facebook បាន​មក​ពីណា?

ប្រភពចំណូល​ធំបំផុត​របស់ Facebook គឺ​បាន​មក​ពី​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ពាណិជ្ជកម្ម (Online advertisement)។ នៅ​ឆ្នាំ​២០១១ ប្រាក់ចំណូល ដែល​បាន​មក​ពី​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ពាណិជ្ជកម្ម​ មាន​រហូតដល់​ទៅ ៣ ១៥០ ​​លាន​ដុល្លារ​ ពោលគឺ ប្រមាណ ៨៥% នៃ​ប្រាក់​ចំណុល​សរុប​ប្រចាំ​ឆ្នាំ។

ប្រភព​ចំណូល​ធំ​ទីពីរ គឺ​បាន​មក​ពី​​ក្រុមហ៊ុន Zynga (១២% នៃ​ប្រាក់​ចំណូល​សរុប​ប្រចាំ​ឆ្នាំ​២០១១)។ Zynga គឺ​ជា​ក្រុមហ៊ុន​ផលិត​ល្បែង​លើ​អ៊ីនធ័រនែត (Online Game) ដែល​​គេច្រើន​លេង​នៅលើ​ Facebook ដូចជា FarmVille, CastleVille, CityVille, Mafia Wars, Café World ។ល។

តើ​ក្រុមហ៊ុន Facebook មាន​តម្លៃ​ប៉ុន្មាន?​

វា​​អាស្រ័យ​ទៅលើ​​តម្លៃភាគហ៊ុន Facebook ដែល​អ្នក​វិនិយោគហ៊ាន​ឲ្យ នៅពេល​ដែល​ភាគហ៊ុន​​​ត្រូវ​ដាក់​លក់​នៅលើ​ទីផ្សារ នៅ​ក្នុងរយៈពេល​ប៉ុន្មាន​ខែ​ខាងមុខ។

ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលនេះ គេរំពឹង​ថា ក្រោយ​ពេល​ចូល​ក្នុង​ទីផ្សារ​មូលបត្រ ក្រុមហ៊ុន Facebook អាច​នឹង​មាន​តម្លៃ​រហូតដល់​ទៅ ១០០ពាន់លាន​ដុល្លារ។ បើសិន​ជា​ពិតជាដូចនេះ​មែន Facebook ដែល​ទើប​នឹង​បង្កើត​បាន​ ៨​ឆ្នាំ​នេះ នឹង​មាន​តម្លៃ​ខ្ពស់ជាង​ក្រុមហ៊ុន​ធំៗ​ និង​ចំណាស់ៗ​របស់​អាមេរិក ដូចជា Amazon, Caterpillar, Goldman Sachs, Ford Motor និង Boeing ជាដើម។

តើ​​អគ្គនាយក និង​ស្ថាបនិក​ Facebook (Mark Zuckerberg) មាន​ភាគហ៊ុន​ប៉ុន្មាន​?

លោក Mark Zuckerberg មាន​ចំណែកហ៊ុន​ ២៨,៤% ក្នុង​ក្រុមហ៊ុន​ Facebook ហើយ​ទទួល​បាន​ប្រាក់ចំណូល​ពី Facebook (ទាំង​ប្រាក់ខែ និង​ប្រាក់​ចំណូល​ផ្សេងទៀត) ចំនួន ១ ៤៩០ ០០០​ដុល្លារ (ឆ្នាំ​២០១១)។

ប្រសិន​បើ​តម្លៃ​ក្រុមហ៊ុន Facebook ពិត​ជា​កើនឡើង​រហូតដល់ ១០០ពាន់លាន​ដុល្លារ ដូច​គេ​រំពឹង​ទុកមែន ភាគហ៊ុន​របស់​លោក Mark Zuckerberg ក្នុង​ក្រុមហ៊ុន Facebook នឹង​មាន​តម្លៃ​រហូតដល់​ទៅ​ជាង ២៨ពាន់លាន​ដុល្លារ។ លោក Zuckerberg នឹង​ត្រូវក្លាយ​ជា​មហាសេដ្ឋី​ ដែលមាន​ទ្រព្យសម្បត្តិ​ច្រើន​ជាងគេ​ លំដាប់​ទី ៤ នៅ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក និង ទី៩ នៅទូទាំង​ពិភពលោក។ សូម្បីតែ​បុគ្គលិក​របស់​ក្រុមហ៊ុន Facebook ក៏​អាច​ក្លាយ​ជា​សេដ្ឋី ដែលមាន​ទ្រព្យសម្បត្តិ​រាប់លាន​ដុល្លារ​ដែរ៕

តើ​ចិន​អាច​ប្រើ​លុយបំណុល​ជា​អាវុធ​ក្នុង​សង្រ្គាម​ពាណិជ្ជកម្ម​ជាមួយ​អាមេរិក?

នៅ​ក្នុង​បរិបទ​នៃ​សង្រ្គាម​ពាណិជ្ជកម្ម​ រវាង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក និង​ចិន គេ​តែងតែ​ចោទជា​សំណួរ​ថា តើ​អ្នក​ណា​មាន​ប្រៀបជាងអ្នកណា ហើយ​ភាគី​នីមួយៗ​មាន​ចំណុច​ខ្លាំង​អ្វី ដែល​អាច​យក​មក​ធ្វើ​ជា​អាវុធ ដើម្បីយក​ប្រៀប​លើ​គូប្រជែង? រហូតមកទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ អាវុធ​ដែល​ភាគី​ទាំងពីរ​លើក​យក​មក​គំរាម​គ្នា​ទៅវិញ​ទៅមក គឺ​ការ​ដំឡើង​ពន្ធនាំចូល។ ក៏ប៉ុន្តែ ចិន​នៅ​មាន​អាវុធ​ដ៏​សំខាន់​មួយ​ទៀត​ដែល​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​អាមេរិក​ញញើត គឺ​បំណុល​ដ៏ច្រើន​សន្ធឹកសន្ធាប់​ដែល​អាមេរិក​ជំពាក់​ចិន។ តើ​ចិន​អាច​ប្រើ​លុយ​បំណុល​នេះ​ជា​អាវុធ​ដោយ​វិធីណា ហើយ​អាច​មាន​ប្រសិទ្ធភាព​ដែរឬទេ?

គ្រប់គ្នា​សុទ្ធតែដឹង​ថា នៅ​ក្នុង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ ចិន​គឺ​ជា​ម្ចាស់​បំណុល​ដ៏ធំ​បំផុត​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក។ ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​ដែល​មាន​មូលបត្រ​បំណុល​រដ្ឋ​អាមេរិក​នៅ​ក្នុងដៃ ចិន​គឺ​ជា​ប្រទេស​ដែល​មាន​ច្រើន​ជាងគេ គឺ​មាន​ជា​ទឹកប្រាក់​រហូតដល់​ទៅ​ជាង​១ពាន់ពាន់​លាន​ដុល្លារ (១ ១៧០ ០០០ ០០០ ០០០​​ ដុល្លារ​អាមេរិក)។

នៅ​ក្នុង​សង្រ្គាម​ពាណិជ្ជកម្ម​ជាមួយ​អាមេរិក ចិន​អាច​មាន​ជម្រើសមួយ គឺ​បញ្ចេញ​មូលបត្រ​បំណុល​របស់​អាមេរិក​ទាំងអស់​នេះ​មក​លក់​នៅលើ​ទីផ្សារ ដែល​អាច​នឹង​បង្ក​នូវ​ផលប៉ះពាល់​ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ​បំផុត​ដល់​សេដ្ឋកិច្ច និង​ហិរញ្ញវត្ថុ​របស់​អាមេរិក។

គេ​មិនត្រូវ​ភ្លេចទេ​ថា មូលបត្រ​បំណុល ក៏ដូចជា ភាគហ៊ុន (មូលបត្រកម្មសិទ្ធិ) ឬ​ក៏​ទំនិញ​ផ្សេង​ទៀត​ដែរ គឺ​គោរព​ទៅតាម​ច្បាប់​នៃ​ទីផ្សារ​សេរី។ ដូច្នេះ ប្រសិន​បើ​ចិន​បញ្ចេញ​មូលបត្រ​បំណុល​របស់​អាមេរិក​ដ៏​ច្រើន​សន្ធឹកសន្ធាប់​នេះ​មក​លក់​នៅលើ​ទីផ្សារ តម្លៃ​មូលបត្រ​នេះ​នឹង​ត្រូវ​ធ្លាក់ចុះ ហើយ​​នៅ​ពេល​ដែល​មូលបត្រ​បំណុល​នេះ​លែងសូវមាន​តម្លៃ អ្នក​វិនិយោគ​ផ្សេងទៀត​ដែល​មាន​មូលបត្រ​បំណុល​អាមេរិក​នៅ​ក្នុងដៃ ដូចជា ជប៉ុន ឬ​ប្រទេសផ្សេងទៀត ឬ​ក៏​អ្នក​វិនិយោគ​ឯកជន​ផ្សេងទៀត ក៏​ប្រាកដ​ជា​នឹង​នាំគ្នា​ប្រញាប់​ប្រញាល់​បញ្ចេញ​មូលបត្រ​បំណុល​ដែល​ខ្លួន​មាន​មក​លក់​នៅលើ​ទីផ្សារ​ដែរ ដើម្បី​កុំ​ឲ្យ​ខាតបង់​កាន់តែ​ធ្ងន់ធ្ងរ។ នៅ​ពេលនោះ វា​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​មូលបត្រ​បំណុល​របស់​អាមេរិក​កាន់តែ​ធ្លាក់ថ្លៃ​កាន់តែ​ខ្លាំង​ថែមទៀត​ ហើយ​សម្រាប់​មូលបត្រ​បំណុល កាលណា​តម្លៃ​ធ្លាក់​ចុះ គឺ​មានន័យថា អត្រា​ការប្រាក់​នឹង​ត្រូវ​កើនឡើង។

អត្រាការប្រាក់​កើនឡើង​អាច​នឹង​បង្ក​នូវ​ផលវិបាក​ធំៗ​ចំនួនពីរ។

ទីមួយ រដ្ឋាភិបាលអាមេរិក​នឹង​ត្រូវ​បង់​ការប្រាក់​ខ្ពស់ ដើម្បី​ខ្ចីបំណុល​ពី​គេ ហើយ​នេះ​គឺ​ជា​បញ្ហា​ចោទ​ដ៏​ធំ​​សម្រាប់​អាមេរិក ដែល​ជា​ប្រទេស​មាន​ឧនភាព​ថវិកា​យ៉ាងច្រើន​សន្ធឹកសន្ធាប់​​ ​ជារៀងរាល់​ឆ្នាំ ហើយ​​បរិមាណ​បំណុល​សាធារណៈ​ក៏​មាន​កម្រិត​ខ្ពស់ រហូត​ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​វិបត្តិ​បំណុល​ជាច្រើន​លើក​រួចមកហើយ នាពេល​កន្លងមក។

ទីពីរ គឺ​ផលប៉ះពាល់​ទៅលើ​ឥណទាន​ក្នុង​វិស័យ​ឯកជន។ អត្រា​ការប្រាក់​កើនឡើង វា​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ក្រុមហ៊ុន និង​អ្នក​វិនិយោគ​​មាន​ការ​ពិបាក​ក្នុងការ​ស្វែងរក​ឥណទាន​ជាងមុន ហើយ​ត្រូវ​បង់​ការប្រាក់​ខ្ពស់​ជាងមុន ដែល​ជា​ឧបសគ្គ​ដ៏ធំមួយ នៅ​ក្នុង​វិស័យ​វិនិយោគ​ឯកជន។ ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា វា​ក៏​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​ការ​ចំណាយ​របស់​ប្រជាជន​ទូទៅ នៅ​ក្នុង​ទីផ្សារ​ក្នុងស្រុក​ត្រូវ​ធ្លាក់​ចុះ។ ទាំងអស់​នេះ​សុទ្ធតែ​ជា​កត្តា​ចម្បងៗ ដែល​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​អាមេរិក​ត្រូវ​ធ្លាក់ចុះ។

ក៏ប៉ុន្តែ ការ​បញ្ចេញ​មូលបត្រ​បំណុល​អាមេរិក​មក​លក់​នៅក្នុងទីផ្សារ​នេះ ក៏​នឹង​បង្ក​ផល​ប៉ះពាល់​យ៉ាងច្រើន​ផងដែរ​ដល់​​​​ចិន​ខ្លួនឯង ហើយ​ផលប៉ះពាល់​នេះ​អាច​មាន​នៅ​ត្រង់ចំណុច​សំខាន់ៗពីរ។

ទីមួយ ផលប៉ះពាល់​ខាង​ផ្នែក​ហិរញ្ញវត្ថុ។ ប្រសិន​បើ​ចិន​បញ្ចេញ​មូលបត្រ​បំណុល​អាមេរិក​ទាំងអស់​ដែល​ខ្លួន​មាន​មក​លក់​នៅលើ​ទីផ្សារ ហើយ​ធ្វើ​ឲ្យ​តម្លៃ​មូលបត្រ​នេះ​ធ្លាក់​ចុះខ្លាំង គឺ​មានន័យថា ចិន​ត្រូវ​លក់​មូលបត្រ​អស់ទាំងនេះ ក្នុង​តម្លៃ​ទាបជាង​កាល​ពីពេល​ដែល​ខ្លួន​ទិញ​ ពោលគឺ​លក់​ខាត ហើយ​កាលណា​តម្លៃ​មូលបត្រ​បំណុល​អាមេរិក​​ធ្លាក់​ចុះ​កាន់តែ​ទាប ចិន​ក៏​ត្រូវ​ខាតលុយ​កាន់តែ​ច្រើន។

ទីពីរ ផលប៉ះពាល់​ខាង​សេដ្ឋកិច្ច ជាពិសេស គឺ​វិស័យ​នាំចេញ។ នៅ​ពេល​ដែល​តម្លៃមូលបត្រ​បំណុល​អាមេរិក​ធ្លាក់ចុះ វា​ធ្វើ​ឲ្យ​អត្រាការប្រាក់​នៅ​អាមេរិក​មាន​ការ​កើនឡើង ហើយ​នៅ​ពេល​ដែល​អត្រា​ការប្រាក់​នៅ​អាមេរិក​កើនឡើង វា​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​តម្លៃ​លុយ​ដុល្លារ​អាមេរិក​ត្រូវ​ធ្លាក់ចុះ។ នៅ​ពេល​ដែល​លុយដុល្លារ​ធ្លាក់ថ្លៃ វា​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ផលិតផល​របស់​អាមេរិក​នៅលើ​ទីផ្សារ​អន្តរជាតិ​មាន​ភាព​ប្រកួតប្រជែង​ខ្ពស់​ ហើយ​ទំនិញ​របស់​ចិន​នឹង​ត្រូវ​ពិបាក​រក​ទីផ្សារ​នាំចេញ​។ នេះ​គឺ​ជា​បញ្ហា​ចោទ​ដ៏ធំមួយ សម្រាប់​ចិន ដែល​សេដ្ឋកិច្ច​នៅ​ពឹងផ្អែក​ខ្លាំង​លើ​ការ​នាំចេញ។

ដូច្នេះ និយាយ​ជារួម​មកវិញ ការ​បញ្ចេញ​មូលបត្រ​បំណុល​អាមេរិក​មក​លក់​នៅលើ​ទីផ្សារ វា​អាច​នឹង​បង្ក​នូវ​ផលប៉ះពាល់​ធ្ងន់ធ្ងរ​ទៅដល់​ហិរញ្ញវត្ថុ និង​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​អាមេរិក ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុង​ពេល​ជាមួយគ្នា ចិន​ខ្លួន​ឯង​ក៏​ត្រូវ​រង​នូវ​ផលប៉ះពាល់​មិន​តិច​នោះដែរ។ ដូច្នេះ ការ​យក​មូលបត្រ​បំណុល​អាមេរិក​មក​ធ្វើ​ជា​អាវុធ ក្នុង​សង្រ្គាម​ពាណិជ្ជកម្ម​ជាមួយ​អាមេរិក វា​គួរ​តែ​ជា​ជម្រើស​ចុងក្រោយ​មួយ​របស់​ចិន ហើយ​វាក៏​​អាស្រ័យ​ផងដែរ​ថា តើ​មេដឹកនាំ​ចិន​គិតថា​ខ្លួន​មាន​លទ្ធភាព ហើយ​សុខចិត្ត​ទ្រាំទ្រ​ការ​ខាតបង់​បាន​ត្រឹម​កម្រិតណា?

ទាំងអស់​នេះ​នៅ​មិនទាន់​គិតផង​ដល់​ចំណុច​សំខាន់​មួយទៀត ដែល​អាច​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​អាវុធ​របស់​ចិន​មិនសូវ​មាន​ឥទ្ធិពល គឺ​ភាព​ទាក់ទាញ​នៃ​មូលបត្រ​បំណុល​រដ្ឋ​អាមេរិក​នៅលើ​ទីផ្សារ​អន្តរជាតិ។ រហូត​មក​ទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ អ្ន​កវិនិយោគ​ជាទូទៅ​តែងតែនាំគ្នា​សំឡឹង​ឃើញ​មូលបត្រ​បំណុលរដ្ឋ​អាមេរិក​ថា​ជា​វិនិយោគ​ដែល​មាន​សុវត្ថិភាព​បំផុត ដែល​គួរ​ជា​ទីទុកចិត្ត។ ដូច្នេះ វា​គឺ​ជា​រឿង​ដែល​អាច​ទៅរួច​ដែល​ថា នៅ​ពេល​ដែល​ចិន​បញ្ចេញ​មូលបត្រ​អស់ទាំងនេះ​មកលក់​នៅលើ​ទីផ្សារ អ្នក​វិនិយោគ​ផ្សេងទៀត​នឹង​នាំគ្នា​ប្រមូល​ទិញ​មូលបត្រ​នេះ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​តម្លៃ​មូលបត្រ​បំណុល​នេះ​មិនសូវធ្លាក់​ចុះ​ខ្លាំង ហើយ​ជាលទ្ធផល ផលប៉ះពាល់​ទៅលើ​អាមេរិក​ក៏​មិន​សូវ​មាន​ខ្លាំង​ដូច​អ្វី​ដែល​ចិន​រំពឹងទុក៕

តើ Facebook រក​ចំណូល​បាន​ដោយសារ​អ្វី​ទើប​គេ​ហ៊ាន​ឲ្យតម្លៃ​រហូត​ដល់​៥០ពាន់​លាន​ដុល្លារ?

Facebook គឺ​ជា​បណ្តាញ​សង្គម​តាម​អ៊ីនធ័រនែត​មួយ ដែល​ បច្ចុប្បន្ន មាន​អ្នកប្រើប្រាស់​ជាង ៥០០​លាន​នាក់ ហើយ​ចំនួន​នេះ​ចេះតែ​បន្ត​កើន​ឡើង​ជា​រៀងរាល់ថ្ងៃ។ អ្នក​ប្រើប្រាស់​បណ្តាញ Facebook មិន​តម្រូវ​ឲ្យ​បង់ប្រាក់​កម្រៃ​អ្វីនោះទេ។ បើ​ដូច្នេះ តើ​ Facebook រក​ចំណូល​បាន​ពីណាមក?

ការផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម

របៀប​រកលុយ​របស់ Facebook មិនខុស​ពី​វិបសៃត៍​ផ្សេងៗ​ទៀត​ប៉ុន្មាន​ទេ ដូចជា Google,Yahoo និង Youtube ជាដើម។ ប្រភព​ចំណូល​ធំបំផុត​របស់ Facebook គឺបានមកពីការផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្មនៅលើទំព័រ​វិបសៃត៍។ អ្នក​ដែល​​មាន​ទំព័រ Facebook ពិត​ជា​អាច​មើលឃើញ នៅ​​ផ្នែក​ខាង​ស្តាំដៃ នៃ​ទំព័រ Facebook តែងតែ​មាន​​ការផ្សាយ​ពាណិជ្ជកម្ម​​របស់​ក្រុមហ៊ុន ឬ​ក៏​ផលិត​ផល​ផ្សេងៗ។ អ្នក​ដែល​ផ្សាយ​ពាណិជ្ជកម្ម​លើ​ទំព័រ​នេះ​ គឺ​ត្រូវ​បង់លុយ​ទៅ​ឲ្យ​ Facebook ហើយ​​ប្រភព​ចំណូល​ពី​ការ​​​ផ្សាយ​ពាណិជ្ជកម្ម​​តាម​អ៊ីនធ័រនែត​បែបនេះ គឺ​មាន​ទំហំ​កាន់តែ​ធំ នៅពេល​ដែល​មាន​អ្នកចូល​មើល​វិបសៃត៍​កាន់តែ​ច្រើន។

សព្វថ្ងៃ​នេះ Facebook មាន​អ្នក​ប្រើប្រាស់​​ជាង ៥០០​លាន​នាក់។ ប្រសិន​​បើ​ក្នុង​មួយថ្ងៃ អ្នក​ប្រើប្រាស់​ម្នាក់ ​ចូល​មើលទំព័រ​​ Facebook តែ​ម្តង ក៏ Facebook អាច​រកចំណូល​បាន​មិនតិច​ដែរ ពី​ការ​ផ្សាយ​ពាណិជ្ជកម្ម។ សព្វថ្ងៃនេះ Facebook គឺ​ជា​ទំព័រ​វិបសៃត៍ ដែល​មាន​អ្នក​ចូល​មើល​ច្រើន​ជាងគេបំផុត​នៅលើពិភពលោក ពោល​គឺ​ ច្រើន​ជាង Google ច្រើន​ជាង Yahoo និង​ច្រើន​ជាង Youtube ទៅទៀត។

ដូច្នេះ អ្នក​ដែល​ជួយ​រកលុយ​ឲ្យ Facebook គឺ​អ្នកប្រើប្រាស់​ទាំង​ជាង ៥០០​លាន​នាក់​នេះឯង។ ថ្វីដ្បិត​តែ​យើង​អាច​​ប្រើ Facebook ដោយ​មិន​មាន​បង់​លុយ​មួយសេន​ក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែ រាល់​លើក​​ដែល​យើង​​ចូល​មើល​ទំព័រ​ Facebook របស់​យើង​ ឬ​ចូល​មើល​ទំព័រ​របស់​មិត្ត​ភ័ក្តិ ឬ​ទំព័រ​ផ្សេងៗ​ទៀត​របស់​ Facebook ​យើង​នាំ​លុយ​​ទៅ​ឲ្យ Facebook ។ ដូច្នេះ Facebook មិនចាំបាច់​​​ងាក​មក​យក​កម្រៃ​សេវាកម្ម ពី​អ្នកប្រើប្រាស់ ដើម្បី​ទទួល​បាន​ប្រាក់ចំណូល​ ដូចជា​​ពាក្យ​ចចាមអារ៉ាម​ខ្លះ​ទេ។ អ្វី​ដែល​ Facebook ត្រូវការ គឺ​​ទុក​ឲ្យគេប្រើប្រាស់​ទំព័រ Facebook ដោយ​ឥតគិតថ្លៃ​ដដែល ដើម្បី​ទាក់ទាញ​អ្នកប្រើប្រាស់​ឲ្យ​បាន​កាន់តែ​ច្រើន​ថែមទៀត។

ការលក់​​ទំនិញ និង​អំណោយ​ផ្សេងៗ (Facebook Goods and Gifts)

អ្នក​​ដែល​មាន​ទំព័រ​ Facebook ប្រហែល​ជា​ធ្លាប់​ឃើញ​ហើយថា នៅ​ពេល​ដល់​ថ្ងៃ​បុណ្យ​អ្វីមួយ ដូចជា បុណ្យ​​កំណើត​មិត្ត​ភក្តិ​ បុណ្យ​ណូអែល ឬ​បុណ្យ​សង្សារ ជាដើម Facebook តែងតែ​បង្ហាញ​​​ឲ្យ​ឃើញ​ពី​អំណោយ​ ដែល​គេ​អាច​​ផ្ញើ​ទៅ​មិត្ត​ភក្តិបាន។ អំណោយ​ទាំងនេះ​អាច​​ជា​ រូបផ្កា រូប​កាដូ រូប​នំ​បុណ្យ​កំណើត ជាដើម។ ដើម្បី​បាន​រូបភាព​ទាំងនេះ​ផ្ញើ​ទៅ​ជូន​មិត្ត​ភក្តិ​គេ​ត្រូវ​បង់លុយ​ឲ្យ Facebook ១ដុល្លារ ក្នុង​១រូប។ ក្នុងតម្លៃទាបបែបនេះ ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​ខ្លះ​មិន​ខ្លាច​នឹង​ទិញ​ផ្ញើ​ទៅមិត្ត​ភ័ក្តិ​នោះទេ។ សម្រាប់ Facebook រូបមួយ​ថ្លៃ ១ដុល្លារ គឺ​តិចតួចមែន ក៏ប៉ុន្តែ អ្នក​ប្រើ Facebook មាន​រហូតដល់​ទៅ​ជាង ៥០០​លាន​នាក់។ ដូច្នេះ សក្តានុពល​នៃ​ប្រាក់ចំណូល​ គឺ​អាច​មាន​ច្រើន។

ទោះជា​យ៉ាងនេះ​ក៏ដោយ មាន​អ្នកវិភាគ​ជាច្រើន នៅតែ​យល់ថា ការ​ដែល​ធនាគារ Goldman Sachs ឲ្យ​តម្លៃ Facebook ដល់​ទៅ ៥០ពាន់​លាន​ដុល្លារ គឺ​ជា​តម្លៃ​ខ្ពស់​​ហួសហេតុ​ពេក៕

សភា​អាមេរិក​អនុម័ត​ច្បាប់​កំណែទម្រង់​ផ្សារមូលបត្រ

ច្បាប់​ស្តីពី​កំណែទម្រង់​ទីផ្សារ​មូលបត្រ ត្រូវ​បាន​ព្រឹទ្ធសភា​អាមេរិក​អនុម័ត​ក្នុង​សំឡេង​គាំទ្រ ៦០​សំឡេង ទល់​នឹង ៣៩​សំឡេង​ប្រឆាំង។ កំណែទម្រង់​នេះ ត្រូវ​បាន​ធ្វើ​ឡើង ក្នុង​គោលដៅ​ចៀសវាង​កុំ​ឲ្យ​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ ដូច​កាល​ពី​​ពេលថ្មីៗនេះ ផ្ទុះឡើង​សាជាថ្មី​ម្តង​ទៀត នៅ​ថ្ងៃ​អនាគត។​

ការ​រកស៊ី​របស់​ធនាគារ និង​ស្ថាប័ន​ហិរញ្ញវត្ថុ ដែល​មាន​ហានិភ័យ​ខ្ពស់​នឹង​ត្រូវ​ដាក់​ក្រោម​ការ​ត្រួតពិនិត្យ​របស់​ រដ្ឋាភិបាល។ ការ​ផ្តល់​ប្រាក់​កម្ចី​​ដល់​សាធារណជន​ទូទៅ ​ក៏​នឹង​ត្រូវ​រឹតបន្តឹង​ដែរ ដើម្បី​ការពារផលប្រយោជន៍​អតិថិជន ជាពិសេស ដើម្បី​ចៀសវាង​ការ​ផ្តល់​ប្រាក់​កម្ចី​បែប Subprime ដូច​ពីមុន ដែល​ជា​ដើមហេតុ​នៃ​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ពិភពលោក។ ម្យ៉ាងទៀត ក្រោយ​ពី​ពេល​ច្បាប់​នេះ​ចូល​ជាធរមាន ក្រុមហ៊ុន ឬ​ធនាគារ​ណា​ដែល​រកស៊ី​ខាត ហើយ​ក្ស័យ​ធន មិន​អាច​មក​សុំ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ជួយ ដូច​ពី​មុន​ទៀត​ទេ។

បន្ទាប់​ពី​ឡើង​មក​កាន់​អំណាច​បាន​២ឆ្នាំ លោក​អូបាម៉ា និង​គណបក្ស​ប្រជាធិបតេយ្យ​​បាន​ធ្វើ​កំណែទម្រង់​ជា​ប្រវត្តិ​សាស្រ្ត​ដល់​ ទៅពីរ៖ កំណែទម្រង់​ប្រព័ន្ធ​ធានារ៉ាប់រង​សុខភាព និង​កំណែទម្រង់​ហិរញ្ញវត្ថុ។ កំណែទម្រង់​ហិរញ្ញវត្ថុ​​សម្រេច​បាន​ នៅ​តែ ៤​ខែ​ទៀត​ប៉ុណ្ណោះ មុន​នឹង​ដល់​ពេល​បោះឆ្នោត​ជ្រើសរើស​សមាជិក​សភា នៅ​ខែ​វិច្ឆិកា។

ការ​អនុម័ត​កំណែទម្រង់​ហិរញ្ញវត្ថុ​នេះ បាន​បង្ហាញ​អំពី​ជ័យជំនះ​របស់​លោក​អូបាម៉ា ទល់​នឹង​ការ​ធ្វើ​ Lobby របស់​អ្នក​ជំនួញ។ គេ​នៅចាំ​បាន​ថា នៅ​ក្នុង​អំឡុង​យុទ្ធនាការ​ឃោសនា​បោះឆ្នោត​ប្រធានាធិបតី កាល​ពី​ឆ្នាំ ២០០៨ លោក​អូបាម៉ា​ធ្លាប់​បាន​សន្យា​ថា នឹង​មិន​បណ្តោយ​ឲ្យ​អ្នក​មាន​លុយ​ប្រើ​ឥទ្ធិពល​របស់​ពួកគេ​មក​លើ​នយោបាយ​ របស់​រដ្ឋាភិបាល​នោះទេ។ របៀបធ្វើ​ការបែបនេះ​អាច​នឹង​ទាក់ទាញ​ការ​គាំទ្រ​ពី​សំណាក់​ពលរដ្ឋ​អាមេរិក ដែល​មិន​ចូល​ចិត្ត​ការធ្វើ​នយោបាយ​ដោយ​ពឹង​លើ​លុយ។

ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​កំណែទម្រង់​ហិរញ្ញវត្ថុ​នេះ គណបក្ស​ប្រជាធិបតេយ្យ​ទំនង​ជា​បាន​បង្ក​សត្រូវ​ច្រើន ក្នុង​មជ្ឈដ្ឋាន​អ្នក​ជំនួញ។ អ្នក​ជំនួញ​ដែល​មិន​សប្បាយ​ចិត្ត​អាច​នឹង​នាំគ្នា​សម្រុក​ទៅ​ជួយ​គណបក្ស​ សាធារណរដ្ឋ នៅ​ក្នុង​ការ​បោះឆ្នោត​​ នៅ​ខែវិច្ឆិកា​នេះ។

ម្យ៉ាងវិញ​ទៀត មាន​អ្នក​ខ្លះ​បាន​រិះគន់​កំណែទម្រង់​ហិរញ្ញវត្ថុ​របស់​លោក​អូបាម៉ានេះ​ថា​ មាន​លក្ខណៈ​ទូលំទូលាយ​ខ្លាំង​ពេក ដែល​ត្រូវការ​ពេលវេលា​ច្រើន​ទៀត ទម្រាំ​តែ​អាច​ចាប់​ផ្តើម​អនុវត្ត​ចេញ​ជា​លទ្ធផល​បាន។ ការ​បង្កើត​ស្ថាប័ន​ថ្មី ​ ដើម្បី​ត្រួតពិនិត្យ​​សកម្មភាព​ហិរញ្ញវត្ថុ បន្ថែម​ពីលើ​ស្ថាប័ន​​ដែល​មាន​ស្រាប់ ក៏​ទទួល​រង​នូវការ​រិះគន់​ផងដែរ។ គេរិះគន់ថា ការ​បង្កើត​ស្ថាប័ន​ច្រើន​បែបនេះ នឹង​បង្ក​ជា​បញ្ហា​ការិយាធិបតេយ្យ​ស្មុគស្មាញ ដែល​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​​បាត់បង់​ប្រសិទ្ធិភាព​ការងារ។ ម្យ៉ាងទៀត ស្ថាប័ន​កាន់តែ​ច្រើន ថវិកា​ចំណាយ ដើម្បី​​ឲ្យ​ស្ថាប័ន​ទាំងនេះ​ដំណើរការ ក៏​មាន​កាន់តែច្រើន៕

ការដួលដាំដូងនៃទីផ្សារភាគហ៊ុនពិភពលោក

មូលហេតុ​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន​អឺរ៉ុប​និង​ទីផ្សារ​ពិភពលោក​ធ្លាក់​ដួល​ដាំដូង​យ៉ាង​ខ្លាំង​បែបនេះ​មាន​ច្រើន៖​

ទី១- ​ការ​បារម្ភ​និង​ការ​សង្ស័យ​ទៅលើ​សន្ទុះ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​នៃ​ប្រទេស​ចិន​ដែល​ជា​ក្បាល​ម៉ាស៊ីន​ដ៏​សែន​សំខាន់​សម្រាប់​ជួយ​អូស​ទាញ​កំ​ណើន​​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក។ ទី២- ​ស្ថានភាព​ពុំ​ល្អ​នៃ​ម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច​ជប៉ុន។ ទី៣- ​ការសង្ស័យ​ទៅលើ​សោធនភាព​នៃ​ធនាគារ​អឺរ៉ុប​ឬ​ការ​សង្ស័យ​ទៅលើ​ភាព​មាន​ប្រាក់​គ្រប់​គ្រាន់​សម្រាប់​សង​នៃ​ធនាគារ​អឺរ៉ុប។ ទី៤- ​ការ​បាត់បង់​ទំនុក​ចិត្ត​នៃ​ប្រជាជន​អាមេរិកាំង​ទៅលើ​សេដ្ឋកិច្ច​និង​ហិរញ្ញវត្ថុ​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ពួក​គេ​លែង​មាន​ទំនុកចិត្ត​ទៅ​លើ​អនាគត​ និង​ដែល​ជា​មូលហេតុ​ធ្វើ​ឲ្យ​ពួក​គេ​លែង​ហ៊ាន​ធ្វើ​ការ​ទិញ​ដូរ​ហូបចុក​ដូច​ពេលមុនៗ។​ គួរ​កត់​សម្គាល់​ថា​ ការទិញ​ដូរ​ហូប​ចុក​ផ្ទៃក្នុង​អាមេរិកាំង​គឺ​ជា​ជំនួយ​មួយ​ដល់​សកម្មភាព​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​សំខាន់​ក្នុង​ការ​ជួយ​​អូស​ទាញ​ឲ្យ​មាន​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​នៅ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក។ ទី៥- ​ការ​បាត់បង់​ទំនុក​ចិត្ត​របស់​អ្នក​បោះទុន​ធ្វើ​វិនិយោគ​ ដោយ​ហេតុ​តែ​មាន​ដំណឹង​ពុំ​ល្អ​ពុំ​ចេះ​ចប់​ពាក់​ព័ន្ធ​នឹង​សេដ្ឋកិច្ច​និង​ហិរញ្ញវត្ថុ​ពិភព​លោក។​

ថ្វី​ត្បិត​តែ​នៅ​ថ្ងៃពុធ​ទី៣០​មិថុនា​នេះ​ ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន​សំខាន់ៗ​នៅ​អឺរ៉ុប​បាន​ស្គាល់​សភាព​គ្រាន់បើ​បន្តិច​ឡើងវិញ​ក៏​ដោយ​ ក៏​កាលពី​ម្សិលមិញ​គេ​បាន​កត់​សម្គាល់​ឃើញ​ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន​នៅ​ទីក្រុង​ម៉ាឌ្រីដ​បាន​ធ្លាក់​ដាំ​ដូង​បាត់បង់​អស់​ប្រមាណ​៥,៤៥%​ដោយ​ហេតុ​តែ​គេ​បារម្ភ​ពី​សុខភាព​នៃ​ធនាគារ​អេស្ប៉ាញុល។​ ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន​នៅ​ទីក្រុង​ប៉ារីស​បាន​ធ្លាក់ចុះ​អស់​​៤,០១%។​ ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន​នៅ​ទីក្រុង​Londres​បាន​បាត់​បង់​អស់​៣,១០%។​ ​ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន​នៅ​ទីក្រុង​Francfort​នៃ​ប្រទេស​អាល្លឺម៉ង់​បាន​ស្រុត​ចុះ​អស់​៣,៣៣% ។ល។

ផ្សារ​ភាគហ៊ុន​នៅ​អាស៊ី​ក្រោយ​ពីបាន​ធ្លាក់​ស្រុត​បាត់បង់​អស់​៤,២៧%​នៅ​ទីក្រុង​សៀងហៃ​ ២,៣១%​នៅ​ទីក្រុង​ហុងកុង​ នៅ​ទីក្រុង​តូក្យូ​ក្រោយ​ពី​​បាន​ចុះ​អស់​១,២៧%​ ​នៅ​ថ្ងៃ​ពុធ​នេះ​បាន​ដួល​ស្រុត​ចុះ​អស់​ជិត​២%​បន្ថែម​ទៀត។​ ទាំងនេះ​ក៏​ពីព្រោះ​តែ​ទស្សនវិស័យ​នៃ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​មាន​លក្ខណៈ​ពុំ​ល្អ​ប្រសើរ។​ កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​ដែល​គេ​គ្រោង​ថា​មាន១,៧%​នៅ​ខែមេសា​បែ​ជា​ធ្លាក់​មក​នៅ​ត្រឹម​០,៣%​ទៅវិញ​ដែល​ជា​កម្រិត​មួយ​ដ៏​សែន​ទាប​ធ្វើ​ឲ្យ​គេ​កើត​មាន​ការ​ខក​ចិត្ត។​ ចំណែកឯ​ប្រទេស​ជប៉ុន​វិញ​ ផលិតផល​ឧស្សាហកម្ម​និង​ការ​ទិញដូរ​ហូបចុក​ផ្ទៃក្នុង​បាន​ស្គាល់​ការ​ថយ​ស្រុត​ចុះ​ ហើយ​ចំនួន​អ្នក​ឥត​ការងារ​ធ្វើ​ក៏​បាន​ស្ទុះ​កើន​ឡើង​​នៅ​ខែ​ឧសភា​កន្លង​ទៅនេះ។

កត្តា​ពុំ​ជាក់​ច្បាស់​មួយ​ទៀត​គឺ​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​បញ្ហា​ប្រាក់​កម្ចី​ពិសេស​៤៤២​ពាន់​លាន​អឺរ៉ូ​ដែល​ធនាគារ​កណ្តាល​អឺរ៉ុប​បាន​ឲ្យ​ធនាគារ​នៃ​តំបន់​ប្រើ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​ខ្ចី​កាលពី​ឆ្នាំទៅ។​ ធនាគារ​នៃ​តំបន់​ប្រើ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​ត្រូវ​សង​ប្រាក់​កម្ចី​ពិសេស​៤៤២​ពាន់​លាន​អឺរ៉ូ​នេះ​ទៅ​ធនាគារ​កណ្តាល​អឺរ៉ុប​វិញ​នៅ​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍​ខាង​មុខនេះ។​ ក៏​ប៉ុន្តែ​គេ​បារម្ភ​ខ្លាច​ក្រែង​ធនាគារ​នៃ​តំបន់​ប្រើ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​គ្មាន​សមត្ថភាព​និង​គ្មាន​សោធនភាព​នឹង​សង​ប្រាក់​កម្ចី​ពិសេស​របស់​ខ្លួន​កាល​ពី​ឆ្នាំទៅ។​ ទាំងនេះ​ពិត​ជា​កត្តា​និង​ជា​​មូលហេតុ​​នៃ​ក្តី​​បារម្ភ​ខ្លាំង​សម្រាប់​ពិភព​សេដ្ឋកិច្ច​និង​ពិភព​ហិរញ្ញវត្ថុ។​ ហើយ​ម្យ៉ាងទៀត​ បើ​ទោះ​ជា​ ធនាគារ​នៃ​តំបន់​ប្រើ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​មាន​​សមត្ថភាព​នឹង​សង​ប្រាក់​កម្ចី​ពិសេស​ ៤៤២​ពាន់​លាន​អឺរ៉ូ​នេះ​ក្តី​ ក៏​គេ​នៅ​តែ​ជួយ​បារម្ភ​ខ្លាច​ក្រែង​ ធនាគារ​នៃ​តំបន់​ប្រើ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​ទាំងនោះ​ លែង​មាន​ប្រាក់​គ្រប់​គ្រាន់​សម្រាប់​ជួយ​ផ្តល់​ផ្គត់​ផ្គង់​ក្នុង​ការ​អភិវឌ្ឍ​សកម្មភាព​សេដ្ឋកិច្ច​និង​ឧស្សាហកម្ម។

សម្រាប់​លោក​Dominique Strauss-kahn​អគ្គនាយក​នៃ​FMI ឬមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិយល់ឃើញ​ថា​ សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​លែង​ជួប​នឹង​វិបត្តិ​ធ្ងន់ធ្ងរ​ដូច​ពេលមុនៗ​ទៀតហើយ​ ទោះបី​ជា​គេ​នៅ​តែ​មាន​ការ​សង្ស័យ​ទៅលើ​សន្ទុះ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​ក៏​ដោយ។

ហើយ​នៅ​ក្នុង​បរិបទ​ដ៏​អាប់អួរ​នេះ​ អ្នក​ដែល​មាន​ប្រាក់​សម្រាប់​បោះទុន​ធ្វើ​វិនិយោគ​ ពួក​គេ​បាន​ងាកទៅ​រក​ប័ណ្ណ​រតនាគារ​អាមេរិកាំង​ឬ​ ប័ណ្ណ​រតនាគារ​អាល្លឺម៉ង់​វិញ​ដែល​ពួក​គេ​មាន​ទំនុក​ចិត្ត​កក់ក្តៅ​ជាង៕

គ្មានឡើយ​​កិច្ចព្រមព្រៀង​​នៃ​ក្រុម​​ប្រទេស​G20​​ស្ដីពី​​ពន្ធ​លើ​ធនាគារ​​

ក្រុម​ប្រទេស​G20​ពុំ​សម្រេច​បាន​នូវ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ស្ដីពីពន្ធលើធនាគារ​ មូលហេតុ​គឺ​បណ្តាល​មក​ពី​មាន​ការ​ជំទាស់​ពី​សំណាក់​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​ មាន​ដូចជា​ប្រទេស​កាណាដា​និង​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​ដែល​ធនាគារ​នៅ​ប្រទេស​ទាំងនោះ​គ្មាន​បាន​ដើរតួ​​នាទី​អ្វីឡើយ​នៅក្នុង​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​អន្តរជាតិ​នៅពេល​កន្លង​ទៅនេះ។

ពន្ធ​លើ​ធនាគារ​នេះ​គឺ​ជា​ប្រធានបទ​មួយ​ដែល​សមាជិក​នៃ​ក្រុម​ប្រទេស​G20​បាន​ជជែក​ពិភាក្សា​គ្នា​យ៉ាង​ផុសផុល​ ដោយហេតុ​ថា​មាន​ប្រទេស​សមាជិក​G20​ជាច្រើន​មាន​បំណង​នឹង​រៀបចំ​ឲ្យ​មាន​ឡើង​នូវ​ពន្ធ​លើ​ធនាគារ​ ដែល​តម្រូវ​ឲ្យ​ធនាគារ​ដែល​ជា​អ្នក​បាន​ប្រព្រឹត្ត​អំពើ​ខុស​ឆ្គង​ ទទួល​ខុស​ត្រូវ​និង​បង់​ខាត​ក្នុង​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ដែល​ពួក​ខ្លួន​បាន​បង្ក​ឲ្យ​កើត​មាន​ឡើង។​ ពុំ​ត្រូវ​ឲ្យ​ប្រជាជន​នៃ​ប្រទេស​ទាំងនោះ​បង់​ពន្ធដារ​យក​​មក​ជួយ​សង្គ្រោះ​ធនាគារ​ឡើយ។

ពន្ធ​លើ​ធនាគារ​នេះ​គឺ​គេ​ចង់​រៀបចំ​ឲ្យ​មាន​ឡើង​ក្នុង​គោល​បំណង​សម្រាប់​ជួយ​ផ្តល់​ហិរញ្ញប្បទាន​ឲ្យ​ដល់​មូលនិធិ​ដែល​ត្រូវ​ផ្តល់​ជំនួយ​ឲ្យ​បេសកកម្ម​ជួយ​សង្គ្រោះ​ធនាគារ។

គួរ​កត់​សម្គាល់​ថា​ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសូងហិរញ្ញវត្ថុនៃក្រុម​ប្រទេស​G20​ដែល​ជួប​ប្រជុំ​គ្នា​នៅទីក្រុង​Pusan​នៃ​ប្រទេស​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​បាន​ទទួល​ស្គាល់​ថា​ ពួក​គេ​ពុំ​សម្រេច​បាន​នូវ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ស្ដីពី​ពន្ធ​លើ​ធនាគារ​ឡើយ។​ក៏​ប៉ុន្តែ​លោកស្រីរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុបារាំង​Christine Lagarde បាន​ថ្លែង​ប្រាប់​ឲ្យ​ដឹង​ថា​ លោក​ស្រី​សង្ឃឹម​ជា​និច្ច​នឹង​ប្រមូល​ប្រជុំ​ដើម្បី​សម្រេច​ឲ្យ​បាន​នូវ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ស្ដីពី​ពន្ធ​លើ​ធនាគារ​នេះ។

ក្រោយ​ពី​ជំនួប​នៃក្រុម​ប្រទេស​G20​នៅទីក្រុង​Pusanនៃ​ប្រទេស​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​បាន​បិទ​បញ្ចប់​ហើយ​ រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៃ​ប្រទេស​ជា​សមាជិក​បាន​សម្តែង​ឲ្យ​ឃើញ​នូវ​សុទិដ្ឋិនិយម​របស់​ពួក​គេ​ ដោយ​បាន​ធ្វើការ​កត់​សម្គាល់​ជា​ឯកច្ឆ័ន្ទ​ថា​ “​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​បាន​វិល​ត្រឡប់​មក​វិញ​ហើយ​”។

ថ្វី​ដ្បិតតែ​អត្រា​នៃ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​នៃ​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​មាន​កម្រិត​ខ្ពស់​ទាប​ពុំ​មាន​លក្ខណៈ​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ ក៏​ប្រទេស​នីមួយៗ​ត្រូវ​តែ​អនុម័ត​ឲ្យ​មាន​វិធានការ​សម្រាប់​​ជំរុញ​ឲ្យ​មាន​សន្ទុះ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​និង​ត្រូវ​រៀបចំ​ឲ្យ​មាន​ឡើង​នូវ​ផែនការ​ត្បិត​ត្បៀត​អនុលោម​តាម​ស្ថានភាព​​​សេដ្ឋកិច្ច​និង​ស្ថាន​ភាព​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៃ​ប្រទេស​នីមួយៗ។

សូម​គូស​​បញ្ជាក់​​ថា​​ ជំនួប​ប្រជុំ​ពីរ​ថ្ងៃ​នៅទីក្រុង​​Pusan​នៃ​​ប្រទេស​​កូរ៉េ​​ខាង​ត្បូង​​នៃ​​រដ្ឋ​មន្ត្រី​ក្រសូង​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៃ​ក្រុម​​ប្រទេស​​G20​​ បាន​​ប្រព្រឹត្ត​​ទៅ​​នៅ​ក្នុង​​បរិបទ​​មួយ​​ដែល​​ប្រទេស​​មួយ​​ចំនួន​​នៅ​ក្នុង​​តំបន់​​អឺរ៉ូ​​កំពុង​​ត្រូវ​ប្រឈម​​មុខ​​ទល់​នឹង​​វិបត្តិ​​ហិរញ្ញវត្ថុ​​ដ៏​សែន​​​ធ្ងន់ធ្ងរ។​ ហើយ​​ជំនួប​​នេះ​​ក៏​​មាន​​គោល​​បំណង​​ផង​ដែរ​​រិះរក​​ឲ្យ​​បាន​​នូវ​​កិច្ច​​ព្រម​ព្រៀង​​ពាក់​ព័ន្ធ​​នឹង​​កំណែ​​ទម្រង់​​ប្រព័ន្ធ​​ហិរញ្ញវត្ថុ​​ និង​​កំណែ​​ទម្រង់​​ធ្វើ​​យ៉ាង​ណា​​ឲ្យ​​មាន​​តុល្យភាព​​ថវិកា។​

លោក​​អគ្គ​នាយក​​នៃ​​មូល​និធិ​​រូបិយវត្ថុ​​អន្តរជាតិ​​FMI​​បាន​​សម្តែង​​ឲ្យ​​ឃើញ​​នូវ​​ការ​​ពេញ​​ចិត្ត​​របស់​​គេ​​នៅ​​ចំពោះ​​មុខ​​កិច្ច​​ប្រជុំ​​របស់​​រដ្ឋ​​មន្ត្រី​​ក្រសូង​​​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៃ​ក្រុម​​ប្រទេស​​G20​​ពីរ​ថ្ងៃ​នៅ​ទីក្រុង​​Pusan​​នៃ​​ប្រទេស​​កូរ៉េ​​​ខាង​ត្បូង​​​ ដោយ​​​បាន​​​គូស​​​បញ្ជាក់​​​ប្រាប់​​ថា​​​ ប្រទេស​​​ទាំង​​នោះ​​​យល់​​​ដឹង​​ពី​​ការ​​ចាំបាច់​​ក្នុង​​កិច្ច​​សហ​​ប្រតិ​បត្តិការ​​ ហើយ​​លោក​​អគ្គ​នាយក​​នៃ​​មូលនិធិ​​រូបិយ​វត្ថុ​អន្តរជាតិ​​FMI​​បាន​​រំលឹក​​ទៀត​ថា​​ ជំនួប​​នៅ​ទីក្រុង​​Pusan​​នៃ​​ប្រទេស​​កូរ៉េ​​ខាង​ត្បូង​​គឺ​​ជា​​ដំណាក់​​ការ​​មួយ​​នៃ​​អភិក្រម​​សម្រាប់​​​កិច្ច​​ពិភាក្សា។​​ ជំនួប​​កំពូល​​លើក​​ក្រោយ​​នៃ​​ក្រុម​​ប្រទេស​​G20​​ដែល​ជា​ក្រុម​ប្រទេស​មហា​អំណាច​ឧស្សាហកម្ម​ជឿន​លឿន​ជាង​គេ​ក្នុង​លោក​​នឹង​​ត្រូវ​​ប្រព្រឹត្ត​​ទៅ​​នៅ​​ទីក្រុង​​តូរ៉ុងតូ​​នៃ​​ប្រទេស​​កាណាដា​​នៅ​​ថ្ងៃទី​​២៦​​និង​​២៧​​មិថុនា​​ខាង​​មុខ​​នេះ៕

សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​កើនឡើង ​៧,៧% ​នៅ​ឆ្នាំ​២០១៣ ​តែ​អាច​ធ្លាក់ចុះ​ទាប​ជាងនេះ​នៅ​ឆ្នាំ​២០១៤

អត្រា​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​​ ៧,៧% ជា​អត្រា​មួយ​ប្រហាក់ប្រហែល​នឹង​ឆ្នាំ​២០១២ ហើយ​ខ្ពស់​ជាង​ការ​ព្យាករ​របស់​រដ្ឋាភិបាល ដែល​មាន​ត្រឹមតែ ៧,៥%។

កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច ៧,៧% គឺ​ជា​អត្រា​មួយ​ខ្ពស់ បើ​គេ​ប្រៀបធៀប​នឹង​បណ្តា​ប្រទេស​មហាអំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​ផ្សេងទៀត ក៏ប៉ុន្តែ សម្រាប់​ចិន នេះ​គឺ​ជា​អត្រា​មួយ​ទាប បើធៀប​​ទៅ​នឹង​រយៈពេល​ប្រមាណ​ជាង ១០ឆ្នាំ​កន្លងទៅ ដែល​​ជាទូទៅ សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​មាន​អត្រា​កំណើន​ដល់​ទៅ​២ខ្ទង់។​ ម្យ៉ាងទៀត កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច ៧,៧% ជា​អត្រា​មួយ​ទាប បើធៀប​ទៅនឹង​តម្រូវការ​សេដ្ឋកិច្ច និង​សង្គម​របស់​ចិន ពីព្រោះ​​ចិន​មាន​ប្រជាជន​ច្រើន ហើយ​មួយ​ផ្នែក​ធំ​នៅ​មាន​ប្រាក់​ចំណូល​ទាប។ ប្រជាជន​ដែល​ត្រូវការ​ការងារធ្វើ​ក៏​មាន​ចំនួន​ច្រើន ដែល​ចាំបាច់​តម្រូវ​ឲ្យ​មាន​អត្រា​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ខ្ពស់ ដើម្បី​អាច​បង្កើត​ការងារ​គ្រប់គ្រាន់​តាម​តម្រូវការ។

មន្រ្តី​រដ្ឋាភិបាល​ចិន​បាន​ប្រាប់​ទីភ្នាក់ងារ​ព័ត៌មាន​បារាំង AFP ថា សម្រាប់​ឆ្នាំ​២០១៤​នេះ ចិន​កំណត់​គោលដៅ​អត្រា​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ត្រឹមតែ ៧,៥% ពោលគឺ ទាប​ជាង​ឆ្នាំ​២០១៣។

បើ​មើ​ល​ទៅលើ​តួលេខ​ ចេញផ្សាយ​ដោយ​ការិយាល័យ​ស្ថិតិ​ចិន នៅថ្ងៃ​ចន្ទ​នេះ គេ​ឃើញ​ថា នៅ​ក្នុងរយៈពេល​៣ខែ​ចុងក្រោយ​នៃ​​ឆ្នាំ​២០១៣ អត្រា​កំណើន​ចិន​បាន​ចាប់ផ្តើម​ថយចុះ​មកវិញ ដោយសារ​តែ​ការ​​វិនិយោគ​ទៅលើ​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​មាន​ការ​ធ្លាក់ចុះ។ នៅ​ក្នុង​ម៉ូដែល​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន នៅពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ វិនិយោគ គឺ​ជាចលករ​ដ៏សំខាន់មួយ ក្នុងការ​ជំរុញ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច។ ដូច្នេះ នៅពេល​ដែល​វិនិយោគ​ធ្លាក់ចុះ អត្រា​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ក៏​ត្រូវ​ធ្លាក់ចុះ។

ការ​ធ្លាក់ចុះ​នៃ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​នេះ គឺ​ជា​ដំណឹង​អាក្រក់​មួយ សម្រាប់​រយៈពេល​ខ្លី ក៏ប៉ុន្តែ វាអាច​ជា​រឿង​ល្អ សម្រាប់​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​រយៈពេល​វែង។

ការ​ធ្លាក់ចុះ​នៃ​វិនិយោគ​ក្នុងវិស័យ​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ អាច​ជា​សញ្ញា​បង្ហាញ​ថា រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ប៉េកាំង​កំពុងតែ​ចាត់វិធានការ​រឹតបន្តឹង​ការ​​ធ្វើ​វិនិយោគ​ដោយ​ប្រើ​ប្រាក់កម្ចី ជាពិសេស វិនិយោគ​​ដែល​មិន​ទទួល​ប្រាក់​ចំណេញ​មកវិញ។ នៅ​ក្នុង​របាយការណ៍​សវនកម្ម​ ដែល​ចិន​បាន​​​ចេញផ្សាយ កាល​ពី​ខែ​ធ្នូ គេឃើញ​ថា រដ្ឋបាល​ដែនដីចិន (រដ្ឋបាល​ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ជាដើម) មាន​បរិមាណ​បំណុល​សាធារណៈ​កើនឡើង​យ៉ាង​លឿនបំផុត គឺ​កើនឡើង​រហូតដល់​ទៅ ៦៧% នៅ​ក្នុងរយៈពេល​តែ ២ឆ្នាំ។ ​ល្បឿន​នៃ​កំណើន​​បំណុល​សាធារណៈ​នេះ​ គឺ​ជា​ហានិភ័យ​ដ៏​ធំ​មួយ សម្រាប់​ស្ថិរភាព​ហិរញ្ញវត្ថុ​ចិន។

ការ​ចាត់​វិធានការ​រឹតបន្តឹង​ការ​ធ្វើ​វិនិយោគ​ដោយ​ប្រើ​ប្រាក់​កម្ចី ​បង្ហាញ​ថា រដ្ឋាភិបាល​ចិន​បច្ចុប្បន្ន ផ្តោតការ​យកចិត្ត​ទុកដាក់​ចំពោះ​ស្ថិរភាពហិរញ្ញវត្ថុ ក្នុងរយៈពេល​វែង ជាជាង​គិតគូរ​តែ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ក្នុងរយៈពេល​ខ្លី។

ម្យ៉ាងទៀត ការ​កំណត់​គោលដៅ​​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ត្រឹមតែ ៧,៥% នៅ​ឆ្នាំ​២០១៤ វា​ក៏​អាច​ជា​សញ្ញា​មួយ​ដែរ​ថា មេដឹកនាំ​ចិន​បច្ចុប្បន្ន​នៅតែ​​បន្ត​ផ្តោត​អាទិភាព​ទៅលើ​ការ​ធ្វើ​កំណែទម្រង់​ម៉ូដែល​កំណើន​​សេដ្ឋកិច្ច​ ពី​ការពឹងផ្អែក​លើ​ការ​នាំចេញ និង​វិនិយោគ ទៅ​​រក​ម៉ូដែល​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ដែល​ពឹងផ្អែក​លើ​ការ​បង្កើន​ទីផ្សារ​ក្នុងស្រុក ដែល​អាច​ឲ្យ​ចិន​មាន​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​មួយ​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព ក្នុងរយៈពេល​វែង​ទៅមុខ។

បញ្ហា​ប្រឈម​ធំបំផុត សម្រាប់​លោក​ស៊ី ជីនពីង និង​លោក​លី ខឺឈាំង គឺ​ធ្វើ​យ៉ាងណា​អាច​​បន្ត​ធ្វើ​កំណែទម្រង់​ម៉ូដែល​សេដ្ឋកិច្ច​នេះ​​បាន ដោយមិន​ឲ្យ​អត្រា​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ធ្លាក់​ចុះ​ទាបពេក ដែល​អាច​បង្ក​ទៅជា​វិបត្តិ​សង្គម នាំ​ឲ្យ​មាន​ការ​តវ៉ា​ពី​ប្រជាជន។ កន្លងមក លោក​លី ខឺឈាំង ធ្លាប់​បាន​លើកឡើង​ថា ចិន​ត្រូវការ​អត្រា​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​យ៉ាងតិច ៧,២% ទើបអាច​​រក្សា​ស្ថិរភាព​នៃ​ទីផ្សារ​ការងារ​បាន៕ ពាក្យគន្លឹះ : ចិន - សេដ្ឋកិច្ច

តើ​ដល់វេនចិន​ដែល​ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​បញ្ហា​ប្រាក់បំណុល?

ចិនគឺ​ជា​ម្ចាស់បំណុល​ដ៏ធំបំផុត​របស់​អាមេរិក ក៏ប៉ុន្តែ ចិន​ខ្លួនឯង​ក៏​ជំពាក់​បំណុលគេ​មិនតិច​ដែរ! បំណុល​របស់​រដ្ឋាភិបាល​កណ្តាល​ចិន​មាន​កម្រិត​ទាប ក៏ប៉ុន្តែ គឺ​បំណុល​របស់​រដ្ឋបាល​ដែនដី ដែល​មាន​កម្រិត​ខ្ពស់។

កាលពីថ្ងៃ​ចន្ទ ការិយាល័យ​សវនកម្ម​ជាតិ​ចិន​បាន​ចេញផ្សាយ​នូវ​របាយការណ៍​មួយ​បង្ហាញ​ថា គិត​មក​ត្រឹម​ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ​២០១៣ ​រដ្ឋបាល​ដែនដី​ចិន​ រួមមាន​ដូចជា​ ស្រុក ខេត្ត និង​ក្រុង ជាដើម មាន​កម្រិត​ប្រាក់​បំណុល​សរុប​នៅទូទាំង​ប្រទេស ​ រហូត​ដល់​ទៅ​ប្រមាណ​ជា ៣ ០០០ ០០០ លាន​ដុល្លារ​អាមេរិក (៣ ថែម​សូន្យ​ចំនួន ១២)។

បើ​គិត​ជាសរុប​ជាមួយ​នឹង​ប្រាក់បំណុល​របស់​រដ្ឋាភិបាល​កណ្តាល អត្រា​ប្រាក់​បំណុល​សាធារណៈ​របស់​ចិន​មាន​រហូត​ដល់​ទៅ​ជិត ៦០% នៃ​ផលិតផល​ក្នុងស្រុកសរុប។ អត្រា​នេះ​​មាន​កម្រិត​ទាប​នៅឡើយ បើ​គេប្រៀប​​ធៀបទៅ​​នឹង​ប្រទេស​​ក្រិក ដែល​កំពុង​ជួប​នឹង​វិបត្តិ​ប្រាក់បំណុល ដែល​មាន​អត្រា​បំណុល​សាធារណៈ​រហូត​​ដល់​ទៅ​ប្រមាណ​ជា ១៦០%​ ឬ​ក៏​ធៀប​ទៅនឹង​ប្រទេស​​មាន​សេដ្ឋកិច្ច​ជឿនលឿន​មួយចំនួន​​ផ្សេងទៀត ដូចជា ជប៉ុន (២៤០%) អាមេរិក (១០០%) និងបារាំង (៩៣%)។

ដូច្នេះ ​ប្រាក់បំណុល​សាធារណៈ​របស់​ចិន នៅពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ នៅ​មិនទាន់​ដល់​កម្រិត​គ្រោះថ្នាក់ ដែល​អាច​បង្ក​ជា​វិបត្តិ​នៅឡើយទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វី​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​គេ​ព្រួយបារម្ភ គឺ​ល្បឿន​នៃ​កំណើន​ប្រាក់បំណុលនេះ។

បើគេ​មើលទៅលើ​តួលេខ​ចុះផ្សាយ​ដោយ​ការិយាល័យ​សវនកម្ម​ជាតិ​ចិន គេឃើញ​ថា នៅ​ក្នុងរយៈពេល​តែ​ប្រមាណ​ជា ២ឆ្នាំ​កន្លះ​ប៉ុណ្ណោះ បំណុល​សាធារណៈ​របស់​ចិន​បាន​កើនឡើង​រហូត​ដល់​ទៅ​ជិត ៧០% ដែល​ជា​អត្រា​កំណើនមួយ​​ខ្ពស់​បំផុត។ ការណ៍ដែល​បំណុល​សាធារណៈ​ចិន​កើនឡើង​យ៉ាង​លឿន​បែបនេះ គឺ​ដោយសារ​តែ​រដ្ឋបាល​ដែនដី​ចិន​បាន​នាំគ្នា​រំពឹង​ខ្លាំងពេក​ទៅ​លើការ​ខ្ចីបំណុល ដើម្បី​យក​មកចំណាយ ជំរុញ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច នៅ​ក្នុង​ពេល​ដែល​ចិន​កំពុង​រង​ឥទ្ធិពល​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក។

ចំណុច​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​គេ​កាន់តែ​ព្រួយបារម្ភ គឺ​សមត្ថភាព​សងបំណុល​របស់​រដ្ឋបាល​ដែនដី​ចិន។ គេ​សង្កេតឃើញ​ថា លុយ​ភាគច្រើន ដែល​​​រដ្ឋបាល​ដែនដី​​ខ្ចី​ពីគេ ត្រូវ​បាន​យក​ទៅ​ប្រើ​ប្រាស់ ក្នុងវិស័យ​​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​សាធារណៈ ដែល​ជា​ការ​វិនិយោគ​ដោយ​មិនទទួល​ ​ប្រាក់ចំណេញ​មកវិញ ដើម្បី​​យក​ទៅ​សងបំណុល​គេ។

របាយការណ៍​សវនកម្ម​ជាតិ​ចិន​បង្ហាញ​ឲ្យឃើញ​ថា អាជ្ញាធរ​ដែនដី​ចិន​ពឹងផ្អែក​ខ្លាំង​លើ​ប្រភព​ចំណុល​ពីរ ដើម្បី​យក​មក​សងរំលោះ​បំណុល គឺ​ការ​លក់​ដីរដ្ឋ និង​ការ​ខ្ចីបំណុល​បន្ថែម។ ការខ្ចីបំណុលថ្មី ដើម្បី​យក​មក​សងបំណុលចាស់​ គឺ​ជា​យន្តការ​មួយ ដែល​អាច​នាំ​ទៅរក​វិបត្តិ​នៅថ្ងៃ​ណាមួយ។

អ្នកជំនាញ​ខាង​ផ្នែក​ហិរញ្ញវត្ថុ​ខ្លះ​បាន​បង្ហាញ​នូវ​ក្តីបារម្ភ​ថា បញ្ហា​ប្រាក់បំណុល​សាធារណៈ​ចិន​អាច​នឹង​ជា​ហានិភ័យ​ធំមួយ សម្រាប់​ហិរញ្ញវត្ថុ​ពិភពលោក នៅ​ឆ្នាំ​២០១៤​នេះ ហើយ​គេ​បាន​នាំគ្នា​ជំរុញ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុងប៉េកាំងចាត់វិធានការ​ ដើម្បី​ទប់ស្កាត់អត្រា​កំណើន​នៃ​ប្រាក់បំណុល​សាធារណៈ។

វិធានការ​ដ៏សាមញ្ញ​មួយ គឺ​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុងប៉េកាំង​អាច​ចេញ​បញ្ជា​ឲ្យ​អាជ្ញាធរ​ដែនដី​កាត់បន្ថយ​ការ​ខ្ចី​បំណុល​ពីគេ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការធ្វើបែបនេះ​វា​​អាច​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ប៉ះពាល់​ទៅ​ដល់​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន ដែល​កំពុងតែ​មាន​ភាព​យឺតយ៉ាវ​ស្រាប់ នៅពេលនេះ។

ម្យ៉ាងទៀត គេ​សង្កេតឃើញ​ថា នៅ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធ​វិមជ្ឈការ​ចិន​នាពេល​បច្ចុប្បន្ន ការ​ខ្ចី​បំណុល​គេ គឺ​ជា​រឿង​ចាំបាច់ សម្រាប់​​រដ្ឋបាល​ដែនដី​ចិន ដែល​ត្រូវ​ទទួល​រ៉ាប់រង​ការ​ចំណាយ​សាធារណៈ​​​រហូតដល់​ទៅ​ប្រមាណ​ជា ៨០% នៅ​ក្នុងរង្វង់​ដែនដី​របស់​ខ្លួន ក៏ប៉ុន្តែ ទទួល​បាន​ចំណូល​ពីការ​ប្រមូលពន្ធ​តែ​ប្រមាណ​ជា ៤៨%​។

ដូច្នេះ គន្លឹះ​សំខាន់​មួយ ក្នុងការ​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​បំណុល​នៃ​រដ្ឋបាល​ដែនដី គឺ​ការ​ធ្វើ​កំណែទម្រង់​ទៅលើ​ប្រព័ន្ធ​បែងចែក​ចំណូល​សារពើពន្ធ រវាង​​​រដ្ឋបាល​ដែនដី និង​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុងប៉េកាំង។ អ្នកជំនាញ​ខ្លះទៀត បាន​ផ្តល់​ជា​អានុសាសន៍​ថា ចិន​គួរតែ​ផ្ទេរ​បំណុល​​​មួយផ្នែក ពី​​​រដ្ឋបាល​ដែនដី​ចិន ​ទៅ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ប៉េកាំង ដែល​​នៅ​មាន​កម្រិត​បំណុល​សាធារណៈ​ទាប​នៅឡើយ៕

កំណើនសេដ្ឋកិច្ច​ចិន​ធ្លាក់ចុះ​មិនមែន​ប្រាកដជា​ដំណឹង​អាក្រក់​ទេ!

កាលពីឆ្នាំ​២០១២​កន្លងទៅនេះ សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​មាន​អត្រា​កំណើន​​ប្រចាំឆ្នាំ​ ៧,៨% ដែល​គេ​អាច​រាប់ថា​ជា​អត្រា​ទាប​បំផុត​កម្រ​នឹង​ឃើញ​មាន ក្នុងរយៈពេល​ជាង​មួយទសវត្សរ៍​កន្លងទៅ ដែល​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ចិន​ស្គាល់​អត្រា​កំណើន​ជា​មធ្យម​មិនតិច​ជាង ១០%​ នោះទេ។ ចូល​មក​ដល់​ត្រីមាស​ទី១​ឆ្នាំ​២០១៣ សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​​​ធ្លាក់ចុះ​​មក​នៅ​ត្រឹម ៧,៦% បើ​គិត​ជា​អត្រា​ប្រចាំឆ្នាំ ហើយ​នៅ​ត្រីមាស​ទី២ អត្រា​កំណើន​នេះ​បន្ត​ធ្លាក់ចុះ​តទៅទៀត មក​នៅ​ត្រឹម ៧,៥%។

នេះ​បញ្ជាក់ថា ដំណើរ​យឺតយ៉ាវ​នៃ​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​គឺ​ពិត​ជា​កំពុងតែ​កើតមាន​ឡើង​មែន ហើយ​បញ្ហា​នេះ​អាច​នឹង​បន្ត​កើតឡើង​ទៀត​​រហូតដល់​ចុងឆ្នាំ​នេះ។ សូម្បី​តែ​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​​ក៏​ធ្លោយមាត់​​ខ្លួនឯង​ដែរ​ថា អត្រា​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន សម្រាប់​ឆ្នាំ​២០១៣​នេះ មាន​ប្រហែល​ត្រឹមតែ ៧%​ប៉ុណ្ណោះ។

សម្រាប់​មេដឹកនាំ​ចិន ការ​ធ្លាក់ចុះ​នៃ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ គឺ​ជា​ក្តី​ព្រួយបារម្ភ​ដ៏ធំមួយ ពីព្រោះ​វា​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​​​អត្រា​អ្នក​អត់ការងារ​ធ្វើ​កើនឡើង​ខ្ពស់ ហើយ​អាច​នឹង​បង្ក​ទៅជា​វិបត្តិ​សង្គម។ ការធ្លាក់ចុះ​នៃ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន ក៏​ជា​ក្តីព្រួយបារម្ភ​មួយដែរ សម្រាប់​បណ្តា​ប្រទេស​ផ្សេងៗ​ទៀត នៅ​លើ​ពិភពលោក ពីព្រោះ​ចិន ដែល​ជា​មហា​អំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​លំដាប់ទីពីរ គឺ​ជា​ទីផ្សារ​ដ៏​ចម្បង​មួយ​សម្រាប់​សេដ្ឋកិច្ច និង​ពាណិជ្ជកម្ម​ពិភពលោក។ កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​ធ្លាក់ចុះ មានន័យថា តម្រូវការ​ប្រេង និង​វត្ថុធាតុដើម​ក៏​ត្រូវ​ថយចុះ។ តម្រូវការ​ថយចុះ ​តម្លៃ​ប្រេង និង​វត្ថុធាតុដើម​ក៏​ត្រូវ​ធ្លាក់ចុះ។

ក៏ប៉ុន្តែ គេ​ក៏​មិនត្រូវ​សំឡឹង​មើល​ទៅលើ​តួលេខ​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន ដោយ​ក្រសែភ្នែក​ទុទ្ទិដ្ឋិនិយម​ពេក​នោះដែរ។ ការ​ធ្លាក់ចុះ​នៃ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន នៅពេលនេះ មិនមែន​ប្រាកដ​ថា​ជា​ដំណឹង​អាក្រក់​នោះទេ។

កំណើន​ផលិតផល​ក្នុងស្រុក​សរុប​របស់​ចិន​​ធ្លាក់ចុះ​ទាប​ជាង​មុន សកម្មភាព​ឧស្សាហកម្ម​ចិន​ក៏​ធ្លាក់ចុះ ហើយ​ការ​នាំចេញ​ក៏​ធ្លាក់ចុះ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុង​ពេល​ជាមួយគ្នានេះ​ មាន​តួលេខ​មួយ​ទៀត ដែល​គេ​មិនត្រូវ​មើល​រំលង គឺ​ការ​ចំណាយ​លើ​ទីផ្សារ​ក្នុងស្រុក​ចិន ដែល​មាន​ការ​កើនឡើង ហួស​ពី​ការ​រំពឹង​ទុក។

យោងតាម​តួលេខ​របស់​ការិយាល័យ​ស្ថិតិចិន ការចំណាយ​របស់​ប្រជាជន​ចិន នៅ​ខែ​មិថុនា​កន្លងទៅនេះ មានការ​កើនឡើង​រហូតដល់​ទៅ ១៣,៣% លើសពី​ខែ​មុន ដែល​មាន​តែ ១២,៩%។ បើ​គិត​ជា​អត្រា​​មធ្យម​ប្រចាំឆ្នាំ ការចំណាយ​របស់​ប្រជាជន​ចិន​នឹង​ត្រូវ​កើនឡើង ១២,៧%។

នេះគឺ​ជា​ការ​បង្ហាញ​ឲ្យ​ឃើញ​អំពី​កំណែទម្រង់​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ប៉េកាំង ក្នុងការ​កែប្រែ​ម៉ូដែល​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន ពី​កំណើន​ដែល​ផ្អែក​លើ​ការនាំចេញ និង​វិនិយោគ មក​​ជា​សេដ្ឋកិច្ច​ ដែល​ពឹងផ្អែក​លើ​ការ​បង្កើន​តម្រូវការ​ទីផ្សារ​ក្នុង​ស្រុក​វិញ។ ជា​កំណែទម្រង់ ដែល​លោក​ស៊ី ជីនពីង ធ្លាប់​បាន​ប្តេជ្ញា​ថា​នឹងរៀបចំ​ធ្វើ ហើយ​វា​ក៏​ជា​កំណែទម្រង់ ដែល​​ប្រទេស​ដៃគូពាណិជ្ជកម្ម​របស់​ចិន ក៏ដូចជា ធនាគារ​ពិភពលោក​ធ្លាប់​តែ​ទាមទារ​ដោយ​ទទូច​​ឲ្យ​ចិន​រៀបចំ​ធ្វើ​ដែរ ពីព្រោះ​ថា ចិន​មាន​ប្រជាជន​ច្រើន ហើយ​ការបង្កើន​តម្រូវការ​ទីផ្សារ​ក្នុងស្រុក គឺ​ជា​​មូលដ្ឋាន​គ្រឹះ​នៃ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព ទាំង​សម្រាប់​ចិន​ខ្លួនឯង និង​​សម្រាប់​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក។

ការធ្លាក់ចុះ​នៃ​អត្រា​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​នៅពេលនេះ អាច​ជា​ផ្នែក​មួយ នៃ​ការ​ធ្វើ​កំណែទម្រង់​ម៉ូដែល​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ចនេះ ពីព្រោះ​ថា ដើម្បី​បង្កើន​តម្រូវការ​ទីផ្សារ​ក្នុងស្រុក​ អាជ្ញាធរ​ចិន​ត្រូវបង្វែរ​ពី​ការ​អភិវឌ្ឍ​វិស័យ​ផលិតកម្ម​ សម្រាប់​ការ​នាំចេញ មក​​ចាប់ផ្តើម​ផ្តោត​អាទិភាព​លើ​ការ​អភិវឌ្ឍ​វិស័យ​សេវាកម្ម និង​ផលិតកម្ម​ សម្រាប់​ទីផ្សារ​ក្នុងស្រុក​វិញ។

ចំណុច​ដែល​គួរ​ឲ្យ​កត់សម្គាល់​មួយទៀត គឺ​នៅត្រង់ថា បើទោះបី​ជា​​អត្រា​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​កំពុង​តែ​ធ្លាក់ចុះ​ជា​បន្ត​បន្ទាប់​ក៏ដោយ គេ​មិនឃើញ​មេដឹកនាំ​ចិន​ធ្វើការ​​​កែប្រែ​នយោបាយ​សេដ្ឋកិច្ច​ ឬ​ដាក់ចេញ​នូវ​វិធានការ​​ជំរុញ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ ដូចជា​ពេល​មុនៗ​នោះទេ។ នេះ​ជា​ការ​បង្ហាញ​ថា មេដឹកនាំចិន​សុខចិត្ត​ទ្រាំ​ទទួល​យក​អត្រា​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ទាប​ នាពេល​បច្ចុប្បន្ន ហើយ​ផ្តោត​លើ​ការ​ធ្វើ​កំណែទម្រង់​ស៊ីជម្រៅ ក្នុង​ចក្ខុវិស័យ​វែងឆ្ងាយ គឺ​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​មូលដ្ឋាន​កំណើន​​សេដ្ឋកិច្ច ពី​កំណើន​ដែល​ពឹងផ្អែក​លើ​ការ​នាំចេញ និង​ការវិនិយោគ មក​ជា​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ដែល​ពឹងផ្អែក​លើ​​ការ​បង្កើន​តម្រូវការ​ទីផ្សារ​ក្នុងស្រុក តាមរយៈ​ការ​បង្កើន​ការ​ចំណាយ​របស់​ប្រជាជន​វិញ ដែល​ជា​មូលដ្ឋាន​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព ក្នុងរយៈពេលវែង៕

ចិន អាច​ធ្វើ​ព្យុះ​ធ្វើ​ភ្លៀង​ពាណិជ្ជកម្ម នៅ​អឺរ៉ុប ឬ ?

ខុស​ពី​ទម្លាប់​សព្វ​មួយ​ដង កាលពី​ចុង​​ខែ​មិថុនា កន្លង​ទៅ​ថ្មីនេះៗ ប្រធានាធិបតី​បារាំង​បាន​លា​កម្រាល​ព្រំ​ទទួល​ពាណិជ្ជករ និង​អ្នក​ជំនួញ​ធំៗ​ចិន​ ជាង​៤០​នាក់ មាន​ទ្រព្យ​ធន​សរុប​តំណាង៥%​នៃ​ផលិតផល​សរុប​របស់​ចិន។ ​កម្មវត្ថុ​គឺ​បង្ហាញ​គំរូ​សេដ្ឋកិច្ច​និង​សង្គមបារាំង​ដល់​ចិន និង​​​ចង់ទាក់ទាញ​ចិន​ឱ្យ​មក​​វិនិយោគ​​​នៅ​បារាំង។

ប៉ុន្តែ​ទស្សនកិច្ច​នេះ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅក្នុង​ខណៈ​ដែល​ ទំនាក់ទំនង​ពាណិជ្ជកម្ម​រវាង​ចិន​និង​អឺរ៉ុប នា​រយៈ​ពេល​ប៉ុន្មាន​ខែ​ចុង​ក្រោយ​នេះ មាន​សភាព​តាន​តឹង​ជាង​ពេល​ណាៗ​ទាំង​អស់។ ជម្លោះ​ពាណិជ្ជកម្ម​មាន​កើន​ឡើង​ជា​លំដាប់ ៖ សម្ភារៈ​ក្នុង​វិស័យ​​ទូរគមនាគមន៍ ផលិត​ដែកថែប សេរ៉ាមិច គ្រឿងផ្សារ ហើយ​ដំបៅ​ដ៏​ធំ​ជាង​គេ គឺ​ផ្ទាំង​ស្រូប​កម្តៅ​ព្រះ​អាទិត្យ​។

កាលពី​ថ្ងៃ​ទី​៤​មិថុនា គណៈកម្មាធិការ​អឺរ៉ុប បាន​ចេញ​វិធានការ​កណ្តាប់​ដៃ​ដែក ដំឡើង​ពន្ធ​បន្ថែមលើ​ផលិតផល​របស់​ចិន ព្រោះ​អឺរ៉ុប​យល់​ថា​ជា​មធ្យោបាយ​តែ​មួយ​គត់​ដែល​អាច​ជួយ​សង្គ្រោះ​ក្រុមហ៊ុន​អឺរ៉ុប ពី​ការ​រក​ស៊ី​មិន​ស្មោះត្រង់​របស់​ចិន មិន​មែន​ជា​នយោបាយ​ការពារ​ផលប្រយោជន៍​ផលិតផល​ក្នុង​ស្រុក​សម្រាប់​នាំ​ចេញ​ទៅ​លក់​នៅ​ប្រទេស​ទេ។ ពោល​គឺ​អឺរ៉ុប​យក​ពន្ធ​លើ​ផ្ទាំង​ស្រូប​កម្តៅ​ព្រះ​អាទិត្យ​ផលិត​នៅ​ចិន ចំនួន ១១,៨% ហើយ​អឺរ៉ុប​រក្សា​សិទ្ធិ​នឹង​ដំឡើ​ងពន្ធ​នេះ​​ដល់​ទៅ ៤៧,៦%។ នេះ​ជា​ទណ្ឌកម្ម​ដ៏​ធ្ងន់​បំផុត​សម្រាប់​ឧស្សាហកម្ម​ចិន ដែល​ជាប់​ឈ្មោះ​អាក្រក់​ និង​ល្បី​ថា​ចូល​ចិត្ត​បង្ខូច​តម្លៃទីផ្សារ។ ផ្ទាំង​ស្រូប​កម្តៅ​ព្រះ​អាទិត្យ​ដែល​ពេល​នេះ តំណាង​ឱ្យ​​៨០%​នៃ​ទីផ្សារ​អឺរ៉ុប​ និង​មាន​តម្លៃ​ថោក​ជាង​ផលិត​ផល​អឺរ៉ុប​ដល់​ទៅ​ពាក់​កណ្តាល។ ម្យ៉ាង​វិញ​ទៀត អឺរ៉ុប​សង្ស័យ​ថា រដ្ឋាភិបាល​ចិន​ បាន​ជួយ​ឧបត្ថម្ភ​ក្រុមហ៊ុន​ដោយ​សម្ងាត់​ ដែល​នេះ​ជា​ការ​ធ្វើ​ជំនួញ​មិន​ស្មោះ​ត្រង់។ ប៉ុន្តែ​អាល្លឺម៉ង់ ដែល​ជា​សមាជិក​សហភាព​អឺរ៉ុប​ដ៏​សំខាន់ និង​​ជា​ដៃគូ​ពាណិជ្ជកម្ម​ទីមួយ​របស់​ចិន​អឺរ៉ុប ប្រឆាំង​នឹង​ទណ្ឌកម្ម​អឺរ៉ុប​ដាក់​លើ​ចិន ដោយ​ឈរ​លើ​គោលការណ៍​ដំណោះស្រាយ​ជម្លោះ​តាម​ផ្លូវចរចា។

តាម​ការពិត​ សម្រាប់​ភាគី​អឺរ៉ុប ការ​ដំឡើង​ពន្ធ​នេះ​ ធ្វើ​ឡើង​មិន​មែន​ក្នុង​បំណង​ចង់​បំបិទ​ផ្លូវ​ ដាក់ទណ្ឌកម្ម​ ឬ​បង្ក​សង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្ម​​ជាមួយ​ចិន​ទេ តែ​ល្បែង​តាក់តិច​ នាំ​ចិន​ឱ្យ​ព្រម​បើក​ផ្លូវ​ចរចាពាណិជ្ជកម្ម តំឡើង​តម្លៃ​ផលិតផល​ ធ្វើ​យ៉ាង​ឱ្យ​ការ​ប្រកួត​ប្រជែង​ពាណិជ្ជកម្ម​មាន​លក្ខណៈ​ស្មោះត្រង់ ស្រប​ច្បាប់ មិន​បង្ខូច​តម្លៃ​ទីផ្សារ។

បី​ថ្ងៃ​ក្រោយ​ការ​ប្រកាស​អនុម័ត​ដំឡើង​ពន្ធ​លើ​ផលិតផល​ចិន​បណ្តោះអាសន្ន តំណាង​សហភាព​អឺរ៉ុប​ទទួល​បន្ទុក​ផ្នែក​ពាណិជ្ជកម្ម​ បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ភ្លាម​ ទៅ​កាន់​ក្រុង​ប៉េកាំង ដើម្បី​ស្វែង​រក​ការ​ព្រមព្រៀង​គ្នា ឬ​ដំណោះស្រាយ​ណា​មួយ ក្រែង​អាច​បញ្ចៀស​វិបត្តិ​សង្គ្រាម​ពាណិជ្ជកម្ម​បាន។ សម្រាប់​អ្នក​ឯកទេស​ពាណិជ្ជកម្ម​របស់​ភាគី​ទាំង​ពីរ ​មិនចង់​ឃើញ​ឡើយ​ជម្លោះពាណិជ្ជកម្ម​អូស​បន្លាយ​ ​ប៉ុន្តែ​ចិន​​មិន​ចូល​ចិត្ត​ការ​លេង​សើច​បែប​នេះ​ទេ​ ហើយ​ក៏​មិន​​ចេះ​យល់​យោគ​​អនុគ្រោះ​ដែរ ! ចិន​បាន​សង​សឹក​ភ្លាម ព្រោះ​ចិន​ដឹង ​អំពី​ចំណុច​ខ្សោយ​របស់​អឺរ៉ុប ស្គាល់​កន្លែង​ដែល​ចុច​ទៅ​​​ដែល​អឺរ៉ុប​ឈឺផ្សា។

ចិន​បាន​ប្រកាស​បើក​អង្កេត​ជា​ផ្លូវការ​ ​​លើ​ករណី​លក់ថោក បង្ខូចថ្លៃផលិតផល​ស្រា​ដែល​នាំចូល​ពី អឺរ៉ុប។ ស្រា​អឺរ៉ុប​នាំចូល​ទៅចិន គឺ​មាន​តម្លៃ​ច្រើន​ជាង​មួយ​ពាន់​លាន​ដុល្លារ ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំៗ ហើយ ប្រទេស​ដែល​នឹង​រងគ្រោះជាងគេ​ដោយសារ​វិធានការ​របស់ចិន គឺ​បារាំង ព្រោះ​បារាំង​ជាប្រទេស​អឺរ៉ុប​ទីមួយ ដែល​នាំ​ចូលស្រា​ច្រើន​ជាង​គេ​ទៅក្នុង​ប្រទេស​ចិន ជាមួយ​តម្លៃ ៧៨៨លាន​ដុល្លារ ក្នុងឆ្នាំ ២០១២។

បើតាម​ក្រសួង​ពាណិជ្ជកម្ម​ចិន​ ការ​អង្កេត​នេះ​នឹង​អនុវត្ត​​ ​យ៉ាង​ហ្មត់ចត់ តាមច្បាប់​និង​​វិធាន​របស់​ចិន តែ​ក៏​ឆ្លើយ​តប​ទាំង​ស្រុង​ទៅ​នឹង​វិន័យ​ដាច់​ខាត​មាន​ចែង​ក្នុង​ច្បាប់​របស់​អង្គការ​ពាណិជ្ជកម្ម​ពិភពលោក។ ចិន​មិន​ខ្វល់​នឹង​ការ​បដិសេធ​របស់​អឺរ៉ុប​ដែល​ថា​ មិន​បាន​ធ្វើ​ការ​ឧបត្ថម្ភធនដល់​ការ​ផលិត​ស្រា​​ ឬ​ប​ញ្ចុះ​​​បង្កូច​តម្លៃ​ស្រា​នាំ​ចេញ​ទៅ​ចិន​ឡើយ។ សេចក្តី​សម្រេច​ចិត្តរបស់​ចិន អាស្រ័យ​ទាំង​ស្រុង​ទៅ​នឹង​លទ្ធផល​នៃ​ការ​អង្កេត​ ដែល​គោរព​តាម​គោលការណ៍​បើក​ចំហពាណិជ្ជកម្ម​ ស្មើភាព​គ្នា​ និង​ប្រកប​ដោយ​តម្លាភាព​ រវាង​ភាគី​ទាំង​សង​ខាង។

ប៉ុន្តែ​ ក្នុងសភាព​ជាក់​ស្តែងពេល​នេះ គ្រាន់​តែ​ក្នុង​​ដំណាក់កាល​ចាប់​ផ្តើម​បើក​អង្កេត​នេះ ការ​ព្រួយ​បារម្ភ​ខ្លាច​មាន​ផលវិបាក​បង្ក​ឡើង​ដោយ​ភាព​តាន​តឹង​ពាណិជ្ជកម្ម​រវាង​ចិន​និង​អឺរ៉ុប បាន​ជះ​ក្លិន ផ្តល់​ឥទ្ធិពល​មិន​ល្អ​ស្រេច​ទៅ​ហើយ ទៅ​លើទីផ្សារ​​​ផលិតផល​ស្រា​អឺរ៉ុប ! ការ​បញ្ជា​ទិញ​ជា​ច្រើន​ត្រូវ​បាន​លើក​ពេល​ ឯ​តម្លៃ​ក៏​ផ្តើម​ធ្លាក់​ចុះ៕​

នឹង​មាន​សង្រ្គាម​ពាណិជ្ជកម្ម រវាង​សហភាព​អឺរ៉ុប និង​ចិន?

ចិន​កំពុង​សងសឹក​នឹង​សហភាព​អឺរ៉ុប ដែល​បាន​សម្រេច ដំឡើង​ពន្ធ​បន្ថែម​ទៅលើ​ផលិតផល​ផ្ទាំង​ស្រូបកម្តៅ​ព្រះអាទិត្យ ដែល​នាំចូល​មក​ពី​ប្រទេស​ចិន។ ចិន​មិន​បាន​ព្រងើយកន្តើយ​នឹង​ការដាក់ពិន័យ​របស់​អឺរ៉ុប ដោយ​ចិន ក៏ បាន​​បើក​ស៊ើបអង្កេត​ដូចគ្នា​លើ​ករណី​លក់ថោក បង្ខូចថ្លៃ​នៃ​ផលិតផល​ស្រា​ដែល​នាំចូល​ពី អឺរ៉ុប។ ស្រា​អឺរ៉ុប​នាំចូល​ទៅចិន គឺ​មាន​តម្លៃ​ច្រើន​ជាង​មួយ​ពាន់​លាន​ដុល្លារ ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំៗ ហើយ ប្រទេស​ដែល​នឹង​រងគ្រោះជាងគេ​ដោយសារ​វិធានការ​របស់ចិន គឺ​បារាំង ព្រោះ​បារាំង​ជាប្រទេស​អឺរ៉ុប​ទីមួយ ដែល​នាំ​ចូលស្រា​ច្រើន​ជាង​គេ​ទៅក្នុង​ប្រទេស​ចិន ជាមួយ​តម្លៃ ៧៨៨លាន​ដុល្លារ ក្នុងឆ្នាំ ២០១២។

ជារួម អាជ្ញាធរ​ចិន​ចង់​រកភស្តុតាង​ដែល​អាច​បញ្ជាក់​ថា ​ស្រា​របស់​អឺរ៉ុប​មាន​បាន​ទទួល​ឧបត្ថម្ភធន​ពី​រដ្ឋាភិបាល ឬ​ក៏​មាន​លួច​បញ្ចុះតម្លៃ​ឲ្យ​ថោក​ខ្លាំង​ពេក ដើម្បី​ផ្តួល​គូប្រកួតប្រជែង នៅក្នុង​ប្រទេស​ចិន គឺ​ដូចនឹង​ចំណាត់ការ​របស់​សហភាពអឺរ៉ុប។

សូមបញ្ជាក់ថា កាល​ពីថ្ងៃ​អង្គារ​ម្សិលមិញ បើទោះបី ជាមាន​ការជំទាស់​ពី​ប្រទេស​សមាជិក​មួយ​ចំនួន សហភាព​អឺរ៉ុប​បាន​បោះឆ្នោត​អនុម័ត​ឲ្យ​គេ​អាច​ដំឡើង​ពន្ធ​បន្ថែម ទៅលើ​ផ្ទាំងស្រូបកម្តៅព្រះអាទិត្យ​របស់ចិន។ សម្រាប់​គណៈកម្មការ​ពាណិជ្ជកម្ម​របស់​សហភាព​អឺរ៉ុប ចំណាត់ការ​នេះ​ត្រូវ​គេ​ធ្វើឡើង​ជា​បន្ទាន់ ដើម្បី​ជួយ​ក្រុមហ៊ុន​អឺរ៉ុប​ដែល​រងគ្រោះ ដោយសារ​ការធ្វើ​ពាណិជ្ជកម្ម​មិនស្មោះត្រង់​របស់​ចិន។

បើតាម​គណៈកម្មការ​ដដែល ការលក់​បង្ខូចថ្លៃ​របស់ចិន បាន​គំរាមកំហែង​ឧស្សាហកម្ម​ផលិតផ្ទាំងស្រូបកម្តៅព្រះអាទិត្យ​របស់អឺរ៉ុប។ រោងចក្រ​ជាច្រើន​បាន​បិទទ្វារ ហើយ​មនុស្ស​ជា​ច្រើន​ពាន់នាក់​បាន​បាត់ការងារ​ធ្វើ។ ដូច្នេះ វិធានការ​យកពន្ធ​បន្ថែម ទៅលើ​ផលិតផល​ចិន គឺ ដើម្បី​ជំរុញ​ឲ្យ​មាន​ការប្រកួតប្រជែង​ស្មើភាព និង​ដើម្បី ផ្តល់​ទីផ្សារ​ដល់​ផលិតផល​របស់​អឺរ៉ុប ដែល​នឹង​ជួយ​ធានា​សុវត្ថិភាព​ការងារ​ឲ្យ​ប្រជាជន​អឺរ៉ុប។

កាសែត​ផ្លូវរដ្ឋ​ចិន​បាន​វាយតម្លៃ​ថា សហភាព​អឺរ៉ុប​កំពុង​ដើរ​នយោបាយ​ដាក់​រនាំង​ពន្ធគយ​ដើម្បី​ការពារ​ផលិតផល​​របស់ខ្លួន ហើយ​នយោបាយ​នេះ​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ប៉ះពាល់​ដល់​ទំនាក់ទំនង​ពាណិជ្ជកម្ម​រវាង​ចិន និង​សហភាព​អឺរ៉ុប។

យ៉ាងណាក៏ដោយ អឺរ៉ុប​នៅ​ប្រកាន់​ឥរិយាបទ​ទន់ភ្លន់ នៅឡើយ ជាមួយ​ចិន។ បើទោះជា​​ការដំឡើង​ពន្ធ​បន្ថែម ទៅលើ​ផលិតផល ចិន នាំចូល​អឺរ៉ុប នឹង​ចាប់មាន​ពីថ្ងៃ​ទី ៦​មិថុនា​ខាងមុខនេះ ប៉ុន្តែ វា​គ្រាន់ជា​ការបណ្តោះ​អាសន្ន​ប៉ុណ្ណោះ។ សហភាព​អឺរ៉ុប​ចង់​និយាយ​​ដោះស្រាយ​ជាមួយ​ចិន ពី​រឿង​លក់បង្ខូច​តម្លៃ នៃ​ផលិតផល​ចិន នៅអឺរ៉ុប។ ប៉ុន្តែ ក្នុង​រយៈពេល ២ខែនេះ បើសិន​ជា​សហភាព​អឺរ៉ុប មិនអាច​រក​ដំណោះស្រាយ​ណាមួយ​ជាមួយ​ចិន​បានទេ នោះ​ទើប​សហភាព​អឺរ៉ុប​សម្រេច​ដំឡើង​មែនទែន អត្រាពន្ធ​លើ​ផ្ទាំងស្រូបកម្តៅ​ព្រះអាទិត្យ ចិន ក្នុង​កម្រិត ៤៧ភាគរយ ដែល​ជាអត្រាខ្ពស់ បើប្រៀបធៀប​នឹង​បច្ចុប្បន្ន ដែល​មាន​តិចជាង ១១,៨ភាគរយ៕

ទំនិញ​ចិន​ហូរចូល​អាមេរិក​ច្រើន​ជាង​ហូរចូល​ទ្វីបអឺរ៉ុប

ថ្លែង​នៅ​ក្នុង​សន្និសីតកាសែត​ប្រចំាខែ អ្នកនំាពាក្យ​ក្រសួង​ពាណិជ្ជកម្ម​ចិន លោក Shen Danyang បាន​ប្រកាស​ឲ្យ​ដឹង​ថា សហរដ្ឋអាមេរិក​បាន​ក្លាយ​ជា​ប្រទេស​ទីមួយ នៅ​មុខ​សហភាព​អឺរ៉ុប ក្នុង​នាម​ជា​ប្រទេស​ដែល​បាន​នំា​ទំនិញ​ចិន​ចូល​ច្រើន​ជាង​គេ។ បន្ទាប់​មក អ្នក​ដែល​បាន​ទទួល​ចំណាត់ថ្នាក់​លេខ​បី គឺ​បណ្តា​ប្រទេស​នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ អាស៊ាន​ដែល​ដណ្តើម​កន្លែង​ប្រទេស​ជប៉ុន។ អ្នកនំាពាក្យ​ក្រសួង​ពាណិជ្ជកម្ម​ចិន​រូប​នេះ​ដដែល​មិន​បាន​បញ្ជាក់​ពី​តួលេខ​ទេ តែ​បើ​យោង​តាម​តួលេខ​ផ្តល់​ដោយ​ទីចាត់ការគយ​ចិន ការ​នំា​ទំនិញ​ចិន​ចូល​អាមេរិក​ក្នុង​ចន្លោះ​ខែ​មករា និង​តុលា​មាន​ទឹកប្រាក់​រហូត​ដល់​ទៅ ២៨៩ ៣០០លានដុល្លារ ចំណែក​ជាមួយ​សហភាព​អឺរ៉ុប​វិញ​មាន​តែ ២៧៦ ៨០០លានដុល្លារ​ប៉ុណ្ណោះ។

យោង​តាម​លោក Shen Danyang ការ​ដោះដូរ​ពាណិជ្ជកម្ម​រវាង​ចិន និង​សហភាព​អឺរ៉ុប​បាន​ធ្លាក់​ចុះ ៣% ក្នុង​រយៈពេល ១០ខែ​ចុង​ក្រោយ​នេះ តែ​ជាមួយ​សហរដ្ឋអាមេរិក​វិញ​មាន​ការ​កើន​ឡើង ៩,១%។ ក៏​ប៉ុន្តែ បើ​គេ​និយាយ​ពី​បរិមាណ​នៃ​ការ​ដោះដូរ​វិញ ចិន​ជាមួយ​សហភាព​អឺរ៉ុប​នៅ​តែ​មាន​ទំហំ​ធំ​ជាង​ចិន​ជាមួយ​សហរដ្ឋអាមេរិក ព្រោះ​ថា ទីក្រុង​ប៉េកំាង​បាន​នំា​ចូល​ទំនិញ​អឺរ៉ុប ច្រើន​ជាង​ទំនិញ​អាមេរិកំាង។

ក្រៅ​ពី​ការ​ធ្លាក់​ចុះ​នៃ​ការ​នំា​ទំនិញ​ចិន​ចូល​សហភាព​អឺរ៉ុប អ្នកនំាពាក្យ​ក្រសួង​ពាណិជ្ជកម្ម​ចិន​ក៏​បាន​បញ្ជាក់​ពី​ការ​ថយចុះ​នៃ​វិនិយោគ​អឺរ៉ុប​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ចិន និង​វិនិយោគ​ចិន​នៅ​ទ្វីប​អឺរ៉ុប។ យោង​តាម​លោក Shen Danyang ក្នុង​រយៈពេល ១០ខែ​ចុង​ក្រោយ​នេះ ជួនចំ​ពេល​ដែល​ចិន​បាន​បង្កើន​វិនិយោគ​បន្ថែម​នៅ​បរទេស​ជាង ២៥% នោះ វិនិយោគ​ចិន​នៅ​អឺរ៉ុប​បាន​ថយ​ចុះ ២០,៩% ក្នុង​រយៈពេល​ដូច​គ្នា។

និយាយ​ពី​ការ​ថយចុះ​នៃ​ការ​ដោះដូរ​ពាណិជ្ជកម្ម​រវាង​ចិន និង​ជប៉ុន​វិញ ទោះ​បី​ជា​លោក Shen Danyang មិន​បាន​ផ្តល់​ហេតុផល​អ្វី​ច្បាស់លាស់​ក៏​ដោយ ក៏​គេ​ដឹង​ថា ភាព​តានតឹង​ផ្លូវទូត​ជុំវិញ​ជម្លោះ​ដណ្តើម​ទីប្រជុំកោះ​នៅ​សមុទ្រចិន​ខាងកើត​គឺ​ជា​មូលហេតុចម្បងមួយ។ យោង​តាម​លោក Shen Danyang ការ​ដោះដូរ​ពាណិជ្ជកម្ម​រវាង​ចិន និង​ជប៉ុន​ក្នុង​រយៈពេល ៦ខែ​ចុងក្រោយ​នេះ​បាន​ថយចុះ ២,១% ចំណែក​រវាង​ចិន និង​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ាន​វិញ​បាន​កើន​ឡើង ៩,៤% ក្នុង​រយៈពេល​ដូច​គ្នា៕

ការទូត​ថាមពល​និង​ថាមពល​ការទូត​​​របស់​ចិន​ទៅ​លើ​អាមេរិក​ឡាទីន​

រហូត​មក​ដល់​ឆ្នាំ២០០៣ ​ប្រទេស​ចិន ​មិន​​សូវបានយក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ឡើយ​ទៅ​លើ​ អាមេរិក​ឡាទីនទោះ​បី​ជា​ចិន​មាន​ទំនាក់ទំនង​ទូត​ជាមួយ​បណ្តា​ប្រទេស​ភាគ​ច្រើន​នៃ​ទ្វីប​នេះ តាំង​ពី​ទសវត្សរ៍​ទី​៧០ និង​ទី​៨០​មក​ក្តី។ នេះ​គឺ​មក​ពី​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន មិន​ចង់​មាន​ទំនាស់​ជាមួយ​សហរដ្ឋអាមេរិក ដ្បិត​តាំង​ពី​សតវត្សរ៍​ទី​១៩​មក ពោល​គឺ​តាំង​ពី​សម័យ​លោក​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិកាំង​James Monroeមក សហរដ្ឋអាមេរិក​ចាត់​ទុក​អាមេរិក​ឡាទីន​ថា ជា​ដែន​អំណាច​ផ្តាច់​មុខ​របស់​ខ្លួន​។

នៅ​ឆ្នាំ​២០០៣ សង្គ្រាម​របស់​អាមេរិក​នៅ​អ៊ីរ៉ាក់ បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ទីក្រុង​ប៉េកាំង​បារម្ភ​ខ្លាច​ខ្វះ​ប្រេង​កាត ​ពីព្រោះ​សង្គ្រាម​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​នៅ​ក្នុង​ភូមិភាគ​មួយ​សម្បូណ៌​ទៅ​ដោយ​ប្រេងកាត។ អ៊ីចឹង​ហើយ​បាន​ជា​ពី​ឆ្នាំ​២០០៣​រហូត​មក​ទល់​សព្វ​ថ្ងៃ ​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​ចិន​អនុវត្ត​អ្វី​ដែល​គេ​ហៅ​ថា ​ការ ទូត​ថាម​ពល​ បាន​ន័យ​ថា​ចិន​ដើរ​ស្វែង​រក​ប្រេង​កាត​និង​ឧស្ម័ន​ធម្មជាតិ​នៅ​គ្រប់​ទី​កន្លែង​ក្នុង​ពិភព​លោក​ ក្នុង​នោះ​រួមមាន​ជា​អាទិ៍​បណ្តា​ប្រទេស​​ផលិត​ប្រេងកាត​នៃ​ទ្វីប​អាមេរិកឡាទីន​ដូច​យ៉ាង​Brésil ​Argentine ​Vénézuela ​និង​Bolivie​។

តែ​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ប៉ុណ្ណោះ ឥទ្ធិពល​របស់​ប្រទេស​ចិន​ទៅ​លើ​បណ្តា​ប្រទេស​អាមេរិកឡាទីន​បាន​រីក​ធំ​និង​កើន​ឡើង​ខ្លាំង។ ​ចិន​ក្លាយ​ជា​ប្រទេស​លំដាប់​ទី​២​នៅ​ក្នុង​ពិភពលោក​ដែល​ទិញ​ប្រេង​កាត​ច្រើន​ជាង​គេ​ពី​ទ្វីប​អាមេរិកឡាទីន ដោយ​ដេញ​ប្រកិត​ពី​ក្រោយ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក។ ចិន​ជា​ដៃគូ​ពាណិជ្ជកម្ម​ទី​២​របស់​អាមេរិក​ឡាទីន។ នៅ​ឆ្នាំ​២០០៨ ចិន​បាន​ដាក់​ទុន​២​ម៉ឺន​៥​ពាន់​លាន​ដុល្លារ ដើម្បី​រកស៊ី​នៅ​ក្នុង​ទ្វីប​នេះ ពោល​គឺ​៥០%​នៃ​ទឹក​ប្រាក់​វិនិយោគ​បរទេស​​​ទាំង​ស្រុង​របស់​ចិន នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​នោះ។ ទន្ទឹម​នេះ ផលិតផល​ដែល​ចិន​នាំ​ចេញ​ទៅ​កាន់​ទ្វីប​អាមេរិក​ឡាទីន ​គិត​ជា​ប្រាក់ ​បាន​កើន​ទៅ​ដល់​ជិត​១​សែន​២​ម៉ឺន​លាន​ដុល្លារ​នៅ​ឆ្នាំ​២០០៨​។

និយាយ​រួម អាមេរិក​ឡាទីន​បាន​ក្លាយ​ជា​ដៃ​គូ​សេដ្ឋកិច្ច​មួយ​ចាំ​បាច់​ជា​ទី​បំផុត​សម្រាប់​ប្រទេស​ចិន។ គឺ​នៅ​ក្នុង​ន័យ​នេះ​ហើយ ដែល​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​កំពូលៗ​របស់​ប្រទេស​ចិន​ទៅ​បំពេញ​ទស្សនកិច្ច​ផ្លូវការ​កាន់​តែ​ញឹកញាប់​នៅ​ក្នុង​ទ្វីប​នេះ។ ជាក់ស្តែង តាំង​ពី​ឆ្នាំ​២០០៤​មក​លោក​ប្រធានាធិបតី​ហ៊ូ ជីនតៅ​បាន​ទៅ​ជាន់​ដី​អាមេរិកឡាទីន​បី​លើក​រួច​មក​ហើយ បាន​ឆ្លង​កាត់​ប្រទេស​Argentine Chili Brésil Cuba Costa-Rica Pérou Chili និង Vénézuela។

ក្រៅ​ពី​ប្រយោជន៍​សេដ្ឋកិច្ច​និង​ពាណិជ្ជកម្ម វត្តមាន​របស់​ចិន​នៅ​អាមេរិក​ឡាទីន​មាន​គោល​ដៅ​នយោបាយ​មួយ​ច្បាស់ នោះ​គឺ​កាត់​បន្ថយ​ចំនួន​បណ្តា​ប្រទេស​នៅ​ក្នុង​លោក​ដែល​នៅ​បន្ត​ទទួល​ស្គាល់​កោះ​តៃវ៉ាន់​។​ ចូរ​កុំ​ភ្លេច​ថា​ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​ទាំង​២៣នៅ​ក្នុង​ពិភព​លោក ដែល​នៅ​បន្ត​មាន​ទំនាក់​ទំនង​ទូត​ជាមួយ​តៃវ៉ាន់ ជិត​ពាក់​កណ្តាល​សុទ្ធសឹង​ជា​ប្រទេស​អាមេរិក​ឡាទីន។

នៅ​ឆ្នាំ​២០០៧ ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន​បាន​ទទួល​ជោគជ័យ​ក្នុង​ការ​បញ្ចុះបញ្ចូល​ប្រទេស​Costa Rica ​ឲ្យ​ផ្តាច់​ទំនាក់​ទំនង​ទូត​ជា​មួយ​តៃវ៉ាន់។ ចិន​ដែល​សម្បូណ៌​លុយ​និង​មាន​ឥទ្ធិពល​នយោបាយ​ជាង​តៃវ៉ាន់​សន្យា​ថា នឹង​បង្កើន​សហប្រតិបត្តិការ​សេដ្ឋកិច្ច​ជាមួយ​ប្រទេស​ណា​ដែល​យល់​ព្រម​បោះបង់​ចោល​តៃវ៉ាន់ ហើយ​ងាក​មក​ទទួល​ស្គាល់​គោលការណ៍​ប្រទេស​ចិន​តែ​មួយ។

នៅ​ក្នុង​បរិបទ​នៃ​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​និង​សេដ្ឋកិច្ច​សព្វ​ថ្ងៃ​ ប្រទេស​អាមេរិកឡាទីន​ដទៃ ​ដូច​ជា​Honduras ​Nicaragua ​Panama ​Paraguay ​Salvador​។ល។និង។ល។ ​អាច​នឹង​បែក​ចិត្ត​ពី​តៃវ៉ាន់ មក​ទទួល​ស្គាល់​ចិន​កុម្មុយនិស្ត​ដូច​Costa Rica​ដែរ នៅ​ទី​បំផុត។

ទំនាក់ទំនង​ល្អ​និង​ដែល​ត្រូវ​បាន​ពង្រឹង​យ៉ាង​លឿន​រហ័ស​រវាង​ចិន​និង​អាមេរិក​ឡាទីន មិនមែន​ជា​រឿង​ចៃដន្យ​ទេ។ ចិន​និង​បណ្តា​ប្រទេស​ធំៗ​នៅ​ទ្វីប​អាមេរិក​ខាងត្បូង ដូច​យ៉ាង​Brésil Mexique Venezuela Bolivie និង​Chili មាន​គំនិត​និង​គោលដៅ​ដូច​គ្នា។ ពួក​គេ​ចង់​ផ្លាស់​ប្តូរ​ប្រព័ន្ធ​អន្តរជាតិ​បច្ចុប្បន្ន​ដែល​ឋិត​នៅ​ក្រោម​ឥទ្ធិពល​ខ្លាំង​ជ្រុល​របស់​អាមេរិក​និង​អឺរ៉ុប។ ពួក​គេ​ប្រឆាំង​នឹង​អនុត្តរភាព​របស់​សហរដ្ឋអាមេរិក។ ទាំង​នេះ​ហើយ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ទីក្រុង​វ៉ាស៊ីនតោន​មិន​សប្បាយ​ចិត្ត​នឹង​វត្តមាន​របស់​ចិន​នៅ​អាមេរិក​ឡាទីន។ ​លើស​ពីនេះ​ ទៅ​ទៀត​ ចិន​មាន​ទំនាក់​ទំនង​កាន់​តែ​ល្អ​ជា​មួយ​របប​កុម្មុយនិស្ត​Cuba​ដែល​ជា​សត្រូវ​សួ​ពូជ​របស់​អាមេរិក​។

យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ ប្រទេស​អាមេរិក​ឡាទីន​មួយ​ចំនួន​ចាប់​ផ្តើម​រអ៊ូរទាំ ដ្បិត​ជា​ទូទៅ​ចិន​ទិញ​យក​តែ​វត្ថុធាតុដើម​ពី​ដៃគូ​របស់​ខ្លួន រួច​ហើយ​លក់​មក​វិញ​សុទ្ធ​តែ​ផលិតផល​ចម្រាញ់។ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ឆន្ទៈ​នយោបាយ​របស់​ទីក្រុង​ប៉េកាំង​ក្នុង​ការ​បញ្ចុះ​តម្លៃ​ប្រាក់​យ័ន​ធ្វើ​ឲ្យ​ផលិត​ផល​ចិន​មាន​តម្លៃ​ថោក ជាហេតុ​បណ្តាល​ឲ្យ​ការ​នាំ​ចេញ​របស់​ប្រទេស​អាមេរិក​ឡាទីន​ថយ​ចុះ រី​ឯ​ផលិតផល​ចិន​វិញ​ចេះ​តែ​បន្ត​ហូរ​គគុក​គគាក់​ចូល​មក​ក្នុង​ប្រទេស​ទាំង​នេះ។

ម្ល៉ោះ​ហើយ ត​ទៅ​ថ្ងៃ​មុខ សំណួរ​ដែល​នឹង​ចោទ​ឡើង​គឺ តើ​បណ្តា​ប្រទេស​អាមេរិក​ឡាទីន ​ជាពិសេស​ប្រទេស​តូចតាច​និង​ក្រីក្រ អាច​ទប់ទល់​បាន​ដែរ​ឬ​ទេ​នឹង​ឥទ្ធិពល​ខ្លាំង​លឿន​រហ័ស​ពេក​បែប​នេះ​របស់​ចិន​មក​លើ​តំបន់​របស់​ពួក​គេ?

យុទ្ធសាស្រ្ត​របស់​ចិន នៅ​ទ្វីប​អាហ្វ្រិក

តាំង​ពី​បាន​ឡើង​ធ្វើ​ជា​ប្រធានាធិបតី​នៃ​ប្រទេស​ចិន​នៅ​ឆ្នាំ​២០០៣​មក លោក​ហ៊ូ ជីនតៅ (Hu Jintao) បាន​ទៅ​បំពេញ​ទស្សនកិច្ច​បួន​លើក​នៅ​អាហ្វ្រិក​រួច​មក​ហើយ បាន​ជាន់​ដី​បណ្តា​ប្រទេស​អាហ្វ្រិក​ចំនួន​១៨ ក្នុង​នោះ​រួម​មាន​ជា​អាទិ៍ ម៉ាលី សេណេហ្កាល់ កាមេរូន ហ្កាបុង ស៊ូដង់ នីហ្សេរីយ៉ា និង​អាហ្វ្រិកខាងត្បូង។

នៅ​ក្រោយ​ទស្សនកិច្ច​​ទាំងអស់​នេះ​ មាន​ជា​បឋម​ប្រយោជន៍​សេដ្ឋកិច្ច​។ ការ​ផ្តោះប្តូរ​ពាណិជ្ជកម្ម​ រវាង​ប្រទេស​ចិន​និង​ទ្វីប​អាហ្វ្រិក​ បាន​កើនជាង៣០​ដង​ ក្នុង​រយៈ​ពេល​តែ​១៣​ឆ្នាំ​ប៉ុណ្ណោះ​ កើន​ពី​៣ពាន់​លាន​ដុល្លារ​ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៩៥​ ទៅ​១០ម៉ឺន៧ពាន់លាន​ដុល្លារ​ នៅ​ឆ្នាំ​២០០៨។ និយាយ​បែប​ផ្សេង​ ចិន​បាន​ក្លាយ​ជា​ដៃ​គូ​ពាណិជ្ជកម្ម​ទី​១​ របស់​ទ្វីប​អាហ្វ្រិក​ នៅ​ពីមុខ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ និង​ប្រទេស​បារាំង។

ដៃគូ​ពាណិជ្ជកម្ម​សំខាន់ៗ​ជាង​គេរបស់​ចិន​នៅ​ទ្វីប​អាហ្វ្រិក​ គឺ​អាហ្វ្រិក​ខាង​ត្បូង​ អង់ហ្គោឡា​ ស៊ូដង់​ និងនីហ្សេរីយ៉ា។ ចិន​លក់​ទៅ​ឲ្យ​ទ្វីប​អាហ្រ្វិក​ សម្លៀក​បំពាក់​ គ្រឿង​សំណង់​ រថយន្ត​ដឹកជញ្ជូន​ និង​អង្ករ​ ហើយ​ទិញ​ពី​អាហ្វ្រិក​មក​វិញ​ វត្ថុធាតុ​ដើម​ ដូច​យ៉ាង​ ដែក​ ស្ពាន់​ ឈើ​ សំឡី​កប្បាស​និងជា​ពិសេស​ប្រេងកាត។

សូម​ជំរាប​ថា​ ចិន​ជា​ប្រទេស​ទី​៣​នៅ​ក្នុងពិភពលោក ​ដែល​ប្រើប្រាស់​ប្រេងកាត​ច្រើន​ជាង​គេ​ ​ក្រោយ​សហរដ្ឋ​អាមេរិកនិង​ជប៉ុន។ នៅ​ឆ្នាំ​២០០៦​ ចិន​បាន​ទិញ​៣០%​នៃ​ប្រេង​កាត​ដែល​ខ្លួន​ត្រូវការ​ពី​ទ្វីប​អាហ្វ្រិក​ ជា​ពិសេស​ពី​ប្រទេស​អង់ហ្គោឡា និងស៊ូដង់​ ​។ ក្រៅ​ពី​នេះ​ រដ្ឋ​ចិន​និង​ក្រុមហ៊ុន​ឯកជន​ចិន​ បាន​និង​កំពុង​បន្ត​ដាក់ទុន​រកស៊ី​យ៉ាង​សន្ធឹក​សន្ធាប់​ នៅ​លើ​ទ្វីប​អាហ្វ្រិក​ ក្នុង​វិស័យ​រុករក​និង​ចម្រាញ់​ប្រេងកាត​ ក្នុង​វិស័យ​ទូរគមនាគមន៍​ ក្នុង​វិស័យ​សំណង់​។ល។​និង​។ល។​ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​រដ្ឋ​ចិន​និង​ក្រុមហ៊ុន​ឯកជន​ចិន​ទាំង​នេះ​ ថែម​ទាំង​បាន​យក​ពលករ​ចិន​ យ៉ាង​តិច​ ៥សែន​នាក់​ មក​ធ្វើការ​នៅ​ក្នុង​ទ្វីប​អាហ្វ្រិក​ទៀត​ផង។

យ៉ាង​ណា​មិញ​ ប្រយោជន៍​សេដ្ឋកិច្ច​ដែល​ចិន​ទាញ​បាន​ពី​ទ្វីប​អាហ្វ្រិក​ នៅ​មាន​លក្ខណៈ​តិច​តួច​ស្តួច​ស្តើង​នៅ​ឡើយ។ ជាក់​ស្តែង​ នៅ​ក្នុង​ពេល​នេះ​ ទ្វីប​អាហ្វ្រិក​តំណាង​តែ​៣%​ប៉ុណ្ណោះ​នៃ​ការ​ផ្តោះប្តូរ​ពាណិជ្ជកម្ម​ទាំង​ស្រុង​របស់​ចិន​ជា​មួយ​ពិភពលោក​។ ដៃ​គូ​ពាណិជ្ជកម្ម​សំខាន់​ជាង​គេ​របស់​ចិន​ គឺ​តំបន់​អាស៊ី​បូព៌ា​ដែល​តំណាង​៤០%​ បន្ទាប់​មក​ទៀត​គឺ​សហភាពអឺរ៉ុប​ ដែល​តំណាង​១៧%​ និង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ដែល​តំណាង​១៥%​។ ម៉្លោះ​ហើយ​ សួរ​ថា​ តើ​ហេតុអ្វី​បាន​ជា​ចិន​ចាប់​អារម្មណ៍​ខ្លាំង​ម៉្លេះ​ ទៅ​លើ​ទ្វីប​អាហ្វ្រិក​?

គេ​អាច​អះអាង​បាន​ថា​ គោលដៅ​សំខាន់​របស់​ចិន​ តាម​រយៈ​ការ​បង្កើន​វត្តមាន​របស់​ខ្លួន​ នៅ​អាហ្វ្រិក​ គឺ​នយោបាយ​និង​ការទូត។ ម្យ៉ាង​ ចិន​ចង់​កាត់​បន្ថយ​ឥទ្ធិពល​របស់​អាមេរិក​ ដែល​ជា​គូ​ប្រជែង​សំខាន់​ជាង​គេ​របស់​ខ្លួន​ ក្នុង​ការ​ដណ្តើម​យក​ប្រេងកាត​របស់​ទ្វីប​អាហ្វ្រិក។ ម្យ៉ាង​ទៀត​ ចិន​ចង់​កាត់​បន្ថយ​ឥទ្ធិពល​របស់​ជប៉ុន​ ដែល​កំពុង​ប្រឹងប្រែង​បញ្ចុះបញ្ចូល​បណ្តា​ប្រទេស​អាហ្វ្រិក​ឲ្យ​គាំ​ទ្រ​ខ្លួន​ ក្នុង​ការ​ទាមទារ​អាសនៈ​អចិន្រ្តៃយ៍​មួយ​ នៅ​ក្រុម​ប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ។ ម្យ៉ាង​ចុង​ក្រោយ​ ចិន​ដែល​កំពុង​បង្កើន​ទំនាក់ទំនង ជាមួយ​អាហ្វ្រិក​ ចង់​បង្ហើយ​ភាព​ឯកា​របស់​តៃវ៉ាន់​ នៅ​លើ​ឆាក​អន្តរជាតិ​។ សូម​ជំរាប​ថា​ សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​ នៅ​មាន​តែ​ប្រទេស​អាហ្វ្រិក​៥​ប៉ុណ្ណោះ​ ដែល​នៅ​មាន​ទំនាក់ទំនង​ទូត​ជា​មួយ​តៃវ៉ាន់​ នោះ​គឺ​សៅតូម៉េ(Sao Tomé) បួគីណាហ្វាសូ(Burkina faso) ហ្កំប៊ី(Gambie) ម៉ាឡាវី(Malawi)​ និង​ ស្វាស៊ីឡង់ (Swaziland) ។

វត្តមាន​របស់​ចិន​នៅ​អាហ្វ្រិក​ និង​ទំនាក់ទំនង​ស្អិត​ល្មួត​រវាង​ចិន​និង​អាហ្វ្រិក​ ពិត​ជា​បាន​ជួយ​ឲ្យ​ទ្វីប​ដ៏​ក្រីក្រ​មួយ​នេះ​ស្គាល់​ការ​អភិវឌ្ឍន៍។ ក៍​ប៉ុន្តែ​ ផលិតផល​Made in China ដែល​មាន​តម្លៃ​ថោក​ និង​ដែល​ហូរ​ចូល​មក​ក្នុង​ទ្វីប​នេះ​ កំពុង​តែ​ផ្តើម​សម្លាប់​កសិកម្ម​ និង​ឧស្សាហកម្ម​នៃ​បណ្តា​ប្រទេស​អាហ្វ្រិក។ ដូច​គ្នា​អ៊ីចឹង​ដែរ​ ពលករ​ចិន​ដែល​មក​ធ្វើ​ការ​នៅ​អាហ្វ្រិក​ កំពុង​ប្រជែង​ជើង​គ្នា​នឹង​ពលករ​អាហ្វ្រិក​ ក្នុង​ការ​ដណ្តើម​ការងារ​គ្នា​ធ្វើ។ ដោយ​ឡែក​ វត្តមាន​ចិន​នៅ​អាហ្វ្រិក​ កំពុង​បង្ក​ឲ្យ​ទំនាក់​ទំនង​អន្តរជាតិ​ស្មុគស្មាញ​ កាន់​តែ​ខ្លាំង។ មូល​ហេតុ​ គឺ​បណ្តាល​មក​ពី​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​ចិន​មិន​រវល់​ពី​អភិបាលកិច្ច​ល្អ​។ ជាក់​ស្តែង​ ចិន​គាំ​ទ្រ​របប​ផ្តាច់ការ​របស់​Mugabe​ នៅ​ស៊ីមបាវ៉េ(Zimbabwe)​ និង​របប​ Omar el-Béchir នៅ​ស៊ូដង់។

តាំង​ពី​ឆ្នាំ​២០០៣​មក​ សង្គ្រាម​ស៊ីវិល​នៅ​ស៊ូដង់​ រវាង​ប្រជាជននៅ​តំបន់​Darfour​ និង​កង​ទ័ព​របស់​Omar​ el​-Béchir​ បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​មាន​ស្លាប់​ជិត៣សែន​នាក់​ ភាគ​ច្រើន​ជាប្រជាជន​ស៊ីវិល​នៅ​Darfour។ ចិន​មិន​ព្រម​ដាក់​សម្ពាធ​ទៅ​លើ​រដ្ឋាភិបាល​ស៊ូដង់ តាម​ការស្នើ​របស់ អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ពី​ព្រោះ​ស៊ូដង់​លក់​ផ្តាច់​មុខ​ទៅ​ឲ្យ​ចិន​៧០%​ នៃ​ប្រេង​កាត​ ដែល​ខ្លួន​លក់​ចេញ​ទៅ​ក្រៅ​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំៗ។

ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ​ ការ​ទូត​និង​ជំនួញ​របស់​ចិន​នៅ​អាហ្វ្រិក​ ទទួល​បាន​ជោគជ័យធំ​ណាស់។ ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​អាហ្វ្រិក​ ជា​ពិសេស​អ្នកកាន់​អំណាច​ផ្តាច់ការ​ចូល​ចិត្ត​រក​ស៊ី​ជា​មួយ​ចិន​ ដែល​មិន​ដាក់​ល័ក្ខខ័ណ្ឌ​នយោបាយ​ ជា​ជាង​ជា​មួយ​អាមេរិក​ឬ​អឺរ៉ុប​ដែល​អាហ្វ្រិក​នៅ​តែ​មើល​ឃើញ​ថា​មាន​អាកប្បកិរិយា​អាណា​និគម​និយម។ ជ័យ​ជំនះ​របស់​ចិន​នៅ​អាហ្វ្រិក​ បាន​ស្តែង​ឡើង​ជា​ពិសេស​ តាម​រយៈ​ជំនួប​កំពូល​ចិន​-អាហ្វ្រិក​ដែល​ត្រូវ​បាន​រៀប​ចំ​នៅ​ប៉េកាំង​ កាល​ពី​ខែ​វិច្ឆិកា​ឆ្នាំ​២០០៦។ កាល​នោះ​ ប្រមុខរដ្ឋ​និង​ប្រមុខ​រដ្ឋាភិបាល​អាហ្វ្រិក​ចំនួន​៤៨​ប្រទេស​ ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​អាហ្វ្រិកទាំង​អស់​៥៣​ បាន​ទៅ​ចូល​រួម​ក្នុង​ជំនួប​កំពូល​នោះ៕

ចិន និង​អាមេរិក​សម្លឹង​មើល​គ្នា​យ៉ាង​ប្រុងប្រយ័ត្ន​នៅ​អាស៊ី​ប៉ាស៊ីហ្វិក

អធិករណ៍​ជាយថាហេតុ នា​អនាគត​ខាង​មុខ រវាង​សហរដ្ឋអាមេរិក​និង​ចិន អាច​នឹង​កើត​ចេញ​ពី​ការ​ប៉ះទង្គិច​គ្នា​រវាង​កងទ័ព​ជើង​ទឹក​នៃ​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ។ ពីព្រោះ​ម្យ៉ាង ចិន​បាន​និង​កំពុង​បន្ត​បង្កើន​វត្តមាន​ព្រម​ទាំង​សកម្មភាព​នៃ​កងទ័ព​ជើង​ទឹក​ នៅ​លើ​ផ្ទៃ​នៃ​បណ្តា​សមុទ្រ​ជិត​និង​ជុំវិញ​ប្រទេស​ខ្លួន។ ពីព្រោះ​ម្យ៉ាង​ទៀត កងទ័ព​អាមេរិក​ពិសេស​កងទ័ព​ជើងទឹកដែល​ឈរ​ជើង​នៅ​អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក​ជា​ច្រើន​ទសវត្សរ៍​កន្លង​មក​ហើយ ក៏​កំពុង​និង​បន្ត​បង្កើន​សកម្មភាព​របស់​ខ្លួន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ដែរ។

ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ ចិន​បាន​ចាយ​ប្រាក់​ជា​ច្រើន​ម៉ឺន​លាន​ដុល្លារ ដើម្បី​ធ្វើ​នវូបនីយកម្ម​ទៅ​លើ​កងទ័ព​ជើងទឹក​របស់​ខ្លួន។ ពី​អំណើះ​ត​ទៅ ចិន​មាន​នាវា​មុជ​ទឹក ដែល​បំពាក់​ទៅ​ដោយ​មីស្ស៊ីល​នុយក្លេអ៊ែរ ហើយ​នា​ពេល​ឆាប់ៗ​ខាង​មុខ ចិន​នឹង​មាន​នាវា​ផ្ទុក​យន្តហោះ​ទៀត​ផង។

មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ដូច​ដែល​របាយការណ៍​មួយ​របស់​មន្ទី​របញ្ចកោណ​អាមេរិក​បាន​គូស​បញ្ជាក់​កាល​ពី​ឆ្នាំ២០១០អ៊ីចឹងថា ចិន​មាន​មហិច្ឆតា​ពង្រីក​ដែន​អំណាច​និង​ដែន​ប្រមាញ់​របស់​ខ្លួន​ទៅ​ឲ្យ​កាន់​តែ​ឆ្ងាយ ក្នុង​ផ្ទៃ​សមុទ្រ​ទាំង​អម្បាលម៉ាន​នៅ​ប៉ែក​ខាង​ត្បូង នៅ​ប៉ែក​អាគ្នេយ៍ និង​នៅ​ប៉ែក​ខាងកើត​នៃ​ប្រទេស។ ជាក់ស្តែង ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ នាវា​ចម្បាំង​របស់​ចិន​ចេះតែ​ចូល​ទៅ​ជិត​មែន​ទែន ជិត​ប៉ែក​ខាង​ត្បូង​នៃ​ប្រទេស​ជប៉ុន ជាហេតុ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ទីក្រុង​តូក្យូ​ភិតភ័យ​និង​ស្រែក​តវ៉ា។

ទន្ទឹម​ជាមួយ​គ្នា​នេះ សហរដ្ឋអាមេរិក បាន​ប្រមូល​នាវា​មុជទឹក​ដែល​មាន​តួនាទី​ខាង​វាយលុក ព្រម​ទាំង​នាវា​ចម្បាំង​ជា​ច្រើន​គ្រឿង មក​ដាក់​ជិត​មូលដ្ឋាន​យោធា​របស់​ខ្លួន​នៅ​ប្រទេស​ជប៉ុន​និង​នៅ​កោះ​Guam។

គឺ​ចលនា​កាន់​តែ​មមាញឹក​នៃ​កងទ័ព​របស់​មហាយក្ស​ទាំង​ពីរ នៅ​ក្នុង​ដែន​ទឹក​តែ​មួយ​នេះ​ហើយ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ក្រុម​អ្នកសង្កេតការណ៍​កាន់​តែ​បារម្ភ បារម្ភ​ក្រែង​មាន​ការ​ប៉ះទង្គិច​គ្នា នៅ​ថ្ងៃ​ណា​មួយ។

ចំពោះ​អ្នកឯកទេស​នៃ​បញ្ហា​ចិន​នៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក ក៏​ដូច​អ្នកឯកទេស​នៃ​បញ្ហា​អាមេរិក​នៅ​ប្រទេស​ចិន ការ​ប៉ះ​ទង្គិច​គ្នា​រវាង​កង​ទ័ព​ជើង​ទឹក​នៃ​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​អាច​កើត​ឡើង​គ្រប់​ពេល​វេលា។ ពីព្រោះ កងទ័ព​អាមេរិក​និង​កងទ័ព​ចិន​មិនសូវ​មាន​ទំនាក់ទំនង​នឹង​គ្នា តាំង​ពី​ខែ​មករា​ដើម​ឆ្នាំ​២០១0មក​ម្ល៉េះ គឺ​តាំង​ពី​អាមេរិក​បាន​សម្រេច​លក់​អាវុធ​ទៅ​ឲ្យ​កោះ​តៃវ៉ាន់​រួច​មក និង​ពីព្រោះ​កងទ័ព​នៃ​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​គ្មាន​ចក្ខុនិមិត្ត​រួម​គ្នា នៅ​ចំពោះ​មុខ​ច្បាប់​នាវាចរណ៍។

សម្រាប់​សហរដ្ឋអាមេរិក ការ​ធ្វើ​ចរាចរណ៍​នៅ​លើ​ដែន​ទឹក​អន្តរជាតិ និង​ការ​បន្ត​ឃ្លាំ​មើល​ដែន​ទឹក​ដែល​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​ជា​របស់​អន្តរជាតិ គឺ​ជា​សិទ្ធិ​សេរីភាព​របស់​គេ។ គឺ​នៅ​ក្នុង​ន័យ​នេះ​ហើយ បាន​ជា​កាល​ពី​ខែ​សីហាឆ្នាំ២០១០ នាវា​ផ្ទុក​យន្តហោះ​មួយ​គ្រឿង​របស់​អាមេរិក បាន​ទៅ​ប្រទេស​វៀតណាម ដោយ​បាន​ចូល​ទៅ​ចត នៅ​ម្តុំ​ទីប្រជុំ​កោះ​Paracel ដែល​ជា​តំបន់​ប្រទាញ​ប្រទង់​គ្នា​រវាង​ចិន​និង​វៀតណាម។

រី​ឯ​សម្រាប់​ប្រទេស​ចិន​វិញ កងទ័ព​អាមេរិក​គ្មាន​សិទ្ធិ​ចូល​មក​ក្នុង​ដែន​ទឹក ដែល​ជាទី​ជម្លោះ​រវាង​ចិន​និង​ប្រទេស​ដទៃ​ណា​មួយ​ផ្សេង​ទេ។ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ចិន​ក៏​មិន​សុខចិត្ត​ឲ្យ​មាន​ដែរ រាល់​សមយុទ្ធ​ដែល​ធ្វើ​ឡើង នៅ​ជិត​ព្រំដែន​គោក​ឬ​ព្រំដែន​ទឹក​ជាមួយ​ប្រទេស​ខ្លួន ដូច​ដែល​ម៉ៅ សេទុង ធ្លាប់​បាន​និយាយ​ថា« យើង​មិន​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​គេ​ចូល​មក​ដេក​ស្រមុក​នៅ​ជិត​គ្រែ​របស់​យើង​ទេ»។ អ៊ីចឹង​ហើយ​បាន​ជា ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន​ប្រឆាំង​នឹង​សមយុទ្ធ​រួម​គ្នាមួយចំនួន​រវាង​អាមេរិក​និង​កូរ៉េខាងត្បូង ម្តុំ​សមុទ្រ​លឿង នៅ​ចម្ងាយ​ប្រមាណ​តែ​៥០០គ.ម ប៉ុណ្ណោះ​ពី​ទីក្រុង​ប៉េកាំង។

ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ ទាំង​សហរដ្ឋអាមេរិក និង​ទាំង​ប្រទេស​ចិន គ្មាន​បំណង​បង្ក​រឿង​និង​មិន​ចង់​ឲ្យ​មាន​ឧប្បត្តិហេតុ​យោធា​កើត​ឡើង​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ទេ។ ចំពោះ​ទីក្រុង​ប៉េកាំង រាល់​ការ​ប៉ះ​ទង្គិច​គ្នា​ជាមួយ​អាមេរិក​នៅ​អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក អាច​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ខូចខាត​មហិច្ឆតា​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ខ្លួន។ ចំពោះ​អាមេរិក​វិញ រាល់​ឧប្បត្តិហេតុ​យោធា​ជាមួយ​ចិន​នៅ​ក្នុង​តំបន់ អាច​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រែប្រួល​ស្ថានភាព​Statut Quo មួយ​ដែល​ខ្លួន​ទាញ​បាន​ផល​ចំណេញ​ផ្នែក​ភូមិសាស្រ្ត​នយោបាយ ជា​ច្រើន​ទសវត្សរ៍​កន្លង​មក​ហើយ។

ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ក្នុង​បរិបទ​មួយ​តានតឹង ដ្បិត​ជា​សង្គ្រាម​ចិត្តសាស្រ្ត​និង​ជា​ការ​សម្ញែង​ឫទ្ធិ​យោធា​ដាក់​គ្នា​រវាង​អាមេរិក​និង​ចិន ការ​ប៉ះទង្គិច​គ្នា​រវាង​កង​ទ័ព​ជើង​ទឹក​របស់​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​អាច​កើត​មាន​ឡើង​ដោយ​ចៃដន្យ​គ្រប់​ពេល​វេលា៕

ចិន​បារម្ភ ដ្បិត​អាមេរិក​បន្ត​លូកដៃ​ចូលមក​ក្នុង​ទ្វីប​អាស៊ី

នៅ​ចន្លោះ​ខែ​មីនា​និង​ខែ​មេសា​ឆ្នាំ​២០០៣ នា​ពេល​ដែល​កងទ័ព​អាមេរិក​កំពុង​តែ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​នៅ​អ៊ីរ៉ាក់ ដើម្បី​រំលំ​របប​របស់​Saddam Hussein ពលរដ្ឋ​នៃ​ប្រទេស​អាស៊ី​មួយ​ចំនួន ដូចជា​ប៉ាគីស្ថាន ឥណ្ឌូណេស៊ី និង​ម៉ាឡេស៊ី​ជា​ដើម បាន​នាំ​គ្នា​ធ្វើ​បាតុកម្ម​ប្រឆាំង។ ប៉ុន្តែ នេះ​មិនមែន​បាន​ន័យ​ថា រដ្ឋាភិបាល​នៃ​ប្រទេស​អាស៊ី​ទាំង​នោះ​ស្អប់ខ្ពើម​អាមេរិក និង​រដ្ឋការ​លោក​ប៊ូស(Bush) ដូច​ប្រជាពលរដ្ឋ​របស់​ខ្លួន​នោះ​ទេ។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ ក្នុង​នាម​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់​អាមេរិក ថ្នាក់ដឹកនាំ​ប្រទេស​អាស៊ី​ទាំង​នោះ​គាំទ្រ ឬ​ត្រូវ​បង្ខំ​ចិត្ត​គាំទ្រ​អន្តរាគមន៍​យោធា​របស់​អាមេរិក​នៅ​អ៊ីរ៉ាក់។

តាម​ពិតទៅ ទោះ​ជា​ចិន​ពេញចិត្ត ឬ​មិន​ពេញចិត្ត​ក្តី ក៏​ទំនាក់ទំនង​រវាង​អាមេរិក និង​អាស៊ី ​និង​មហិច្ឆតា​របស់​អាមេរិក​ទៅ​លើ​ទ្វីប​អាស៊ី មាន​ជា​យូរយា​រណាស់​មក​ហើយ។ ឧទាហរណ៍​ជាក់​ស្តែង នៅ​ឆ្នាំ​១៨៥៣ មេ​បញ្ជាការ​នៃ​កងទ័ព​ជើង​ទឹក​អាមេរិក​Perry​បាន​ចូល​មក​ប្រទេស​ជប៉ុន បង្ខំ​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​ជប៉ុន​ឲ្យ​បើក​ទី​ផ្សារ​របស់​ខ្លួន ដើម្បី​ទទួល​ផលិតផល​និង​វិនិយោគ​អាមេរិក។ នៅ​ឆ្នាំ​១៨៩៨ ប្រទេស​ហ្វីលីពីន​បាន​ក្លាយ​ជា​អាណានិគម​របស់​អាមេរិក។ ហើយ​រហូត​មក​ដល់​ឆ្នាំ​១៩៤៥ ឆ្នាំ​ដែល​សង្គ្រាម​លោក​លើក​ទី​ពីរ​ត្រូវ​បាន​បញ្ចប់ អាមេរិក​រមែង​តែ​ប្រឆាំង​នឹង​មហិច្ឆតា​របស់​ជប៉ុន នៅ​អាស៊ី ដូចជា​នៅ​ក្រោយ​ពេល​ដែល​ជប៉ុន​បាន​ច្បាំង​ឈ្នះ​រុស្ស៊ី​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩០៥ និង​នៅ​ក្រោយ​ពេល​ដែល​ជប៉ុន​បាន​បង្ក​ឲ្យ​មាន​សង្គ្រាម​លោក​លើក​ទី​ពីរ​នៅ​អាស៊ី​ប៉ាស៊ីហ្វិក។

ក្រោយ​សង្គ្រាម​លោក​លើក​ទី​ពីរ អាមេរិក​ដែល​បាន​វាយ​កំទេច​ជប៉ុន តាម​រយៈ​ការ​ទម្លាក់​គ្រាប់បែក​បរមាណូ​នៅ​Hiroshima​និង​Nagasaki បែរ​ជា​សម្រេច​ចិត្ត​ជួយ​កសាង ​និង​ជួយ​ការពារ​ប្រទេស​អាស៊ី​មួយ​នេះ​ទៅ​វិញ។ នៅ​ក្នុង​ស្មារតី​នៃ​ថ្នាក់ដឹកនាំ​អាមេរិក​ជំនាន់​នោះ ជប៉ុន​ត្រូវ​តែ​ក្លាយ​ជា​ចន្ទល់​មួយ​ដ៏​មាំ​របស់​អាមេរិក​នៅ​អាស៊ី​និង​នៅ​ប៉ាស៊ីហ្វិក។ មូលហេតុ​ធំ គឺ​មក​ពី​សង្គ្រាម​ត្រជាក់​រវាង​អាមេរិក ​និង​សហភាព​សូវៀត​កំពុង​ផ្តើម​ឡើង និង​មក​ពី​លទ្ធិ​កុម្មុយនិស្ត​កំពុង​ផ្តើម​លាត​សន្ធឹង​ទៅ​ដល់​អាស៊ី តាម​រយៈ​ការ​ប្រកាស​បង្កើត​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិត​ចិន នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៩ ដោយ​ម៉ៅ សេទុង។

មួយ​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក គឺ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៥០ អាមេរិក​បង្កើន​ឥទ្ធិពល ​និង​វត្តមាន​របស់​ខ្លួន​ នៅ​អាស៊ី ដោយ​បាន​ដឹក​មុខ​កង​កម្លាំង​អន្តរជាតិ​មួយ​ទៅ​ជួយ​រំដោះ​កូរ៉េ​ខាងត្បូង​ឲ្យ​រួច​ផុត​ពី​ការ​ឈ្លានពាន​របស់​កូរ៉េ​ខាងជើង​កុម្មុយនិស្ត​ដែល​គាំ​ទ្រ​ដោយ​សូវៀត ​និង​ចិន។ ម៉្លោះ​ហើយ​បាន​ជា​តាំង​ពី​សម័យ​សង្គ្រាម​កូរ៉េ​រហូត​មក​ទល់​សព្វ​ថ្ងៃ អាមេរិក​មាន​តួនាទី​សំខាន់​ណាស់​ក្នុង​ការ​រក្សា​ស្ថិរភាព​ និង​សន្តិភាព​នៅ​តំបន់​អាស៊ី​ចុង​បូព៌ា​ជាទី​ដែល​អាមេរិក​បាន​ដាក់​បញ្ឈរ​ទាហាន​៨ ០០០០​នាក់ នៅ​ជប៉ុន​និង​នៅ​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង។

ក្រោយ​មក​ទៀត ទោះ​ជា​ចិន​ពេញ​ចិត្ត ​ឬ​មិន​ពេញ​ចិត្ត​ក្តី ក៏​អាមេរិក​ចូល​ជ្រៅ​មក​ដល់​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ​តាម​រយៈ​សង្គ្រាម​នៅ​ឥណ្ឌូចិន។ ក្រោយ​បរាជ័យ​របស់​កងទ័ព​អាណានិគម​បារាំង​នៅ​Dien Bien Phu ឆ្នាំ​១៩៥៤ អាមេរិក​ចេញ​មុខ​ការពារ​កុំ​ឲ្យ​វៀតណាម​ខាង​ត្បូង​ធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​កណ្តាប់​ដៃ​របស់​វៀតណាម​ខាង​ជើង​កុម្មុយនិស្ត។

ក៏​ប៉ុន្តែ នៅ​ចំពោះ​មុខ​ការ​គាប​សង្កត់​របស់​មតិ​អន្តរជាតិ និង​ភាព​សាហាវ​យង់ឃ្នង​នៃ​សង្គ្រាម​ដែល​បាន​រីករាល​ដាល​ទៅ​ដល់​កម្ពុជា​ និង​ឡាវ អាមេរិក​ត្រូវ​បង្ខំ​ចិត្ត​ដក​ទ័ព​ចេញ​ពី​ឥណ្ឌូចិន ហើយ​បណ្តោយ​ឲ្យ​វៀតណាម​ខាងត្បូង កម្ពុជា និង​ឡាវ​ក្លាយ​ជា​កុម្មុយនិស្ត​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៥។

ពី​ពេល​នោះ​មក អាមេរិក​បាន​ផ្តើម​កាត់​បន្ថយ​ទម្ងន់​យុទ្ធសាស្ត្រ ​និង​យោធា​របស់​ខ្លួន​នៅ​អាស៊ី។ ជាក់ស្តែង នៅ​ពេល​ដែល​វៀតណាម​ចូល​រំលំ​របប​ខ្មែរ​ក្រហម ​និង​កាន់កាប់​ប្រទេស​កម្ពុជា និង​នៅ​ពេល​ដែល​សូវៀត​ចូល​ឈ្លានពាន​អាហ្វហ្កានីស្ថាន ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៩ អាមេរិក​ឈរ​អោប​ដៃ​មើល មិន​ព្រម​ធ្វើ​អ្វី​ទាំង​អស់។

ការ​ពិត អាមេរិក​បាន​សម្រេច​បញ្ចប់​សង្គ្រាម​នៅ​វៀតណាម តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៦៩​ម៉្លេះ។ កាល​នោះ តាម​រយៈ​សុន្ទរកថា​មួយ​នៅ​កោះ​Guam Richard Nixonដែល​ជា​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​សម័យ​នោះ​បាន​ថ្លែង​ថា លោក​នឹង​ផ្តើម​ដក​ទ័ព​អាមេរិក​ចេញ​ពី​វៀតណាម​បណ្តើរ​ៗ។

ក្រោយ​មក​ទៀត អាមេរិក​ក៏​ថែម​ទាំង​សម្រេច​កាត់​បន្ថយ​ទម្ងន់យុទ្ធសាស្រ្ត​យោធា​របស់​ខ្លួន នៅ​អាស៊ី​ចុង​បូព៌ា​ទៀត​ផង។ ឧទាហរណ៍​ជាក់​ស្តែង នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧២ អាមេរិក​សម្រេច​ប្រគល់​កោះ​Okinawa ដែល​ខ្លួន​បាន​កាន់កាប់​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៤៥​មក​ម៉្លេះ ទៅ​ឲ្យ​ជប៉ុន​វិញ។ ហើយ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៨០ Jimmy Carterដែល​ជា​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​ជំនាន់​នោះ បាន​រហូត​ដល់​ទៅ​និយាយ​ថា លោក​មាន​បំណង​ដក​កងទ័ព​អាមេរិក​ចេញ​ពី​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​ទៀត​ផង។

មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ នៅ​ចុង​ទសវត្សរ៍​ទី​៨០ អាមេរិក​និង​បណ្តា​ប្រទេស​សម្ព័ន្ធមិត្ត​អាស៊ី​របស់​ខ្លួន​ខ្លះ​បាន​ទាំង​ទាស់ទែង​គ្នា​ទៅ​ទៀត។ ¨មូលហេតុ គឺ​មក​ពី​ជប៉ុន​និង​បណ្តា​ប្រទេស​នាគ​សេដ្ឋកិច្ច​អាស៊ី​មួយ​ចំនួន​ក្លាយ​ជា​គូ​ប្រជែង​ពាណិជ្ជកម្ម​របស់​អាមេរិក​ផ្ទាល់​តែ​ម្តង ជាហេតុ​ធ្វើ​ឲ្យឧុនភាព​ថវិកា​អាមេរិក​កាល​នោះ កើន​ឡើង​ឥត​ឈប់​ឈរ។ គឺ​នៅ​ពេល​នោះ​ហើយ ដែល​អាមេរិក​ផ្តើម​និយាយ​ចោទ​ប្រកាន់​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​ដែល​ជា​មិត្ត​ថា មិន​គោរព​សិទ្ធិ​មនុស្ស​ផ្តើម​ប្រើ​ទណ្ឌកម្ម​ពាណិជ្ជកម្ម​និង​គំនាប​តាម​ផ្លូវ​ទូត ដើម្បី​បង្ខំ​ជប៉ុន សិង្ហបុរី ឬ​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​ឲ្យ​បើក​ទីផ្សារ​ធំ​ទូលាយ​ជាង​មុន ដើម្បី​ទទួល​ផលិតផល​អាមេរិក។ លើស​ពី​នេះ​ទៅ​ទៀត អាមេរិក​ចាប់​ផ្តើម​បង្ខំ​ជប៉ុន​ និង​កូរ៉េខាងត្បូង​ឲ្យ​ជួយ​ធ្វើ​វិភាគទាន​ថវិកា ក្នុង​ការ​ចិញ្ចឹម​ និង​ផ្គត់ផ្គង់​ទាហាន​អាមេរិក​ដែល​ឈរ​ជើង​នៅ​តំបន់​អាស៊ី​ចុង​បូព៌ា។

ប៉ុន្តែ នៅ​ទី​បំផុត អាមេរិក​មិន​បាន​បោះបង់​អាស៊ី​ចោល​ទេ។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ អាមេរិក​បាន​និង​កំពុង​បន្ត​ពង្រឹង​វត្តមាន​របស់​ខ្លួននៅ​ក្នុង​ទ្វីបអាស៊ី ជាពិសេស តាំងពីឆ្នាំ២០០១ ត​រហូត​មក​ទល់​សព្វ​ថ្ងៃ ជាហេតុ​ធ្វើ​ឲ្យ​ចិន​បារម្ភ​ខ្លាំង​ឡើងៗ។

ចិន​បារម្ភ ពីព្រោះ ​តាម​រយៈ​សង្គ្រាម​អាហ្វហ្កានីស្តង់ កងទ័ព​អាមេរិក​បាន​ឆ្លៀត​ចូល​មក​ដល់​អាស៊ី​កណ្តាល ដែល​ជា​តំបន់​ជាប់​ជិត​បង្កើយ​នឹង​ប្រទេស​ខ្លួន។ ចិនបារម្ភ ពីព្រោះ​អាមេរិក​បាន​យក​សង្គ្រាម​ប្រឆាំង​ភេរវកម្ម​មក​ធ្វើ​ជា​លេស​ដើម្បី​ចូល​មក​កៀក​ប្រទេស​ខ្លួន និង​ផ្តើម​ធ្វើ​ការ​ឡោមព័ទ្ធ​ប្រទេស​ខ្លួន តាមរយៈការពង្រឹងទំនាក់ទំនង​យោធា និង​នយោបាយ​ជាមួយ​បណ្តា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់ខ្លួន នៅអាស៊ី​ខាងត្បូង អាស៊ីបូព៌ា និង អាស៊ីអាគ្នេយ៍៕

កិច្ចចរចា​យុទ្ធសាស្រ្ត និង​សេដ្ឋកិច្ច​លើកទី៣ រវាង​ចិន និង​អាមេរិក​ក្នុង​ទីក្រុង​វ៉ាស៊ីនតោន

សំណុំរឿង​ដែល​ភាគី​ទំាងពីរ​ត្រូវ​លើក​យក​ទៅ​ជជែក​នៅ​ក្នុង​ជំនួប​ជា​ឧភតោភាគី​ប្រចំាឆ្នំា​លើកទី៣​រយៈពេល ២ថ្ងៃ ក្នុង​ទីក្រុង​វ៉ាស៊ីនតោន រួមមាន៖ បញ្ហា​តម្លៃ​ប្រាក់យ័នចិន​ទាប ធៀប​នឹង​តម្លៃ​ប្រាក់​ដុល្លារ​អាមេរិក បញ្ហា​សិទ្ធិមនុស្ស​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ចិន និង​សំណុំរឿង​អន្តរជាតិ​សំខាន់ៗ​ផ្សេង​ទៀត​ ដូច​យ៉ាង​បញ្ហា​នុយក្លេអ៊ែរ​កូរ៉េខាងជើង អៀរ៉ង់ ពិសេស​អំពី​ស្ថានការណ៍​ដែល​កំពុង​បន្ត​យ៉ាង​ពុះកញ្រ្ជោល​នៅ​ក្នុង​ពិភព​អារ៉ាប់​នា​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។

អ្វី​ជា​ការ​កត់សម្គាល់ ទំនាក់ទំនង​រវាង​ចិន និង​អាមេរិក​សម័យ​លោក អូបាម៉ា គឺ​មិន​ដូច​គ្នា​នឹង​សម័យ​លោក​ប៊ូស​ទេ។ លោក​ប៊ូស​ដែល​បាន​ចាត់​ទុក​វិស័យ​សេដ្ឋកិច្ច ជា​អាទិភាព​តែ​មួយ​គត់។ ចំណែក​លោក​អូបាម៉ា​បាន​ផ្តោត​នៅ​សឹង​តែ​គ្រប់​វិស័យ​ទំាង​អស់​ មាន​ជា​អាទិ៍ វិស័យ​សេដ្ឋកិច្ច ការទូត បរិឋាន និង​សំណុំរឿង​អន្តរជាតិ។ ពិត​ណាស់​ថា នៅ​មាន​សំណុំរឿង​មួយ​ចំនួន​ដែល​ចិន និង​អាមេរិក​មិន​ទាន់​អាច​និយាយ​ចុះ​សម្រុង​គ្នា​បាន។ តែ​ការ​ដែល​ភាគី​ទំាង​ពីរ​បន្ត​ជួប​គ្នា ១ឆ្នំា​ម្តង តំាង​ពី​ឆ្នំា ២០០៩ ពោល​គឺ​តំាង​ពី​លោក​អូបាម៉ា​បាន​ក្លាយ​ជា​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​មក បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ទំនាក់ទំនង​រវាង​អាមេរិក និង​ចិន​មិន​សូវ​ជា​តានតឹង​ខ្លំាង ដូច​ក្នុង​សម័យ​លោក​ប៊ូស​ទេ។

លោក អូបាម៉ា​ចង់​ឲ្យ​មាន​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​នៅ​គ្រប់​វិស័យ ជាមួយ​ចិន តែ​នៅ​តែ​ចាត់​ទុក​សេដ្ឋកិច្ច​ថា ជា​វិស័យ​មួយ​ដែល​មិន​អាច​ខ្វះ​បាន។ ក្នុង​នាម​ជា​មហាអំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​ទី១ និង​ទី២​ក្នុង​លោក អាមេរិក និង​ចិន​ត្រូវ​តែ​ពួត​ដៃ​គ្នា​ដើម្បី​ជួយ​ស្រោចស្រង់​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​ដែល​ពិភពលោក​កំពុង​ជួប​ប្រទះ​នា​ពេល​បច្ចុប្បន្ន និង​ក៏​ដើម្បី​ផ្តល់​សន្ទុះ​បន្ថែម​លើ​ទំនាក់ទនង​សេដ្ឋកិច្ច​រវាង​គ្នា​ផង។ នៅ​ត្រង់​ចំណុច​នេះ រដ្ឋបាល​អាមេរិកំាង​ធ្លាប់​បាន​ប្រកាស​ទទួល​ស្គាល់​អំពី​ទំនាក់ទំនង​ល្អ​នៅ​ក្នុង​វិស័យ​ពាណិជ្ជកម្ម និង​វិនិយោគ​ជាមួយ​ចិន។ ជា​រៀង​រាល់​ឆ្នំា ការ​ដោះដូរ​ពាណិជ្ជកម្ម​​រវាង​​ទីក្រុង​វ៉ាស៊ីនតោន និង​ប៉េកំាង​មាន​ទឹកប្រាក់​ជាង ៤០ម៉ឺន​លាន​ដុល្លារ។

សិទ្ធិមនុស្ស និង​ប្រាក់យ័ន​ចិន នៅ​បន្ត​ជា​សំណុំរឿង​ចម្រូងចម្រាស

បញ្ហា​សិទ្ធិមនុស្ស​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ចិន និង​បញ្ហា​ប្រាក់យ័ន​របស់​ចិន​ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ទុក​ជា​ប្រធានបទ​ប្រចំាត្រកូល នៅ​ក្នុង​កិច្ចចរចា​យុទ្ធសាស្រ្ត និង​សេដ្ឋកិច្ច​រវាង​អាមេរិក និង​ចិន​ក្នុង​រយៈពេល ២ឆ្នំា​ចុងក្រោយ​នេះ។ បញ្ហា​សិទ្ធិមនុស្ស​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ចិន គឺ​ជា​រឿង​មួយ​ច្រំដែល និង​ដែល​ចិន​ខ្លួន​ឯង ឮ​យ៉ាង​សង្កៀរត្រចៀក។ ក្រៅ​ពី​សហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេសលោកខាងលិច​ផ្សេងទៀត​ក៏​បាន​លើកយក​បញ្ហា​សិទ្ធិមនុស្ស​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ចិន​ទៅ​និយាយ​នៅ​ក្នុង​ជំនួប​ជាមួយ​ថ្នាក់ដឹកនំា​ចិន។ ប៉ុន្តែ​គ្រាន់​តែ​មាន​ប្រទេស​ខ្លះ​ហ៊ាន​និយាយ​ខ្លំាងៗ ចំៗ និង​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀត និយាយ​បញ្ឆិតបញ្ឆៀង។

កាល​ពី​ខែ​មករា ឆ្នំា ២០១១ ថ្មីៗ​កន្លង​ទៅ​នេះ នៅ​ក្នុង​ដំណើរ​ទស្សនកិច្ច​របស់​លោក​ប្រធានាធិបតី​ចិន​ហ៊ូ ជិនតាវ​នៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក លោក ហ៊ូ ជិនតាវ​បាន​ផ្តល់​ចម្លើយ​ដ៏​គួរ​ភ្ញាក់ផ្អើល​មួយ តប​នឹង​ការ​រិះគន់​របស់​លោក អូបាម៉ា​ថា ចិន​ពិត​ជា​មាន​ការ​យឺតយ៉ាវ នៅ​ក្នុង​បញ្ហា​សិទ្ធិមនុស្ស និង​ថា មាន​កិច្ចការ​ជា​ច្រើន​ទៀត​ដែល​ចិន​ត្រូវ​ធ្វើ។ តែ​អ្វី​ដែល​លោក ហ៊ូ ជិនតាវ​បាន​ព្រមាន​រដ្ឋបាល​អាមេរិកំាង​ពេល​នោះ គឺ​ការ​លូកលាន់​របស់​អាមេរិក និង​ប្រទេស​លោកខាងលិច នៅ​ក្នុង​បញ្ហា​ទីបេ និង​តៃវ៉ាន់។

ទាក់ទង​​នឹង​បញ្ហា​តម្លៃ​ប្រាក់យ័នចិន ធៀប​នឹង​ប្រាក់​ដុលា្លរ​វិញ តំាង​ពី​រដ្ឋាភិបាល​ចិន​បាន​បន្ធូរដៃ ដោយ​ទុក​ឲ្យ​តម្លៃ​ប្រាក់យ័ន​ឡើង ឬ​ចុះ​ថ្លៃ ទៅ​តាម​តម្លៃ​ទីផ្សារ​តំាង​ពី​ខែ​មិថុនា​ឆ្នំា ២០១០ មក តម្លៃ​ប្រាក់​យ័ន​ចិន​បាន​កើន​ឡើង​ប្រមាណ​ជា ៥% ធៀប​នឹង​ប្រាក់​ដុល្លារ។ តែ​ទីក្រុង​វ៉ាស៊ីនតោន​បាន​ចាត់​ទុក​កំណើន​នេះ​ថា នៅ​មិន​ទាន់​គ្រប់គ្រាន់​ទេ ព្រោះ​តម្លៃ​ប្រាក់យ័នចិន នៅ​ទាប​ជាង​​ប្រាក់ដុល្លារ​ចន្លោះ​ពី ២០ ទៅ ៤០ភាគរយ​ទៀត។

សូម​ជម្រាប​ជូន​ថា អាមេរិក និង​ដៃគូ​ពាណិជ្ជកម្ម​ផ្សេង​ទៀត​របស់​ចិន​តែង​សុំ​ឲ្យ​ចិន​ដក​ដៃ និង​ទុក​ឲ្យ​តម្លៃ​ប្រាក់យ័ន​ឡើង ឬ​ចុះ​ថ្លៃ ទៅ​តាម​តម្លៃ​ទីផ្សារ។ តែ​ទីក្រុង​ប៉េកំាង​តែង​ចេញ​មុខ​លើក​ឡើង​ថា តម្លៃ​លុយយ័ន​ទាប​ជាង​លុយ​ដុល្លារ នំា​ឲ្យ​មាន​កំណើន​លើ​ការ​នំា​ទំនិញចិន​ចេញ​ទៅ​ក្រៅ​ប្រទេស និង​នំា​ឲ្យ​ចិន​បន្ត​ទទួល​បាន​កំណើនសេដ្ឋកិច្ច​រហូត​ដល់​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។

ចិន​កំពុង​បារម្ភ​ពី​វិបត្តិអតិផរណា

កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​ខ្ពស់​ជ្រុលហួសហេតុ​នឹង​អាច​ហុច​ផលអាក្រក់​ដល់​ចិន និង​ឆ្លង​រាលដាល​នៅ​ទូទំាង​ពិភពលោក។ ប្រាក់យ័នចិន​​មាន​តម្លៃ​ទាប ធៀប​នឹង​ប្រាក់​ដុល្លារ​អាមេរិកំាង ពិត​ជា​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ផលិតផល​ចិន​នៅ​លើ​ទីផ្សារ​អន្តរជាតិ​មាន​តម្លៃ​ថោក​ជាង​ផលិតផល​របស់​បណ្តា​ប្រទេស​ផ្សេង​ទៀត។ ប៉ុន្តែ​នយោបាយ​ប្រាក់យ័ន​ទាប​ជ្រុល ធៀប​នឹង​ប្រាក់​ដុល្លារ ក៏​នឹង​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​ទីផ្សារ​រូបិយវត្ថុ និង​ពាណិជ្ជកម្ម​ក្នុង​ស្រុក​បាត់បង់​តុល្យភាព។ ក្តី​បារម្ភ​មួយ​ទៀត​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ចិន គឺ​កំរិត​អតិផរណា​កំពុង​កើន​ឡើង​ក្នុង​អត្រា​មួយ​ខ្ពស់​ដែល​ចិន​មិន​ធ្លាប់​ប្រទះ​ទេ ក្នុង​រយៈពេល​ជិត ២ឆ្នំា​កន្លង​ទៅ។ បើ​គិត​ក្នុង​រយៈពេល ១ឆ្នំា​កន្លង​ទៅ​នេះ តម្លៃ​ទំនិញ​បាន​កើន​ឡើង​ជាង ៥ភាគរយ គឺ​ជា​កំណើន​មួយ​ដ៏​ខ្ពស់ គិត​តំាង​ពី​ខែ​កក្កដា ឆ្នំា ២០០៨។

ឃើញ​ថា ប្រសិន​បើ​រដ្ឋាភិបាល​ចង់​ទប់ទល់​នឹង​វិបត្តិអតិផរណា គេ​គ្មាន​ជម្រើស​អ្វី ក្រៅ​ពី​ដំឡើង​អត្រាការប្រាក់ និង​ទុក​បណ្តោយ​ឲ្យ​តម្លៃ​ប្រាក់យ័ន​ឡើង ឬ​ចុះ​ថ្លៃ​ទៅ​តាម​ច្បាប់​ទីផ្សារ​រូបិយប័ណ្ណ​នោះ​ទេ។ តាម​ពិត​ទៅ ចិន​យល់​ច្បាស់​ណាស់​អំពី​រឿង​នេះ តែ​អ្វី​ដែល​ចិន​ចង់​បង្ហាញ​ប្រាប់​គេ​គឺ​ថា ចិន​មិន​មែន​អនុវត្ត​តាម​ការ​ទាមទារ​របស់​បរទេស​ទេ តែ​ដោយ​សម្រប​ទៅ​នឹង​ការ​វិវឌ្ឍន៍​​នៃ​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ខ្លួន៕

កិច្ចចរចា​យុទ្ធសាស្រ្ត និង​សេដ្ឋកិច្ច ក្រោម​ភាព​តានតឹង​នៅ​ឧបទ្វីប​កូរ៉េ

អាមេរិក​សម័យ​លោក​ប្រធានាធិបតី George W Bush គឺ​មាន​តែ​វិស័យ​សេដ្ឋកិច្ច​តែ​មួយ​គត់​ដែល​លោក Bush បាន​ចាត់​ទុក​ជា​អាទិភាព​នៅ​ក្នុង​ទំនាក់​ទំនង​រវាង​ចិន និង​អាមេរិក។ តែ​សម្រាប់​អាមេរិក​សម័យ​លោក​ប្រធានាធិបតី Barack Obama នា​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ​វិញ លោក Obama បាន​ផ្តោត​នៅ​សឹង​តែ​គ្រប់​វិស័យ​ទំាង​អស់​ មាន​ជា​អាទិ៍ វិស័យ​សេដ្ឋកិច្ច ការទូត បរិស្ថាន ឬ​មួយ​ក៏​សំណុំ​រឿង​អន្តរជាតិ​សំខាន់ៗ​ផ្សេង​ទៀត ដូច​យ៉ាង​បញ្ហា​នុយក្លេអ៊ែរ​របស់​កូរ៉េ​ខាង​ជើង និង​របស់​ប្រទេស​អៀរ៉ង់​ជា​ដើម។ ដោយ​មិន​ភ្លេច​ទេ អំពី​បញ្ហា​សិទ្ធិមនុស្ស​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ចិន​។

ប៉ុន្តែ​នៅ​ចំពោះ​មុខ ផលប្រយោជន៍​សេដ្ឋកិច្ច​នៅ​តែ​បន្ត​គ្រប​ដណ្តប់​នៅ​ក្នុង​​កិច្ច​ចរចា​រវាង​ប្រទេស​ទំាង​ពីរ​ដដែល។ លោក​ឧបនាយក​រដ្ឋមន្រ្តី​ចិន Wang Qishan បាន​ប្រកាស​ជា​ចំហ​ថា វិស័យ​សេដ្ឋកិច្ច​បាន​ក្លាយ​ជា​វិស័យ​មួយ​ដែល​អាមេរិក និង​ចិន​មិន​អាច​ផ្តាច់​ពី​គ្នា​បាន។ លោក Wang Qishan បាន​គូស​បញ្ជាក់​បន្ថែម​ទៀត​ថា ប្រឈម​មុខ​នឹង​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភព​លោក​បច្ចុប្បន្ន អាមេរិក និង​ចិន​ត្រូវ​តែ​ពួត​ដៃ​គ្នា​ដើម្បី​ជួយ​ស្រោច​ស្រង់​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក និង​ផ្តល់​សន្ទុះ​បន្ថែម​លើ​ទំនាក់​ទនង​សេដ្ឋកិច្ច​រវាង​អាមេរិក និង​ចិន។ ជា​ការ​ឆ្លើយ​តប​វិញ លោក​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​ហិរញ្ញវត្ថុ​អាមេរិក Timothy Geithner បាន​ប្រកាស​ទទួល​ស្គាល់​អំពី​ទំនាក់ទំនង​ល្អ​រវាង​អាមេរិក និង​ចិន ទំាង​នៅ​លើ​វិស័យ​ពាណិជ្ជកម្ម និង​វិនិយោគ។ តែ​ទន្ទឹម​គ្នា​នេះ លោក Timothy Geithner បាន​អំពាវនាវ​ឲ្យ​មាន​ការ​បើក​ទូលាយ​នូវ​ប្រព័ន្ធ​ពាណិជ្ជកម្ម​ពិភពលោក​មួយ ដែល​អាមេរិក និង​ចិន​អាច​ចូល​រួម​ប្រកួត​ប្រជែង​ជា​លក្ខណៈ​សមភាព។

សូម​ជម្រាប​ជូន​ថា ក្នុង​នាម​ជា​មហា​អំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​ទី​មួយ​ក្នុង​លោក អាមេរិក​កំពុង​តែ​ផុង​ខ្លួន​ក្នុង​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​យ៉ាង​ក្រពុល​មុខ។ រីឯ​ចិន​វិញ ក្នុង​នាម​ជា​មហា​អំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​ទី​បី បន្ទាប់​ពី​ប្រទេស​ជប៉ុន កំណើន​​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ចិន​នៅ​តែ​មាន​ជានិច្ច ជាមួយ​នឹង​អត្រា​ជិត ៩% ក្នុង​ឆ្នំា ២០០៩​កន្លង​ទៅ និង​មាន​រហូត​ដល់​ជិត ១២% នៅ​ត្រីមាស​ទី​មួយ​ឆ្នំា ២០១០។ ជា​រៀង​រាល់​ឆ្នំា ការ​ដោះ​ដូរ​នៅ​លើ​វិស័យ​ពាណិជ្ជកម្ម​​រវាង​​ទីក្រុង​វ៉ាស៊ីនតោន និង​ប៉េកំាង​មាន​ទឹក​ប្រាក់​រហូត​ដល់​ជាង ៤០ម៉ឺន​លាន​ដុល្លារ។

លោក Timothy Geithner រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​ហិរញ្ញវត្ថុ​អាមេរិក ©Reuters

អាមេរិក៖ ចិន​ត្រូវ​តែ​ធ្វើ​កំណែ​ទម្រង់​ប្រាក់ Yuan

អស់​រយៈពេល​ជា​ច្រើន​ខែ​កន្លង​មក​ហើយ ដែល​អាមេរិក​បាន​ទាមទារ​ឲ្យ​ចិន​ធ្វើ​កំណែ​ទម្រង់​លើ​ប្រាក់ Yuan របស់​ខ្លួន។ តំាង​ពី​រដូវ​ក្តៅ​ឆ្នំា ២០០៨ មក ប្រាក់ Yuan នៅ​តែ​មាន​តម្លៃ​ទាប​ជ្រុល បើ​ប្រៀប​នឹង​ប្រាក់​ដុល្លារ​អាមេរិកំាង។ រដ្ឋបាល​របស់​លោក Obama តែង​ទិតៀន​រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោក​ប្រធានាធិបតី​ចិន Hu Jintao ពី​ការ​ដែល​ក្រុង​ប៉េកំាង​បន្ត​រក្សា​អត្រា​ប្រាក់ Yuan ទាប​ជ្រុល នៅ​ចំពោះ​មុខ​ប្រាក់​ដុល្លារ​អាមេរិកំាង។ អស់​ជា​ច្រើន​ខែ​មក​ហើយ ដែល​ក្រុង​វ៉ាស៊ីនតោន​បាន​អំពាវនាវ​ឲ្យ​ក្រុង​ប៉េកំាង​ផ្តើម​ធ្វើ​កំណែ​ទម្រង់​លើ​រូបិយវត្ថុ​របស់​ខ្លួន។ តែ​ជានិច្ច ជា​កាល ក្រុង​ប៉េកំាង​បាន​ត្រឹម​តែ​បង្ហាញ​ពី​ឆន្ទៈ​ដ៏​ល្អ​របស់​ខ្លួន។ កាល​ពី​ថ្ងៃ​ចន្ទ ទី ២៤ ឧសភា​ទៀត លោក​ប្រធានាធិបតី​ចិន Hu Jintao បាន​បញ្ជាក់​ជា​ថ្មី​អំពី​ឆន្ទៈ​ក្នុង​ការ​បន្ត​ធ្វើ​កំណែ​ទម្រង់​ប្រាក់ Yuan របស់​ចិន តែ​មិន​បាន​កំណត់​ពេល​វេលា​ឲ្យ​បាន​ច្បាស់​លាស់​ទេ។ លោក​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​ហិរញ្ញវត្ថុ​អាមេរិក Timothy Geithner បាន​ត្រឹម​តែ​អបអរសាទរ​អំពី​ឆន្ទៈ​ដ៏​ល្អ​របស់​ចិន និង​បាន​អះអាង​ថា កំណែ​ទម្រង់​ប្រាក់ Yuan នឹង​ផ្តល់​ផលប្រយោជន៍​ឲ្យ​ចិន និង​អាមេរិក។ តែ​សម្រាប់​លោក Zhang Xiaoqiang អនុប្រធាន​គណៈកម្មការ​ជាតិ​ទទួល​បន្ទុក​ការ​អភិវឌ្ឍន៍ និង​កំណែ​ទម្រង់​ចិន​បាន​បញ្ជាក់​ថា គេ​មិន​ត្រូវ​សំឡឹង​ឃើញ​តែ​តម្លៃ​ប្រាក់ Yuan មួយ​គត់​ទេ តម្លៃ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​ក៏​កំពុង​មាន​តម្លៃ​ទាប​ច្រើន បើ​ប្រៀប​នឹង​ប្រាក់​ដុល្លារ​អាមេរិកំាង។ បើ​និយាយ​ជា​រួម​ទៅ កាយវិការ​របស់​ចិន​លើក​នេះ​ហាក់​ដូច​ជា​មាន​លក្ខណៈ​សម្រុះ​សម្រួល​ជាង​លើក​មុនៗ។ តែ​ទន្ទឹម​គ្នា​នេះ ចិន​ក៏​មិន​ទុក​បណ្តោយ​ឲ្យ​អាមេរិក​ចេះ​តែ​បន្ត​ផ្តល់​មេរៀន​ឲ្យ​ខ្លួន​ដែរ។ ចំណែក​ភាគី​អាមេរិក​វិញ ក៏​មិន​ហ៊ាន​អុង​អាត់​ខ្លំាង ព្រោះ​ខ្លួន​កំពុង​ជំពាក់​បំណុល​ចិន​ជិត ១ពាន់​លាន​ដុល្លារ។

លោកប្រធានាធិបតីចិន Hu Jintao ©Reuters

ចិន​ទើស​ទាល់​ចិត្ត ដោយ​រឿង​កូរ៉េខាងជើង

ក្រៅ​ពី​បញ្ហា​សេដ្ឋកិច្ច ដែល​អាមេរិក និង​ចិន​ត្រូវ​ការ​គ្នា​ទៅ​វិញ ទៅ​មក រដ្ឋបាល​អាមេរិក​របស់​លោក Obama ក៏​ចង់​បាន​កិច្ច​សហប្រតិបត្តិការ​ទំាង​ស្រុង​ជា​មួយ​ចិន ដូច​យ៉ាង​នៅ​ក្នុង​សំណុំរឿង​នុយក្លេអ៊ែរ សំណុំរឿង​អាកាសធាតុ​ពិភពលោក សំណុំរឿង​ថាមពល ឬ​មួយ​បញ្ហា​សន្តិសុខ​អន្តរជាតិ​ជា​ដើម។ រដ្ឋបាល​អាមេររិកំាង​យល់​ឃើញ​ថា វត្តមាន​របស់​ចិន​នៅ​ក្នុង​ដំណោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​មួយ​ណា​នៅ​ក្នុង​លោក គឺ​ជា​វត្តមាន​មួយ​មិន​អាច​ខ្វះ​បាន ពិសេស សំណុំរឿង​នុយក្លេអ៊ែរ​របស់​ប្រទេស​អៀរ៉ង់ និង​កូរ៉េ​ខាង​ជើង។ ពី​ប្រទេស​ចិន លោកស្រី​រដ្ឋមន្រ្តី​ការបទេស​អាមេរិក Hillary Clinton បាន​អំពាវនាវ​ឲ្យ​អៀរ៉ង់​គោរព​តាម​សេចក្តី​សម្រេចចិត្ត​របស់​ភាគី​ទំាង ៦ ដែល​តម្រូវ​ឲ្យ​បញ្ឈប់​កម្មវិធី​ចម្រើន​ធាតុ​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម។

ទាក់​ទង​នឹង​ប្រទេស​កូរ៉េខាង​ជើង​វិញ ក្រៅ​ពី​បញ្ហា​នុយក្លេអ៊ែរ នៅ​មាន​ព្រឹត្តិការណ៍​ចុង​ក្រោយ​មួយ​ទៀត​ដែល​បាន​និង​កំពុង​ធ្វើ​ឲ្យ​ចិន​ទើស​ទាល់​ចិត្ត​យ៉ាង​ខ្លំាង។ កូរ៉េខាង​ជើង​បាន​ទទួល​ការ​ចោទ​ប្រកាន់​ថា បាន​បាញ់​ពន្លិច​នាវា​ចម្បំាង​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​កាល​ពី​ខែ​មីនា​កន្លង​ទៅ។ តំាង​ពី​បាន​ដាក់​ជើង​ជាន់​ទឹក​ដី​ចិន លោកស្រី Clinton បាន​ព្យាយាម​និយាយ​បញ្ចុះ​​បញ្ចូល​ចិន​ឲ្យ​រួម​ជា​មួយ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ដើម្បី​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម​លើ​របប​ក្រុង​ព្យុងយ៉ាង។ សម្រាប់​លោក​ស្រី Clinton ទង្វើ​របស់​កូរ៉េ​ខាង​ជើង ជា​ទង្វើ​មួយ​ដ៏​ធ្ងន់ធ្ងរ និង​នំា​ឲ្យ​មាន​អស្ថិរភាព​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ទំាង​មូល។ ចិន​បាន​ទទួល​ស្គាល់​អំពី​បញ្ហា​នេះ តែ​ហាក់​ដូច​ជា​មិន​បាន​ត្រៀម​ខ្លួន​ដើម្បី​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម​លើ​សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់​ខ្លួន​ទេ។ នៅ​ក្នុង​សេចក្តី​ជូន​ដំណឹង​មួយ​កាល​ពី​ម្សិលមិញ ក្រុង​ប៉េកំាង​បាន​រម្លឹក​អំពី​កិច្ច​សន្យា​របស់​ខ្លួន​ក្នុង​ការ​រក្សា​ស្ថិរភាព​នៅ​ក្នុង​តំបន់។ មួយ​វិញ​ទៀត លោក​អនុរដ្ឋមន្ត្រី​ការ​បរទេស​ចិន Cui Tiankai បាន​ថ្លែង​ឲ្យ​ដឹង​នៅ​ថ្ងៃ​អង្គារ ទី ២៥ ឧសភា​នេះ​ថា ចិន​ត្រៀម​ខ្លួន​ជានិច្ច​ដើម្បី​ធ្វើ​ការ​ជា​មួយ​គ្រប់​ភាគី​ទំាង​អស់​ក្នុង​ការ​ដោះ​ស្រាយ​វិបត្តិ​នៅ​ឧបទ្វីប​កូរ៉េ។ ឧបទ្វីប​កូរ៉េ​ដែល​នៅ​ថ្ងៃ​នេះ​ដែរ ភាព​តាន​​តឹង​កំពុង​ឡើង​ដល់​កំពូល​រវាង​បងប្អូន​បង្កើត​គូ​សត្រូវ​ទំាង​ពីរ ជើង ត្បូង​ដោយ​របប​ក្រុង​ព្យុងយ៉ាង​បាន​ប្រកាស​ឲ្យ​កងទ័ព​របស់​ខ្លួន​ប្រុង​ជើង​ការ។ ការ​ប្រកាស​នេះ​បាន​ធ្វើ​ឡើង បន្ទាប់​ពី​របប​ក្រុង​សេអ៊ូល​បាន​គំរាម​​នឹង​ចាត់​វិធានការ​ចាស់​ដៃ​ចំពោះ​ទង្វើ​របស់​ក្រុង​ព្យុងយ៉ាង។

រដ្ឌាភិបាលអាមេរិក អូបាម៉ា លែងខ្ចីលុយបានទេៀតហេីយ

គឺ​លោក​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​សេដ្ឋកិច្ច​ផ្ទាល់​ខ្លួន Jack Lew ដែល​បាន​ថ្លែង​ជា​សាធារណៈ​ទៅ​កាន់​ក្រុម​សមាជិក​សភា​ដែល​គណបក្សប្រឆំាង គឺ​គណបក្ស​សាធារណរដ្ឋ​មាន​សម្លេង​ភាគច្រើន។ « ខ្ញុំ​ស្នើ​ឲ្យ​សភា​ចាត់​វិធានការ​ជា​បន្ទាន់ » នេះ​ជា​ការ​ថ្លែង​របស់​លោក Jack Lew។ លោក Lew ដែល​បាន​និយាយ​សារ​ចុះ សារ​ឡើង​ថា ចាប់​ពី​ថ្ងៃ​សៅរិ៍ ទី៨ កុម្ភៈ​ទៅ អាមេរិក​មិន​អាច​ខ្ចីលុយ​គេ​បាន​ទៀត​ឡើយ ព្រោះ​លទ្ធភាព​ខ្ចីប្រាក់​បាន​ឡើង​ដល់​កម្រិត​អតិបរមា​ហើយ។ យោង​តាម​លោក Lew អាមេរិក​កំពុង​រស់នៅ​ជាមួយ​នឹង​លទ្ធភាព​អប្បបរិមា ដោយ​ផ្អែក​លើ​ស្ថានភាព​ជាក់ស្តែង និង​បន្ទាន់ និង​ថា អាមេរិក​មាន​លុយ​សម្រាប់​ចំណាយ​ផ្សេងៗ​ត្រឹម​ដំណាច់​ខែ​កុម្ភៈ​នេះ​ប៉ុណ្ណោះ។ ទន្ទឹម​គ្នា​នេះ លោក​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​ពាណិជ្ជកម្ម​ក៏​មិន​ចង់​ទម្លាក់​កំហុស​ចំៗ​ទៅ​លើ​ក្រុម​ណា​មួយ​ទេ តែ​គ្រាន់​តែ​បាន​បញ្ជាក់​ដោយ​សាមញ្ញ​ថា ការ​ដំឡើង​កម្រិត​បរិមាណ​ប្រាក់បំណុល​វា​ជា​បុព្វសិទ្ធិ​របស់​រដ្ឋសភា។

គួរ​ជម្រាប​ជូន​ថា នៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក សភា​ជា​អ្នក​កំណត់​​កម្រិត​អតិបរមា​នៃ​បំណុល​សាធារណៈ។ ប្រសិន​បើ​បំណុល​សាធារណៈ​នៅ​ទាប​ជាង​ដែន​​កំណត់ រដ្ឋាភិបាល​អាច​ខ្ចី​លុយ​គេ​បន្ថែម​ដោយ​មិន​ចាំបាច់​សុំ​ការ​អនុញ្ញាត​​ពី​រដ្ឋសភា​ទេ។ តែ​សព្វថ្ងៃ​នេះ បំណុល​​សាធារណៈ​របស់​អាមេរិក​បាន​កើន​ឡើង​​ដល់​កម្រិត​អតិបរមា​ដែល​រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោក​អូបាម៉ា​​​មិន​អាច​ខ្ចីបំណុល​គេ​បន្ថែម​ទៀត​បាន​ទៀត​ឡើយ វា​លើកលែង​តែ​សភា​អនុម័ត​ច្បាប់​ថ្មី​ដើម្បី​ដំឡើង​កម្រិត​​បរិមាណ​បំណុល​អតិបរមា​នេះ។ អ្វី​ដែល​បាន និង​កំពុង​បន្ត​ចោទ​ចំពោះ​លោក​អូបាម៉ា​នៅ​ត្រង់​ថា គណបក្ស​របស់​លោក​មិន​មាន​សម្លេង​ភាគច្រើន​នៅ​ក្នុង​រដ្ឋសភា​ទេ។

ដូច្នេះ អ្នក​ដែល​កំពុង​មាន​សន្លឹកបៀរ​ចុង​ក្រោយ​នៅ​ក្នុង​ដៃ គឺ​គណបក្សសាធារណរដ្ឋ​ដែល​ជា​បក្សប្រឆំាង។ តែ​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ ទោះ​បី​ជា​បញ្ហា​ថវិកា​នៅ​អាមេរិក​នៅ​មិន​ទាន់​មាន​ស្ថានភាព​ធ្ងន់ធ្ងរ​ដូច​ពេល​កន្លង​មក​ក៏​ដោយ ក៏​អង្គការ​រូបិយវត្ថុ​អន្តរជាតិ​បាន​ព្រមាន​ក្រុមតំណាងរាស្រ្ត​ទំាង​ពីរ​បក្ស​រួច​ជា​ស្រេច​ថា គេ​គួរ​តែ​មាន​គតិបណ្ឌិត​បញ្ជៀស​កុំ​ឲ្យ​វិបត្តិ​ច្រំដែល​វិល​ត្រលប់​ជា​ថ្មី​ម្តង​ទៀត៕

អាមេរិករួចផុតពីក្ស័យធនប្រផិតប្រផើយ

សម្រាប់​ពលរដ្ឋអាមេរិកាំង និង​ជាពិសេស​សម្រាប់​បុគ្គលិក​ដែល​រដ្ឋសហព័ន្ធ​បាន​ផ្អាកការងារ​អស់​ពីរសប្តាហ៍មកហើយ ដោយសារ​តែ​វិបត្តិជាប់គាំង​ថវិកា នះ​ជា​ដំណឹង​ល្អមួយ។ ចាប់តាំង​ពី​ព្រឹកថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍​នេះ ពួកគេ​អាច​ត្រលប់​ចូល​ធ្វើការងារ​វិញ។ ហើយ​ច្បាប់​ថវិកា​ដែល​សភា​បោះឆ្នោត​កាលពី​យប់​ថ្ងៃ​ពុធ​ម្សិលមិញ បាន​ចែង​ពី​ការធានា​បើកសង​ប្រាក់ខែ ក្នុងពេល​ពួកគេ​ត្រូវ​បញ្ឈប់​ពីការងារ​ពីរសប្តាហ៍ កន្លងមក។

ដំណឹង​ល្អមួយទៀត សម្រាប់​សេដ្ឋកិច្ច​អាមេរិក គឺ​ច្បាប់​ថវិកា ដែក​សភាអាមេរិក​បោះឆ្នោត​យ៉ាង​ប្រថុចញ៉ុច កាលពីយប់​ថ្ងៃពុធ នឹង​ធ្វើ​ឲ្យអាមេរិក​ជៀសផុត​ពី​គ្រោះថា្នក់​ក្ស័យធន។ ក៏ប៉ុន្តែ គេ​ក៏​មិនត្រូវ​អរពេកដែរ ព្រោះថា ច្បាប់នេះគ្រាន់​តែ​បញ្ជៀស​អាមេរិក​ឲ្យ​រួចផុត​ពី​ការក្ស័យធន ជាបណ្តោះអាសន្ន ប៉ុន្តែ ​មិនរហូត​ទេ។ ច្បាប់​នេះ​បានសម្រេច​ផ្គត់ផ្គង់​ថវិកា​ដល់​សេវា​សាធារណៈ​របស់​រដ្ឋាភិបាល រហូត​ត្រឹម​ថ្ងៃ ទី១៥​ខែ​មករា ចំណែក​ក្នុង​រឿង​ប្រាក់បំណុល​វិញ ច្បាប់​បើកផ្លូវ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​អាច​ខ្ចីប្រាក់បំណុល​បន្ថែម រហូត​ត្រឹម​ថ្ងៃ​ទី ៧​កុម្ភៈ។

វិបត្តិ​ជាប់គាំង​ថវិកា និង​គ្រោះថ្នាក់​រដ្ឋអាមេរិក​ក្ស័យធន នឹង​អាច​កើតមាន​ជាថ្មី នៅ​ដើម​ឆ្នាំក្រោយ ប្រសិន​បើ​សភា​មក​ពី​គណបក្ស​ទាំងពីរ​មិន​យល់ស្របគ្នា បោះឆ្នោត​ទេ។ នៅពេលនេះ គេ​បាន​បោះឆ្នោត ដើម្បី​គ្រាន់តែ​អាច​ជៀសផុត​ពី​វិបត្តិ​ក្ស័យធន តែ​មួយគ្រា និង​ដើម្បីលើកទឹកចិត្ត​ប្រជាជន​អាមេរិកាំង​ឲ្យ​ចូលរួម​សប្បាយ នៅក្នុងពេល​បុណ្យ​ដាច់ឆ្នាំ​តែប៉ុណ្ណោះ។ ម្យ៉ាងទៀត ការចំណាយ​របស់​មេផ្ទះ ក្នុងពេល​បុណ្យទាន សំខាន់ណាស់​សម្រាប់​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​អាមេរិក។

មន្រ្តី​បុគ្គលិក​របស់​រដ្ឋ​សហព័ន្ធ​តវ៉ា​នៅ​មុខ​កាពីតូល បន្ទាប់ពី​ពួកគេ​ត្រូវ​បញ្ឈប់​ពីការងារ​ដោយសារ​រដ្ឋ​ជួប​វិបត្តិថវិកា REUTERS/Jonathan Ernst

អាមេរិក​បាន​រួចផុត​ពី​វិបត្តិក្ស័យធន ប៉ុន្តែ អាមេរិក​បាន​ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះ វិបត្តិ​ថវិកា លើ​លោក និង​ល្បែងរបស់​អ្នកនយោបាយ​ដែល​យក​សេដ្ឋកិច្ច​អាមេរិក​ធ្វើ​ជា​ចំណាប់ខ្មាំង បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​គេ​ចោទ​សួរ​ទៅលើ​សមត្ថភាព​ដឹកនាំ​របស់​អាមេរិក ដែល​ជាមហាអំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​ទីមួយ​លើ​លោក។ ​អ្នកសេដ្ឋកិច្ច​មួយចំនួន​ចោទសួរ​រួចទៅហើយ​ថា តើ​គេ​អាច​ជឿជាក់​បាន​ប៉ុណ្ណា​លើ​សេដ្ឋកិច្ច​របស់អាមេរិក។

នេះ​មិនមែន​ជា​លើកទីមួយ​ទេ ដែល​អាមេរិកខូច​កេរ្តិ៍ឈ្មោះ ដោយសារ​តែ​អ្នកនយោបាយ​អាមេរិក​ចូលចិត្ត​យក​វិបត្តិ​ថវិកា​មកលេង ​ធ្វើ​ជា​ចំណាប់ខ្មាំង ដើម្បី​ចរចា តថ្លៃ​គ្នា សម្រាប់​ប្រយោជន៍​នយោបាយ​របស់​បក្ស។ កាលពី​ឆ្នាំ២០១១ ក្រុមសាធារណរដ្ឋ​នៅ​រដ្ឋសភា​បាន​អូសត្រាំត្រែង​វិបត្តិ​ប្រាក់បំណុល រហូតនៅ​តែ​ប៉ុន្មាន​ម៉ោង​មុន ពេល ដែល​អាមេរិក​ត្រូវ​ជួប​គ្រោះថ្នាក់​ក្ស័យធន ទើបពួកអ្នកធ្វើ​ច្បាប់ បក្ស​សាធារណរដ្ឋ ​យល់ព្រម​បោះឆ្នោត​ច្បាប់ ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ខ្ចីប្រាក់បំណុល​បន្ថែម។ បើសិន​រដ្ឋាភិបាល​មិនអាច​ខ្ចីប្រាក់បំណុល​បន្ថែម នោះ​អាមេរិក នឹង​ក្ស័យធន​គ្មាន​លុយសងគេ និង​គ្មានលុយ​សម្រាប់ចំណាយ​សាធារណៈ ដើម្បី​ជំរុញ​សេដ្ឋកិច្ច។ អាមេរិកដួល នោះ​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​ទាំងមូល​ដែល​ពឹងអាស្រ័យ​លើ​លុយដុល្លារ ក៏​នឹង​ដួលដែឬ។

ដូច្នេះ នៅ​ឆ្នាំនោះ វិបត្តិ​ប្រាក់បំណុល​ បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​អាមេរិក​ខាតបង់​មិនតិច​ទេ។ ប្រជាជន​បាន​បាក់ទឹកចិត្ត ខ្លាច​សេដ្ឋកិច្ច​មិនសូវស្រួល និង​មិន​ឲ្យ​ហ៊ាន​ចំណាយ ដែល​តាមពិត​ជា​ប្រភពនៃ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច។ លើសពីនោះ វិបត្តិ​លើកនោះ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​អត្រាការប្រាក់​បំណុល​របស់​អាមេរិក​បាន​កើន​ឡើង​ដែរ។ ជាធម្មតា ម្ចាស់បំណុល តែងតែ​ដំឡើង​ការប្រាក់​ហើយ បើសិន​ជាគេ​ឃើញ កូនបំណុល​មាន​ស្ថានភាព​សេដ្ឋកិច្ច​ផុយស្រួយ និង​មិនសូវ​ធានា។

សម្រាប់​វិបត្តិលើកនេះ គេ​បាន​ប៉ាន់ស្មាន​ឃើញថា ទំហំខូចខាត​នឹង​អាច​ធ្ងន់ធ្ងរ​ជាងមុន។ ទីភ្នាក់ងារ​វាយតម្លៃ​ហានិភ័យ Standard and Poors ​បាន​បង្ហាញថា វិបត្តិជាប់គាំង​ថវិកា​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​សេដ្ឋកិច្ច​អាមេរិក​ខាតបង់​ទឹកប្រាក់​ប្រមាណ ២៤​ពាន់​លាន​ដុល្លារ។ កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​អាមេរិក​ដែល​ត្រូវ​រំពឹងថា នឹងមាន​ប្រមាណ​៣ភាគរយ ក៏​នឹង​ត្រូវ​ធ្លាក់ចុះ០,៦ភាគរយ ដែរ នៅក្នុង​ត្រីមាស​ទីបួន ឆ្នាំនេះ។

សមាជិក​ព្រឹទ្ធសភា​មក​ពី​ក្រុម​Tea Party របស់​បក្ស​សាធារណរដ្ឋ លោក​Ted Cruz ដែល​ជាសរសរ​ប្រឆាំង​ច្បាប់​សុខភាព​របស់​លោក​អូបាម៉ា REUTERS/Jason Reed

ក្រុមសាធារណរដ្ឋ​ចាញ់​យ៉ាងអាម៉ាស់មុខ

ក្រុម​សាធារណរដ្ឋ ជា​ប្រភព​ដែល​នាំឲ្យ​មាន​វិបត្តិ​ជាប់គាំង​ថវិកា​ផង និង​វិបត្តិ​ប្រាក់បំណុលផង។ ក្រុម​សាធារណរដ្ឋ ដែល​មាន​និន្នាការ​អភិរក្ស​ជ្រុលនិយម ឬ​ក្រុម​Tea Party នៅ​រដ្ឋសភា បាន​តស៊ូ ក្រាញននៀល ប្រឆាំង​ឲ្យ​ខាងតែបាន​រាល់​នយោបាយ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ ជាពិសេស​ច្បាប់សុខភាព​របស់​លោកអូបាម៉ា។

ប៉ុន្តែ នៅទីបំផុត ក្រុមនេះ បាន​យល់ព្រម ចុះចាញ់ ដោយ​ធ្វើ​សម្បទាន បោះឆ្នោត​ច្បាប់​ដែល​ព្រឹទ្ធសភា​បាន​ចងក្រង កាលពី​យប់​ថ្ងៃ​ពុធ។ សម្រាប់​រដ្ឋាភិបាល គ្មានអ្នកចាញ់ និង​អ្នកឈ្នះ​ទេ។ ប៉ុន្តែ អ្នកនយោបាយ​ជាទូទៅ​បាន​វាយតម្លៃថា គឺ ក្រុមសាធារណរដ្ឋ​ដែល​ចាញ់ អាម៉ាស់មុខ យ៉ាងច្បាស់​ក្រឡែត លើកនេះ។ ក្រុមនេះ ដែល​ខ្ទាស់ជើង ​ជាងពីរ​សប្តាហ៍​មកហើយ មិន​ឲ្យ​ចេញច្បាប់​ថវិកា​សម្រាប់រដ្ឋាភិបាល មិន​បាន​ទទួល​សម្បទាន​អ្វី​ពីលោក​អូបាម៉ា ក្នុង​រឿង​ច្បាប់​សុខភាព។ លោកអូបាម៉ា​នៅ​តែ​អនុវត្ត​ច្បាប់​សុខភាព​របស់លោក ចំណែក​ក្រុមសាធារណរដ្ឋ​ត្រូវ​បង្ខំចិត្ត​បោះឆ្នោត កាលពីយប់មិញ ដើម្បី​អាច​ឲ្យ​អាមេរិក​ជៀសផុត​ពី​វិបត្តិក្ស័យធន។ សម្រាប់ក្រុមប្រឆាំង ពួកគេ​មិន​ចាញ់​ទាំងស្រុងទេ។ ទីមួយ គេបាន​ទាមទារ​បានសម្រេច​ ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​កាត់បន្ថយ​ការខ្ចីប្រាក់​ឥណទាន។ ទីពីរទៀត ច្បាប់​នេះ​នឹងសុពលភាព​ក្នុង​រយៈពេល​ខ្លីតែប៉ុណ្ណោះ។ ពួក​គេប្តេជ្ញា​ហើយថា នឹង​ប្រឆាំង​ជាថ្មី នៅ ដើម​ឆ្នាំក្រោយ នៅពេល​ដែល​សភា​ចាប់ផ្តើម​និយាយ​ពី​ច្បាប់ថវិកា ពោលគឺ​ធ្វើយ៉ាងម៉េច​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​លះបង់​ចោល​ច្បាប់​សុខភាព ដែល​ពួកគេ​ចោទថា ជាប្រភព​ចំណាយ​ច្រើន​របស់​រដ្ឋ។

នៅមុន​ពេល​រដ្ឋសភា​បោះឆ្នោត កាលពី​យប់ថ្ងៃពុធ លោកអូបាម៉ា​បាន​អំពាវនាវ​ដល់​ក្រុមសាធារណរដ្ឋ​ឲ្យឈប់លេងល្បែង​ថវិកា និង​ត្រូវ​ធ្វើការ​ដើម្បី​ឲ្យ​ប្រជាជន​អាមេរិកាំង​មាន​ជំនឿ​ទុកចិត្ត​ឡើងវិញ។ ច្បាប់​ថវិកា ដែល​សភា​បោះឆ្នោត​កាលពី​យប់មិញ បាន​ចែង​ផងដែរ​ពីការបង្កើត​គណៈកម្មការ​រួម ដើម្បី​ពិភាក្សា​លើ​ច្បាប់​ប្រាក់បំណុល​សម្រាប់​រយៈពេល​វែង។

បើទោះបី​ជា​ច្បាប់​មាន​ប្រសិទ្ធិភាព តែ ក្នុង​មួយ​រយៈពេល​ខ្លីមួយ តែលោកអូបាម៉ា និង​បក្ស​ប្រជាធិបតេយ្យ​របស់លោក​បាន​ឡើង​កូដខ្លាំង។ ចំណែក​ប្រជាប្រិយភាព​របស់​បក្ស​សាធារណដ្ឋ​វិញ បាន​ធ្លាក់​ចុះ​យ៉ាងខ្លាំង​មិនធ្លាប់​មាន​ពីមុនមក។ តាមការស្ទង់មតិ ប្រជាប្រិយភាព​របស់​បក្ស​ប្រឆាំង​បាន​ធ្លាក់​ចុះ មកនៅ​ត្រឹម ២៤​ភាគរយ។ ប្រជាជន​អាមេរិកាំង​កាន់តែច្រើន បាន​បន្ទោស ទម្លាក់កំហុស​លើ​បក្ស​សាធារណរដ្ឋ​ថា ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ​ទៅលើ​វិបត្តិថវិកា ដែល​វិះ​តែ​ធ្វើ​ឲ្យ​អាមេរិកក្ស័យធន។

ក្នុង​ផ្នែកនយោបាយ វិបត្តិ​ប្រាក់បំណុល​លើកនេះ មិនត្រឹម​តែ​ធ្វើ​ឲ្យ​ចោទ​សួរឡើងវិញ ពី​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​របស់​អាមេរិក តែប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ គេ​កំពុង​ចាប់សង្ស័យផងដែរ​ទៅលើ​ជោគវាសនា​អនាគត​របស់​គណបក្ស​ដ៏មាន​វ័យចំណាស់ គឺ​បក្ស​សាធារណរដ្ឋ៕

អូបាម៉ាលប់ចេាលទស្សនកិច្ចនៅអាសុីមូលហេតុបំណុល

លុប​ចោល​ទស្សនកិច្ច​ នៅ អាស៊ី មាន​ន័យថា លោក​អូបាម៉ា​នឹង​មិន​ទៅ​ចូល​រួម​នៅក្នុង​កិច្ចប្រជុំ​កំពូល​អាស៊ី​ប៉ាស៊ីហ្វិក (APEC) កិច្ចប្រជុំ​​អាស៊ាន និង​ កិច្ចប្រជុំ​អាស៊ី​បូព៌ា។

តាម​សេតវិមាន ស្ថានភាព​វឹកវរ​នៅ​អាមេរិក ដោយសារ​វិបត្តិ​ជាប់​គាំង​ថវិកា​បាន​តម្រូវ​ឲ្យ​លោកប្រធានាធិបតី​ លុប​ចោល​ទស្សនកិច្ច​ដ៏​សំខាន់​របស់​លោក​ទៅ​អាស៊ី។ លោក​Jay Carney អ្នកនាំពាក្យ​របស់​លោកអូបាម៉ា បាន​ចោទ​​ក្រុម​សាធារណរដ្ឋ​ថា អ្នកទទួល​ខុសត្រូវ​ និង​បាន​​​រារាំង​លោក​អូបាម៉ា​ មិន​ឲ្យ​​ទៅ​ចូលរួម នៅក្នុង​កិច្ចប្រជុំ​ ដែល​តាមពិត​នឹង​​​​ផ្តល់​ប្រយោជន៍​ដល់​សេដ្ឋកិច្ច។ មាន​ន័យថា នយោបាយ​ខ្ទាស់ជើង​របស់​ក្រុម​សាធារណរដ្ឋ​​មិន​ត្រឹមតែ​ធ្វើ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ជួប​វិបត្តិ​ថវិកា បិទ​ស្ថាប័ន និង​បញ្ឈប់​បុគ្គលិក​ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ វា​ថែម​ទាំង​រារាំង​មិន​ឲ្យ​លោក​អូបាម៉ា​ចេញ​ទៅ​អាស៊ី ជាទី​ដែល​លោក​អូបាម៉ា​អាច​ពិភាក្សា​ជាមួយ​ដៃគូ​អាស៊ី ដើម្បី​ជំរុញ​ការនាំចេញ​ផលិត​ផល​អាមេរិក និង​ការ​បង្កើន​ការងារ​សម្រាប់​ពលរដ្ឋ​អាមេរិកាំង។

អាមេរិក​ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់លោក​អូបាម៉ា បាន​ពង្រឹង​វត្តមាន​របស់ខ្លួន ទាំង​ក្នុង​វិស័យ​សេដ្ឋកិច្ច និង​យោធា នៅ​អាស៊ី។ ដូច្នេះ ​អវត្តមាន​របស់​លោកអូបាម៉ា​នៅ​អាស៊ី មិន​ត្រឹម​តែ​ប៉ះពាល់​ដល់​សហប្រតិបត្តិការ​សេដ្ឋកិច្ច​រវាង​អាមេរិក និង​អាស៊ី​តែ​​ប៉ុណ្ណោះទេ​ ប៉ុន្តែ ​វា​នឹង​ឥទ្ធិពល​មិន​ល្អ​ទៅលើ​នយោបាយ​អន្តរជាតិ​របស់​អាមេរិក។ តាម​គម្រោង នៅក្នុង​ទស្សនកិច្ច​របស់​លោកនៅ​អាស៊ី លោកអូបាម៉ា គ្រោង​នឹង​ជជែក​​ពី​វិបត្តិ​នុយក្លេអ៊ែរ​របស់​កូរ៉េខាងជើង។ គេ​រំពឹង​ដែរថា លោកអូបាម៉ា​ នឹង​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​ហ្វីលីពីន ដែល​កំពុង​ត្រូវ​ការ​ជំនួយ​របស់​អាមេរិក​ដើម្បី​ទប់ទល់​នឹង​មហាអំណាច​ចិន នៅ​សមុទ្រ​ចិន​ខាងត្បូង។ ចុងក្រោយ លោក​អូបាម៉ា​នឹង​ខកខាន​មិន​បាន​ជួប​លោក​ប្រធានាធិបតី​រុស្ស៊ី ដែល​តាម​គម្រោង ប្រមុខ​រដ្ឋ​ទាំងពីរ​ត្រូវ​ជួប​គ្នា​និយាយ​ពី​វិបត្តិ​នៅ​ស៊ីរី។

សូម​រំលឹកថា ​វិបត្តិ​ជាប់​គាំង​ថវិកា​ បាន​ឈាន​ចូល​មក​ដល់​ថ្ងៃ​ទីបួន​ហើយ នៅ​អាមេរិក។ គឺ​អស់​ពេល​បួនថ្ងៃ​ហើយ ដែល​​រដ្ឋ​សហព័ន្ធ​បិទ​ទ្វារ​ស្ថាប័ន​​មួយ​ចំនួន និង​បញ្ឈប់​ការងារ​បុគ្គលិក​បណ្តោះអាសន្ន​​ប្រមាណ​៩​សែននាក់។ អ្នកសេដ្ឋកិច្ច​វិទូ​បាន​វាយតម្លៃថា ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ខាតបង់​ថវិកា​ប្រមាណ ២០០​លាន​ដុល្លារ​ក្នុង​មួយថ្ងៃ ហើយ​ចំនួន​នេះ​នឹង​កើន​ឡើង នៅ​សប្តាហ៍​ក្រោយ​ៗ​ទៀត ព្រោះថា កន្លែង​ទេសចរណ៍ ​ដូចជា​អគារ​ និង​សួនច្បារ​សាធារណៈ ដែល​ត្រូវ​បិទទ្វារ​យូរ​ នឹង​ប៉ះពាល់​ដល់​វិស័យ​ឯកជន។

តាម​អ្នកនាំពាក្យ​ប្រធានាធិបតី លោកអូបាម៉ា​ដែលពេលនេះ​​លុប​ចោល​ទស្សនកិច្ច​របស់​លោកនៅ​អាស៊ី​កំពុង​ដាក់​គំនាប​លើ​​ក្រុម​សាធារណរដ្ឋ ឲ្យ​​បោះឆ្នោត​ផ្តល់​ថវិកា​ដល់​រដ្ឋាភិបាល​ដើម្បី​បញ្ចប់​ភាព​ជាប់គាំង​តទៅទៀត៕

ជប៉ុននិងចិនជាអ្នករងគ្រោះពីបំណុលអាមេរិក

កាលពីឆ្នាំ​២០០៨ ពិភពលោក​ទាំងមូល​ត្រូវ​ធ្លាក់​ក្នុង​វិបត្តិ ដែល​មាន​ឫសគល់​ចេញ​ពី​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ នៅ​អាមេរិក។ ៥ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក អាមេរិក​កំពុង​តែ​ធ្វើ​ឲ្យ​ពិភពលោក​ព្រួយបារម្ភ​សាជាថ្មី​ម្តងទៀត។ ខុសពី​​វិបត្តិ​កាល​ពីឆ្នាំ​២០០៨ ដែល​មាន​ឫសគល់​ចេញ​ពី​ការ​ធ្វេសប្រហែស និង​ទង្វើ​ខ្វះ​ការ​ទទួលខុសត្រូវ​ក្នុង​មជ្ឈដ្ឋាន​ធនាគារ និង​ផ្សារ​មូលបត្រ​អាមេរិក វិបត្តិ​លើកនេះ គឺ​កើតចេញ​ពី​អ្នក​នយោបាយអាមេរិក។

អស់រយៈពេល ៩ថ្ងៃ​មកហើយ ដែល​​រដ្ឋាភិបាល​សហព័ន្ធអាមេរិក​ត្រូវបិទទ្វា​រ​មួយផ្នែក ដោយសារ​តែ​សភា​មិនព្រម​អនុម័ត​ថវិកា​ជាតិ​ថ្មី។ វិបត្តិ​នេះ​​មិនមែន​បង្ក​បញ្ហា​តែ​ត្រឹម​អាមេរិក​ខ្លួនឯង​នោះទេ ប៉ុន្តែ វាបាន​ប៉ះពាល់​ផងដែរ​​ទៅដល់​ស្ថិរភាព​នៃ​​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​នៅ​ស្ទើរតែ​ពាសពេញពិភពលោក ជាពិសេស នៅ​អាស៊ី។

រហូតមកទល់នឹង​ពេលនេះ គេ​នៅតែ​មិន​ឃើញ​មាន​ពន្លឺ​ណាមួយ ដែល​អាច​ឈាន​ទៅ​បញ្ចប់​ភាព​ជាប់គាំង​នយោបាយ​នៅ​សភា​អាមេរិក​នេះ​បាន​នៅឡើយ ហើយ​លើសពីនេះ​ទៅទៀត បញ្ហា​ថ្មីមួយទៀត និង​កាន់តែ​ធ្ងន់ធ្ងរ​មួយទៀត កំពុង​តែ​ខិតជិត​ចូល​មកដល់។

នៅថ្ងៃទី១៧​ខែ​តុលា​ខាងមុខ រតនាគារ​ជាតិ​អាមេរិក​នឹង​ត្រូវ​អស់លុយ ហើយ​ចាំបាច់​ត្រូវ​ខ្ចីបំណុល​បន្ថែម។ ប្រសិនបើ​​សភាអាមេរិក​នៅតែ​ជាប់គាំង ហើយ​មិន​ព្រម​​អនុម័ត​ច្បាប់​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​បង្កើន​កម្រិត​បំណុល​សាធារណៈ​ទេ​នោះ រដ្ឋការ​របស់​លោក​អូបាម៉ា​នឹង​ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​បញ្ហា​ដ៏ធំមួយ គឺ​បំណុល​ថ្មី​ក៏​ខ្ចីមិនបាន ចំណែក​ឯ​បំណុល​ចាស់​ក៏​គ្មានលុយសង។ តាមលក្ខណៈ​បច្ចេកទេស អាមេរិក​នឹង​ត្រូវ​ក្ស័យធន។ ការក្ស័យធន​នៃ​មហាអំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​មួយនេះ អាច​នឹង​រាលដាល​ ​បង្ក​ភាព​ចលាចល នៅលើ​ប្រព័ន្ធ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ទូទាំង​ពិភពលោក។

ក៏ប៉ុន្តែ មាន​ប្រទេស​ពីរ​នៅ​អាស៊ី ដែល​អាច​ជា​អ្នក​រងគ្រោះ​ខ្លាំង​ជាងគេ ក្នុង​ករណីអាមេរិក​ក្ស័យធន គឺ​ចិន និង​ជប៉ុន ដែល​ជា​ម្ចាស់​បំណុល​ដ៏ធំបំផុត​របស់​អាមេរិក។ យោងតាម​តួលេខ​ក្រសួង​ហិរញ្ញវត្ថុ​អាមេរិក គិត​មក​ត្រឹម​ថ្ងៃទី៣១​កក្កដា ឆ្នាំ​២០១៣​នេះ បំណុល​ដែល​អាមេរិក​ជំពាក់​​ចិន មាន​រហូតដល់ទៅ ១ ២៨០​ពាន់​លាន​ដុល្លារ ហើយ​បំណុល​ដែល​ជំពាក់​ជប៉ុន មាន​ ១ ១៤០ពាន់លាន​ដុល្លារ។

ចិន និង​ជប៉ុន​បាន​សុទ្ធតែ​បាន​បង្ហាញ​ នូវ​ក្តី​បារម្ភ​របស់​ខ្លួន ហើយ​បាន​អំពាវនាវ​ជា​សាធារណៈ​​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល និង​​សភា​អាមេរិកដោះស្រាយ​ជម្លោះ ដើម្បី​បញ្ចៀស​ការ​ក្ស័យធន។

អនុរដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​បាន​ថ្លែង​កាលពីថ្ងៃ​ចន្ទ​​ថា វាជារឿង​ធម្មតា ដែលចិនត្រូវ​ព្រួយបារម្ភ​អំពី​ស្ថានភាព​វិបត្តិ​នយោបាយ​នៅ​​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ហើយ​ថា វា​ជា​ការ​ទទួលខុសត្រូវ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​អាមេរិក ក្នុងការ​បញ្ចៀស​វិបត្តិ​បំណុល និង​ធានា​សុវត្ថិភាព​នៃ​លុយវិនិយោគ​របស់​ចិន នៅ​អាមេរិក។

កាសែត​ជប៉ុនវិញ បាន​ចុះផ្សាយ​ថា មន្រ្តី​ជាន់ខ្ពស់​ជប៉ុន​បាន​ជួប​ជជែក​តាមទូរស័ព្ទ​ជាច្រើនលើក​ ​ជាមួយ​នឹង​មន្រ្តី​ក្រសួង​ហិរញ្ញវត្ថុ​អាមេរិក កាលពីថ្ងៃ​ចន្ទ ដើម្បីជជែក​អំពី​វិបត្តិ​បំណុល។ កាលពីថ្ងៃ​អង្គារ​នេះ លោក​តារ៉ូ អាសូ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួង​សេដ្ឋកិច្ច​ជប៉ុន​បាន​ថ្លែង​រំឭក​ថា ភាព​ជាប់គាំង​នយោបាយ​នៅ​អាមេរិក​ជុំវិញ​រឿង​ថវិកា និង​បំណុល​សាធារណៈ អាចនឹង​បង្ក​ជា​បញ្ហា​ចោទ​ចំពោះ​តម្លៃ​មូលបត្រ​បំណុលរដ្ឋ​អាមេរិក។

គួរបញ្ជាក់ថា លុយ ដែល​ចិន និង​ជប៉ុន ឲ្យ​អាមេរិក​ខ្ចី គឺ​ធ្វើឡើង​តាម​រយៈ​ការ​ទិញ​មូលបត្រ​បំណុល​​របស់​រដ្ឋ។ ប្រសិនបើ​​តម្លៃ​មូលបត្រ​បំណុលរដ្ឋ​អាមេរិក​ធ្លាក់ចុះ ​ចិន និង​ជប៉ុន ដែល​មាន​មូលបត្រ​បំណុល​អាមេរិក​ក្នុង​ដៃ​ច្រើន គឺ​ជា​អ្នក​ដែល​ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​ការ​ខាតបង់​ច្រើន។

បញ្ហាមួយទៀត ដែល​ចិន និង​ជប៉ុន​ត្រូវ​ប្រឈមមុខ គឺ​តម្លៃ​លុយ​ដុល្លារ​អាមេរិក។ វិបត្តិ​បំណុល​អាមេរិក អាច​នឹង​​ធ្វើ​ឲ្យ​លុយដុល្លារ​អាមេរិក​ធ្លាក់ថ្លៃ​ខ្លាំង​ ធៀប​នឹង​លុយ​យេន​របស់​ជប៉ុន និង​លុយ​យ័ន​របស់​ចិន ហើយ​នេះ គឺ​ជា​បញ្ហា​ចោទ​ធំមួយ សម្រាប់​សេដ្ឋកិច្ច​របស់ប្រទេស​ទាំងពីរ ដែល​ពឹងផ្អែក​ខ្លាំង​លើ​ការ​នាំចេញ។

គេ​នៅចាំបាន​ថា កាល​ពី​ខែ​សីហា ឆ្នាំ​២០១១ អាមេរិក​ធ្លាប់​បាន​ប្រឈមមុខ​នឹង​វិបត្តិ​បំណុល​នេះ​ម្តងរួចមកហើយ។ នៅពេលនោះ ភាព​ជាប់គាំង​នៅ​ក្នុង​សភា​អាមេរិក ក៏​បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​ពិភពលោក​​រង្គោះរង្គើ​មិនតិច​ដែរ។ រហូតដល់​នាទី​ចុងក្រោយ ទើប​សភា​អាមេរិក​សុខចិត្ត​អនុម័ត​ច្បាប់​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​លោក​អូបាម៉ា​ខ្ចីបំណុល​បន្ថែម ហើយ​អាច​បញ្ចៀស​ការក្ស័យធន​បាន។

នៅ​លើកនេះ គេមិនដឹង​ថា តើ​អាមេរិក​នឹង​អាច​បញ្ចៀស​ការ​ក្ស័យធន​បាន ដូចកាល​ពី​ឆ្នាំ​២០១១​ទៀត​ដែរ​ឬទេ? អ្វី​ដែល​គេ​សង្កើតឃើញ ហើយ​ដែល​គួរ​ឲ្យ​មាន​ការព្រួយបារម្ភ គឺ​មាន​សមាជិក​សភា​មក​ពី​គណបក្ស​សាធារណរដ្ឋ​មួយចំនួន​ហាក់ដូចជា​​​យល់ថា ការណ៍​ដែល​អាមេរិក​ក្ស័យធន​នឹង​មិន​បង្ក​ផលវិបាក​អ្វី​ធ្ងន់ធ្ងរ​ដូច​ដែល​គេ​ធ្លាប់គិត។ ការយល់ឃើញ​បែបនេះ អាច​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ពួកគេ​មិន​ចង់​ធ្វើ​សម្បទាន​ ដើម្បីសម្រុះសម្រួល​​បញ្ចប់​វិបត្តិ ហើយ​​សុខចិត្ត​ទុក​បណ្តោយ​ឲ្យ​អាមេរិក​ក្ស័យធន៕

ចិន​និង​ឥណ្ឌា៖ ការ​ប្រកួត​ប្រជែង​គ្នា

ដូច​បាន​លើក​ឡើង​រួច​ហើយ​ថា ក្នុង​បច្ចុប្បន្នកាល ឥណ្ឌា​ក៏​ដូច​ចិន​ដែរ ឱ្យ​អាទិភាព​ទៅ​លើ​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​សេដ្ឋកិច្ច​ ម្ល៉ោះ​ហើយ​ក៏​ដូច​ចិន​ដែរ ឥណ្ឌា​ត្រូវ​ការ​ស្ថិរភាព​នៅ​ក្នុង​តំបន់ និង​ត្រូវ​ការ​បន្ធូរ​ភាព​តាន​តឹង​នៅ​ក្នុង​ទំនាក់​ទំនង​ជាមួយ​ចិន ដោយ​ត្រូវ​ទុក​មួយ​ឡែក​សិន​ទំនាស់​ព្រំ​ដែន និង​គំនុំ​គំ​កួន​ពីអតីតកាល។

មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ថ្នាក់ដឹកនាំ​ទីក្រុង​ញូវ ដេលី(New Delhi) ថែម​ទាំង​បាន​លួច​សិក្សា​ទៅ​លើ​របៀប​គ្រប់គ្រង​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​របស់​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន​ទៀត​ផង។ ត្រង់​នេះ ចំពោះ​ឥណ្ឌា មហា​យក្ស​ចិន​គឺ​ជា​គំរូ​មួយ ល្អ​ផង​និង​អាក្រក់​ផង។ គឺ​ជា​គំរូ​ល្អ​នៅ​លើ​វិស័យ​អភិវឌ្ឍន៍​សេដ្ឋកិច្ច​និង​ជា​គំរូ​ល្អ ត្រង់​ថា​ប្រទេស​អាស៊ី​ដ៏​ធំ​មួយ​នេះ​ប៉ិន​ប្រសប់​ខ្លាំង​ណាស់​ក្នុង​ការ​ប្រែ​ក្លាយ​ជា​កំពូល​មហា​អំណាច​ដោយ​ប្រើ​ពេល​វេលា​តែ​ជាង​៣០​ឆ្នាំ​ប៉ុណ្ណោះ។

ទន្ទឹម​នេះ សម្រាប់​ទីក្រុង​New Delhiចិន​ក៏​ជា​គំរូ​អាក្រក់​ដែរ ដ្បិត​ប្រទេស​នេះ​កាន់​អំណាច​ផ្តាច់ការ​កុម្មុយនិស្ត​ដែល​ឥណ្ឌា​ក្នុង​នាម​ជា​ប្រទេស​ប្រជាធិបតេយ្យ​ធំ​ជាង​គេ​នៅ​ក្នុង​លោក មិន​អាច​ទទួល​បាន​ទេ។ ចិន​ជា​គំរូ​អាក្រក់ ពីព្រោះ​ជា​មហា​អំណាច​នយោបាយ​និង​យោធា​មួយ​ដែល​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​មួយ​ចំនួន​ផ្តើម​វាយ​តម្លៃ​ថា កាច អាង​មាឌ និង​វាតទី​និយម។

យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ ឥណ្ឌា​ដែល​ជា​មហាយក្ស​ប្រជាធិបតេយ្យ មិន​ដូច​ចិន​កុម្មុយនិស្ត និង​ឥណ្ឌា​ដែល​មាន​ប្រជាជន​ច្រើន​ដូច​ស្រមោចមិន​ចាញ់​ចិន​ប៉ុន្មាន​ទេ ក៏​ចង់​ក្លាយ​ទៅ​ជា​មហា​អំណាច​តំបន់​មួយ​ដូច​ចិន​ដែរ។ ម្ល៉ោះ​ហើយ​មហាយក្ស​អាស៊ី​ទាំង​ពីរ​ចៀស​មិន​រួច​ពីប្រកួតប្រជែង​គ្នា។

ការ​ប្រកួត​ប្រជែង​គ្នា​នេះ​បាន​ផ្តើម​ឡើង នៅ​ទសវត្សរ៍​ទី​៥០។ កាល​នោះ ​ឥណ្ឌា​និង​ចិន នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ឥណ្ឌា​នេរុ​(Nehru) និង​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ចិន ជូ អេន​ឡាយ (Chou En Lai) ដណ្តើម​គ្នា​ធ្វើ​ជា​អ្នក​ដឹក​នាំ​តតិយលោក នៅ​ក្នុង​ក្របខ័ណ្ឌ​នៃ​បណ្តា​ប្រទេស​មិន​ចូល​បក្ស សម្ព័ន្ធ។

ដោយ​ឡែក នៅ​សម័យ​ទសវត្សរ៍​ទី​៥០​ដដែល​នោះ អគ្គមគ្គទេសក៍​ចិន​ម៉ៅ សេទុង មិន​សប្បាយ​ចិត្ត​សោះ​ឡើយ នៅ​ចំពោះ​មុខ​ឥទ្ធិពល​ខ្លាំង​ពេក​របស់​ឥណ្ឌាទៅ​លើ​នេប៉ាល់ និង ​ប៊ូតង់។ ម៉ៅ សេទុង មិន​សប្បាយ​ចិត្ត​សោះ​ឡើយ ពីព្រោះ​ឥណ្ឌា​បាន​ផ្តល់​សិទ្ធិ​ជ្រកកោន​នយោបាយ ឱ្យ​ប្រមុខ​ពុទ្ធសាសនា​ទីបេ ដាឡៃ ឡាម៉ា(Dalaï Lama)។

រី​ឯ​ឥណ្ឌា​វិញ​អន់​ចិត្ត ពីព្រោះ​ចិន​បាន​លេប​យក​ទីបេ ពីព្រោះ​ចិន​បាន​ឈ្លានពាន​យក​តំបន់​Aksai Chin នៅ​ប៉ែក​ឦសាន​នៃ​Cachemire។ ភាព​រកាំរកូស​ទាំង​អស់​នេះ បាន​បង្កឱ្យ​មាន ​សង្គ្រាម​រវាង​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦២។ សង្គ្រាម​នេះ​បាន​បំពុល​ទំនាក់ទំនង​រវាង​ចិន​និង​ឥណ្ឌា​អស់​ជា​ច្រើន​ឆ្នាំ និង​ធ្វើឱ្យ​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​លែង​ទុក​ចិត្ត​គ្នា រហូត​មក​ទល់​សព្វ​ថ្ងៃ។ សង្គ្រាម​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦២ ក៏​បាន​ញ៉ាំងឱ្យ​ចិន​មាន​គំនិត​ឡោមព័ទ្ធ​ឥណ្ឌា​ដែរ។ នៅ​ក្នុង​ន័យ​នេះ ចិន​បាន​យក​ចិត្ត​បង់ក្លាដែស ស្រីលង្កា និង​ភូមា បាន​ផ្តល់​ជំនួយ​យោធា​និង​សេដ្ឋកិច្ច​ដល់ ​បណ្តា​ប្រទេស​ទាំង​នេះ។ ដូច​គ្នា​អ៊ីចឹង​ដែរ នៅ​ក្នុង​សង្គ្រាម​រវាង​ឥណ្ឌា​និង​ប៉ាគីស្ថាន លើក​ទី​មួយ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦២ និង​លើក​ទី​ពីរ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧១ ចិន​កាន់​ជើង​និង​ជួយ​ប៉ាគីស្ថាន។

គំនាប​និង​នយោបាយ​ឡោមព័ទ្ធ​បែប​នេះ​របស់​ចិន បាន​បង្ខំ​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​ឥណ្ឌាឱ្យ​ចាយ​ថវិកា​ជាតិ ទៅ​លើ​តែ​វិស័យ​យោធា ដោយ​មិន​សូវ​បាន​គិតគូរ​ដល់​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រទេស អស់​រយៈ​ពេល​ជា​ច្រើន​ឆ្នាំ។

គឺ​ប្រហែល​ជា​ការ​ភ័យ​ព្រួយ​នៅ​ចំពោះមុខ​ប្រទេស​ចិន​នេះ​ហើយ ដែល​បាន​ជម្រុញ​ថ្នាក់​ដឹកនាំ​ឥណ្ឌា​ឱ្យ​ខ្នះខ្នែង​បង្កើត​គ្រាប់បែក​បរមាណូ។ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៤ ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ប៉ុណ្ណោះ​ក្រោយ​ពី​ចិន​បាន​ក្លាយ​ជា​មហា​អំណាច​បរមាណូ ឥណ្ឌា​បាន​បំផ្ទុះ​សាកល្បង​គ្រាប់បែកបរមាណូ​ជា​លើក​ទី​មួយ​បង្អស់។ ប៉ុន្តែ​២៤​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក គឺ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៩៨ ទើប​ឥណ្ឌា​ដាច់​ចិត្ត​ប្រកាស​ប្រាប់​ពិភពលោក​ឱ្យ​ដឹង​ជា​ផ្លូវការ​ថា ខ្លួន​មាន​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ។

គឺ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៩៨​នោះ​ហើយ ដែល​ឥណ្ឌា​ចាប់​ផ្តើម​ហ៊ាន​វាយ​ឫក​ដាក់​ចិន ដោយ​បាន​ប្រកាស​យ៉ាង​ចំហ​ថា សត្រូវ​ធំ​របស់​ឥណ្ឌា​គឺ​ចិន មិនមែន​ប៉ាគីស្ថាន​ទេ។ ក៏​ដូច​គ្នា​អ៊ីចឹង​ដែរ នៅ​ឆ្នាំ​២០០១ នា​ឱកាស​ទស្សនកិច្ច​នៅ​ទីក្រុង​ញូវដែលី(New Delhi)​របស់​លី ប៉េង(Li Peng) ដែល​ជា​នាយករដ្ឋ​មន្ត្រី​ចិន​សម័យ​នោះ ប្រមុខ​រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌា កាលនោះ គឺវ៉ាប៉ាយេ(​​Vapayee) បាន​ហ៊ាន​រហូត​ដល់ទៅឱ្យ​លី ប៉េង​អង្គុយ​ចាំ​ជួប ជាហេតុប៊ីសតែធ្វើឱ្យ​ឧប្បតិ្តហេតុ​ទូត​កើត​ឡើង​ផង។ លើស​ពី​នេះ​ទៅ​ទៀត នៅ​ថ្ងៃ​ដែល​លី ប៉េង​ចេញ​ដំណើរ​ត្រឡប់​ទៅ​ចិន​វិញ ស្រាប់​តែ​ឥណ្ឌា​បាន​បាញ់​សាកល្បង​កាំជ្រួច​មីស្ស៊ីល​ដែល​អាច​ពាំ​ក្បាល​នុយក្លេអ៊ែរ​បាន។

មាន​មាឌ​ធំ​ដូច​គ្នា មាន​ប្រជាជន​ច្រើន​ដូច​គ្នា និង​មាន​សក្តានុពល​សេដ្ឋកិច្ច​ខ្លាំង​ដូច​គ្នា ឥណ្ឌា​និង​ចិន​នៅ​អាស៊ី គឺ​ជា​ភ្នំ​មួយ​ខ្លា​ពីរ។ ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​បាន​និង​កំពុង​បន្ត​ប្រជែង​ឥទ្ធិពល​គ្នា​នៅ​អាស៊ី​ខាង​ត្បូង​ដែល​ឥណ្ឌា​ចាត់​ទុក​ថា ជា​ដែន​អំណាច​ផ្តាច់មុខ​របស់​ខ្លួន។

ទន្ទឹម​នេះ​ ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​ចិន​បាន​និង​កំពុង​បន្ត​ឃ្លាំ​មើល​សកម្មភាព​របស់​ឥណ្ឌា​ដែល​ទីក្រុង​ ប៉េកាំង(Pékin) ជឿ​ជាក់​ថា មាន​មហិច្ឆតា​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​របស់​ខ្លួន​ចេញ​ហួស​ពី​ព្រំដែន​នៃ​តំបន់​អាស៊ី​ខាង​ត្បូង​ទៅ​កាន់​ភូមិភាគ​ដទៃ​នៅ​អាស៊ី ជា​អាទិ៍​ទៅ​កាន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍។

ដោយ​ឡែក ឥណ្ឌា​ដែល​ជា​សត្រូវ​របស់​ចិន​ក្នុង​អតីតកាល និង​ជា​គូ​ប្រជែង​របស់​ចិនក្នុង​បច្ចុប្បន្នកាល បាន​និង​កំពុង​បន្ត​រក​បង្អែក ដើម្បី​ទប់ទល់​នឹង​ចិន និង​សាកល្បង​កាត់​បន្ថយ​ឥទ្ធិពល​របស់​ចិន​នៅ​ក្នុង​តំបន់។ ក្នុង​ន័យ​នេះ ឥណ្ឌា​ត្រូវ​គ្នា​ជាមួយ​​អាមេរិក​កាន់​តែ​ខ្លាំង​តាំង​ពី​មហា​ភេរវកម្ម​ថ្ងៃ​ទី​១១​កញ្ញា ឆ្នាំ​២០០១​មក។ ក្នុង​គោលដៅ​ទប់​ទល់​នឹង​ចិន​ដូច​គ្នា ឥណ្ឌា​បាន​ពង្រឹង​ទំនាក់​ទំនង​ជាមួយ​ជប៉ុននា​អំឡុង​ពេល​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ ហើយ​ឥណ្ឌា​ក៏​បាន​ចុះ​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​យោធា​ជាមួយ​ឥណ្ឌូនេស៊ី និង​ជាមួយ​វៀតណាម​ដែរ។

ក៏​មាន​ដែរ ការ​ប្រកួត​ប្រជែង​នៅ​លើ​វិស័យ​យោធា។ ជា​ការ​ពិត ទ័ព​ឥណ្ឌា​ខ្សោយ​ជាង​ទ័ព​ចិន តែ​ឥណ្ឌា​ក៏​មិន​បណ្តោយ​ឱ្យ​ចិន​បន្ត​មាន​ប្រៀប​ជាង​ខ្លួន​អ៊ីចឹង​យូរ​លង់​ត​ទៅ​ទៀត​ដែរ។ ជាក់​ស្តែង ពី​ឆ្នាំ​២០០១​រហូត​ដល់​ឆ្នាំ​២០១១ ថវិកា​យោធា​របស់​ឥណ្ឌា​បាន​កើន​ឡើង​៦៤%។ ហើយ​ក្នុង​ចន្លោះ​ឆ្នាំ​២០០៦​និង​ឆ្នាំ​២០១០ ឥណ្ឌា​ថែម​ទាំង​បាន​ទិញ​អាវុធ​ពី​បរទេស​ច្រើន​ជាង​ចិន​ទៅ​ទៀត។ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ក្រសួង​ការពារ​ជាតិ​ឥណ្ឌា​បាន​ប្រកាស​កន្លង​ទៅ​ថ្មីៗ​នេះ​ថា ចាប់​ពី​ឆ្នាំ​២០១៥​ទៅ កញ្ចប់​ថវិកា​របស់​ខ្លួន​នឹង​កើន​ទៅ​ដល់​៨​ម៉ឺន​លាន​ដុល្លារ។

ដូច​គ្នា​អ៊ីចឹង​ដែរ ចិន​មាន​ប្រៀប​ជាង​ឥណ្ឌា​នៅ​លើ​វិស័យ​សេដ្ឋកិច្ច។ ចិន​ជា​មហា​អំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​ទី​ពីរ រី​ឯ​ឥណ្ឌា​វិញ​ជាប់​លេខ​៩​នៅ​ឡើយ។ ប៉ុន្តែ​តាម​ការ​អះអាង​របស់​ក្រុម​អ្នក​ជំនាញ ឥណ្ឌា​នឹង​ក្លាយ​ជា​មហា​អំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​ទី​៣​ឬ​ទី​៤ នា​រយៈពេល​២០​ឆ្នាំ​ទៀត​ខាង​មុខ​នេះ។ ម្ល៉ោះ​ហើយ ចាប់​ពី​ពេល​នេះ​ត​ទៅ ឥណ្ឌា​និង​ចិន​ចៀស​មិន​រួច​ពី​ប្រកួត​ប្រជែង​គ្នា​ក្នុង​ការ​ស្វែង​រក​ថាមពល​នៅ​គ្រប់​ទិសទី​ក្នុង​សកលលោក ដើម្បី​យក​មក​បំប៉ន​ក្បាល​ម៉ាស៊ីន​សេដ្ឋកិច្ច​នៃ​ប្រទេស​របស់​គេ​រៀងៗ​ខ្លួន។

ក្រៅ​ពី​ការ​ប្រកួត​ប្រជែង​គ្នា ឥណ្ឌា​និង​ចិន​មាន​ជម្លោះ​ព្រំដែន​នឹង​គ្នា។ គឺ​ជា​ជម្លោះ​រ៉ាំរ៉ៃ ដ្បិត​ទាំង​សង​ខាង សុទ្ធ​តែ​ជា​អ្នក​ទាមទារ​ទឹក​ដី។ ឥណ្ឌា​នៅ​តែ​បរិហារ​ថា ចិន​បាន​ឈ្លាន​ពាន​យក​ទឹក​ដី​របស់​គេ​មួយ​ដុំ​ធំ​នៅ​Cachemire នោះ​គឺ​ទឹក​ដី​Aksaï Chin។ ចិន​វិញ មិន​ទទួល​ស្គាល់​អាធិបតេយ្យ​របស់​ឥណ្ឌា​ទៅ​លើ​រដ្ឋ​Arunachal Pradesh ដោយ​អះអាង​ថា រដ្ឋ​នេះ​ជា​ទឹក​ដី​របស់​ទីបេ ម្ល៉ោះ​ហើយ​វា​ជា​ទឹក​ដី​របស់​ចិន៕

ឥណ្ឌា​និង​ចិន​៖​ប្រយោជន៍​​ធំ​​ជាង​​គំនុំ​

ឥណ្ឌា​ដែល​ចាត់​ទុក​ខ្លួន​ឯង​ថា​ជា​មហា​អំណាច​តំបន់​អាស៊ី​ខាង​ត្បូង​មិន​ដែល​ទុកចិត្ត​ចិន​ទេ។ ​មិន​ទុក​ចិត្ត​ចិន​ ដ្បិត​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​ចិន​រមែង​តែ​សម្តែង​ឱ្យ​ឃើញ​នូវ​មហិច្ឆតា​របស់​ខ្លួន​ទៅលើ​អាស៊ី​ខាង​ត្បូង​ ដូច​មាន​ការ​លេប​យក​ដែន​ដី​ទី​បេ(Tibet)​មក​កាន់​កាប់​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៥១​ជា​ឧទាហរណ៍​ជាក់​ស្តែង​ស្រាប់។

ឥណ្ឌា​ក៏​មិន​ភ្លេច​ដែរ​បរាជ័យ​ដ៏​អាម៉ាស់​មុខ​របស់​ខ្លួន ​នៅ​ក្នុង​សង្គ្រាម​ទប់ទល់​នឹង​ការ​ឈ្លានពាន​របស់​ចិន​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦២ ​សង្គ្រាម​ដែល​បាន​បន្សល់​ទុក​នូវ​បញ្ហា​ព្រំដែន​រវាង​មហា​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​ត​រហូត​មក​ទល់​សព្វ​ថ្ងៃ។

ឥណ្ឌា​ប្រយ័ត្ន​ណាស់ ​ប្រយ័ត្ន​ខ្លាំង​នៅ​ចំពោះ​មុខ​សកម្មភាព​ទូត ​យោធា​និង​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​ចិន​នៅ​អាស៊ី​ខាង​ត្បូង​ និង​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ជុំវិញ​អាស៊ី​ខាង​ត្បូង ​ដូចជា​នៅ​ប៉ាគីស្ថាន​បាំងក្លាដែស ​នេប៉ាល​ ប៊ូតង់​ ម៉ាឌីហ្វ ​សេរីលង្កា ​និង​ភូមា។

ទីក្រុង​ញូវ​ដេលី​(New Delhi)​ ចេះ​តែ​មាន​អារម្មណ៍​ថា ​តាំង​ពី​ដើម​មក​ ចិន​មាន​យុទ្ធសាស្ត្រ​ឡោម​ព័ទ្ធ​ប្រទេស​ខ្លួន។ ​អ្វី​ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​ឥណ្ឌា​បារម្ភ​ខ្លាំង​ជាង​គេ​ គឺ​ការ​បង្កើត​ឡើង​ដោយ​ថ្នាក់ដឹក​នាំ​ចិន​ជា​បន្ត​បន្ទាប់​ នូវ​ខ្សែក្រវ៉ាត់​សន្តិសុខ​មួយ​ដែល​ពាក្យ​បារាំង​គេ​ហៅ​ថា​collier de perles​ ខ្សែ​ក្រវ៉ាត់​សន្តិសុខ​ដែល​លាត​សន្ធឹង​ពី​ឈូង​សមុទ្រ​ពែរ្ស​(Perse)​ ទៅ​ដល់​មហា​សមុទ្រ​ប៉ាស៊ីហ្វិក​(Pacifique)​ ដោយ​ឆ្លង​កាត់​តាម​សមុទ្រ​ឥណ្ឌា។ រីឯ​ទី​ក្រុង​ប៉េកាំង​(Pékin)​វិញ​អះអាង​ថា​ខ្សែ​ក្រវ៉ាត់​សន្តិសុខ​នេះ​មិនមែន​ដើម្បី​ឡោមព័ទ្ធ​ឥណ្ឌា​ទេ ​តែ​ដើម្បី​ការពារ​ចរាចណ៍​នៃ​នាវា​ដឹក​ប្រេង​កាត​របស់​ខ្លួន​មក​ពី​ភូមិ​ភាគ​ដើម​បូព៌ា​ទេ​តើ។

តែ​ឥណ្ឌា​មិន​ជឿ​ហើយ​ជា​ប្រតិកម្ម​ឆ្លើយ​តប​វិញ ​បាន​ទាំង​យល់​ព្រម​ធ្វើ​សមយុទ្ធ​រួម​គ្នា​ជាមួយ​អាមេរិក​ ជប៉ុន​ អូស្ត្រាលី​និង​សិង្ហបុរី​នៅ​ក្នុង​សមុទ្រ​ឥណ្ឌា​នៅ​ឆ្នាំ​២០០៧​ទៀត​ផង។

នៅ​ក្នុង​បរិបទ​បែប​នេះ ​សំណួរ​ដែល​បាន​និង​កំពុង​បន្ត​ចោទ​ឡើង​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ជាង​ពីរ​ទសវត្សរ៍​ចុង​ក្រោយ​នេះ ​គឺ​នៅ​ទីបំផុត ​តើ​ឥណ្ឌា​និង​ចិន​ដែល​កំពុង​លេច​ត្រដែត​ឡើង​នៅ​អាស៊ី​នឹង​ក្លាយ​ជា​ដៃគូ ​ឬ​មួយ​ក៏​មហាយក្ស​អាស៊ី​ទាំង​ពីរ​នេះ​នឹង​ច្បាស់​ជា​ចៀស​មិន​រួច​ពី​ប្រកួត​ប្រជែង​គ្នា?

ទោះ​ជា​យ៉ាង​ក៏​ដោយ ​អ្នកភូមិ​សាស្ត្រ​វិទូ​ចាប់​អារម្មណ៍​ខ្លាំង​ឡើង​ៗ​ទៅ​លើ​ទំនាក់​ទំនង​ដ៏​ស្មុគស្មាញ​រវាង​ឥណ្ឌា​និង​ចិន​ ដ្បិត​នៅ​ក្នុង​រឿង​នេះ​ តួអង្គ​មិន​មែន​មាន​តែ​ពីរ​ទេ​ តែ​បី​ឬ​បួន​ រាប់ទាំង​អាមេរិក​និង​ជប៉ុន​ផង។

ឥណ្ឌា​និង​អាមេរិក​បាន​និង​កំពុង​បន្ត​ខិត​ចូល​ជិត​គ្នា ​នា​រយៈពេល​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ។ ទីក្រុង​វ៉ាស៊ីនតោន​(Washington)​ហាក់​ដូចជា​ចង់​លើក​ស្ទួយ​និង​ជំរុញ​ឥណ្ឌា​ឱ្យ​ឆាប់​ក្លាយ​ជា​មហា​យក្ស ​ដើម្បី​ជួយ​អាមេរិក​និង​ជួយ​ឥណ្ឌា​ខ្លួន​ឯង​ក្នុង​ការ​ខ្ទប់​ឥទ្ធិពល​របស់​ចិន​ នៅ​អាស៊ី​ប៉ាស៊ីហ្វិក​។

ចង់​ឬ​មិន​ចង់​ នៅ​លើ​សាច់​ការ​ជាក់​ស្តែង​និង​ជា​ផ្លូវ​ការ​ ឥណ្ឌា​និង​ចិន​ដែល​បាន​បែរ​ខ្នង​ដាក់​ជា​ច្រើន​ឆ្នាំ​បាន​ផ្តើម​សម្រួល​ទំនាក់​ទំនង​នឹង​គ្នា​នៅ​ចុង​ទសវត្សរ៍​ទី​៨។

ការ​រលត់​រលាយ​ទៅ​នៃ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់​ បាន​ជំរុញ​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​ឱ្យ​បោះបង់​ចោល​ទំនាស់​មនោគម​វិជ្ជា​និង​សើរើ​មើល​ឡើង​វិញ​នយោបាយ​ការ​បរទេស​របស់​គេ​រៀង​ៗ​ខ្លួន។​ គួរ​គូសបញ្ជាក់​ត្រង់​នេះ​បន្តិច​ថា ​ឥណ្ឌា​ក៏​ដូច​ចិន​ដែរ​ ឱ្យ​អាទិភាព​ទៅ​លើ​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​សេដ្ឋកិច្ច ម្ល៉ោះ​ហើយ​ក៏​ដូច​ចិន​ដែរ​ ឥណ្ឌា​ត្រូវ​ការ​ស្ថិរ​ភាព​នៅ​ក្នុង​តំបន់ ​និង​ត្រូវ​ការ​បន្ធូរ​ភាព​តាន​តឹង​នៅ​ក្នុង​ទំនាក់​ទំនង​ជា​មួយ​ចិន​ ដោយ​ត្រូវ​ទុក​មួយ​ឡែក​សិន​ទំនាស់​ព្រំដែន ​និង​គំនុំ​គំកួន​ពី​អតីត​កាល។​ សហប្រតិបត្តិការ​សេដ្ឋកិច្ច​និង​ពាណិជ្ជកម្ម ​គឺ​ជា​ឧទាហរណ៍​ជាក់​ស្តែង​មួយ​នៃ​ការ​សម្រួល​ទំនាក់​ទំនង​រវាង​អតីត​គូ​សត្រូវ​ទាំង​ពីរ។​ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៩០​ ការ​ផ្តោះ​ប្តូរ​ពាណិជ្ជកម្ម​រវាង​ចិន​និង​ឥណ្ឌា ​គិត​ជា​ទឹក​ប្រាក់​មាន​ប្រមាណ​តែ​២​រយ​លាន​ដុល្លារ​ប៉ុណ្ណោះ។​ តួរ​លេខ​នេះ​បាន​កើន​ទៅ​ដល់​២​ពាន់​លាន​ដុល្លារ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៩៩ ​និង​រហូត​ដល់​ទៅ​៦​ម៉ឺន​លាន​ដុល្លារ​នៅ​ឆ្នាំ​២០១០។ គឺ​នៅ​ក្នុង​បរិបទ​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​ល្អ​បែប​នេះ​ហើយ ​ដែល​នៅ​ឆ្នាំ​២០០៥ ​ឥណ្ឌា​និង​ចិន​បាន​សម្រេច​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​នយោបាយ​ដ៏​សំខាន់​មួយ​ក្នុង​ខែ​មេសា​ឆ្នាំ​២០០៥​ ស្តី​ពី​«ភាព​ជា​ដៃ​គូ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ដើម្បី​សន្តិភាព​និង​វឌ្ឍនភាព»​។ ​និយាយ​បែប​ផ្សេង ​ឥណ្ឌា​និង​ចិន​យល់​ព្រម​លើក​តម្កើង​អ្វី​ដែល​គេ​ហៅថា ​កិច្ច​សន្ទនា​យុទ្ធ​សាស្ត្រ​ដែល​អនុញាត​ឱ្យ​ភាគី​នីមួយ​ៗ​បញ្ចេញ​និង​ផ្តោះ​ប្តូរ​មតិ​យោបល់​គ្នា​ជុំវិញ​បញ្ហា​សន្តិសុខ​ក្នុង​តំបន់​និង​ក្នុង​ពិភព​លោក។

មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ​ដើម្បី​ធ្វើ​ឱ្យ​ចិន​កក់​ក្តៅ​ចិត្ត​ ឥណ្ឌា​បាន​ទទួល​ស្គាល់​ជា​ផ្លូ​វការ​ អធិបតេយ្យ​នៃ​ប្រទេស​ចិន​ទៅ​លើ​ទីបេ ​និង​បាន​សន្យា​ប្រាប់​ចិន​ថា ​នឹង​ខ្ទប់​មិន​ឱ្យ​ជន​ភៀស​ខ្លួន​ទីបេ​ ដែល​រស់​នៅ​លើ​ទឹក​ដី​ឥណ្ឌា​ធ្វើ​សកម្មភាព​នយោបាយ​ប្រឆាំង​នឹង​ចិន​ទៀត​ទេ។

ចិន​វិញ​ក៏​ដូច​គ្នា​អ៊ីចឹង​ដែរ​ ខិតខំ​និយាយ​និង​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា​កុំឱ្យ​ឥណ្ឌា​ខ្នក់​ចិត្ត​តទៅ​ទៀត។​ នៅ​ក្នុង​ន័យ​នេះ ​នៅ​ឆ្នាំ​២០០៥​ នា​ឱកាស​ទស្សនកិច្ច​នៅ​ឥណ្ឌា នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ចិន​សម័យ​នោះ ​គឺ​វ៉េន យ៉ាបៅ ​(Wen Jiabao) ​បាន​និយាយ​ពន្យល់​ថា ​ក្នុង​រយៈពេល​២​ពាន់​២​រយ​ឆ្នាំ​កន្លង​ទៅនេះ ​ទំនាក់​ទំនង​រវាង​ចិន​និង​ឥណ្ឌា​មាន​លក្ខណៈ​ល្អ​ប្រសើ​៩៩,៩%។ Wen Jiabao ​ប្រហែល​ជា​ចង់​និយាយ​ថា​ អា​០,១%​ដែល​មិន​ល្អ​នោះ​ គឺ​សង្គ្រាម​រវាង​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦២​នោះ​ឯង។

ដោយ​ឡែក ​ចិន​ក៏​ឈប់​កាន់​ជើង​ផ្កាប់​មុខ​ប៉ាគីស្ថាន​ដែល​ជា​សត្រូវ​សួពូជ​របស់​ឥណ្ឌា ​ដូច​ពេល​មុន​ៗ​ទៀត​ដែរ។​ ហើយ​នេះ​ គឺ​ជា​សម្បទាន​នយោបាយ​មួយ​ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​ឥណ្ឌា​កក់​ក្តៅ​ចិត្ត​ខ្លាំង​មែន​ទែន​៕

ផលវិបាក​នៃប្រាក់អឺរ៉ូ​ធ្លាក់ស្រុតចុះថ្លៃ

កាលពី​៦ខែ​មុន​ អ្នក​ដឹកនាំ​នៃ​ប្រទេស​អឺរ៉ុប​ច្បាស់​ជា​មាន​ការ​ពេញ​ចិត្ត​​ពុំ​តិច​ទេ​ នៅ​ខណៈដែល​ឃើញ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​ធ្លាក់​មក​នៅ​ក្រោម​កម្រិត​១ដុលា្លរ​២៨​សេន​បែប​នេះ។​ ក៏​ប៉ុន្តែ​ការ​ធ្លាក់​ស្រុត​ចុះ​ខ្លាំង​នៃ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​នៅ​ពេល​នេះ​បែរ​ប្រែ​ក្លាយ​ជា​រោគ​សញ្ញា​ដែល​ធ្វើឲ្យ​គេ​បារម្ភ​ភ័យខ្លាច​ទៅ​វិញ។​ បារម្ភ​ភ័យខ្លាច​ក៏​ពី​ព្រោះតែ​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ក្រិក​កំពុង​តែ​រីក​រាល​ដាល​ទូ​ទាំង​តំបន់​នៃ​ប្រទេស​ប្រើ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ។​ នៅ​ថ្ងៃសុក្រ​នេះ​ ប្រាក់​​អឺរ៉ូ​បាន​ធ្លាក់​មក​នៅ​១ដុល្លារ​២៧​សេន​ ដែល​ជា​កម្រិត​មួយ​ដ៏​សែន​ទាប​ពុំ​ដែល​កើត​មាន​តាំងពី​ខែ​មីនា​ឆ្នាំ២០០៩​មក។​ គួរកត់​សម្គាល់ថា​ កាលនៅ​ដើម​ឆ្នាំ២០១០​នេះ​ ប្រាក់​១€​អាច​ប្តូរបាន​ដល់ទៅ​១$៤៥សេន​ឯណោះ។

អស់រយៈ​ពេល​ជា​ច្រើន​ខែ​មក​ហើយ​ដែល​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​ចេះ​តែ​ធ្លាក់​ស្រុត​ចុះ​ពុំ​ចេះ​ឈប់ឈរ​ ទន្ទឹម​គ្នា​នឹង​ស្ថានភាព​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៃ​ប្រទេស​ក្រិក​ដែល​ចេះ​តែ​ធ្លាក់ចុះ​កាន់តែ​ដុន​ដាបទៅៗ។​ ក៏​ប៉ុន្តែ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​បាន​ស្គាល់​ការ​ធ្លាក់ស្រុត​ចុះ​ខ្លាំង​នា​រយៈ​ពេល​ប៉ុន្មាន​ថ្ងៃ​ចុង​ក្រោយនេះ​នៅ​ចំពោះ​មុខ​ប្រាក់​ដុល្លារ​អាមេរិក​ដែល​ជា​បរមតិ​មួយ​ចម្លែក​នៅ​ខណៈ​ដែល​អឺរ៉ុប​និង​មូលនិធិ​រូបិយវត្ថុ​អន្តរជាតិ​FMI បាន​សន្យា​ថា​នឹង​ជួយ​ផ្តល់​ប្រាក់​កម្ចី​ឲ្យ​ប្រទេស​ក្រិក​ប្រមាណ​១១០​ពាន់លាន​អឺរ៉ូ។

តាមពិត​សេចក្តី​ប្រកាស​អះអាង​របស់​អឺរ៉ុប​ពុំ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ទី​ផ្សារ​ហិរញ្ញវត្ថុ​​មាន​ការ​កក់ក្តៅ​ឡើយ។​ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ​ ទី​ផ្សារ​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៅ​តែ​មាន​ជំនឿ​ជឿ​ទៅលើ​សេណារីយ៉ូ​នៃ​ដំណើរ​ឈាន​ទៅ​រក​ភាព​ធនក្ស័យ​​នៃ​ប្រទេស​ក្រិក​ ហើយ​និង​អាច​រីក​រាល​ដាល​ដល់​ប្រទេស​ព័រទុយហ្កាល​និង​ប្រទេស​អេស្ប៉ាញ។​ ដូច្នេះ​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​បច្ចុប្បន្ន​នេះ​ពុំ​គ្រាន់​តែ​ជា​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​របស់​ប្រទេស​ក្រិក​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ​ វា​បាន​ប្រែ​ក្លាយ​ទៅជា​វិបត្តិ​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​គេ​បាត់​បង់​ទំនុក​ចិត្ត​ទៅលើ​ប្រទេស​នៃ​តំបន់​ប្រើ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​ទាំងមូល។

វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ដែល​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ប្រាក់​បំណុល​ដ៏​ច្រើម​មហិមា​របស់​ប្រទេស​ក្រិក​កំពុង​តែ​ក្លាយ​ទៅជា​វិបត្តិ​នៃ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ។​ គួរ​កត់​សម្គាល់​ថា​ នៅ​ពេល​ដែល​គេ​បង្ក​បង្កើត​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​នៅ​ឆ្នាំ១៩៩៩​ ប្រាក់​១€​ប្តូរ​បាន​១$១៨សេន។​ ដូច្នេះ​ការ​ធ្លាក់​ស្រុត​ចុះ​នៃ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​នៅ​ពេល​នេះ​ សម្រាប់​អ្នក​សេដ្ឋសាស្ត្រ​ខ្លះ​គឺ​ពិតជា​ឱកាស​មួយ​ដ៏​ប្រពៃ​សម្រាប់​ជំរុញ​ឲ្យ​មាន​សន្ទុះ​ក្នុង​ការ​នាំ​ទំនិញ​ចេញ​ទៅលក់​ក្រៅ​ប្រទេស​សម្រាប់​ប្រទេស​ប្រើ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​មួយ​ចំនួន​ដែល​កំពុង​តែ​មាន​បញ្ហា​ឧនភាព​ជញ្ជីង​ពាណិជ្ជកម្ម​ដ៏​ធ្ងន់ធ្ងរ។​ ការនាំ​ទំនិញ​ចេញ​ទៅលក់​ក្រៅ​ប្រទេស​នេះ​ហើយ​ ដែល​ជា​ប្រភព​នៃ​ការ​បង្កើត​ការងារ​ជូន​ប្រជាជន​ឥត​ការងារ​ធ្វើ។

នៅ​ឯ​ត្រើយ​ម្ខាង​ទៀត​នៃ​មហា​សមុទ្រ​Atlantique ឯណោះ​ គេ​បាន​តាម​ដាន​ឃ្លាំមើល​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៅ​ប្រទេស​ក្រិក​និង​នៅ​តំបន់​ប្រើ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​យ៉ាង​ប្រយ័ត្ន​ប្រយែង។​ ពួកគេ​កំពុង​តាម​ដាន​សកម្មភាព​របស់​ធនាគារ​កណ្តាល​អឺរ៉ុប។​ ដោយ​នៅ​ថ្ងៃ​សុក្រ​នេះ​ ខ្យល់​ព្យុះ​នៃ​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៅ​តែ​បន្ត​បោកបក់​ទៅលើ​ទីផ្សារ​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៅ​អាស៊ី​ អឺរ៉ុប​និង​នៅ​អាមេរិក​ ដោយ​គេ​បារម្ភ​ភ័យខ្លាច​ វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ ​ក្រិក​រីក​រាល​ដាល​ដល់​ប្រទេស​ដទៃ​ទៀត​ ក្នុង​ខណៈ​ដែល​ប្រមុខ​រដ្ឋ​និង​ប្រមុខ​រដ្ឋាភិបាល​នៃ​ប្រទេស​ប្រើ​ប្រាក់​អឺរ៉ូ​ត្រូវ​មាន​ជំនួប​កំពូល​វិសាមញ្ញ​នៅ​ថ្ងៃ​សុក្រនេះ​នៅ​ទីក្រុង​Bruxelles ដើម្បី​រិះ​រក​ដំណោះ​ស្រាយ​ឲ្យ​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ដ៏​សែន​ធ្ងន់ធ្ងរ​​បច្ចុប្បន្ននេះ៕

​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ក្រិក

អឺរ៉ុប​អាច​នឹង​ត្រូវ​ឆ្លងកាត់​តំបន់​ព្យុះ​សង្ឃរា​មួយ​ដ៏​ខ្លាំងក្លា។​ គ្រាន់តែ​អឺរ៉ុប​ប្រកាស​ឲ្យ​ដឹង​ពី​ផែនការ​ដ៏​ធំធេង​ដែល​មាន​ចំនួន​ទឹកប្រាក់​ដល់​ទៅ​១១០​ពាន់លាន€​សម្រាប់​ជួយ​ស្ដារ​រុញ​ច្រាន​ប្រទេស​ក្រិក​ឲ្យ​ចេញ​ផុត​ពី​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ដ៏​សែន​ធ្ងន់ធ្ងរ​ភ្លាម​ ស្រាប់តែ​កាលពី​ម្សិលមិញ​ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន​នៅ​ទូទាំង​អឺរ៉ុប​ អាមេរិក​និង​អាស៊ី​បាន​ធ្លាក់​ដួល​ដាំដូង​មួយ​រំពេច។​ ទាំងនេះ​ក៏​ពីព្រោះតែ​មាន​ពាក្យ​ចចាម​អារ៉ាម​ថា​ វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ក្រិក​បាន​​រាលដាល​ដល់​ប្រទេស​អេស្ប៉ាញ​និង​ព័រទុយហ្កាល។​ ហើយ​ប្រទេស​អេស្ប៉ាញ​កំពុងតែ​សុំ​ខ្ចី​ប្រាក់​ពី​មូលនិធិ​រូបិយវត្ថុ​អន្តរជាតិ​FMI​ដើម្បី​យកមក​ដោះ​ស្រាយ​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​របស់​ខ្លួន។

គួរ​កត់​សម្គាល់ថា​ ពាក្យ​ចចាមអារ៉ាម​នេះ​បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​កាលពី​ម្សិលមិញ​ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន​នៅ​ទីក្រុង​ប៉ារីស​ធ្លាក់​ស្រុត​ចុះ​អស់​-៣,៦៤%។​ ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន​នៅ​ទីក្រុង​Francfort ធ្លាក់​ស្រុត​ចុះ​អស់​-២,៦%។​​ ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន​នៅ​ទីក្រុង​Athènes​ធ្លាក់​ស្រុត​ចុះ​អស់​-៦,៦៨%។​​ នៅ​ទីក្រុង​ញីវយ៉ក​ធ្លាក់​ចុះ​អស់​-២,០២%។​ ចំណែកឯ​ ទីផ្សារ​ភាគហ៊ុន​នៅ​ទីក្រុង​ម៉ាឌ្រីដ​នៃ​ប្រទេស​អេស្ប៉ាញ​វិញ​ កាលពី​ម្សិល​មិញ​បាន​ដួល​ដាំដូង​បាត់​បង់​អស់​-៥,៤១%​ ហើយ​នៅ​ព្រឹក​ថ្ងៃ​ពុធ​នេះ​បាន​ស្រុត​ចុះ​អស់​-៣,២១%​បន្ថែម​ទៀត។

ដូច្នេះ​ វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ក្រិក​ដែល​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ទីក្រុង​Athènes​រញ្ជួយ​កក្រើកទឹក​កក្រើកដី​បាន​រីក​រាល​ដាល​ដល់​ប្រទេស​អេស្ប៉ាញ​ ប្រទេស​ព័រទុយហ្កាល​ ហើយ​នៅ​ពេល​ឆាប់ៗ​ខាងមុខនេះ​នឹង​អាច​រាលដាល​ដល់​ប្រទេស​អៀរឡង់​ ប្រទេស​អ៊ីតាលី​ផង​ទៀត។

រីឯ​ប្រាក់€​វិញ​ នៅ​ព្រឹក​ថ្ងៃ​ពុធ​នេះ​បាន​ធ្លាក់​ស្រុត​មក​នៅ​ក្រោម​១$៣០​សម្រាប់​១€​ ពោល​គឺ​ជា​លើក​ទី​មួយ​ហើយ​ដែល​ប្រាក់€​បាន​ស្រុត​ចុះ​ដល់​កម្រិត​សែនទាប​១$២៩​បែបនេះ​ ចាប់តាំងពី​ខែ​វិច្ឆិកា​ឆ្នាំ២០០៩​មក​ ដែលកាល​ណោះ​១€​ប្តូរបាន​ដល់ទៅ​១$៤៥។​ ដូច្នេះ​ឃើញថា​ ក្នុង​រយៈពេល​តែ​ប៉ុន្មាន​ខែ​ប៉ុណ្ណោះ​ ប្រាក់€​បាន​ស្រុត​បាត់​បង់​តម្លៃ​របស់​ខ្លួន​អស់​ជាង១០%​ទៅហើយ។

ផែនការ​ជួយ​ប្រទេស​ក្រិក​ដែល​មាន​លក្ខខណ្ឌ​យ៉ាង​តឹងរ៉ឹង​នេះ​ធ្វើ​ឡើង​ដើម្បី​ជួយ​ស្ដារ​ស្ថានភាព​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៃ​ប្រទេស​នេះ។​ ក៏​ប៉ុន្តែ​ប្រទេស​ក្រិក​មាន​បញ្ហា​ធំៗពីរ​គឺ​ទី១-​ប្រទេស​ក្រិក​មាន​ជាប់​ជំពាក់​បំណុល​គេ​យ៉ាង​ច្រើន​មហិមា។​ ទី២-​សេដ្ឋកិច្ច​ក្រិក​ខ្វះ​សមត្ថភាព​នឹង​ធ្វើការ​ប្រកួត​ប្រជែង​ជាមួយ​សេដ្ឋកិច្ច​នៃ​ប្រទេស​ដទៃទៀត។​ ទាំង​នេះ​ហើយ​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រទេស​ក្រិក​ធ្លាក់​ខ្លួន​ហៀបនឹង​ធនក្ស័យ​ រក​ប្រាក់​បៀវត្សរ៍​បើក​ឲ្យ​អ្នក​រដ្ឋការ​របស់​ខ្លួន​សឹង​ពុំបាន។​ ដូច្នេះ​ គេ​ត្រូវ​តែ​ធ្វើការ​បន្តឹង​ក្នុង​ការ​ផ្តល់​ប្រាក់​កម្ចី​ ហើយ​និង​ជួយ​រៀបចំ​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា​ឲ្យ​មាន​លក្ខខណ្ឌ​ត្រឹមត្រូវ​ដើម្បី​ជួយ​ជំរុញ​ឲ្យ​មាន​សន្ទុះ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ដែល​ជា​ប្រភព​នៃ​ការ​បង្ក​បង្កើត​ការងារ​ជូន​ប្រជាជន។

នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​មួយ​ដែល​មាន​សេដ្ឋកិច្ច​ក្រៅ​ផ្លូវការ​ឬ​សេដ្ឋកិច្ច​ខ្មៅ​ងងឹត​ច្រើន​ ផែនការ​តឹងរ៉ឹង​របស់​អឺរ៉ុប​និង​FMI អាច​នឹង​ជួយ​ជំរុញ​ឲ្យ​រីក​រាល​ដាល​នូវ​សេដ្ឋកិច្ច​ដែល​គេ​ហៅថា​ក្រៅ​ផ្លូវការ។​ ហេតុ​ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​មូលនិធិ​រូបិយវត្ថុ​អន្តរជាតិ​FMI​បាន​សង្កត់​បញ្ជាក់​ពី​ការ​ចាត់​វិធានការ​ឲ្យ​បាន​ មុតមាំ​ក្នុង​ការ​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​ការ​លួច​គេច​ពន្ធដារ​ហើយ​និង​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹង​អំពើ​ពុក​រលួយ។

ផែនការ​ដែល​មាន​លក្ខខណ្ឌ​យ៉ាង​តឹងរ៉ឹង​នេះ​គឺ​ធ្វើ​ឡើង​ដើម្បី​ជួយ​ស្ដារ​ស្ថានភាព​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៃ​ប្រទេស​ក្រិក។​ បើ​ប្រសិនជា​ប្រទេសក្រិក​ពុំ​ព្រម​អនុវត្ត​តាម​វិធានាការ​របស់​អឺរ៉ុប​និង​FMI ​ទេ​ នោះ​ពួកគេ​ច្បាស់​ជា​នឹង​ដើរចេញ​ពី​ប្រទេស​ក្រិក​ ទុក​ឲ្យ​ទីក្រុង​Athènes ​រិះរក​ដំណោះ​ស្រាយ​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​តាម​យថាកម្ម​របស់​ខ្លួន​ទៅចុះ។

វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ក្រិក​អាច​រីក​រាល​ដាល​ដល់​ប្រទេស​អឺរ៉ុប​ឯទៀតៗ​ ដូច​ជា​ប្រទេស​អេស្ប៉ាញ​ ប្រទេស​ព័រទុយហ្កាល​និង​ប្រទេស​អឺរ៉ុប​ឯ​ទៀតៗ​បើ​ប្រសិន​ជា​គេ​ពុំ​មាន​ការ​ប្រយ័ត្ន​ប្រយែង​ទេនោះ។ ហើយ​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ក្រិក​នេះ​ពុំ​អាច​រីក​រាល​ដាល​ដល់​ប្រទេស​អឹរ៉ុប​ធំៗ​ដូចជា​ប្រទេស​បារាំង​ឬ​ប្រទេស​អាល្លឺម៉ង់​ឡើយ៕

អាស៊ាន​ពិបាក​នឹង​ដើរ​ដល់​សមាហរ័ណកម្ម​សេដ្ឋកិច្ច​ទាំង​ស្រុង

មហិច្ឆតា​របស់​ថ្នាក់ដឹកនាំ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ គឺ​ជម្រុញ​ធ្វើ​យ៉ាងណា​ឲ្យ​អាស៊ាន ដែល​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៦៧ ក្លាយ​ទៅ​ជា​សហគមន៍​សេដ្ឋកិច្ច​អាស៊ាន​នា​ពេល​ឆាប់ៗ​ខាង​មុខ ដោយ​យក​គំរូ​តាម​សហភាព​អឺរ៉ុប។ បាន​ន័យ​ថា សមាជិក​អាស៊ាន​ទាំង​១០​ប្រទេស​ចង់​បាន​សមាហរ័ណកម្ម​ទាំង​ស្រុង​មួយ ដែល​មិន​ត្រឹម​តែ​មាន​ចរាចរណ៍​ទំនិញ​ដោយ​សេរី​ប៉ុណ្ណោះទេ តែ​ក៏​នឹង​ត្រូវ​មាន​ដែរ ចរាចរណ៍​មូលធន និង​ចរាចរណ៍​ប្រជាជន​ដោយ​សេរី​នៅ​ក្នុង​លំហ​ដី​នៃ​អាស៊ាន​ទាំង​មូល។ ក៏​ប៉ុន្តែ នេះ​ជា​គោលដៅ​មួយ​ពិបាក​សែន​ពិបាក​នឹង​ទៅ​ដល់។

ម្យ៉ាង គឺ​មក​អំពី​បញ្ហា​ផ្ទៃ​ក្នុង​អាស៊ាន​តែ​ម្តង។ នៅ​ខ្វះខាត​ច្រើន​ណាស់​ហេដ្ឋា​រចនាសម្ព័ន្ធ ដូច​ជា​ផ្លូវ​ដែក ផ្លូវ​ថ្នល់ និង​ជើង​យន្តហោះ អន្តរប្រទេស ដែល​នឹង​អាច​បើក​លទ្ធភាព​ឲ្យ​មាន​ចរាចរណ៍​មនុស្ស ទំនិញ និង​មូលធន ធំ​ទូលំ​ទូលាយ​នៅ​ក្នុង​ព្រំដែន​អាស៊ាន។ នេះ មិន​ទាន់​និយាយ​ដល់​ឧបសគ្គ​នយោបាយ​និង​រនាំង​ផ្នត់​គំនិត​ផង។ ឧទាហរណ៍ តើ​ខ្មែរ​ព្រម​ឲ្យ​ជនជាតិ​វៀតណាម ឬ​ក៍​ថៃ​ព្រម​ឲ្យ​ជនជាតិ​ខ្មែរ ចេញ​ចូល​ដោយ​សេរី ក្នុង​ទឹកដី​នៃ​ប្រទេស​របស់​គេ​រៀងៗ​ខ្លួន​ដែរ​ឬ​ទេ? ពីព្រោះ ដើម្បី​ធ្វើ​អ៊ីចឹង​បាន វា​ទាល់​តែ​ពលរដ្ឋ​នៃ​ប្រទេស​សមាជិក​អាស៊ាន​នីមួយៗ ចេះ​សម្លឹង​មើល​ឆ្ងាយ ឆ្ងាយ​ហួស​ពី​ព្រំដែន​របស់​ប្រទេស​ខ្លួន និង​ឆ្ងាយ​ហួស​ពី​ចក្ខុនិមិត្ត​ជាតិនិយម​ឬ​ជាតិនិយម​ជ្រុល ដើម្បី​ឱប​ក្រសោប​យក​ព្រំដែន​និង​ផល​ប្រយោជន៍​តំបន់។

ក៏​មាន​ដែរ​ ឧបសគ្គ​ម្យ៉ាង​ទៀតនៃ​សមាហរ័ណកម្ម​អាស៊ាន​ទាំងស្រុង​មួយ ដូច​គំរូ​សហភាព​អឺរ៉ុប នោះ​គឺ គម្លាត​សេដ្ឋកិច្ច និង​របប​នយោបាយ​ខុស​គ្នា​ខ្លាំង​ពេក រវាង​បណ្តា​ប្រទេស​សមាជិក​ទាំង​ដប់។ តើ ដូចគ្នា​ត្រង់​ណា​ទៅ កម្រិត​ជីវភាព​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​សិង្ហបុរី ដែល​ម្នាក់ៗ​ទទួល​បាន​ជា​មធ្យមភាគ ប្រាក់​ចំណូល​ប្រចាំ​ឆ្នាំ ៣ ៥០០០ដុល្លារ និង​កម្រិត​ជីវភាព​ លំបាកលំបិន​មែនទែន​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ឡាវ?

តើ ដូចគ្នា​ត្រង់​ណា​ទៅ​របប​ប្រជាធិបតេយ្យ​ឥណ្ឌូនេស៊ី​និង​របប​សឹក​ភូមា ឬ​ក៏​របប​កុម្មុយនិស្ត​វៀតណាម និង​របប​អំណាច​ផ្តាច់ការ​ភ្លឺស្វាង​សិង្ហបុរី?

គឺ​គម្លាត​សេដ្ឋកិច្ច និង​របប​នយោបាយ​ខុស​គ្នា​ខ្លាំង​ពេក នៃ​បណ្តា​ប្រទេស​សមាជិក​អាស៊ាន​នេះ​ហើយ​ដែល​បង្ក​ជា​ឧបសគ្គ នៅ​ក្នុង​ទំនាក់ទំនង​រវាង​អាស៊ាន​និង​ប្រទេស​ធំៗ​ក្នុង​លោក។

ឧទាហរណ៍​ ជាក់​ស្តែង ក្រោយ​ពី​ការ​ចូល​ជា​ធរមាន​នៃ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ស្តី​ពី​ការ​ផ្តោះប្តូរ​ ពាណិជ្ជកម្ម​ដោយ​សេរី រវាង​ប្រទេស​ចិន​និង​អាស៊ាន​នៅ​ឆ្នាំ​២០១០​នេះ ស្រាប់​តែ​ប្រទេស​ឥណ្ឌូនេស៊ី ចេញ​មុខ​ទាមទារ​ឲ្យ​ធ្វើ​ការ​ចរចា​ឡើង​វិញ ពីព្រោះ​សមាជិក​អាស៊ាន​ដ៏​ធំ​ជាង​គេ​មួយ​នេះ ខ្លាច​បាត់បង់​ឧស្សាហកម្ម​ថ្មីថ្មោង​របស់​ខ្លួន។

ដូច​គ្នា​អ៊ីចឹង​ដែរ ប្រទេស​ធំៗ​ក្នុង​លោក ចូលចិត្ត​ចរចា​ឬ​សន្ទនា​ជាមួយ​ប្រទេស​សមាជិក​អាស៊ាន​នីមួយៗ ពីព្រោះ​វា​ស្រួល​ជាង​ចរចា​ជាមួយ​អង្គការ​អាស៊ាន​ទាំង​មូល ដោយ​ហេតុតែ​នៅ​ក្នុង​នោះ មាន​រដ្ឋាភិបាល​សមាជិក​ខ្លះ ដូច​យ៉ាង​ភូមា​ជា​ដើម​ដែល​អ្នក​ដឹកនាំ​បស្ចិម​លោក​ខ្លះ​មិន​ចង់​ជួប​មុខ។

ម្យ៉ាងទៀត បញ្ហាដែនដីរវាងរដ្ឋជាសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ នៅមិនទាន់មានការឯកភាពឬស្រុះស្រួលគ្នាទាំងស្រុងនៅឡើយទេ។ ករណីនេះ នៅតែជាបញ្ហាដ៏ចម្រូងចម្រាស់នៅឡើយរវាងប្រទេសកម្ពុជាជាមួយនឹងប្រទេសវៀតណាម ឬប្រទេសកម្ពុជាជាមួយប្រទេសថៃ និងមានប្រទេសមួយចំនួនទៀតដូចជា ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាជាមួយនឹងប្រទេសថៃ ប្រទេសថៃជាមួយនឹងប្រទេសឡាវ ឬជាមួយនឹងប្រទេសសឹង្ហបុរីជាដើម។ នេះនៅមិនទាន់ពីបញ្ហាបំបែករដ្ឋនៅមីយ៉ាន់ម៉ា ឬនៅភីលីពីននៅឡើយទេរវាងក្រមឧទ្ទាមទ័ពប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល។ គឺ ​បញ្ហា និង​ឧបសគ្គ​ទាំងអស់​នេះ​ហើយ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ក្រុម​អ្នក​សង្កេតការណ៍​គ្មាន​សុទិដ្ឋិនិយម​ទាល់​តែ​សោះ ចំពោះ​ការ​បង្កើត​សហគមន៍​សេដ្ឋកិច្ច​អាស៊ាន​មួយ ឲ្យ​បាន​មុន​ឆ្នាំ​២០១៥៕

តែទោះបីជាយ៉ាងណា អាស៊ានបានដើរដល់ដំណាក់កាលមួយក្នុងការគិតគូរយ៉ាងខ្លាំងពីបញ្ហាសន្ដិសុខ វិបុលភាព និងវឌ្ឍនភាពនៃតំបន់ ដែលមានការរីកចម្រើនមួយគួរឱ្យកត់សម្គាល់ផងដែរ។ ការណ័នេះ វាបានធ្វើឱ្យអាស៊ានកាន់តែមានសម្លេង និងទឹកមាត់ប្រៃផងដែរចំពោះការងើបឡើងនៃប្រទេសមហាអំណាចតំបន់ដូចជាចិន ឥណ្ឌា​ ជប៉ុន នឹងអូស្ដា្រលីជាដើម។ ការវិលត្រឡប់មកកាន់តំបន់អាស៊ីឡើងវិញរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក វាបានបង្ហាញនូវកាលានុវត្ដភាពមួយសម្រាប់អាស៊ានក្នុងការទាញយកប្រយោជន៍ ក៏ដូចជាឱកាសដើម្បីពង្រឹងដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការធ្វើសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងតំបន់​ ឱ្យកាន់តែមានភាពជឿជាក់ជាងមុន។

អាស៊ាន៖ ចលករ​សម្រាប់​សន្តិភាព​ក្នុង​តំបន់ និង​សមាហរណកម្ម​សេដ្ឋកិច្ច​អនាគត

អាស៊ាន​បាន​ដើរ​តួនាទី​យ៉ាង​ចម្បង​សម្រាប់​បុព្វហេតុ​សន្តិភាពក្នុង​​តំបន់។ ភាព​ខុសគ្នា​យ៉ាង​ច្រើន​អនេក​តែង​តែ​ស្ថិត​នៅ​ជាឧបសគ្គសម្រាប់​សមាហកម្ម​សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ ទោះ​ជា​សម្រាប់​ពេលអតីតកាល បច្ចុប្បន្ន និង​អនាគត។ យ៉ាង​ណា​មិញ​ ភាពជោគ​ជ័យនៃ​សន្តិភាព និង​វឌ្ឍនភាព​សេដ្ឋកិច្ច​ដែល​អង្គការ​តំបន់​មួយ​នេះ​បាន​ផ្តល់​ឱ្យប្រជាជន​អាស៊ាន​ទាំង ៦០០លាន​នាក់​ នាល​ពេល​បច្ចុប្បន្ន អាច​ជា​មេរៀន​ប្រវត្តិសាស្រ្ដ​មួយ​ដ៏​មាន​សារៈសំខាន់​សម្រាប់​ពិភពលោក​ទាំងមូល។

ដោយ​សារ​ភាព​ចម្រុះ​ច្រើន​អនេកនៃបណ្ដា​ប្រជាជាតិ​ ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​ភាគ​អាគ្នេយ៍ បើគេសួរ​ថា “តើ​តំបន់​មួយណា​លើភព​ផែនដី​នេះ អាច​នឹងត្រូវ​រងបរាជ័យ​មុន​គេ ​នៅពេលគេ​ចង់​បង្កើត​ជា​គម្រោង​​នៃ​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ​ ទោះ​ជា​នៅ​អឺរ៉ុប អាមេរិក​ខាង​ជើង អាមេរិក​ឡាទីន ឬអាហ្រិក?” ​ នោះ​គេ​អាច​​ឆ្លើយ​បានភ្លាម​ថា “​តំបន់អាស៊ី​​អាគ្នេយ៍”។

ផ្ទុយ​ពីការរំពឹង​ទុក​ទាំង​ស្រុង​ ក្រោយ​ខួប​កំណើត​ឆ្នាំទី៥១របស់​ខ្លួន អាស៊ាន​ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​ជា អង្គការ​សហប្រតិបត្តិការ​តំបន់​ជោគជ័យ​បំផុត​ទីពីរ របស់​ពិភពលោក បន្ទាប់ពីគម្រោង​សហភាពអឺរ៉ុប។ អង្គការ​តំបន់​មួយ​នេះបាន​ក្លាយ​ជាចលករ​មួយ​ដ៏​ចម្បង​សម្រាប់​សន្តិភាព​ក្នុង​តំបន់ នា​ពេល​កន្លង​មក និងហើយសម្រាប់​ពេល​បច្ចុប្បន្ន និង​​អនាគត​ តំបន់មួយ​នេះ​នឹងក្លាយ​ជា​ដែន​ដី​នៃ​កំណើន​ និង​វឌ្ឍនភាព​សេដ្ឋកិច្ច បើ​ទោះ​បីជា ​សមាហរណកម្ម​នយោបាយ​ហាក់​​គ្មាន​ពន្លឺ។

Google ដកខ្លួនចេញ​ពី​ចិន៖ តើ​អ្នកណា​ខាត អ្នកណា​ចំណេញ?

កាល​ពី​ឆ្នាំ​២០០៦ ក្រុមហ៊ុន Google បាន​បោះជំហាន​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ទីផ្សារ​ចិន ដែល​ជាទីផ្សារ​អ៊ីនធ័រនែត​ធំជាង​គេ​បង្អស់ នៅលើ​ពិភពលោក ដោយ​​មាន​អ្នកប្រើ​អ៊ីនធ័រនែត​រហូត​​ដល់​ទៅ​ជាង ៧០០​លាន​នាក់។

ដើម្បី ​បាន​ចូល​ទៅ​រកស៊ី នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ចិន ក្រុមហ៊ុន Google បាន​សុខចិត្ត​ទទួល​យក​​ល័ក្ខខ័ណ្ឌ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ចិន គឺ​ត្រូវ​ធ្វើ​ចម្រោះ​រាល់​ព័ត៌មាន​ នៅ​លើ​​វែបសៃត៍​ Google ជា​ភាសា​ចិន ដោយ​មិនត្រូវ​បញ្ចេញ​ព័ត៌មាន​ណា ដែល​មានន័យ​រិះគន់​រដ្ឋាភិបាល​ចិន​ឡើយ។

ការសម្រេច​​ចិត្ត​របស់ Google ក្នុង​ការ​ធ្វើ​ចម្រោះ​ព័ត៌មាន​នេះ បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​ការរិះគន់​​យ៉ាងខ្លាំងក្លា ជាពិសេស ពីសំណាក់​សកម្មជន​សិទ្ធិមនុស្ស នៅទូទាំង​ពិភពលោក។ គេនាំ​គ្នា​រិះគន់​ថា Google គិត​តែ​រឿងចំណេញ​លុយ ដោយ​គ្មាន​ឧត្តមគតិ។

៤​ឆ្នាំ​ក្រោយ​ពី​ បាន​ពុះពារ​ ជ្រៀតចូល​ក្នុង​ទីផ្សារ​ចិន ដោយ​ត្រូវប្រឈមមុខ​នឹង​ការរិះគន់​ពីគ្រប់ទិសទី ស្រាប់តែ​​ នៅពេលនេះ Google បែរជា​ប្រកាស​ដកខ្លួន​ចេញ​ពី​​ចិន​ទៅវិញ។ តើ​មក​ពី​ហេតុអ្វី?

មុននឹង​ឈាន​ទៅ​ដល់​ការបិទ​វែបសៃត៍​ជាភាសាចិន​នេះ វែបសៃត៍​របស់ Google ត្រូវ​ទទួលរង​នូវការវាយប្រហារ​​ពី​សំណាក់​ចោរ​អ៊ីនធ័រនែត (Hacker) ដែល​​​មាន​ប្រភព​ចេញ​ពី​ប្រទេស​ចិន។ ការ​វាយប្រហារ​នេះ គឺ​សម្តៅ​លើ​​អ៊ីមែល​របស់​សកម្មជន​សិទ្ធិមនុស្ស​ ដែល​​តែងតែ​រិះគន់​រដ្ឋាភិបាលចិន។ Google ក៏​បាន​ទាមទារ​ចរចា​ឡើង​វិញ ជាមួយ​រដ្ឋាភិបាល​ចិន ដើម្បី​សុំ​បញ្ឈប់​ការ​ធ្វើ​ចម្រោះ​ព័ត៌មាន។ ប៉ុន្តែ ដោយ​រដ្ឋាភិបាល​ចិន​មិនព្រម ទើប​ Google ប្រកាស​បិទ​​វែបសៃត៍​តែ​ម្តង។

ការ​​រើបម្រះ​ពី​ក្រញាំដៃ​ដែក​របស់​រដ្ឋាភិបាលចិន​នេះ អាចធ្វើ​ឲ្យ​ក្រុមហ៊ុន Google ស្តារ​មុខមាត់​របស់​ខ្លួន​ឡើងវិញ​បាន ក្រោយ​ពី​ត្រូវ​បានគេចោទ​ថា​សុខចិត្ត​ជួយ​រដ្ឋាភិបាល​ចិន ​រំលោភលើ​​សិទ្ធិសេរីភាព​ខាង​ព័ត៌មាន ដើម្បី​តែ​លុយ។

ប៉ុន្តែ សំណួរ​សួរថា តើ​​ក្រុមហ៊ុន Google ត្រូវ​បង់ថ្លៃ​ប៉ុណ្ណា ដើម្បី​មុខមាត់នេះ?

បើ​និយាយ​ពី​ប្រាក់ចំណូល ការបិទវែបសៃត៍​ជាភាសា​ចិន នៅពេលនេះ មិន​ធ្វើ​ឲ្យ Google ខាតបង់​ច្រើន​ប៉ុន្មានទេ។ ប្រាក់ចំណូល​ប្រចាំឆ្នាំ​របស់​ Google ដែល​បាន​ពីទីផ្សារ​ចិន មានប្រមាណ​តែ ២% ប៉ុណ្ណោះ ធៀប​នឹង​ប្រាក់​ចំណូលសរុប នៅទូទាំងពិភពលោក (គិតជា​ទឹកប្រាក់​ គឺ​មាន​ប្រមាណ ៥០០​លាន​ដុល្លារ)។

ក្នុង​​ចំណោម​ប្រាក់ចំណូល​​ទាំង ៥០០​លាន​ដុល្លារ មានតែ​មួយ​ផ្នែក​តូចប៉ុណ្ណោះ ដែល​មាន​មកពី​​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ពាណិជ្ជកម្ម នៅ​លើ​វែបសៃត៍ Google ជាភាសា​ចិន។​​ ប្រាក់​ចំណូល​មួយផ្នែក​ធំ គឺ​​បាន​មក​ពី​ការ​​លក់​សេវា​ផ្សព្វផ្សាយ​ពាណិជ្ជកម្ម ទៅ​ឲ្យ​ក្រុមហ៊ុនចិន ប៉ុន្តែ ផ្សព្វផ្សាយ នៅលើ​វែបសៃត៍​ជាភាសា​អង់គ្លេស ( Google.com)។

បើទោះជា​​បាន​បិទ​វែបសៃត៍​ជាភាសា​ចិន​ក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រុមហ៊ុន Google នៅតែបន្ត​ទុក​ការិយាល័យ​របស់ខ្លួន នៅក្នុង​ប្រទេស​ចិន​ដដែល ដើម្បី​បន្ត​លក់​សេវា​ផ្សព្វផ្សាយ​ពាណិជ្ជកម្ម លើ​វែបសៃត៍ ជាភាសា​អង់គ្លេស ទៅ​ឲ្យ​ក្រុមហ៊ុន​ចិន។

ដូច្នេះ ការបិទ​វែបសៃត៍​ជាភាសាចិន (Google.cn) នេះ នឹង​មិនធ្វើ​ឲ្យ Google បាត់បង់​ប្រាក់​ចំណូលច្រើន​​ប៉ុន្មាន​ទេ។

ក៏ប៉ុន្តែ អ្វី​ដែល Google ត្រូវ​ខាតបង់ គឺ​ការបាត់បង់​ឱកាស ទៅថ្ងៃអនាគត ក្នុងការ​​​ទាញ​យក​ផលចំណេញ​ពី​ទីផ្សារ​អ៊ីនធ័រនែត​ចិន ដែល​ជា​ទីផ្សារ​ប្រកប​ទៅ​ដោយ​សក្តានុពល​ធំធេង ព្រោះ​ជា​ទីផ្សារ ដែល​ចេះតែ​បន្ត​កើនឡើង​ទ្វេគុណ ពី​មួយ​ឆ្នាំ ទៅ​មួយ​ឆ្នាំ។

រដ្ឋាភិបាល​​ចិន​ក៏​ជា​អ្នកខាតបង់​ដ៏ធំ​ដែរ ពីការ​ដកខ្លួន​របស់ Google នេះ។ ការ​ណ៍​ដែល​ Google បិទវែបសៃត៍ ក្នុង​ហេតុផល​ថា​ ​មកពី​រដ្ឋាភិបាលចិន​​បំបិទសិទ្ធិសេរីភាព​សារព័ត៌មាន​បែបនេះ បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ចិន​បាក់មុខបាក់​មាត់​មិនតិច​នោះទេ។ ហេតុ​ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​ចិន​​បាន​បញ្ចេញ​ប្រតិកម្ម ដោយ​បង្ហាញ​នូវ​ការខឹង​សម្បារ​យ៉ាងខ្លាំង​ចំពោះ​ការសម្រេច​របស់ Google នេះ។

ម្យ៉ាងទៀត ក្រោយ​ពី​បិទវែបសៃត៍​នៅចិន Google បាន​សម្រេច​បង្វែរ​ការ​ស្វែងរក​ព័ត៌មាន ពីសំណាក់​ប្រជាជន​ចិន ឲ្យ​ទៅ​​វែបសៃត៍ នៅ​ហុងកុងវិញ ដែល​ជា​វែបសៃត៍​ជា​ភាសា​ចិន​ដែរ ប៉ុន្តែ គ្មាន​កាតព្វកិច្ច​ធ្វើ​ចម្រោះ​ព័ត៌មាន។ នេះ​មានន័យថា ចាប់ពីពេលនេះ​ទៅ រដ្ឋាភិបាល​ចិន​ត្រូវ​តែ​ស្វែងរក​មធ្យោបាយ ធ្វើ​ចម្រោះ​ព័ត៌មាន​ដោយ​ខ្លួន​ឯង ដើម្បី​រារាំង កុំ​ឲ្យ​​​​ពលរដ្ឋ​ចិន អាច​ចូល​ទៅមើល​​ព័ត៌មាន នៅ​លើ​វែបសៃត៍​ Google ហុងកុង​បាន។

អ្នក​ទទួល​ខាតបង់​មួយ​ទៀត គឺ​បុគ្គលិក​របស់ Google ដែល​​នឹង​ត្រូវប្រឈមមុខ​នឹង​ការ​បាត់បង់​ការធ្វើ។ នៅចិន Google មាន​បុគ្គលិក​សរុប​ ប្រមាណ ៧០០​នាក់។ ថ្វីដ្បិត​តែ Google មិនបិទ​ទ្វារ​ក្រុមហ៊ុន​របស់ខ្លួន​ទាំងស្រុង ក៏ប៉ុន្តែ ​បុគ្គលិក​មួយ​ផ្នែក​នឹង​ត្រូវ​​បាត់បង់​ការងារ។ ចំណែក​មួយផ្នែកផ្សេង​ទៀត នឹង​ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​​ការ​បាត់បង់​ការងារ​ធ្វើ​ដែរ ទៅ​ថ្ងៃ​អនាគត ប្រសិន​បើ​មុខជំនួញ​របស់ Google ដែល​នៅសេសសល់ ដំណើរការ​ទៅ​មិន​ល្អ។

អ្នកដែល​ត្រូវ​ទទួល​ការ​ខាតបង់ ពី​ការ​ដកខ្លួន​របស់ Google មួយទៀត គឺ​ក្រុមហ៊ុន ដែល​ជា​ដៃគូ ធ្លាប់​រកស៊ី ជាមួយ Google នៅ​ចិន ដែល​នឹង​ត្រូវ​​បាត់បង់​ប្រាក់ចំណូល ពី​ការ​ធ្វើ​ជំនួញ​ជាមួយ​ Google ។

ចំណែក​អ្នក​ដែល​ទទួល​ផលចំណេញ​ច្រើន​ជាងគេ គឺ​បណ្តា​ក្រុមហ៊ុន ដែល​ជា​គូប្រជែង​របស់​ Google នៅ​ក្នុង​ទីផ្សារ​ចិន និង​សកម្មជន​សិទ្ធិមនុស្ស​ ដែល​តែងតែ​ទាមទារ​កុំ​ឲ្យ​ Google ​ជួយ​រដ្ឋាភិបាល​ចិន​ ធ្វើ​ចម្រោះ​ព័ត៌មាន៕

អាស៊ីអាគ្នេយ៍​កំពុង​សម្លឹង​ឃើញ​ថាមពល​នុយក្លេអ៊ែរ

ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​ទំាង ១០ ស្ថិត​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ នៅ​មិន​ទាន់​មាន​​ប្រទេស​ណា​មួយ​បំពាក់​ដោយ​មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ​ស៊ីវិល​ដើម្បី​ផលិត​ថាមពល​អគ្គិសនី​ទេ។ រហូត​មក​ទល់​ពេល​បច្ចុប្បន្ន ប្រទេស​នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​បាន​ពឹង​ផ្អែក​ទំាង​ស្រុង​លើ​ថាមពល​អគ្គិសនី​ដែល​បាន​មក​ពី​ធ្យូងថ្ម និង​វារីអគ្គិសនី។ ប៉ុន្តែ​បញ្ហា​នៅ​ត្រង់​ថា ជា​មួយ​នឹង​ការ​កើន​ឡើង​នៃ​តម្រូវការ​ប្រចំា​ថ្ងៃ ថាមពល​បាន​មក​ពី​ប្រភព​ធម្មជាតិ​ទំាង​នោះ ពិត​ជា​មិន​គ្រប់​គ្រាន់​ទេ។ មួយ​វិញ​ទៀត មាន​ប្រភព​ធម្មជាតិ​ខ្លះ ដូច​យ៉ាង​ធ្យូងថ្ម ក៏​ចេះ​តែ​ស្បើយ​ទៅៗ​ដែរ។ គឺ​នៅ​ត្រង់​ចំណុច​នេះ​ហើយ ដែល​បាន​ជម្រុញ​ឲ្យ​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​បន្ត​ស្វែង​រក​ប្រភព​ថាមពល​ថ្មី ដើម្បី​យក​ទៅ​ចិញ្ចឹម​បំប៉ន​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ខ្លួន ព្រោះ​ថា អគ្គិសនី គឺ​ជា​ថាមពល​មួយ​មិន​អាច​ខ្វះ​បាន​ក្នុង​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រទេសជាតិ។ បើ​យើង​និយាយ​តែ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​ប៉ាស៊ីហ្វិក តម្រូវការ​ថាមពល​អគ្គិសនី​នឹង​ត្រូវ​កើន​ប្រមាណ ២,៤% ក្នុង​មួយ​ឆ្នំា ចាប់​ពី​ពេល​នេះ​រហូត​ដល់​ឆ្នំា ២០៣០។ ចំណែក​ឯ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ផ្សេង​ទៀត​វិញ តម្រូវការ​ថាមពល​អគ្គិសនី​មាន​កំណើន​ប្រមាណ​តែ ១,១% ប៉ុណ្ណោះ។

« ថាមពល​នុយក្លេអ៊ែរ » គឺ​ជា​ប្រភព​ថាមពល​ថ្មី​ដែល​ប្រទេស​នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​មួយ​ចំនួន​ចង់​បាន។ « ថាមពល​នុយក្លេអ៊ែរ » ដែល​ត្រូវ​បាន​គេ​មើល​ឃើញ​ថា ជា​ប្រភព​ថាមពល​កំពុង​ពេញ​និយម និង​មាន​ប្រសិទ្ធិភាព​ខ្ពស់។ មែនទែន​ទៅ ថាមពល​បាន​មក​ពី​នុយក្លេអ៊ែរ​មិន​មែន​ជា​រឿង​ថ្មី​ទេ មាន​ប្រទេស​លោក​ខាង​លិច​មួយ​ចំនួន ដូច​យ៉ាង​អាមេរិក ឬ​ប្រទេស​បារំាង បាន​បំពាក់​មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ​ស៊ីវិល​តំាង​ពី​យូរ​មក​ហើយ។ នៅ​ប្រទេស​អាស៊ី​មួយ​ចំនួន​ក៏​មាន​បំពាក់​ដែរ ដូច​យ៉ាង​កូរ៉េខាងត្បូង ជប៉ុន និង​ប្រទេស​ចិន។ ចិន​ដែល​មាន​មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ​ស៊ីវិល​ចំនួន ១១ និង​កំពុង​​សាងសង់​ចំនួន ២០​បន្ថែម​ទៀត។ ចំណែក​ឯ​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​វិញ នា​ពេល​ថ្មីៗ​កន្លង​ទៅ​នេះ ឥណ្ឌា​ទើប​បាន​ចុះ​កិច្ចព្រមព្រៀង​ជា​មួយ​សហរដ្ឋអាមេរិក ដោយ​ទីក្រុង​វ៉ាស៊ីនតោន​​យល់​ព្រម​លក់​ទៅ​ឲ្យ​ទីក្រុង New Delhiនូវ​ម៉ាស៊ីន​ប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ គ្រឿង​បញ្ឆេះ​នុយក្លេអ៊ែរ​​បម្រើ​ក្នុង​វិស័យ​ស៊ីវិល ព្រម​ទំាង​បច្ចេកវិជ្ជា។

ក្រឡេក​មក​មើល​តំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​វិញ​ម្តង មាន​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​កំពុង​សាងសង់​មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ​ស៊ីវិល និង​មួយ​ចំនួន​ទៀត​បាន​ផ្តើម​សិក្សា​ពី​សមត្ថភាព និង​លទ្ធភាព​ក្នុង​ការ​បំពាក់​មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ​ស៊ីវិល។ វៀតណាម គឺ​ជា​ប្រទេស​មុន​គេ​ក្នុង​តំបន់​ដែល​នឹង​ផ្តើម​ដាក់​ឲ្យ​ដំណើរការ​មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ​ស៊ីវិល​មួយ​របស់​ខ្លួន​ក្នុង​កំលំាង ៤០០០ Mégawatte នៅ​ឆ្នំា ២០២០ ខាង​មុខ។ គួរ​ជម្រាប​ជូន​ថា​កាល​ពី​ខែ​វិច្ឆិការ ឆ្នំា ២០០៩ កន្លង​ទៅ រដ្ឋសភា​វៀតណាម​បាន​យល់​ព្រម​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​សាងសង់​មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ​ស៊ីវិល​ចំនួន ៤ ដោយ​ត្រូវ​ចំណាយ​ប្រាក់​ពី ១១ពាន់លាន ទៅ ១៨ពាន់​លាន​ដុល្លារ។ បន្ទាប់​មក​នៅ​ឆ្នំា ២០២១ មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ​ស៊ីវិល​របស់​ប្រទេស​ម៉ាឡេស៊ី​ក៏​អាច​នឹង​ផ្តើម​ដំណើរការ​ដែរ។ ចំពោះ​ប្រទេស Singapour បាន​ផ្តើម​សិក្សា​ពី​សមត្ថភាព​​របស់​ខ្លួន។ ចំណែក​ឯ​ប្រទេស​ឥណ្ឌូនេស៊ី និង​ប្រទេស​ថៃ​វិញ បាន​ផ្តើម​ពិនិត្យ​មើល​លើ​លទ្ធភាព និង​ទីតំាង​ដែល​ត្រូវ​សាងសង់។

និយាយ​ជា​រួម​ទៅ អ្វី​ដែល​ជា​ចំណោទ​របស់​ប្រទេស​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ក្នុង​ការ​បំពាក់​មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ​ស៊ីវិល មិន​មែន​ស្ថិត​នៅ​លើ​លទ្ធភាព និង​សមត្ថភាព​នោះ​ទេ។ សំខាន់ គឺ​ស្ថិត​នៅ​លើ​ទីតំាង​ភូមិសាស្រ្ត បញ្ហា​សន្តិសុខ និង​បទពិសោធន៍​ស្តីពី​នុយក្លេអ៊ែរ។ ការ​ស្វែង​រក​ថាមពល​ដោយ​ប្រើ​នុយក្លេអ៊ែរ ដែល​តម្រូវ​ឲ្យ​មាន​បទពិសោធន៍​ក្នុង​ការ​ប្រើប្រាស់ និង​ការ​គ្រប់​គ្រង​ត្រឹមត្រូវ។ មួយ​វិញ​ទៀត អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ជា​តំបន់​មួយ​ដែល​ច្រើន​កើត​មាន​គ្រោះ​ធម្មជាតិ ដូច​យ៉ាង​គ្រោះ​រញ្ជួយដី និង​ផ្ទុះភ្នំភ្លើង​ជា​ដើម។ ទំាង​នេះ​សុទ្ធសឹង​ជា​ក្តី​បារម្ភ​របស់​ក្រុម​អ្នក​ឯកទេស​នុយក្លេអ៊ែរ។ បើ​មាន​បទពិសោធន៍​ក្នុង​ការ​ប្រើប្រាស់ និង​ការ​គ្រប់គ្រង​ត្រឹមត្រូវ នុយក្លេអ៊ែរ​នឹង​ផ្តល់​ផលប្រយោជន៍​ច្រើន​ក្នុង​វិស័យ​ថាមពល តែ​ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ វា​ក៍​អាច​បង្ក​ចេញ​នូវ​​គ្រោះ​មហន្តរាយ​យ៉ាង​ធំធេង​ដែរ។

ក្រុម​អ្នក​ឯកទេស​នុយក្លេអ៊ែរ​មិន​បាន​ជំទាស់​នឹង​បំណង​ចង់​បំពាក់​មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ​ក្នុង​គោលដៅ​ស៊ីវិល​របស់​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ទេ តែ​បាន​ផ្តល់​ជា​អនុសាសន៍​មួយ​ចំនួន​ដូច​យ៉ាង បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ច្បាប់​មួយ​ច្បាស់លាស់​ស្តីពី​នុយក្លេអ៊ែរ។ អ្វី​ដែល​ត្រូវ​ប្រុង​ប្រយ័ត្ន​នោះ គឺ​ជៀសវាង​កុំ​ឲ្យ​មហិច្ឆតា​នុយក្លេអ៊ែរ​ស៊ីវិល ប្រែក្លាយ​ទៅ​ជា​មហិច្ឆតា​នុយក្លេអ៊ែរ​យោធា ពិសេស ធ្វើ​យ៉ាង​ណា​កុំ​ឲ្យ​នុយក្លេអ៊ែរ​ក្លាយ​ជា​អាវុធ​នៃ​ការ​ប្រជែង​កំលំាង​គ្នា​នៅ​ក្នុង​តំបន់។

ចិន និង អាមេរិក សម្លឹង​មើល​គ្នា​យ៉ាង​ប្រុង​ប្រយ័ត្ន​នៅ​អាស៊ី​ប៉ាស៊ីហ្វិក

អធិករណ៍​ជាយថាហេតុ នា​អនាគត​ខាង​មុខ រវាង​សហរដ្ឋអាមេរិក​និង​ចិន អាច​នឹង​កើត​ចេញ​ពី​ការ​ប៉ះទង្គិច​គ្នា​រវាង​កងទ័ព​ជើង​ទឹក​នៃ​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ។ ពីព្រោះ​ម្យ៉ាង ចិន​បាន​និង​កំពុង​បន្ត​បង្កើន​វត្តមាន​ព្រម​ទាំង​សកម្មភាព​នៃ​កងទ័ព​ជើង​ទឹក​ នៅ​លើ​ផ្ទៃ​នៃ​បណ្តា​សមុទ្រ​ជិត​និង​ជុំវិញ​ប្រទេស​ខ្លួន។ ពីព្រោះ​ម្យ៉ាង​ទៀត កងទ័ព​អាមេរិក​ពិសេស​កងទ័ព​ជើងទឹកដែល​ឈរ​ជើង​នៅ​អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក​ជា​ច្រើន​ទសវត្សរ៍​កន្លង​មក​ហើយ ក៏​កំពុង​និង​បន្ត​បង្កើន​សកម្មភាព​របស់​ខ្លួន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ដែរ។

ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ ចិន​បាន​ចាយ​ប្រាក់​ជា​ច្រើន​ម៉ឺន​លាន​ដុល្លារ ដើម្បី​ធ្វើ​នវូបនីយកម្ម​ទៅ​លើ​កងទ័ព​ជើងទឹក​របស់​ខ្លួន។ ពី​អំណើះ​ត​ទៅ ចិន​មាន​នាវា​មុជ​ទឹក ដែល​បំពាក់​ទៅ​ដោយ​មីស្ស៊ីល​នុយក្លេអ៊ែរ ហើយ​នា​ពេល​ឆាប់ៗ​ខាង​មុខ ចិន​នឹង​មាន​នាវា​ផ្ទុក​យន្តហោះ​ទៀត​ផង។

មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ដូច​ដែល​របាយការណ៍​មួយ​របស់​មន្ទី​របញ្ចកោណ​អាមេរិក​បាន​គូស​បញ្ជាក់​កាល​ពី​ដើម​សប្តាហ៍​អ៊ីចឹង ចិន​មាន​មហិច្ឆតា​ពង្រីក​ដែន​អំណាច​និង​ដែន​ប្រមាញ់​របស់​ខ្លួន​ទៅ​ឲ្យ​កាន់​តែ​ឆ្ងាយ ក្នុង​ផ្ទៃ​សមុទ្រ​ទាំង​អម្បាលម៉ាន​នៅ​ប៉ែក​ខាង​ត្បូង នៅ​ប៉ែក​អាគ្នេយ៍ និង​នៅ​ប៉ែក​ខាងកើត​នៃ​ប្រទេស។ ជាក់ស្តែង កន្លង​ទៅ​ថ្មីៗ​នេះ នាវា​ចម្បាំង​របស់​ចិន​បាន​ចូល​ទៅ​ជិត​មែន​ទែន ជិត​ប៉ែក​ខាង​ត្បូង​នៃ​ប្រទេស​ជប៉ុន ជាហេតុ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ទីក្រុង​តូក្យូ​ភិតភ័យ​និង​ស្រែក​តវ៉ា។

ទន្ទឹម​ជាមួយ​គ្នា​នេះ សហរដ្ឋអាមេរិក បាន​ប្រមូល​នាវា​មុជទឹក​ដែល​មាន​តួនាទី​ខាង​វាយលុក ព្រម​ទាំង​នាវា​ចម្បាំង​ជា​ច្រើន​គ្រឿង មក​ដាក់​ជិត​មូលដ្ឋាន​យោធា​របស់​ខ្លួន​នៅ​ប្រទេស​ជប៉ុន​និង​នៅ​កោះ​Guam។

គឺ​ចលនា​កាន់​តែ​មមាញឹក​នៃ​កងទ័ព​របស់​មហាយក្ស​ទាំង​ពីរ នៅ​ក្នុង​ដែន​ទឹក​តែ​មួយ​នេះ​ហើយ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ក្រុម​អ្នកសង្កេតការណ៍​កាន់​តែ​បារម្ភ បារម្ភ​ក្រែង​មាន​ការ​ប៉ះទង្គិច​គ្នា នៅ​ថ្ងៃ​ណា​មួយ។

ចំពោះ​អ្នកឯកទេស​នៃ​បញ្ហា​ចិន​នៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក ក៏​ដូច​អ្នកឯកទេស​នៃ​បញ្ហា​អាមេរិក​នៅ​ប្រទេស​ចិន ការ​ប៉ះ​ទង្គិច​គ្នា​រវាង​កង​ទ័ព​ជើង​ទឹក​នៃ​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​អាច​កើត​ឡើង​គ្រប់​ពេល​វេលា។ ពីព្រោះ កងទ័ព​អាមេរិក​និង​កងទ័ព​ចិន​អស់​មាន​ទំនាក់ទំនង​នឹង​គ្នា តាំង​ពី​ខែ​មករា​ដើម​ឆ្នាំ​២០១0​ម្ល៉េះ គឺ​តាំង​ពី​អាមេរិក​បាន​សម្រេច​លក់​អាវុធ​ទៅ​ឲ្យ​កោះ​តៃវ៉ាន់​រួច​មក និង​ពីព្រោះ​កងទ័ព​នៃ​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​គ្មាន​ចក្ខុនិមិត្ត​រួម​គ្នា នៅ​ចំពោះ​មុខ​ច្បាប់​នាវាចរណ៍។

សម្រាប់​សហរដ្ឋអាមេរិក ការ​ធ្វើ​ចរាចរណ៍​នៅ​លើ​ដែន​ទឹក​អន្តរជាតិ និង​ការ​បន្ត​ឃ្លាំ​មើល​ដែន​ទឹក​ដែល​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​ជា​របស់​អន្តរជាតិ គឺ​ជា​សិទ្ធិ​សេរីភាព​របស់​គេ។ គឺ​នៅ​ក្នុង​ន័យ​នេះ​ហើយ បាន​ជា​កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី​៨​សីហា​កន្លង​ទៅ​នេះ នាវា​ផ្ទុក​យន្តហោះ​មួយ​គ្រឿង​របស់​អាមេរិក បាន​ទៅ​ប្រទេស​វៀតណាម ដោយ​បាន​ចូល​ទៅ​ចត នៅ​ម្តុំ​ទីប្រជុំ​កោះ​Paracel ដែល​ជា​តំបន់​ប្រទាញ​ប្រទង់​គ្នា​រវាង​ចិន​និង​វៀតណាម។

រី​ឯ​សម្រាប់​ប្រទេស​ចិន​វិញ កងទ័ព​អាមេរិក​គ្មាន​សិទ្ធិ​ចូល​មក​ក្នុង​ដែន​ទឹក ដែល​ជាទី​ជម្លោះ​រវាង​ចិន​និង​ប្រទេស​ដទៃ​ណា​មួយ​ផ្សេង​ទេ។ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ចិន​ក៏​មិន​សុខចិត្ត​ឲ្យ​មាន​ដែរ រាល់​សមយុទ្ធ​ដែល​ធ្វើ​ឡើង នៅ​ជិត​ព្រំដែន​គោក​ឬ​ព្រំដែន​ទឹក​ជាមួយ​ប្រទេស​ខ្លួន ដូច​ដែល​ម៉ៅ សេទុង ធ្លាប់​បាន​និយាយ​ថា« យើង​មិន​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​គេ​ចូល​មក​ដេក​ស្រមុក​នៅ​ជិត​គ្រែ​របស់​យើង​ទេ»។ អ៊ីចឹង​ហើយ​បាន​ជា ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន​ប្រឆាំង​នឹង​សមយុទ្ធ​រួម​គ្នា​រវាង​អាមេរិក​និង​កូរ៉េខាងត្បូង ម្តុំ​សមុទ្រ​លឿង នៅ​ចម្ងាយ​ប្រមាណ​តែ​៥០០គ.ម ប៉ុណ្ណោះ​ពី​ទីក្រុង​ប៉េកាំង។

ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ ទាំង​សហរដ្ឋអាមេរិក និង​ទាំង​ប្រទេស​ចិន គ្មាន​បំណង​បង្ក​រឿង​និង​មិន​ចង់​ឲ្យ​មាន​ឧប្បត្តិហេតុ​យោធា​កើត​ឡើង​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ទេ។ ចំពោះ​ទីក្រុង​ប៉េកាំង រាល់​ការ​ប៉ះ​ទង្គិច​គ្នា​ជាមួយ​អាមេរិក​នៅ​អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក អាច​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ខូចខាត​មហិច្ឆតា​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ខ្លួន។ ចំពោះ​អាមេរិក​វិញ រាល់​ឧប្បត្តិហេតុ​យោធា​ជាមួយ​ចិន​នៅ​ក្នុង​តំបន់ អាច​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រែប្រួល​ស្ថានភាព​Statut Quo មួយ​ដែល​ខ្លួន​ទាញ​បាន​ផល​ចំណេញ​ផ្នែក​ភូមិសាស្រ្ត​នយោបាយ ជា​ច្រើន​ទសវត្សរ៍​កន្លង​មក​ហើយ។

ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ក្នុង​បរិបទ​មួយ​តានតឹង ដ្បិត​ជា​សង្គ្រាម​ចិត្តសាស្រ្ត​និង​ជា​ការ​សម្ញែង​ឫទ្ធិ​យោធា​ដាក់​គ្នា​រវាង​អាមេរិក​និង​ចិន ការ​ប៉ះទង្គិច​គ្នា​រវាង​កង​ទ័ព​ជើង​ទឹក​របស់​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​អាច​កើត​មាន​ឡើង​ដោយ​ចៃដន្យ​គ្រប់​ពេល​វេលា៕

ចិន និង​វៀតណាម​៖ មូលហេតុ​នៃ​ការមិន​ទុកចិត្ត​គ្នា

ជា​ការ​ពិត​ណាស់​ដែល​ថា ចិន និង​វៀតណាម​បាន និង​កំពុង​បន្ត​ប្រឹងប្រែង​ធ្វើ​ឲ្យ​ទំនាក់ទំនង​រវាង​គ្នា​មាន​លក្ខណៈ​រឹងរឹត​តែ​ប្រសើរ​ពី​មួយ​ឆ្នាំ​ទៅ​មួយ​ឆ្នាំ។

មូលហេតុ​ធំ​នៃ​សុឆន្ទៈ​រួម​នេះ គឺ​មក​ពី​ប្រទេស​ជិត​ខាង​ភូមិផង​របង​ជាមួយ​ទាំង​ពីរ​នេះ ត្រូវ​ការបង្កើន​ការផ្តោះប្តូរ​ពាណិជ្ជកម្ម​រវាង​គ្នា នៅ​ក្នុង​តំបន់​មួយ​ដែល​មាន​សន្ទុះ​សេដ្ឋកិច្ច​ខ្លាំងក្លា និង​នៅ​ក្នុង​សម័យ​មួយ​ដែល​សេដ្ឋកិច្ច​ជា​គ្រឹះ​នៃ​ចំណង​រវាង​ប្រទេស​មួយ និង​ប្រទេស​មួយ​ទៀត។ រីឯ​មូលហេតុ​ធំ​មួយ​ទៀត​នៃ​ការខិតខំ​ត្រូវរ៉ូវ​គ្នា​រវាង​ចិន និង​វៀតណាម គឺ​មក​ពី​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​ប្រកាន់​លទ្ធិ​នយោបាយ​មួយ​ដូច​គ្នា ទោះ​បី​ជា​នៅ​ក្នុង​អតីតកាល​មិន​ជា​ឆ្ងាយ​ប៉ុន្មាន ចិន​កុម្មុយនិស្ត និង​វៀតណាម​កុម្មុយនិស្ត​ជា​សត្រូវ​នឹង​គ្នា​ក៏​ដោយ។

ក៏ប៉ុន្តែ ដោយហេតុ​តែ​កត្តា​ភូមិសាស្រ្ត និង​ទម្ងន់​នៃ​ប្រវត្តិសាស្រ្ត ទំនាក់ទំនង​រវាង​ចិន និង​វៀតណាម មិន​អាច​មាន​លក្ខណៈ​ប្រសើរ​បរិសុទ្ធ និង​ឋិតថេរ​យូរលង់​បាន​ឡើយ។

ព្រំដែន​រវាង​ចិន និង​វៀតណាម​ដែល​មាន​ប្រវែង​រហូត​ដល់​ទៅ​ជិត​១ ៥០០គ.ម គឺ​ជា​កត្តា​មួយ​ដែល​ទាំង​ប៉េកាំង និង​ទាំង​ហាណូយ​មិន​អាច​មើល​ចន្លោះ​បាន។ ថ្នាក់​ដឹកនាំ​វៀតណាម​គ្រប់​សម័យ​កាល ដឹង​ថា ឯករាជភាព និង​សន្តិសុខ​នៃ​មាតុភូមិ អាស្រ័យ​ទៅ​លើ​ស្ថានភាព​នៃ​ទំនាក់ទំនង​របស់​ប្រទេស​ខ្លួន​ជាមួយ​នឹង​ប្រទេស​ចិន។ នៅ​ខាង​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន​វិញ ជា​ពិសេស​ពី​ទសវត្សរ៍​ទី​៥០​ដល់​ដើម​ទសវត្សរ៍​ទី​៩០ គេ​តែងតែ​ចាត់​ទុក​វៀតណាម​ថា ជា​ច្រក​សំខាន់​ជាង​គេ​ទៅ​កាន់​បណ្តា​ប្រទេស​ផ្សេង​នៃ​ជ្រោយ​ឥណ្ឌូចិន។ ម្ល៉ោះ​ហើយ​បាន​ជា ម៉ៅ សេទុង ធ្លាប់​បាន​និយាយ​ថា អ្នក​ណា​ក្តាប់​វៀតណាម​បាន នៅ​លើ​វិស័យ​យោធា និង​នយោបាយ អ្នក​នោះ​ក្តាប់​ឥណ្ឌូចិន​ទាំង​មូល​បាន។

គឺ​នៅ​ក្នុង​បរិបទ​បែប​នេះ​ហើយ ដែល​កាល​សម័យ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់ ទីក្រុង​ហាណូយ​បាន​បែរ​ទៅ​ចូល​ដៃ​ជាមួយ​សហភាពសូវៀត ដើម្បី​រក្សា និង​ការពារ​ឯករាជភាព​នៃ​ប្រទេស​ខ្លួន នៅ​ចំពោះមុខ​មហាយក្ស​ចិន។

យ៉ាង​ណាមិញ ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន​សព្វថ្ងៃ​ប្រហែល​ជា​ពុំ​មាន​គំនិត​ដូច​ថ្នាក់​ដឹកនាំ​សម័យ​មុន​ទេ ពីព្រោះ​ឥឡូវ ទីក្រុង​ប៉េកាំង​ចាត់​ទុក​ព្រំដែន​ជាមួយ​វៀតណាម​ថា ជា​កត្តា​ដែល​កំណត់​ស្ថិរភាព​ក្នុង​តំបន់ និង​ថា ស្ថិរភាព​ក្នុង​តំបន់​កំណត់​ការអភិវឌ្ឍន៍​សេដ្ឋកិច្ច​នៃ​ប្រទេស​ខ្លួន។ អ៊ីចឹង​ហើយ​បាន​ជា​ចិន និង​វៀតណាម​បាន​សម្រេច​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​សន្ធិសញ្ញា​ព្រំដែន​គោក​ជាមួយ​គ្នា នៅ​ខែ​ធ្នូ​ឆ្នាំ​១៩៩៩។

ក៏ប៉ុន្តែ​ចង់ ឬ​មិន​ចង់ នៅ​ក្នុង​ចក្ខុនិមិត្ត​ភូមិសាស្រ្ត​នយោបាយ​របស់​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន វៀតណាម​រួម​ជាមួយ​ឥណ្ឌូនេស៊ី និង​ច្រក​សមុទ្រ​មួយ​ចំនួន​ម្តុំ​ប្រទេស​ម៉ាឡេស៊ី ឋិត​នៅ​ក្នុង​តំបន់​យុទ្ធសាស្រ្ត​មួយ​សែន​សំខាន់ ពីព្រោះ​វា​ឋិត​នៅ​ចំ​កណ្តាល​ផ្លូវ​ទឹក ពី​ភូមិភាគ​ដើម​បូព៌ា​ឆ្ពោះ​ទៅ​ប្រទេស​ចិន និង​ទៅ​កាន់​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​ដទៃ​ផ្សេង។ គឺ​នៅ​ក្នុង​ន័យ​នេះ​ហើយ បាន​ជា ចិន​មិន​ព្រម​ធ្វើ​សម្បទាន​ឲ្យ​វៀតណាម​ដាច់ខាត ក្នុង​សំណុំរឿង​ទីប្រជុំកោះ Paracels និង Spratly ដែល​ឋិត​នៅ​ប៉ែក​ខាង​ត្បូង​នៃ​សមុទ្រ​ចិន។

ក្រៅ​ពី​កត្តា​ភូមិសាស្រ្ត ក៏​មាន​ដែរ​ទម្ងន់​នៃ​ប្រវត្តិសាស្រ្ត ដែល​មិន​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​ទំនាក់ទំនង​រវាង​ចិន និង​វៀតណាម​មាន​លក្ខណៈ​ប្រសើរ​បរិសុទ្ធ​និង​ឋិតថេរ​យូរលង់​បាន​ឡើយ។

ជា​ទូទៅ​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​វៀតណាម​និង​ជនជាតិ​វៀតណាម​មិន​ដែល​ទុក​ចិត្ត​ចិន​ទេ ពីព្រោះ​ចិន​ធ្លាប់​បាន​កាន់កាប់​ទឹកដី​វៀតណាម ពិសេស​ប៉ែក​ខាង​ជើង​នៃ​ប្រទេស ជាង​២​ពាន់​ឆ្នាំ។ ឥទ្ធិពល​ដោយ​ចំពោះ និង​ដោយ​ប្រយោល​របស់​ចិន​បាន​គ្រប​ដណ្តប់​មក​លើ​វៀតណាម​រហូត​ដល់​ចុង​សតវត្សរ៍​ទី​១៩។

ម្ល៉ោះ​ហើយ​បាន​ជា​ជនជាតិ​វៀតណាម ជា​ពិសេស​អ្នក​ដែល​រស់នៅ​ក្រៅ​ប្រទេស ចេះ​តែ​មាន​អាម្មណ៍​ថា ចិន​បាន​ដើរ​ខ្សែ​លើ​ប្រទេស​វៀតណាម នៅ​ក្នុង​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ដោះស្រាយ​ទំនាស់​ព្រំដែន​គោក​ក៏​ដូច​ជា​ព្រំដែន​ទឹក។

ថ្មីៗ​កន្លង​ទៅ​នេះ បញ្ញវន្ត អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត នាយ​ទាហាន និង​ប្រមុខ​សាសនា​កាតូលិក​វៀតណាមមួយ​ចំនួន​បាន​រិះគន់​យ៉ាង​ខ្លាំងក្លា​ទៅ​លើ​រដ្ឋាភិបាល​ទីក្រុង​ហាណូយ ដែល​បាន​បើក​ដៃ​ឲ្យ​ក្រុមហ៊ុន​ចិន​មួយ​ចូល​មក​ជីក​យក​ថ្ម​bauxite នៅ​ក្នុង​តំបន់​ខ្ពង់រាប ប៉ែក​កណ្តាល​នៃ​ប្រទេស។ សូម្បី​តែ​ឧត្តមសេនីយ៍​ហ្ស៊ីយ៉ាប(Giap) ដែល​ជា​វីរបុរស​បដិវត្ត​វៀតណាម សមមិត្ត​រួម​អាវុធ​របស់​ហូ ជីមិន(Ho Chi Minh) និង​ដែល​សព្វថ្ងៃ​មាន​អាយុ​៩៩​ឆ្នាំ​ទៅ​ហើយ​ក៏​បាន​ផ្ញើ​លិខិត​ជា​ច្រើន​ច្បាប់​ទៅ​ឲ្យ​ថ្នាក់​ដឹកនាំ​ទីក្រុង​ហាណូយ ដោយ​បាន​គូស​បញ្ជាក់​យ៉ាង​ទទូច​ថា ការ​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ចិន​ចូល​មក​ជីក​យក​ថ្មBauxite នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​វៀតណាម គឺ​ជា​កំហុស​មួយ​ដ៏​ធ្ងន់ធ្ងរ។

គឺ​ទម្ងន់​នៃ​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​ដែល​បន្ត​លង​អារម្មណ៍​ប្រជាជាតិ​វៀតណាម​មក​ទល់​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​ហើយ ដែល​តម្រូវ​ឲ្យ​ទីក្រុង​ហាណូយ​ប្រុង​ប្រយ័ត្ន​ជានិច្ច និង​ឆ្លៀត​ពង្រឹង​ទំនាក់ទំនង​នយោបាយ​និង​យោធា​ជាមួយ​សហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុង​គ្រា​នេះ។

សរុប​មក​វិញ នៅ​ក្នុង​នយោបាយ​ការបរទេស​របស់​ខ្លួន ថ្នាក់ដឹកនាំ​វៀតណាម​មិន​អាច​ដាក់​ប្រទេស​ចិន​និង​សហរដ្ឋអាមេរិក​នៅ​លើ​កំពស់​និង​ស្ថានភាព​មួយ​ដូច​គ្នា​បាន​ទេ។ ចំពោះ​ហាណូយ ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​ប្រទេស​ចិន​ជា​កត្តា​ស្លាប់រស់ រីឯ​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​សហរដ្ឋអាមេរិក​ជា​បង្អែក​នយោបាយ និង​យោធា៕

ទីក្រុងហាណូយ​​បារម្ភ​ពី​កំណើន​​អានុភាព​​របស់​​ប្រទេសចិន​ ​

ប្រទេស​វៀតណាម​នៅ​តែ​មាន​ការ​ប្រុង​ប្រយ័ត្ន​ជានិច្ច​ជាមួយ​ប្រទេស​ចិន។​ ដោយ​ហេតុថា​មួយពាន់​ឆ្នាំ​នៃ​ការ​គ្រប់​គ្រង​ត្រួតត្រា​របស់​ប្រទេស​ចិន​ទៅលើ​ប្រទេស​វៀតណាម​បន្សល់​ទុក​ស្លាក​ស្នាម​ដែល​លុប​ពុំ​ចេញ​បាន​ដោយ​ងាយៗ​ឡើយ។​ ប្រទេស​ចិន​ដែល​មាន​អានុភាព​កើន​កាន់​តែ​ខ្លាំងឡើងៗ​រឹង​រិត​តែ​ធ្វើ​ឲ្យ​ទីក្រុង​ហាណូយ​កើត​មាន​ក្តី​បារម្ភ​និង​មាន​ការ​ប្រុង​ប្រយ័ត្ន។​ អ្នក​ដឹកនាំ​វៀតណាម​មាន​ទស្សនៈ​ខ្វែង​គ្នា​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​បញ្ហា​ប្រទេស​ចិន​នេះ។​ អ្នកដឹកនាំ​ខ្លះ​បាន​ទាមទារ​ឲ្យ​លើក​យក​បញ្ហា​ប្រទេស​ចិន​ទៅ​ពិភាក្សា​នាឱកាស​សមាជ​ទី១១​នៃ​គណបក្ស​កុម្មុយនិស្ត​វៀតណាម​នៅ​ដើមឆ្នាំ​២០១១​ខាងមុខ​នេះ។

គួរកត់​សម្គាល់ថា​ ចាប់តាំងពី​ដើម​ឆ្នាំ២០០០​មក​ ប្រទេស​វៀតណាម​បាន​ចាប់​អនុវត្ត​វគ្គ​ទីពីរ​នៃ​កំណែ​ទម្រង់​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ខ្លួន​​ដែល​បាន​ចាប់​ធ្វើ​១០ឆ្នាំ​ក្រោយ​ប្រទេស​ចិន។ ​ ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​អាស៊ី​អា​គ្នេយ៍​ទាំងអស់​ប្រទេស​វៀតណាម​ជា​ប្រទេស​ដែល​មាន​សន្ទុះ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​គួរ​ឲ្យ​កត់​សម្គាល់​បន្ទាប់​ពី​ប្រទេស​ចិន​ ជាពិសេស​នៅ​ខណៈ​ដែល​ពិភពលោក​កំពុង​ពើបជួប​នឹង​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​និង​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ដ៏​ធ្ងន់ធ្ងរ។​ កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​វៀតណាម​នៅ​ឆ្នាំ២០០៩​មាន​៥,៣%​ទល់​នឹង​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​ដែល​មាន​ដល់ទៅ​៨,៧%។

ប្រទេស​វៀតណាម​មាន​ប្រជាជន​៨៦លាន​នាក់។​ ប្រទេស​នេះ​បាន​ត្រូវ​ចាត់​ទុក​ជា​”​ប្រទេស​អភិវឌ្ឍន៍​មធ្យម​”។​ ប្រទេស​វៀតណាម​មាន​ទំហំ​ប៉ុន​ខេត្ត​មួយ​របស់​ប្រទេស​ចិន។​ ប្រទេស​ចិន​ដែល​មាន​ប្រជាជន​១ ៣០០លាន​នាក់​បាន​ត្រូវ​គេ​ចាត់​ទុក​ជា​មហា​អំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​ទីពីរ​ក្នុង​លោក​ ហើយ​ជា​ប្រទេស​នាំ​ទំនិញ​ចេញ​ទៅលក់​ក្រៅ​ប្រទេស​ធំ​ជាង​គេ។​ ផលិតផល​ដុល​ក្នុង​ប្រទេស​របស់​វៀតណាម​មាន​ទំហំ​ប៉ុន​១/៤០​នៃ​ផលិតផល​ដុល​ក្នុង​ប្រទេស​របស់​ចិន។​ ហើយ​ទោះ​បី​ជា​វៀតណាម​ចង់ក្តី​ឬពុំ​ចង់​ក្តី​ ប្រទេស​ចិន​គឺ​ជា​ដៃគូ​ទីមួយ​របស់​ប្រទេស​វៀតណាម។

ឧនភាព​ពាណិជ្ជកម្ម​ជា​ញឹកញយ​របស់​ប្រទេស​វៀតណាម​ដែល​កើត​មាន​ក៏​ដោយហេតុ​តែ​មាន​ការ​ដោះដូរ​ពាណិជ្ជកម្ម​គ្មាន​តុល្យភាព​ជា​មួយ​ប្រទេស​ចិន​ដែល​នៅ​ឆ្នាំ២០០៩​ ការ​ដោះដូរ​នឹង​គ្នា​មាន​ដល់ទៅ​១១ពាន់​លាន​ដុល្លារ​ឬ​ស្មើនឹង​១០%​នៃ​ផលិតផល​ដុល​ក្នុង​ប្រទេស។​ ទំនាក់​ទំនង​និង​ការ​ដោះ​ដូរ​ចិន-វៀតណាម​មាន​លក្ខណៈ​ជា​ទំនាក់​ទំនង​រវាង​ប្រទេស​អភិវឌ្ឍន៍​ប៉ែក​ខាងជើង​ជាមួយ​នឹង​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍន៍​ប៉ែក​ខាងត្បូង។​ ប្រទេស​ចិន​នាំ​ចេញ​ទៅលក់​ឲ្យ​ប្រទេស​វៀតណាម​នូវ​គ្រឿង​ម៉ាស៊ីន-ឧបករណ៍​ Ordinateur ឬ​Computors ​ រថយន្ត​ ។ល។ ​ចំណែកឯ​ប្រទេស​វៀតណាម​វិញ​នាំចូល​ប្រទេស​ចិន​នូវ​វត្ថុ​ធាតុដើម​មាន​ដូចជា​ប្រេងកាត​ ធ្យូង​ កៅស៊ូ​ ។ល។

ដើម្បី​ចៀស​ឲ្យ​ផុត​ពី​ការ​ក្លាយ​ខ្លួន​ទៅជា​ប្រទេស​រណប​របស់​ទីក្រុង​ប៉េកាំង​ ទីក្រុង​ហាណូយ​បាន​ធ្វើ​ការ​វាយ​លុក​នៅ​លើ​គ្រប់​សមរភូមិ​ មាន​ដូចជា​ការ​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​”​កុម្មង់ដូ​សេដ្ឋកិច្ច​”​ដែល​ក្នុង​នោះ​មាន​ក្រុម​ហ៊ុន​រដ្ឋ​សំខាន់ៗ​ជា​ច្រើន​(​ក្រុមហ៊ុន​ទូរស័ព្ទ​Viettel ​ធនាគារ​BIDV ​ក្រុម​ហ៊ុន​អាកាសចរណ៍​Vietnam Airlines ​)។​ លោក​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​វៀត​ណាម​បាន​ខិតខំ​ធ្វើ​ការ​វាយលុក​ក្នុង​វិស័យ​សេដ្ឋកិច្ច​អស់​រយៈពេល​១៨ខែ​មក​ហើយ​ទៅលើ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ ឡាវ​និង​ប្រទេស​ភូមា​ដែល​តែង​ជា​ដែន​អំណាច​របស់​ប្រទេស​ចិន។

សូម​គូស​បញ្ជាក់​ថា​ ប្រទេស​ចិន​និង​ប្រទេស​វៀតណាម​នៅ​តែ​មាន​អធិករណ៍​ដែនដី​នឹង​គ្នា​ ជាពិសេស​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ទី​ប្រជុំ​កោះ​Spratleys និង​Paracels​ដែល​ឋិត​នៅ​សមុទ្រ​ចិន​ខាង​ត្បូង។​ ហេតុ​ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​គេ​ឃើញ​ប្រទេស​វៀតណាម​បាន​ងាក​ខិត​ចូល​ជិត​ប្រទេស​រុស្ស៊ី​ដែល​ជា​អតីត​សម្ពន្ធមិត្ត​របស់​ខ្លួន​ ដោយ​បាន​ទិញ​នៅ​ខែធ្នូ​ឆ្នាំ២០០៩​នូវ​នាវា​មុជទឹក​រុស្ស៊ី​ដែល​មាន​ចំនួន​ទឹកប្រាក់​២ពាន់លាន​ដុល្លារ។​ ហើយ​ក៏​ពី​ទីក្រុង​ម៉ូស្គូ​ដែរ​ដែល​ប្រទេស​វៀតណាម​ទទួល​បាន​នូវ​មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ​ទីមួយ​របស់​ខ្លួន៕

ការពិតជុំវិញ​ការទម្លាក់​គ្រាប់បែក​បរមាណូ​ទៅលើHiroshima​

រូបភាព​ជន​រង​គ្រោះ ​ជន​រង​គ្រោះ​រាប់​សិប​ម៉ឺន​នាក់ ​ខ្លួន​ប្រាណ​ដុត​រោល​ដោយ​ភ្លើង​និង​កំដៅ​គ្រាប់បែក​បរមាណូ​ នៅ​ក្នុង​ទីក្រុង​Hiroshima ​ដែល​ខ្ទេចខ្ទី​និង​រាបធេង​ដូច​ត្រូវ​គេ​ឈូស​ចោល នៅ​បន្ត​លង​អារម្មណ៍​របស់​មនុស្សជាតិ ៦៥​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក។

ព្រឹត្តិការណ៍​បាន​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ទំព័រ​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​បាត់​ទៅ​ហើយ។ ក៏​ប៉ុន្តែ សំណួរ​នៅ​តែ​ជា​បច្ចុប្បន្នភាព​ត​ទៅ​ទៀត នោះ​គឺ តើ​កាល​ពី​៦៥​ឆ្នាំ​មុន នៅ​ថ្ងៃ​ទី​៦​សីហា ឆ្នាំ​១៩៤៥ គេ​អាច​ចៀសវាង​មិន​ទម្លាក់​គ្រាប់បែក​បរមាណូ​ទៅ​លើ​ទីក្រុង​Hiroshima និង​បី​ថ្ងៃ​ក្រោយ​មក ទៅ​លើ​ទីក្រុង​Nagasaki​បាន​ដែរ​ឬ​ទេ?

ឆ្លើយ​តប​នឹង​សំណួរ​នេះ ​ប្រវត្តិ​វិទូ​ច្រើន​ឡើងៗ ដែល​បាន​សិក្សា​ស្រាវ​ជ្រាវ ឯកសារ​ជប៉ុន ​ឯកសារ​អាមេរិក និង​ឯកសារ​រុស្ស៊ី​ អះអាង​ថា បុរស​បី​នាក់​ដែល​កាល​ជំនាន់​នោះ​ជា​អ្នក​មាន​អំណាច​ខ្លាំងក្លា គឺ​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​Truman ​អគ្គមគ្គទេសក៍​សូវៀត​Staline និង​អធិរាជ​ជប៉ុន​Hirohito មាន​លទ្ធភាព​គ្រប់​គ្រាន់​ ដើម្បី​សង្គ្រោះ​Hiroshima និង​Nagasaki។ ក៏​ប៉ុន្តែ​ពួក​គេ​មិន​ព្រម​និង​មិន​បាន​ធ្វើ។ ​យោង​ទៅ​តាម​ប្រវត្តិវិទូ​ទាំង​នោះ នៅ​ខែ​កក្កដា​ឆ្នាំ​១៩៤៥ អាមេរិក​បាន​ឈ្នះ​សង្គ្រាម​នៅ​ប៉ាស៊ីហ្វិក​រួច​ស្រេច​​ទៅ​ហើយ ​ក្រោយ​ពី​បាន​ច្បាំង​ឈ្នះ​កងទ័ព​ជប៉ុន​នៅ​លើ​កោះ Okinawa​រួច​មក។ ​ម្ល៉ោះ​ហើយ ប្រធានាធីបតី​Truman មិន​ចាំបាច់​ប្រញិបប្រញាប់​ប្រើប្រាស់​គ្រាប់បែក​បរមាណូ ដើម្បី​តម្រូវ​ឲ្យ​ជប៉ុន​សុំ​ចុះចាញ់​ទេ។ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ កាល​ណោះ​Staline បាន​សន្យា​ថា​នឹង​ប្រកាស​សង្គ្រាម​ប្រឆាំង​នឹង​ជប៉ុន​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១៥​សីហា​ទៅ​ទៀត ដើម្បី​ជួយ​អាមេរិក​បញ្ចប់​សង្គ្រាម​នៅ​ប៉ាស៊ីហ្វិក។

យោង​ទៅ​តាម​ប្រវត្តិវិទូ​ទាំង​នោះ​ដដែល នៅ​ខែ​កក្កដា​ឆ្នាំ​១៩៤៥ អធិរាជ​ជប៉ុន​Hirohito ដែល​បាន​យល់​ដឹង​ជា​ស្រេច​ថា​ជប៉ុន​នឹង​ច្បាស់​ជា​ចាញ់​សង្គ្រាម នៅ​មិន​ទាន់​ព្រម​សុំ​ចុះចាញ់ តាម​ឱសានវាទ​របស់​អាមេរិក​ដែល​ត្រូវ​បញ្ចប់​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​២៦​កក្កដា។ មូលហេតុ​គឺ​មក​ពី​Hirohito ចង់​ឲ្យ​Staline ជួយ​និយាយ​អាមេរិក ដើម្បី​ទុក​រូប​ព្រះអង្គ​ឲ្យ​នៅ​បន្ត​សោយរាជ្យ​ត​ទៅ​ទៀត​ ក្រោយ​ពី​សង្គ្រាម​ចប់​ហើយ។

ក៏​ប៉ុន្តែ Staline ចេះ​តែ​ពន្យារ​ពេល​មិន​ព្រម​ជួយ​ធ្វើ​អន្តរាគមន៍ ដោយ​ចង់​យក​ពេល​រៀបចំ​និង​បញ្ជូន​ទ័ព​ពី​អឺរ៉ុប​ទៅ​កាន់​ប៉ាស៊ីហ្វិក ដើម្បី​វាយ​យក​តំបន់​អាស៊ី​មួយ​ចំនួន​មក​គ្រប់គ្រង​ឲ្យ​បាន​មុន​ពេល​ដែល​សង្គ្រាម​ត្រូវ​ចប់ ដូច​ដែល​កងទ័ព​សូវៀត​បាន​ធ្វើ នៅ​អឺរ៉ុប។ Staline ចង់​បាន​ជាអាទិ៍​កោះ​Hokkaido ដែល​ជា​កោះ​ដ៏​ធំ​ជាង​គេ​បង្អស់​មួយ​របស់​ជប៉ុន។

គឺ​នៅ​ក្នុង​បរិបទ​នៃ​ការ​ដណ្តើម​ប្រយោជន៍​គ្នា និង​ដណ្តើម​គ្នា​កាន់កាប់​អាស៊ី​រវាង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​និង​សហភាពសូវៀត​នេះ​ហើយ ដែល​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​Truman បាន​សម្រេច​បញ្ជា​ឲ្យ​ទម្លាក់​គ្រាប់បែក​បរមាណូ​ទៅ​លើ​ទីក្រុង​Hiroshima នៅ​ថ្ងៃ​ទី​៦​សីហា ឆ្នាំ​១៩៤៥ និង​បី​ថ្ងៃ​ក្រោយ​មក​ទៅ​លើ​ទីក្រុង​Nagasaki។ គោលដៅ​ធំ​នោះ គឺ​បង្ខំ​ប្រទេស​ជប៉ុន​ឲ្យ​សុំ​ចុះចាញ់ មុន​ពេល​ដែល​កងទ័ព​សូវៀត​ទៅ​ចូល​ប្រលូក​ក្នុង​សង្គ្រាម នៅ​ប៉ាស៊ីហ្វិក។

ពួក​ប្រវត្តិវិទូ​ដែល​បាន​ស្រាវជ្រាវ​សិក្សា​ឯកសារ​ជប៉ុន ​ឯកសារ​អាមេរិក និង​ឯកសារ​រុស្ស៊ី អះអាង​បន្ថែម​ទៀត​ថា ​ក្រោយ​មក​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​Truman ​បាន​ប្រឌិត​លេស​មួយ​ឡើង ដែល​មក​ទល់​ឥឡូវ​ក្លាយ​ជា​មូលហេតុ​ផ្លូវការ។ ​លេស​នោះ​គឺ អាមេរិក​កាល​សម័យ​នោះ គ្មាន​ជំរើស​អ្វី ​ក្រៅ​ពី​ប្រើប្រាស់​គ្រាប់បែក​បរមាណូ ពីព្រោះ​បើ​ពុំ​នោះ​សោត​ទេ ​កងទ័ព​អាមេរិក​យ៉ាង​តិច​៥០០ ០០០នាក់​នឹង​ត្រូវ​បាត់​បង់​ជីវិត ​មុន​នឹង​យក​ជ័យជំនះ​បាន​ទៅ​លើ​ប្រទេស​ជប៉ុន នៅ​ក្នុង​សង្គ្រាម​ប៉ាស៊ីហ្វិក៕

ការភ័យ​តាមគ្នា​រុញ​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​ពិភពលោក​ឲ្យ​ធ្លាក់​កាន់តែ​ជ្រៅ វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច

ភាពចលាចល​ក្នុង​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​ពិភពលោក​ហាក់ដូចជា​មិន​​បង្ហាញ​អំពី​សញ្ញា​ធូរស្បើយ​ណាមួយ​នៅឡើយទេ នៅពេលនេះ។ ទីផ្សារ​មូលបត្រ​នៅ​អាស៊ី ដែល​បាន​បិទទ្វារ​លក់​ដូរ​មុនគេ នៅថ្ងៃ​អង្គារ​នេះ សុទ្ធតែ​ធ្លាក់​ចុះ​គ្រប់កន្លែង។

នៅអឺរ៉ុប វិធានការ​របស់​ធនាគារ​កណ្តាល​សហភាព​អឺរ៉ុប ដែល​​បញ្ចេញ​លុយ​ទិញ​មូលបត្រ​បំណុល​របស់​អ៊ីតាលី និង​អេស្ប៉ាញ​ពិតជា​បាន​​ជួយ​ឲ្យ​អត្រាការប្រាក់​កម្ចី​របស់​អ៊ីតាលី និង​អេស្ប៉ាញ​ធ្លាក់ចុះទាបវិញ​មែន ក៏ប៉ុន្តែ វាមិនគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បី​ស្តារ​ស្ថានភាព​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​នោះទេ។​ នៅពេល​បើក​ទ្វារលក់​ដូរ​នៅថ្ងៃ​អង្គារនេះ តម្លៃ​ភាគហ៊ុន​​នៅ​អឺរ៉ុប​នៅតែ​បន្តធ្លាក់ចុះ​យ៉ាង​ខ្លាំង​ដដែល។

កាលពី​យប់ម្សិលមិញ លោក​អូបាម៉ា​​បាន​ធ្វើ​សេចក្តីថ្លែងការណ៍​មួយ ធានា​ដល់​អ្នកវិនិយោគ​ថា បើទោះជា​​ទីភ្នាក់ងារ Standard and Poor’s បាន​ទម្លាក់​ចំណាត់ថ្នាក់​ហានិភ័យ​បំណុល​របស់​អាមេរិក​ក៏ដោយ ក៏​អាមេរិក​នៅតែ​ជា​កន្លែង​ដែល​មាន​សុវត្ថិភាព​បំផុត ក្នុង​ការ​វិនិយោគ។ ក៏ប៉ុន្តែ សេចក្តីថ្លែងការណ៍​នេះ​ហាក់ដូចជា​មិនមាន​ប្រសិទ្ធិភាព​​កាត់បន្ថយ​ការ​ព្រួយបារម្ភ​របស់​​អ្នក​វិនិយោគ​នោះទេ។

ការធ្លាក់ដាំដូង​នៃ​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​នៅពេលនេះ មិនមែន​បណ្តាល​មក​ពី​​ការ​ទម្លាក់​ចំណាត់ថ្នាក់​​ហានិភ័យ​បំណុល​របស់​អាមេរិក​​តែមួយ​ទេ គឺ​នៅមាន​មូលហេតុ​ផ្សេងទៀត។ ជម្លោះ​នយោបាយ​នៅអាមេរិក​ជុំវិញ​ការ​បង្កើន​កម្រិត​ប្រាក់​បំណុល និង​​វិបត្តិ​ប្រាក់​បំណុល​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ចាយលុយ​អឺរ៉ូ​ គឺ​ជា​សញ្ញា​បង្ហាញ​ថា រដ្ឋាភិបាល​នៅ​គ្រប់​ប្រទេស​មហាអំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​​​ប្រាកដ​ជា​ត្រូវ​កាត់បន្ថយ​ការ​ចំណាយ ដើម្បី​កាត់បន្ថយ​ប្រាក់​បំណុល។ អ្នកវិនិយោគ​​បារម្ភ​ថា ការកាត់បន្ថយ​ការចំណាយ​​នៅ​គ្រប់​ទីកន្លែង​នឹងធ្វើ​ឲ្យ​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​​ត្រូវ​ធ្លាក់​ចូល​ក្នុង​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​សាជាថ្មី។ ការបារម្ភ​នេះ​បាន​ជំរុញ​ឲ្យ​អ្នក​វិនិយោគ​នាំ​គ្នា​លក់​​ភាគហ៊ុន​ក្រុមហ៊ុន ដែល​គេ​មាន​ក្នុង​ដៃ ដើម្បី​ចៀសវាង​ការ​ខាតបង់​ទៅថ្ងៃ​មុខ។ ភាពចលាចល និង​ការ​ភ័យ​តាម​គ្នា ​ក៏​ជា​កត្តា​មួយ​រុញ​តម្លៃ​មូលបត្រ​ឲ្យ​កាន់តែ​ធ្លាក់ចុះ​ថែមទៀត។

នៅថ្ងៃ​អង្គារ​នេះ ក្រុមប្រឹក្សាភិបាល​នៃ​ធនាគារ​កណ្តាលអាមេរិក​​នឹង​ជួប​ប្រជុំ​គ្នា ដើម្បី​កំណត់​នយោបាយ​រូបិយវត្ថុ​។ ក៏ប៉ុន្តែ ចាប់តាំង​ពី​មាន​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​ ឆ្នាំ​២០០៨​មក ធនាគារ​កណ្តាល​អាមេរិក​បាន​ប្រើ​​ស្ទើរ​គ្រប់​​ស្នៀត​អស់ទៅហើយ។ អត្រាការប្រាក់​ក៏​បាន​បញ្ចុះ​​​ទាប ស្ទើរ​តែ​ដល់​កម្រិត​សូន្យ​ទៅ​ហើយ (០,២៥%)។ ចំណែក​​ការ​បោះពុម្ពលុយ​បន្ថែម​​​ក៏​ធ្លាប់​បាន​ធ្វើ​ជា​ហូរហែររួចមកហើយ រហូតដល់​ទទួល​​រង​ការ​រិះគន់​​ពី​សំណាក់អ្នក​ជំនាញ​សេដ្ឋកិច្ច​អាមេរិក​ខ្លួន​ឯង​ទៀត​ផង។ ដូច្នេះ គេ​មិនរំពឹង​ថា ធនាគារកណ្តាល​អាមេរិក​នឹង​មាន​វិធានការ​ ​ពិសេស​អ្វី ដែល​មាន​ប្រសិទ្ធិភាព​ស្តារ​ស្ថានភាព​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​​ពេលនេះ​បានទេ៕

យល់ដឹង​ពី​ការដួល​ដាំដូង​នៃ​ទីផ្សារ​មូលបត្រ ក្នុងពេលនេះ

តើ​ជា​ទូទៅ​ការធ្លាក់​ដាំដូង​នៃ​បណ្តា​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​អន្តរជាតិ​មាន​ន័យ​យ៉ាង​ដូច​ម្តេច?

ទីផ្សារ​មូលបត្រ​ក៏​ដូច​ទីផ្សារ​ប្រភេទ​ដទៃ​ផ្សេង​ដែរ វា​ហក់​លោត​ទៅ​តាម​អ្វី​ដែល​ជា​ច្បាប់​នៃ​ទីផ្សារ​សេរី នោះ​គឺ​ការ​ផ្គត់ផ្គង់​និង​តម្រូវការ។ ឲ្យ​តែ​តួអង្គ​សេដ្ឋកិច្ច​ភាគ​ច្រើន​នាំ​គ្នា​ផ្អើល​លក់​ចោល​ជា​ជាង​ទិញ​ទុក នោះ​តម្លៃ​មូលបត្រ​នឹង​ត្រូវ​ចុះ​ថោក បាន​ន័យ​ថា​នៅ​ទី​បំផុត ទី​ផ្សារ​នឹង​ត្រូវ​បាត់​បង់​ធន។ ជាក់ស្តែង ការ​រំជើបរំជួល​និង​ការ​ធា្លក់​ដាំដូង​នៃ​តម្លៃ​មូលបត្រ​នៅ​អាស៊ី អឺរ៉ុប​និង​អាមេរិក ពេញ​មួយ​សប្តាហ៍​មុន​នេះ បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​ក្នុង​លោក​បាត់បង់​ទឹក​ប្រាក់​ប្រមាណ​២៥០​ម៉ឺន​លាន​ដុល្លារ។

បើ​សិន​ជា​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​នៅ​គ្រប់​ទី​កន្លែង​ក្នុង​ពិភពលោក បន្ត​ដួល​ដាំដូង​ច្រើន​ថ្ងៃ​​ ឬ​ច្រើន​សប្តាហ៍​ជាប់ៗ​គ្នា នោះ​នឹង​មាន​កើត​ឡើង​នូវ​អ្វី​ដែល​គេ​ហៅ​ថា​វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ បាន​ន័យ​ថា​បណ្តា​ក្រុមហ៊ុន​ផ្សេងៗ​ដែល​បាន​បោះ​មូលបត្រ​លក់​ នៅ​លើ​ទីផ្សារ​ត្រូវ​ខាត​ឡុងចុង​ ហើយ​នៅ​ទី​បំផុត​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​នឹង​បង្ក​ជា​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​ដែល​ស្តែង​ចេញ ជា​អាទិ៍​តាម​រយៈ​ការ​ថម​ថយ​នៃ​ការ​ធ្វើ​វិនិយោគ ការ​បិទ​ទ្វារ​រោង​ចក្រ​ជា​បន្ត​បន្ទាប់ ការ​កើន​ឡើង​នៃ​អ្នក​អត់​​ការងារ​ធ្វើ។ល។និង។ល។

ការ​ដួល​ដាំដូង​របស់​ទីផ្សារ​មូលបត្រ គឺ​ជា​ផលវិបាក​ហូរ​ចេញ​ពី​ការ​បាត់បង់​ទំនុក​ចិត្ត​របស់​អ្នក​វិនិយោគ។ ហេតុអ្វី​បាន​ជា​តាំង​ពី​សប្តាហ៍​មុន​មក​ទល់​ថ្ងៃ​ចន្ទ​ទី​៨​សីហា​នេះ អ្នក​វិនិយោគ​បាត់​បង់​ទំនុក​ចិត្ត?

មាន​មូលហេតុ​ច្រើន​យ៉ាង​ដែល​បាន ​និង​កំពុង​បន្ត​បណ្តាល​ឲ្យ​មាន​ការ​បាត់បង់​ទំនុក​ចិត្ត។ មាន​ជា​បឋម ស្ថានភាព​មិន​ជាក់លាក់​នៃ​សេដ្ឋកិច្ច​អាមេរិកាំង។ ជា​ការ​ពិត​ហើយ​ដែល​ថា អាមេរិក​នៅ​ទី​បំផុត​បាន​ចេញ​រួច​ពី​វិបត្តិ​ជុំ​វិញ​ការ​លើក​កម្រិត​អតិបរមា​នៃ​ប្រាក់​បំណុល​របស់​ខ្លួន និង​បាន​បញ្ចៀស​ការ​ក្ស័យ​ធន​នៃ​សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ ក៏​ប៉ុន្តែ​ទីផ្សារ​នៅ​បន្ត​ភ័យ​ញាក់​សាច់​នៅ​ឡើយ។ ភ័យ​ញាក់​សាច់ ពីព្រោះ​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​អាមេរិកាំង​បាន​យក​សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ​មក​ធ្វើ​ជា​ចំណាប់​ខ្មាំង​អស់​ជា​ច្រើន​សប្តាហ៍ ដើម្បី​ទាញ​យក​ប្រយោជន៍​នយោបាយ។

ទីផ្សារ​នៅ​ភ័យ​ញាក់​សាច់​ពីព្រោះ​សេដ្ឋកិច្ច​អាមេរិកាំង​បង្ហាញ​នូវ​សញ្ញា​អវិជ្ជមាន​ច្រើន ដូច​ជា​អត្រា​ខ្ពស់​រហូត​ដល់​ទៅ​ជាង​៩​ភាគ​រយ​នៃ​អ្នក​អត់​ការងារ​ធ្វើ និង​អត្រា​ទាប​ជ្រុល​គឺ​ប្រមាណ​តែ​១,៣​ភាគ​រយ​ប៉ុណ្ណោះ​នៃ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច។ បាន​ន័យ​ថា អាមេរិក​ដែល​ជំពាក់​លុយ​គេ​វ័ណ្ត​ក​រួច​ស្រេច​ទៅ​ហើយ​នឹង​ប្រហែល​ជា​ត្រូវ​បង្កើន​កម្រិត​ប្រាក់​បំណុល​បន្ថែម នា​ពេល​ខាង​មុខ​ទៀត។

មូលហេតុ​មួយ​ទៀត​ដែល​កំពុង​ធ្វើ​ឲ្យ​ទីផ្សារ​ភ័យ​ញាក់​សាច់​នោះ គឺ​ការ​បញ្ចុះ​ជា​លើក​ទី​មួយ​បង្អស់​ដោយ​ទីភ្នាក់ងារ​វាយ​តម្លៃ​ហានិភ័យ​បំណុល​Standard and Poor's នូវ​អ្វី​ដែល​គេ​ហៅ​ថា​ ពិន្ទុ​ឧត្តមភាព​នៃ​សេដ្ឋកិច្ច​អាមេរិកាំង ពី​អក្សរ​A បី​ដង មក​នៅ​ត្រឹម​A ពីរ​ដង។ នេះ​បាន​ន័យ​ថា Satndard and Poor’s គ្មាន​ជំនឿ​១០០​ភាគ​១០០ លើ​សមត្ថភាព​របស់​រដ្ឋអាមេរិកាំង ​ក្នុង​ការ​សង​បំណុល​ខ្លួន​បាន​នោះ​ទេ។ ការ​ដែល​អាមេរិក​ទទួល​បាន​ពិន្ទុ​មិន​ល្អ​យ៉ាង​ដូច្នេះ ក៏​មាន​ន័យ​ដែរ​ថា​ពី​ពេល​នេះ​ត​ទៅ​ប្រទេស​មហា​អំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​មួយ​នេះ​ត្រូវ​ខ្ចី​លុយ​ពី​ទី​ផ្សារ​ក្នុង​អត្រា​ការ​ប្រាក់​កម្ចី​ខ្ពស់​ជាង​មុន ជាហេតុ​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ស្ថានភាព​សេដ្ឋកិច្ច​អាមេរិកាំង​រឹងរឹត​តែ​ផុយ​ស្រួយ នា​ពេល​ខាង​មុខ។ ហើយ​អ្នក​ណា​ក៏​ដឹង​ដែរ​ថា ឲ្យ​តែ​សេដ្ឋកិច្ច​អាមេរិកាំង​ក្អក សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​ទាំង​មូល​ផ្តាសាយ​មួយ​រំពេច ដ្បិត​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​ពឹងពាក់​សេដ្ឋកិច្ច​អាមេរិកាំង​ខ្លាំង។

មូលហេតុ​ធំ​ក្រោយ​ដែល​បាន​ និង​កំពុង​បន្ត​ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​វិនិយោគ​បាត់បង់​ទំនុក​ចិត្ត គឺ​ស្ថានភាព​នៃ​បណ្តា​ប្រទេស​ដែល​ចាយ​លុយ​អឺរ៉ូ។ បណ្តា​ប្រទេស​អឺរុប​ទាំង​នេះ​ជំពាក់​លុយ​គេ​វ័ណ្ត​ ក រហូត​ដល់​អាច​បង្ក​ឲ្យ​មាន​ការ​ក្ស័យ​ធន។ បញ្ហា​បែប​នេះ​កំពុង​បន្ត​នៅ​ប្រទេស​ក្រិក អៀរឡង់ និង ព័រទុយហ្កាល់។ វា​កំពុង​ផ្តើម​ប៉ះពាល់​ដល់​អេស្ប៉ាញ និង​អ៊ីតាលី ហើយ​អាច​នឹង​ឆ្លង​ទៅ​ដល់​ប្រទេស​បារាំង​ទៀត​ផង។ ទីផ្សារ​មិន​ជឿ​ថា បណ្តា​ប្រទេស​នៃ​តំបន់​ចាយ​លុយ​អឺរ៉ូ ពិត​ជា​នឹង​អាច​សង​បំណុល​របស់​ពួក​គេ​បាន ដោយហេតុតែ​អត្រា​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ទាប​ជ្រុល និង​បរិមាណ​ខ្ពស់​ជ្រុល​នៃ​ប្រាក់​បំណុល​សាធារណៈ​របស់​ប្រទេស​នីមួយៗ។

តើ​គេ​អាច​អះអាង​បាន​ដែរ​ឬ​ទេ​ថា​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​សកល​មួយ​ថ្មី​អាច​នឹង​កើត​ឡើង​?

ចង់​ឬ​មិន​ចង់ ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​នយោបាយ​នៃ​ក្រុម​G7​ និង​ក្រុម​G20 ព្រម​ទាំង​អ្នក​ដឹកនាំ​ធនាគារ​កណ្តាល​នៅ​ក្នុង​ពិភពលោក​ភ័យ​ខ្លាច​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​សកល​មួយ​ផ្ទុះ​ឡើង​ជា​ថ្មី។ អ៊ីចឹង​ហើយ​បាន​ជា​តាំង​ពី​ចុង​សប្តាហ៍​កន្លង​ទៅ​នេះ ​រហូត​មក​ទល់​ថ្ងៃ​ចន្ទ​ទី​៨​សីហា​នេះ ​ពួក​គេ​បាន​ និង​កំពុង​បន្ត​ទាក់ទង​គ្នា ពិភាក្សា​គ្នា​ទៅ​លើ​នយោបាយ​រូបិយវត្ថុ​ និង​វិធានការ​រួម​ផ្សេងៗ​ដែល​ត្រូវ​អនុវត្ត។ ហើយ​សេចក្តី​សម្រេច​ចិត្ត​សំខាន់​ជាង​គេ នៅ​ថ្ងៃ​ចន្ទ​ទី​៨​សីហា​នេះ គឺ​វា​ចេញ​មក​ពី​ធនាគារ​កណ្តាល​អឺរ៉ុប​BCE​ដែល​បាន​សម្រេច​ទិញ​មូលបត្រ​បំណុល​របស់​អ៊ីតាលី​និង​អេស្ប៉ាញ។ គោលដៅ​ធំ គឺ​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា​ឲ្យ​អ្នក​វិនិយោគ​មាន​ទំនុក​ចិត្ត​ឡើង​វិញ និង​ឲ្យ​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​អន្តរជាតិ​ឈប់​រំជើបរំជួល​ខ្លាំង​ដូច​កាល​ពី​សប្តាហ៍​មុន​ទៀត។ ប៉ុន្តែ វិធានការ​នេះ​របស់​BCE នៅ​ពេល​នេះ​ម៉ោង​នេះ ដូច​ជា​មិន​ទាន់​ធ្វើ​ឲ្យ​ទីផ្សារ​កក់ក្តៅ​ក្នុង​ចិត្ត​នៅ​ឡើយ​ទេ។

បើ​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​សកល​មួយ​កើត​ឡើង​ជា​ថ្មី តើ​ផលវិបាក​នឹង​អាច​មាន​លក្ខណៈ​ធ្ងន់ធ្ងរ​ជាង​កាល​ពី​ឆ្នាំ​២០០៨​ឬ​ទេ?

បើ​ពិត​ជា​អ៊ីចឹង​មែន អ្វីៗ​នឹង​ពិបាក​ជាង​កាល​ពី​ឆ្នាំ​២០០៨។ មូលហេតុ គឺ​មក​ពី​ក្នុង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន ខុស​ផ្ទុយ​ពី​ឆ្នាំ​២០០៨ រដ្ឋការ​អាមេរិកាំង និង​រដ្ឋាភិបាល​នៃ​ប្រទេស​ធំៗ​នៅ​អឺរ៉ុប គ្មាន​លទ្ធភាព​ធ្វើ​ឲ្យ​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​នៅ​ក្នុង​ពិភពលោក​វិល​មក​រក​ស្ថិរភាព​វិញ​បាន​ងាយៗ​នោះ​ទេ។ ពីព្រោះ កាំភ្លើង​របស់​ពួក​គេ​អស់​គ្រាប់​បាញ់​ហើយ។ ម្យ៉ាង ធនាគារ​កណ្តាល​នីមួយៗ​ដែល​អនុវត្ត​អត្រា​ការ​ប្រាក់​នាំ​មុខ​ទាប​ពេក​ទៅ​ហើយ មិន​អាច​បញ្ចុះ​អត្រា​នេះ​ឲ្យ​ទាប​ជាង​ហ្នឹង​ទៀត​បាន ដូច​កាល​វិបត្តិ​ឆ្នាំ​២០០៨​ទេ។

ម្យ៉ាង​ទៀត សហរដ្ឋអាមេរិក​ និង​បណ្តា​ប្រទេស​អឺរ៉ុប​ដែល​ជំពាក់​បំណុល​គេ​វ័ណ្ត​ក​រួច​ទៅ​ហើយ​ មិន​អាច​នឹង​បង្កើន​បា្រក់​ចំណាយ តាម​រយៈ​ការ​បង្កើន​ប្រាក់​កម្ចី​ដូច​មុន​ទៅ​កើត​ទេ បាន​ន័យ​ថា​ពេល​នោះ នឹង​មិន​អាច​មាន​ទៅ​រួច​ទេ ​ផែន​ការ​ផ្តល់​សន្ទុះ​សេដ្ឋកិច្ច​អ្វី​ណា​មួយ។ ប៉ុន្តែ​មិន​ទាន់​ទៅ​ដល់​ហ្នឹង​នៅ​ឡើយ​ទេ។ គេ​គ្មាន​ជម្រើស​អ្វី​ផ្សេង​ក្រៅ​ពី​សង្ឃឹម​ថា ទីផ្សារ​មូលបត្រ​អន្តរជាតិ​នឹង​វិល​មក​រក​ស្ថិរភាព​វិញ ក្រោម​អន្តរាគមន៍​របស់​បណ្តា​រដ្ឋាភិបាល​ និង​របស់​ធនាគារ​កណ្តាល​ក្នុង​លោក៕

ទីផ្សារ​មូលបត្រ​ធ្លាក់​ដាំដូង ដោយ​បារម្ភ​ខ្លាច​មាន​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​សាជាថ្មី

ស្ថានភាព​សេដ្ឋកិច្ច​ទាំង​នៅ​អាមេរិក និង​នៅ​អឺរ៉ុប កំពុង​តែ​មាន​ភាព​ផុយស្រួយខ្លាំង។ នៅអាមេរិក​ ​សេដ្ឋកិច្ច​​មាន​អត្រា​កំណើន​ទាប​ជាង​ការ​រំពឹង​ទុក ឯ​​អត្រា​អ្នក​អត់ការងារ​ធ្វើ​វិញ នៅតែ​មាន​កម្រិត​ខ្ពស់។ ក្នុង​ពេល​ជាមួយ​គ្នា បំណុល​សាធារណៈ​ក៏​មាន​​បរិមាណ​ធំធេង ហើយ​សមាជិក​សភា​​កំពុង​តែ​ទាមទារ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​កាត់បន្ថយ​ការចំណាយ។ នៅ​អឺរ៉ុប វិបត្តិ​ប្រាក់​បំណុល​បាន​រាលដាល​ទៅ​ដល់​អ៊ីតាលី និង​អេស្ប៉ាញ ដែល​សុទ្ធសឹង​តែ​ជា​​​មហាអំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​លំដាប់​ទី៣ និង​ទី៤ ក្នុង​តំបន់​ចាយលុយ​អឺរ៉ូ។

អ្នកវិនិយោគ​ចាប់ផ្តើម​បារម្ភ​កាន់តែ​ខ្លាំង ខ្លាច​រដ្ឋាភិបាល​​ប្រទេស​មហាអំណាច​ធំៗ​ ដែល​​​កំពុង​តែ​ត្រដាបត្រដួស​ងើបចេញ​ពី​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​ស្រាប់​ផង ហើយ​ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​​វិបត្តិ​បំណុល​ថែម​ទៀត​បែបនេះ អាច​នឹង​​គ្រប់គ្រង​ស្ថានការណ៍​លែងបាន ហើយ​ពិភពលោក​នឹង​ត្រូវ​ធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​វិបត្តិ​សាជាថ្មី។ ដោយ​មាន​ការព្រួយបារម្ភ​បែបនេះ អ្នក​វិនិយោគ​ដែល​មាន​មូលបត្រ​ក្នុង​ដៃ ចាប់ផ្តើម​នាំគ្នា​លក់​ចេញ​គ្រប់ៗ​គ្នា ធ្វើ​ឲ្យ​​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​ត្រូវ​ធ្លាក់​ដាំដូង។

ទីផ្សារ​មូលបត្រ​អឺរ៉ុប និង​អាមេរិក​​ ដែល​បាន​ធ្លាក់​ចុះ​​ជាប់ៗគ្នា ប្រមាណ​​ជាង​មួយ​សប្តាហ៍​កន្លង​មក​ហើយ​នោះ​ បាន​​ធ្លាក់ចុះ​យ៉ាងគំហុក នៅថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍​ម្សិលមិញ​នេះ ដោយ​ចាប់ផ្តើម​ពី​អឺរ៉ុប បន្ទាប់​មក​ នៅ​អាមេរិក ហើយ​រាល​ដាល​ទៅ​ដល់​​ទីផ្សារ​អាស៊ី នៅ​ថ្ងៃ​សុក្រ​នេះ។ នៅពេល​ចាប់ផ្តើម​បើកទ្វារលក់​ដូរ នៅថ្ងៃ​សុក្រ​នេះ ទីផ្សារ​មូលបត្រ​នៅ​អឺរ៉ុប នៅតែ​បន្ត​ធ្លាក់​ចុះ​យ៉ាង​គំហុក​ដដែល។

កាល​ពី​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍​ ធនាគារ​កណ្តាល​សហភាព​អឺរ៉ុប​បាន​ប្រកាស​ទិញ​មូលបត្រ​បំណុល​របស់​បណ្តា​ប្រទេស​ជា​សមាជិក​ ដែល​កំពុង​ជួប​នឹង​វិបត្តិ​បំណុល។ ក៏ប៉ុន្តែ វិធានការ​នេះ​មិន​គ្រប់គ្រាន់​ ដើម្បី​រំងាប់​ក្តី​ព្រួយបារម្ភ​របស់​វិនិយោគ​​បាន​នោះទេ។ ធនាគារ​កណ្តាល​អឺរ៉ុប​ទើប​នឹង​ចាប់​ផ្តើម​ធ្វើ​អន្តរាគមន៍​ទិញ​មូលបត្រ​បំណុល​របស់​ក្រិក អៀរឡង់​ និង​ព័រទុយហ្កាល់ ក្នុងពេល​ដែល​បញ្ហា​កំពុង​កើតឡើង​ខ្លាំង នៅ​អ៊ីតាលី និង​អេស្ប៉ាញ។ តាំងពី​វិបត្តិ​បំណុល​ផ្ទុះ​ឡើងមក គេ​សង្កេតឃើញ​ថា មេដឹកនាំ​អឺរ៉ុប​តែងតែ​ដើរ​មួយ​ជំហាន​ក្រោយ​បញ្ហា​ជានិច្ច ដែល​ជា​កត្តា​ចម្បង​មួយ ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​វិនិយោគ​បាត់បង់​ទំនុកចិត្ត។

ឥរិយាបថ​របស់​អ្នក​នយោបាយ​អាមេរិក ក្នុង​ពេល​មាន​វិបត្តិ​ប្រាក់​បំណុល​នាពេល​ថ្មីៗ​នេះ ក៏​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នកវិនិយោគ​​បាត់បង់​ទំនុកចិត្ត​មិនតិច​ដែរ។ សមាជិក​សភា​អាមេរិក​បាន​យក​​​សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ​​មក​ធ្វើ​ជា​ចំណាប់​ខ្មាំង ដើម្បី​ទាញ​យក​ផលប្រយោជន៍​នយោបាយ។

យោងតាម​សេចក្តី​ប្រកាស​ព័ត៌មាន​របស់​វិមាន​ប្រធានាធិបតី​បារាំង នៅ​រសៀល​ថ្ងៃ​សុក្រ​នេះ លោក​នីកូឡា សាកូហ្ស៊ី នឹង​ទូរស័ព្ទ​ទៅ​​ប្រមុខ​រដ្ឋាភិបាល​អាល្លឺម៉ង់ និង​ទៅ​​ប្រមុខ​រដ្ឋាភិបាល​អេស្ប៉ាញ ដើម្បី​​ជជែក​អំពី​វិបត្តិ​បំណុល​អឺរ៉ុប។ ធនាគារ​កណ្តាល​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​គ្រោង​នឹង​ជួបប្រជុំ​គ្នា នៅថ្ងៃ​អង្គារ សប្តាហ៍​ក្រោយ ដើម្បី​ពិភាក្សា​ទៅលើ​​​នយោបាយ​រូបិយវត្ថុ​អាមេរិក។ រដ្ឋាភិបាល​ចិន និង​ជប៉ុន​វិញ បាន​ទាមទារ​ឲ្យ​គ្រប់ប្រទេស​ទាំងអស់​សហការ​គ្នា ដើម្បី​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​សេដ្ឋកិច្ច​នៅពេលនេះ។

បើមើលជារួម សេដ្ឋកិច្ច​របស់​អាមេរិក និង​អឺរ៉ុប នៅពេលនេះ កំពុង​ស្ថិត​ក្នុង​ស្ថានភាព “ចុះទឹកក្រពើ ឡើងលើ​ខ្លា”។ កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​មានភាព​យឺតយ៉ាវ ដែល​ទាមទារ​ឲ្យ​មាន​ការ​បង្កើន​ការចំណាយ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុង​ពេល​ជាមួយ​គ្នា បំណុល​សាធារណៈ​មាន​កម្រិត​ខ្ពស់ ដែល​តម្រូវ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​​កាត់បន្ថយ​ការ​ចំណាយ។ បើ​​បង្កើន​ការ​ចំណាយ ដើម្បី​ជំរុញ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច បំណុល​នឹង​កើនឡើង ហើយ​ទីភ្នាក់ងារ​វាយតម្លៃ​ហានិភ័យ​បំណុល​អាច​នឹង​ទម្លាក់​ចំណាត់ថ្នាក់ ធ្វើ​ឲ្យ​អត្រាការប្រាក់​កើនឡើង​ខ្ពស់។ ផ្ទុយទៅវិញ បើ​​កាត់បន្ថយ​ចំណាយ ដើម្បី​​កាត់បន្ថយ​បំណុល នឹង​ត្រូវ​បាត់បង់​កម្លាំងចលករ​ ដែល​ជួយ​ជំរុញ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច។ តើ​គួរ​ជ្រើសរើស​ផ្លូវមួយណា?

ប្រាក់យ័នចិន​ពុំមែនជា​អ្នកត្រូវ​រងទទួល​ថ្មបាក់​ពីបញ្ហា​អាមេរិកាំង​ឡើយ​

នៅ​ថ្ងៃសុក្រ​ទី១៥​តុលា​នេះ​ ​ អ្នក​នាំពាក្យ​នៃ​ក្រសួង​ពាណិជ្ជកម្ម​ចិន​បាន​ថ្លែងថា​ ​ « ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ ដោយ​មូលហេតុ​បញ្ហា​ផ្ទៃក្នុង​ឬ​មូលហេតុ​សេដ្ឋកិច្ច​ ពុំត្រូវ​យក​ប្រាក់យ័ន​ចិន​មក​ធ្វើ​ជា​​ »​អ្នករង​ទទួល​ថ្មបាក់​ »​ឡើយ។​ ទង្វើ​បែបនេះ​ ជា​ទង្វើ​រំលោភ​យ៉ាង​ធ្ងន់ធ្ងរ​ទៅលើ​វិធានច្បាប់​នៃ​អង្គការ​ពាណិជ្ជកម្ម​ពិភពលោក​(​OMC​ឬ​WTO )​ ​ ហើយ​វា​ក៏​ជា​ទង្វើ​មួយ​ពុំសមរម្យ​សោះឡើយ។

គម្រោង​ច្បាប់​អនុម័ត​ដោយ​សភា​អ្នកតំណាង​អាមេរិក​ដែល​ចោទ​ទីក្រុង​ប៉េកាំង​ថា​បាន​កែច្នៃ​អត្រា​ប្តូរ​ប្រាក់យ័ន​បាន​គ្រោង​ថា​ នឹង​ដាក់​ពន្ធគយ​បន្ថែម​ដើម្បី​ធ្វើ​ជា​ទណ្ឌកម្ម​ដាក់​ទៅលើ​ផលិតផល​ចិន​ដែល​នាំចូល​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ ​ បើប្រសិន​ជា​គម្រោង​ច្បាប់​នោះ​បាន​ទទួល​ការ​អនុម័ត​ពី​ព្រឹទ្ធសភា​ហើយ​និង​បាន​ត្រូវ​ចុះ​ហត្ថលេខា​ដោយ​លោក​ប្រធានាធិបតី​បារ៉ាក់​អូបាម៉ា។

សមាជិក​សភា​អាមេរិក​ខ្លះ​យល់ថា​ ​ តម្លៃ​ប្រាក់យ័ន​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ត្រូវ​អាជ្ញាធរចិន​បញ្ចុះ​តម្លៃ​ប្រមាណ​ពី​២០%​ទៅ៤០%​ពី​តម្លៃ​ពិត​ប្រាកដ​របស់​ខ្លួន។​ ហើយ​របាយការណ៍​ប្រចាំឆមាស​នៃ​ក្រសួង​ហិរញ្ញវត្ថុ​អាមេរិក​ដែល​នឹង​ចេញ​ផ្សាយ​នៅ​ថ្ងៃសុក្រ​នេះ​ក៏​នឹង​ថ្លែង​ឲ្យ​ដឹង​ពី​ការ​កែច្នៃ​បញ្ចុះ​តម្លៃ​ប្រាក់យ័ន​ដោយ​ទីក្រុង​ប៉េកាំង​ដែរ។

គួរកត់​សម្គាល់​ថា​ ​ កាលពី​ខែមុន​ រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​ហិរញ្ញវត្ថុ​អាមេរិក​លោក​Timothy Geithner​បាន​ចោទ​ទីក្រុង​​ប៉េកាំង​ម្តង​រួច​ទៅហើយ​ថា​ ​ បាន​ធ្វើ​អន្តរាគមន៍​យ៉ាង​ខ្លាំងក្លា​ដើម្បី​ទប់ទល់​កុំឲ្យ​ប្រាក់យ័ន​ចិន​ឡើងថ្លៃ។

ចំណែកឯ​ភាគីចិន​វិញ​ តាមរយៈ​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​របស់​ខ្លួន​បាន​ថ្លែង​ថា​ ​ តម្លៃ​ប្រាក់យ័ន​ចិន​ឡើង​ថ្លៃ​ខ្ពស់​ពេក​ ​ ពិតជា​មូលហេតុ​បណ្តាល​ឲ្យ​រោងចក្រ​បិទទ្វារ​និង​បណ្តាល​ឲ្យ​កម្មករ​គ្មាន​ការងារ​ធ្វើ​ ​ ដោយហេតុ​តែ​ទំនិញចិន​មាន​តម្លៃ​ខ្ពស់​ពេក​ ពុំអាច​នាំ​ចេញ​ទៅលក់​ក្រៅ​ប្រទេស។

ក៏​ប៉ុន្តែ​ទោះ​ជា​យ៉ាងណាក៏​ដោយ​ ​ ក៏​សម្ពាធ​អាមេរិក​ទៅលើ​បញ្ហា​ប្រាក់យ័ន​ចិន​ដែល​មាន​តម្លៃ​ទាបពេក​នេះ​ ពុំស្គាល់​ការ​ស្រាកស្រាន​ឡើយ​ ​ ដោយហេតុថា​ នៅ​ខែ​សីហា​កន្លង​ទៅនេះ​ ក្នុង​ការដោះដូរ​ពាណិជ្ជកម្ម​ចិន-អាមេរិក​ ​ ឧនភាព​ពាណិជ្ជកម្ម​អាមេរិក​មាន​ដល់ទៅ​២៨ពាន់លាន​ដុល្លារ​ដែល​ជា​កម្រិត​កំពូល៕

ការ​រំសាយ​អាណានិគម​នៅ​ក្រោយ​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២

គិតត្រឹម​ឆ្នាំ​១៩៤៥ មហាអំណាច​អាណានិគម​នៅ​អឺរ៉ុប ជាពិសេស បារាំង និង​អង់គ្លេស កាន់កាប់​ដែនដី​ប្រមាណ​ជា​ពាក់កណ្តាល​ពិភពលោក​ទាំងមូល។ ប្រទេស​ភាគច្រើន នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាហ្វ្រិក និង​អាស៊ី​ត្រូវ​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​កាន់កាប់​របស់​មហាអំណាច​អាណានិគម​អឺរ៉ុប។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ក្រោយ​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២ ប្រទេស​ដែល​​ស្ថិតក្រោម​អាណានិគម​​​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​ម្តងមួយៗ ហើយ​​ដែនដី​អាណានិគម​នៅ​ទូទាំង​ពិភពលោក​​​ក៏​ត្រូវ​រួញតូច​បន្តិចម្តងៗ។

ការ​រំសាយ​ដែនដី​អាណានិគម នៅ​ក្រោយ​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២​បាន​កើតមាន​ឡើង ដោយមក​ពី​មូលហេតុ​ច្រើន​យ៉ាង។

មូលហេតុ​សំខាន់​ទីមួយ គឺ​ធ្លាក់​ចុះ​ទន់ខ្សោយ​​នៃ​​ប្រទេស​មហាអំណាច​អាណានិគម គឺ​បារាំង និង​អង់គ្លេស ដែល​​ត្រូវ​ទទួល​រងនូវ​ការ​ខូចខាត​យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ​ដោយសារ​សង្រ្គាម។ ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា មហាអំណាច​ធំៗ​ពីរ​ដែល​ងើបមុខថ្មី គឺ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក និង​សហភាព​សូវៀត ​ដែលជា​​អ្នក​ឈ្នះ​សង្រ្គាម​លោក​ដែរ​នោះ សុទ្ធសឹង​ជា​ប្រទេស​ដែល​មាននិន្នាការ​ប្រឆាំង​នឹង​អាណានិគម។ គេ​មិន​ត្រូវ​ភ្លេច​ទេ​ថា សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ខ្លួនឯង​ផ្ទាល់​ក៏​​​មាន​ដើម​កំណើត​ដំបូង​​ចេញ​ពី​ការ​តស៊ូ​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ពី​ចក្រភព​អង់គ្លេស​ដែរ កាល​ពី​ឆ្នាំ​១៧៧៤។

លើសពីនេះ​ទៅទៀត នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សង្រ្គាមលោកលើកទី២ បារាំង និង​អង់គ្លេស​ សុទ្ធតែ​ត្រូវការ​ជំនួយ​ពី​កងកម្លាំង​តាម​បណ្តា​ប្រទេស​ស្ថិត​ក្រោម​អាណានិគម ដើម្បី​ជួយចម្បាំង​ទល់​នឹង​កងទ័ព​អាល្លឺម៉ង់ និង​ជប៉ុន ហើយ​ជាថ្នូរ​នឹង​ជំនួយ​នេះ​បារាំង និង​អង់គ្លេស​​បាន​នាំគ្នា​សន្យាថា​នឹង​ផ្តល់​សិទ្ធិសេរីភាព ស្វ័យភាព ឬ​ឯករាជ្យ​​​ដល់​បណ្តា​ប្រទេស​ដែល​ស្ថិត​ក្រោម​អាណា​និគម​របស់​ពួកគេ។ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២​នេះ ចលនា​ជាតិនិយម​ក៏​បាន​រីកដុះដាល​យ៉ាង​ខ្លាំង​ដែរ នៅ​តាម​បណ្តា​ប្រទេស​ស្ថិត​ក្រោម​អាណានិគម។

នៅ​ឆ្នាំ១៩៤៥ ភ្លាមៗ​ក្រោយ​ពី​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២​ត្រូវ​បញ្ចប់ អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ត្រូវ​បាន​បង្កើតឡើង ហើយ​នៅ​ក្នុង​ធម្មនុញ្ញ ដែល​ជា​ច្បាប់​កំពូល​របស់​អ.ស.ប មាន​ចែង​នូវ​គោលការណ៍​ដ៏​សំខាន់​មួយ គឺ​ការ​ផ្តល់​​សិទ្ធិដល់​គ្រប់ប្រជាជន​ទាំងអស់​នៅលើ​ពិភពលោក ក្នុងការ​កំណត់​ជោគវាសនា​ដោយ​ខ្លួនឯង។ ចំណុច​នេះ​ហើយ ដែល​ជា​គោលការណ៍​ជា​មូលដ្ឋាន ក្នុង​ដំណើរការ​រំសាយ​អាណានិគម។

    ផលវិបាក​ដែល​បន្សល់ទុក​ដោយ​សង្រ្គាមលោក​លើកទី២
    ការ​ដាក់​អាណាព្យាបាល​បារាំង​នៅ​កម្ពុជា​នៅ​ឆ្នាំ១៨៦៣
    ការ​ប្រកួតប្រជែង​ដណ្តើម​ដែនដី​អាណានិគម​រវាង​មហាអំណាច​អឺរ៉ុប
    ចក្រភព​ជប៉ុន៖ ​មហាអំណាច​អាណានិគម​អាស៊ី​តែមួយ​គត់​នៅ​ដើម​សតវត្សរ៍​ទី២០
    អាមេរិក៖ ​ដំណើរ​ឆ្ពោះទៅ​ការ​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស

   1
   2
   3
   4
   5

ក៏ប៉ុន្តែ ដំណើរការ​នៃ​ការ​រំសាយ​អាណានិគម​នេះ​មិនមែន​កើតឡើង​ដូចគ្នា​នៅ​គ្រប់​ទីកន្លែង​នោះទេ។ ​ប្រទេស​ខ្លះ​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​​ដោយ​សន្តិវិធី តាមរយៈ​ការ​ចរចា ចំណែក​ឯ​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀត​​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​តាមរយៈ​ការ​ធ្វើ​សង្រ្គាម​បង្ហូរឈាម។ ស្ថានភាព​នៅ​ក្រោយ​ពេល​ទទួល​ឯករាជ្យ​ក៏​​មិនដូចគ្នា​នៅ​គ្រប់​ទីកន្លែង​នោះដែរ ដោយ​ប្រទេស​ខ្លះ​​​បង្កើត​បាន​នូវរដ្ឋាភិបាល​ ដែល​មាន​ស្ថិរភាព​ភ្លាមៗ​ក្រោយ​ពី​ទទួលបាន​ឯករាជ្យ​ ចំណែក​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀត ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល​រាប់​ទសវត្សរ៍។ ប្រទេស​ខ្លះ​បង្កើត​​បានជា​របបដឹកនាំ​តាមបែប​ប្រជាធិបតេយ្យ ចំណែក​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀត ស្ថិត​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​ដោយ​របបសឹក ឬ​របបផ្តាច់ការ​ស៊ីវិល​ អស់រយៈពេល​រាប់សិបឆ្នាំ។

នៅ​ក្រោយ​​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២​ត្រូវ​បញ្ចប់ លោក Clement Attlee ដែល​បាន​ឡើង​មក​កាន់តំណែង​ជា​នាយករដ្ឋមន្រ្តី​អង់គ្លេស​ជំនួស​លោក Winston Churchill កាល​ពី​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩៤៥ ប្រកាន់​យក​នូវ​នយោបាយ​មួយ​ថា អង់គ្លេស​គួរតែ​ផ្តោត​អាទិភាព​លើ​ការ​ស្តារ​ប្រទេស​ចេញ​ពី​ផេះផង់​នៃ​សង្រ្គាម ជាជាង​ចំណាយកម្លាំង​​លើ​ការ​ប្រឹងប្រែង​រក្សា​ដែនដី​អាណានិគម។ អង់គ្លេស​ដែល​ដឹងខ្លួន​ថា​ការប្រគល់​ឯករាជ្យ​ទៅ​ឲ្យ​ឥណ្ឌា គឺ​ជា​រឿង​ដែល​ចៀស​មិនរួច ​ក៏​បាន​បើក​កិច្ចចរចា​ជាមួយ​រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌា រហូត​ឈាន​ទៅ​ចេញ​ច្បាប់​មួយ នៅ​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩៤៧ ដែល​ចែង​ពី​ការ​ផ្តល់​ឯករាជ្យ​ដល់​ឥណ្ឌា។

ក្រោយ​ពី​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​កាន់កាប់​របស់​អង់គ្លេស​អស់រយៈពេល​ជាង​២០០ឆ្នាំ (១៦១២-១៩៤៧) ឥណ្ឌា​ក៏​ទទួល​បាន​ឯករាជ្យ​យ៉ាង​ពេញលេញ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការ​បាក់បែក​គ្នា រវាង​អ្នក​កាន់​សាសនា​ហិណ្ឌូ និង​អ្នក​កាន់​សាសនា​អ៊ីស្លាម ក៏​បាន​ធ្វើឲ្យ​ឥណ្ឌា​ត្រូវពុះចែក​ជា​ប្រទេស​ពីរ​​ដាច់ពី​គ្នា គឺ​​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​បច្ចុប្បន្ន ដែល​ប្រជាជន​ភាគច្រើន​ជា​អ្នក​កាន់​សាសនា​ហិណ្ឌូ និង​ប៉ាគីស្ថាន​ ដែល​ប្រជាជន​ភាគច្រើន ជា​អ្នក​កាន់​សាសនា​អ៊ីស្លាម។ ក្រោយ​មក​ទៀត ប្រទេស​ប៉ាគីស្ថាន​ក៏​ត្រូវ​បាក់បែក​គ្នា​ជា​ពីរ​ដែរ ដោយ​ប៉ាគីស្ថាន​ខាង​កើត​បាន​ផ្តាច់ខ្លួន​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧១ បង្កើត​ជា​ប្រទេស​ឯករាជ្យ​ថ្មី​មួយ គឺ​បង់ក្លាដែស។

ជារួម គេសង្កេតឃើញ​ថា ឯករាជ្យ​របស់​ឥណ្ឌា​ពី​ក្រោម​នឹម​អាណានិគម​អង់គ្លេស​​បាន​មក​ដោយ​គ្មាន​សង្រ្គាម​បង្ហូរ​ឈាម ក៏ប៉ុន្តែ គឺ​នៅ​ក្រោយ​ពេល​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ ដែល​សង្រ្គាម​ត្រូវ​ផ្ទុះឡើង គឺ​សង្រ្គាម​​ នៅពេល​បង់ក្លាដែស​ទាមទារ​ផ្តាច់ខ្លួន​ពី​ប៉ាគីស្ថាន និង​​សង្រ្គាម​រហូតដល់​ទៅ ៤លើក រវាង​ឥណ្ឌា និង​ប៉ាគីស្ថាន ដែល​កើតចេញ​ពី​​ជម្លោះ​ដណ្តើម​ទឹកដី​គ្នា នៅ​តំបន់​កាស្មៀរ។ ជម្លោះ ដែល​នៅ​បន្ត​កើតមាន​រហូត​មក​ទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។

បើ​និយាយ​អំពី​ស្ថានភាព​នយោបាយ​វិញ គេ​សង្កេតឃើញ​ថា នៅ​ក្រោយ​ពី​ទទួល​បាន​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស ឥណ្ឌា​​បាន​បង្កើត​ជា​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង​ប្រព័ន្ធដឹកនាំ​តាមបែប​ប្រជាធិបតេយ្យ ព្រមទាំង​មាន​ស្ថិរភាព​នយោបាយ​ជាប់​ជា​ប្រចាំ។ ផ្ទុយទៅវិញ ប៉ាគីស្ថាន​​តែងតែ​ឆ្លងកាត់​នូវ​​ការ​ដឹកនាំ​តាមបែប​របបសឹកផ្តាច់ការ ការ​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​ដណ្តើម​អំណាច​គ្នា និង​អស្ថិរភាព​នយោបាយ​រហូត​មក​ទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។

ការដកខ្លួនថយ​របស់​អង់គ្លេស​ពី​ឥណ្ឌា គឺ​ជា​ចំណុច​ចាប់ផ្តើម​មួយ ដែល​បើក​ផ្លូវ​នាំ​ទៅ​រក​ការ​រំលាយ​បន្តិចម្តងៗ​នៃ​ដែនដី​ចក្រភព​អង់គ្លេស នៅ​លើ​ពិភពលោក។ ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​ពី​អង់គ្លេស​បាន​ប្រគល់​ឯករាជ្យ​ឲ្យ​​ឥណ្ឌា និង​ប៉ាគីស្ថាន ប្រទេសផ្សេងទៀត ដែល​នៅ​ក្បែរ​នោះ ក៏​បាន​នាំគ្នា​ប្រកាស​ឯករាជ្យ​​​ពី​អង់គ្លេស​ជា​បន្តបន្ទាប់​ដែរ គឺ​​ភូមា ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​លោក​អ៊ុងសាន (ឪពុក​របស់​លោកស្រី​អ៊ុងសាន ស៊ូជី) បាន​ចរចា​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៨ ស្រីលង្កា​ ទទួល​ឯករាជ្យ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៨ និង​ម៉ាឡេស៊ី ទទួល​ឯករាជ្យ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៥៧។

ក៏ប៉ុន្តែ ខុសពី​ប្រទេស​ផ្សេងៗ​ទៀត ដែល​ដំណើរការ​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​​ត្រូវ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយ​សន្តិវិធី ម៉ាឡេស៊ី​បាន​ឆ្លងកាត់​សង្រ្គាម​បង្ហូរឈាម​ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ទម្រាំ​តែ​បាន​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស នេះ​ក៏ដោយសារ​តែ​នៅ​ក្នុង​ចលនា​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ម៉ាឡេស៊ី​មាន​ឡូកឡំ​ជាមួយ​ចលនា​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត​ស្និទ្ធ​នឹង​ចិន ហើយ​អង់គ្លេស​មិនចង់​ឲ្យ​ម៉ាឡេស៊ី​ឯករាជ្យ​ត្រូវ​ធ្លាក់​ក្រោម​ការគ្រប់គ្រង​របស់​ពួក​កុម្មុយនិស្ត។ ទាល់តែ​បាន​វាយ​បំបាក់​កម្លាំង​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត​បាន​ហើយ ទើប​អង់គ្លេស​សម្រេច​ប្រគល់​ឯករាជ្យ​ទៅ​ឲ្យ​ម៉ាឡេស៊ី។ ក៏ប៉ុន្តែ ៨ឆ្នាំ​ក្រោយ​​ពី​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស សិង្ហបុរី ដែល​ពីមុន​​ស្ថិត​ក្នុង​រដ្ឋ​សហព័ន្ធម៉ាឡេស៊ី បាន​ផ្តាច់ខ្លួន​ទៅ​​បង្កើត​ជា​ប្រទេស​ឯករាជ្យ​ដាច់តែឯង ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៥ ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​លោក​ លី ក្វានយូ៕ គិតត្រឹម​ឆ្នាំ​១៩៤៥ មហាអំណាច​អាណានិគម​នៅ​អឺរ៉ុប ជាពិសេស បារាំង និង​អង់គ្លេស កាន់កាប់​ដែនដី​ប្រមាណ​ជា​ពាក់កណ្តាល​ពិភពលោក​ទាំងមូល។ ប្រទេស​ភាគច្រើន នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាហ្វ្រិក និង​អាស៊ី​ត្រូវ​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​កាន់កាប់​របស់​មហាអំណាច​អាណានិគម​អឺរ៉ុប។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ក្រោយ​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២ ប្រទេស​ដែល​​ស្ថិតក្រោម​អាណានិគម​​​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​ម្តងមួយៗ ហើយ​​ដែនដី​អាណានិគម​នៅ​ទូទាំង​ពិភពលោក​​​ក៏​ត្រូវ​រួញតូច​បន្តិចម្តងៗ។

ការ​រំសាយ​ដែនដី​អាណានិគម នៅ​ក្រោយ​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២​បាន​កើតមាន​ឡើង ដោយមក​ពី​មូលហេតុ​ច្រើន​យ៉ាង។

មូលហេតុ​សំខាន់​ទីមួយ គឺ​ធ្លាក់​ចុះ​ទន់ខ្សោយ​​នៃ​​ប្រទេស​មហាអំណាច​អាណានិគម គឺ​បារាំង និង​អង់គ្លេស ដែល​​ត្រូវ​ទទួល​រងនូវ​ការ​ខូចខាត​យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ​ដោយសារ​សង្រ្គាម។ ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា មហាអំណាច​ធំៗ​ពីរ​ដែល​ងើបមុខថ្មី គឺ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក និង​សហភាព​សូវៀត ​ដែលជា​​អ្នក​ឈ្នះ​សង្រ្គាម​លោក​ដែរ​នោះ សុទ្ធសឹង​ជា​ប្រទេស​ដែល​មាននិន្នាការ​ប្រឆាំង​នឹង​អាណានិគម។ គេ​មិន​ត្រូវ​ភ្លេច​ទេ​ថា សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ខ្លួនឯង​ផ្ទាល់​ក៏​​​មាន​ដើម​កំណើត​ដំបូង​​ចេញ​ពី​ការ​តស៊ូ​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ពី​ចក្រភព​អង់គ្លេស​ដែរ កាល​ពី​ឆ្នាំ​១៧៧៤។

លើសពីនេះ​ទៅទៀត នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សង្រ្គាមលោកលើកទី២ បារាំង និង​អង់គ្លេស​ សុទ្ធតែ​ត្រូវការ​ជំនួយ​ពី​កងកម្លាំង​តាម​បណ្តា​ប្រទេស​ស្ថិត​ក្រោម​អាណានិគម ដើម្បី​ជួយចម្បាំង​ទល់​នឹង​កងទ័ព​អាល្លឺម៉ង់ និង​ជប៉ុន ហើយ​ជាថ្នូរ​នឹង​ជំនួយ​នេះ​បារាំង និង​អង់គ្លេស​​បាន​នាំគ្នា​សន្យាថា​នឹង​ផ្តល់​សិទ្ធិសេរីភាព ស្វ័យភាព ឬ​ឯករាជ្យ​​​ដល់​បណ្តា​ប្រទេស​ដែល​ស្ថិត​ក្រោម​អាណា​និគម​របស់​ពួកគេ។ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២​នេះ ចលនា​ជាតិនិយម​ក៏​បាន​រីកដុះដាល​យ៉ាង​ខ្លាំង​ដែរ នៅ​តាម​បណ្តា​ប្រទេស​ស្ថិត​ក្រោម​អាណានិគម។

នៅ​ឆ្នាំ១៩៤៥ ភ្លាមៗ​ក្រោយ​ពី​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២​ត្រូវ​បញ្ចប់ អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ត្រូវ​បាន​បង្កើតឡើង ហើយ​នៅ​ក្នុង​ធម្មនុញ្ញ ដែល​ជា​ច្បាប់​កំពូល​របស់​អ.ស.ប មាន​ចែង​នូវ​គោលការណ៍​ដ៏​សំខាន់​មួយ គឺ​ការ​ផ្តល់​​សិទ្ធិដល់​គ្រប់ប្រជាជន​ទាំងអស់​នៅលើ​ពិភពលោក ក្នុងការ​កំណត់​ជោគវាសនា​ដោយ​ខ្លួនឯង។ ចំណុច​នេះ​ហើយ ដែល​ជា​គោលការណ៍​ជា​មូលដ្ឋាន ក្នុង​ដំណើរការ​រំសាយ​អាណានិគម។

    ផលវិបាក​ដែល​បន្សល់ទុក​ដោយ​សង្រ្គាមលោក​លើកទី២
    ការ​ដាក់​អាណាព្យាបាល​បារាំង​នៅ​កម្ពុជា​នៅ​ឆ្នាំ១៨៦៣
    ការ​ប្រកួតប្រជែង​ដណ្តើម​ដែនដី​អាណានិគម​រវាង​មហាអំណាច​អឺរ៉ុប
    ចក្រភព​ជប៉ុន៖ ​មហាអំណាច​អាណានិគម​អាស៊ី​តែមួយ​គត់​នៅ​ដើម​សតវត្សរ៍​ទី២០
    អាមេរិក៖ ​ដំណើរ​ឆ្ពោះទៅ​ការ​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស

   1
   2
   3
   4
   5

ក៏ប៉ុន្តែ ដំណើរការ​នៃ​ការ​រំសាយ​អាណានិគម​នេះ​មិនមែន​កើតឡើង​ដូចគ្នា​នៅ​គ្រប់​ទីកន្លែង​នោះទេ។ ​ប្រទេស​ខ្លះ​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​​ដោយ​សន្តិវិធី តាមរយៈ​ការ​ចរចា ចំណែក​ឯ​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀត​​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​តាមរយៈ​ការ​ធ្វើ​សង្រ្គាម​បង្ហូរឈាម។ ស្ថានភាព​នៅ​ក្រោយ​ពេល​ទទួល​ឯករាជ្យ​ក៏​​មិនដូចគ្នា​នៅ​គ្រប់​ទីកន្លែង​នោះដែរ ដោយ​ប្រទេស​ខ្លះ​​​បង្កើត​បាន​នូវរដ្ឋាភិបាល​ ដែល​មាន​ស្ថិរភាព​ភ្លាមៗ​ក្រោយ​ពី​ទទួលបាន​ឯករាជ្យ​ ចំណែក​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀត ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល​រាប់​ទសវត្សរ៍។ ប្រទេស​ខ្លះ​បង្កើត​​បានជា​របបដឹកនាំ​តាមបែប​ប្រជាធិបតេយ្យ ចំណែក​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀត ស្ថិត​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​ដោយ​របបសឹក ឬ​របបផ្តាច់ការ​ស៊ីវិល​ អស់រយៈពេល​រាប់សិបឆ្នាំ។

នៅ​ក្រោយ​​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២​ត្រូវ​បញ្ចប់ លោក Clement Attlee ដែល​បាន​ឡើង​មក​កាន់តំណែង​ជា​នាយករដ្ឋមន្រ្តី​អង់គ្លេស​ជំនួស​លោក Winston Churchill កាល​ពី​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩៤៥ ប្រកាន់​យក​នូវ​នយោបាយ​មួយ​ថា អង់គ្លេស​គួរតែ​ផ្តោត​អាទិភាព​លើ​ការ​ស្តារ​ប្រទេស​ចេញ​ពី​ផេះផង់​នៃ​សង្រ្គាម ជាជាង​ចំណាយកម្លាំង​​លើ​ការ​ប្រឹងប្រែង​រក្សា​ដែនដី​អាណានិគម។ អង់គ្លេស​ដែល​ដឹងខ្លួន​ថា​ការប្រគល់​ឯករាជ្យ​ទៅ​ឲ្យ​ឥណ្ឌា គឺ​ជា​រឿង​ដែល​ចៀស​មិនរួច ​ក៏​បាន​បើក​កិច្ចចរចា​ជាមួយ​រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌា រហូត​ឈាន​ទៅ​ចេញ​ច្បាប់​មួយ នៅ​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩៤៧ ដែល​ចែង​ពី​ការ​ផ្តល់​ឯករាជ្យ​ដល់​ឥណ្ឌា។

ក្រោយ​ពី​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​កាន់កាប់​របស់​អង់គ្លេស​អស់រយៈពេល​ជាង​២០០ឆ្នាំ (១៦១២-១៩៤៧) ឥណ្ឌា​ក៏​ទទួល​បាន​ឯករាជ្យ​យ៉ាង​ពេញលេញ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការ​បាក់បែក​គ្នា រវាង​អ្នក​កាន់​សាសនា​ហិណ្ឌូ និង​អ្នក​កាន់​សាសនា​អ៊ីស្លាម ក៏​បាន​ធ្វើឲ្យ​ឥណ្ឌា​ត្រូវពុះចែក​ជា​ប្រទេស​ពីរ​​ដាច់ពី​គ្នា គឺ​​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​បច្ចុប្បន្ន ដែល​ប្រជាជន​ភាគច្រើន​ជា​អ្នក​កាន់​សាសនា​ហិណ្ឌូ និង​ប៉ាគីស្ថាន​ ដែល​ប្រជាជន​ភាគច្រើន ជា​អ្នក​កាន់​សាសនា​អ៊ីស្លាម។ ក្រោយ​មក​ទៀត ប្រទេស​ប៉ាគីស្ថាន​ក៏​ត្រូវ​បាក់បែក​គ្នា​ជា​ពីរ​ដែរ ដោយ​ប៉ាគីស្ថាន​ខាង​កើត​បាន​ផ្តាច់ខ្លួន​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧១ បង្កើត​ជា​ប្រទេស​ឯករាជ្យ​ថ្មី​មួយ គឺ​បង់ក្លាដែស។

ជារួម គេសង្កេតឃើញ​ថា ឯករាជ្យ​របស់​ឥណ្ឌា​ពី​ក្រោម​នឹម​អាណានិគម​អង់គ្លេស​​បាន​មក​ដោយ​គ្មាន​សង្រ្គាម​បង្ហូរ​ឈាម ក៏ប៉ុន្តែ គឺ​នៅ​ក្រោយ​ពេល​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ ដែល​សង្រ្គាម​ត្រូវ​ផ្ទុះឡើង គឺ​សង្រ្គាម​​ នៅពេល​បង់ក្លាដែស​ទាមទារ​ផ្តាច់ខ្លួន​ពី​ប៉ាគីស្ថាន និង​​សង្រ្គាម​រហូតដល់​ទៅ ៤លើក រវាង​ឥណ្ឌា និង​ប៉ាគីស្ថាន ដែល​កើតចេញ​ពី​​ជម្លោះ​ដណ្តើម​ទឹកដី​គ្នា នៅ​តំបន់​កាស្មៀរ។ ជម្លោះ ដែល​នៅ​បន្ត​កើតមាន​រហូត​មក​ទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។

បើ​និយាយ​អំពី​ស្ថានភាព​នយោបាយ​វិញ គេ​សង្កេតឃើញ​ថា នៅ​ក្រោយ​ពី​ទទួល​បាន​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស ឥណ្ឌា​​បាន​បង្កើត​ជា​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង​ប្រព័ន្ធដឹកនាំ​តាមបែប​ប្រជាធិបតេយ្យ ព្រមទាំង​មាន​ស្ថិរភាព​នយោបាយ​ជាប់​ជា​ប្រចាំ។ ផ្ទុយទៅវិញ ប៉ាគីស្ថាន​​តែងតែ​ឆ្លងកាត់​នូវ​​ការ​ដឹកនាំ​តាមបែប​របបសឹកផ្តាច់ការ ការ​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​ដណ្តើម​អំណាច​គ្នា និង​អស្ថិរភាព​នយោបាយ​រហូត​មក​ទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។

ការដកខ្លួនថយ​របស់​អង់គ្លេស​ពី​ឥណ្ឌា គឺ​ជា​ចំណុច​ចាប់ផ្តើម​មួយ ដែល​បើក​ផ្លូវ​នាំ​ទៅ​រក​ការ​រំលាយ​បន្តិចម្តងៗ​នៃ​ដែនដី​ចក្រភព​អង់គ្លេស នៅ​លើ​ពិភពលោក។ ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​ពី​អង់គ្លេស​បាន​ប្រគល់​ឯករាជ្យ​ឲ្យ​​ឥណ្ឌា និង​ប៉ាគីស្ថាន ប្រទេសផ្សេងទៀត ដែល​នៅ​ក្បែរ​នោះ ក៏​បាន​នាំគ្នា​ប្រកាស​ឯករាជ្យ​​​ពី​អង់គ្លេស​ជា​បន្តបន្ទាប់​ដែរ គឺ​​ភូមា ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​លោក​អ៊ុងសាន (ឪពុក​របស់​លោកស្រី​អ៊ុងសាន ស៊ូជី) បាន​ចរចា​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៨ ស្រីលង្កា​ ទទួល​ឯករាជ្យ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៨ និង​ម៉ាឡេស៊ី ទទួល​ឯករាជ្យ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៥៧។

ក៏ប៉ុន្តែ ខុសពី​ប្រទេស​ផ្សេងៗ​ទៀត ដែល​ដំណើរការ​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​​ត្រូវ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយ​សន្តិវិធី ម៉ាឡេស៊ី​បាន​ឆ្លងកាត់​សង្រ្គាម​បង្ហូរឈាម​ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ទម្រាំ​តែ​បាន​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស នេះ​ក៏ដោយសារ​តែ​នៅ​ក្នុង​ចលនា​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ម៉ាឡេស៊ី​មាន​ឡូកឡំ​ជាមួយ​ចលនា​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត​ស្និទ្ធ​នឹង​ចិន ហើយ​អង់គ្លេស​មិនចង់​ឲ្យ​ម៉ាឡេស៊ី​ឯករាជ្យ​ត្រូវ​ធ្លាក់​ក្រោម​ការគ្រប់គ្រង​របស់​ពួក​កុម្មុយនិស្ត។ ទាល់តែ​បាន​វាយ​បំបាក់​កម្លាំង​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត​បាន​ហើយ ទើប​អង់គ្លេស​សម្រេច​ប្រគល់​ឯករាជ្យ​ទៅ​ឲ្យ​ម៉ាឡេស៊ី។ ក៏ប៉ុន្តែ ៨ឆ្នាំ​ក្រោយ​​ពី​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស សិង្ហបុរី ដែល​ពីមុន​​ស្ថិត​ក្នុង​រដ្ឋ​សហព័ន្ធម៉ាឡេស៊ី បាន​ផ្តាច់ខ្លួន​ទៅ​​បង្កើត​ជា​ប្រទេស​ឯករាជ្យ​ដាច់តែឯង ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៥ ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​លោក​ លី ក្វានយូ៕ គិតត្រឹម​ឆ្នាំ​១៩៤៥ មហាអំណាច​អាណានិគម​នៅ​អឺរ៉ុប ជាពិសេស បារាំង និង​អង់គ្លេស កាន់កាប់​ដែនដី​ប្រមាណ​ជា​ពាក់កណ្តាល​ពិភពលោក​ទាំងមូល។ ប្រទេស​ភាគច្រើន នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាហ្វ្រិក និង​អាស៊ី​ត្រូវ​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​កាន់កាប់​របស់​មហាអំណាច​អាណានិគម​អឺរ៉ុប។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ក្រោយ​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២ ប្រទេស​ដែល​​ស្ថិតក្រោម​អាណានិគម​​​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​ម្តងមួយៗ ហើយ​​ដែនដី​អាណានិគម​នៅ​ទូទាំង​ពិភពលោក​​​ក៏​ត្រូវ​រួញតូច​បន្តិចម្តងៗ។

ការ​រំសាយ​ដែនដី​អាណានិគម នៅ​ក្រោយ​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២​បាន​កើតមាន​ឡើង ដោយមក​ពី​មូលហេតុ​ច្រើន​យ៉ាង។

មូលហេតុ​សំខាន់​ទីមួយ គឺ​ធ្លាក់​ចុះ​ទន់ខ្សោយ​​នៃ​​ប្រទេស​មហាអំណាច​អាណានិគម គឺ​បារាំង និង​អង់គ្លេស ដែល​​ត្រូវ​ទទួល​រងនូវ​ការ​ខូចខាត​យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ​ដោយសារ​សង្រ្គាម។ ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា មហាអំណាច​ធំៗ​ពីរ​ដែល​ងើបមុខថ្មី គឺ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក និង​សហភាព​សូវៀត ​ដែលជា​​អ្នក​ឈ្នះ​សង្រ្គាម​លោក​ដែរ​នោះ សុទ្ធសឹង​ជា​ប្រទេស​ដែល​មាននិន្នាការ​ប្រឆាំង​នឹង​អាណានិគម។ គេ​មិន​ត្រូវ​ភ្លេច​ទេ​ថា សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ខ្លួនឯង​ផ្ទាល់​ក៏​​​មាន​ដើម​កំណើត​ដំបូង​​ចេញ​ពី​ការ​តស៊ូ​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ពី​ចក្រភព​អង់គ្លេស​ដែរ កាល​ពី​ឆ្នាំ​១៧៧៤។

លើសពីនេះ​ទៅទៀត នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សង្រ្គាមលោកលើកទី២ បារាំង និង​អង់គ្លេស​ សុទ្ធតែ​ត្រូវការ​ជំនួយ​ពី​កងកម្លាំង​តាម​បណ្តា​ប្រទេស​ស្ថិត​ក្រោម​អាណានិគម ដើម្បី​ជួយចម្បាំង​ទល់​នឹង​កងទ័ព​អាល្លឺម៉ង់ និង​ជប៉ុន ហើយ​ជាថ្នូរ​នឹង​ជំនួយ​នេះ​បារាំង និង​អង់គ្លេស​​បាន​នាំគ្នា​សន្យាថា​នឹង​ផ្តល់​សិទ្ធិសេរីភាព ស្វ័យភាព ឬ​ឯករាជ្យ​​​ដល់​បណ្តា​ប្រទេស​ដែល​ស្ថិត​ក្រោម​អាណា​និគម​របស់​ពួកគេ។ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២​នេះ ចលនា​ជាតិនិយម​ក៏​បាន​រីកដុះដាល​យ៉ាង​ខ្លាំង​ដែរ នៅ​តាម​បណ្តា​ប្រទេស​ស្ថិត​ក្រោម​អាណានិគម។

នៅ​ឆ្នាំ១៩៤៥ ភ្លាមៗ​ក្រោយ​ពី​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២​ត្រូវ​បញ្ចប់ អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ត្រូវ​បាន​បង្កើតឡើង ហើយ​នៅ​ក្នុង​ធម្មនុញ្ញ ដែល​ជា​ច្បាប់​កំពូល​របស់​អ.ស.ប មាន​ចែង​នូវ​គោលការណ៍​ដ៏​សំខាន់​មួយ គឺ​ការ​ផ្តល់​​សិទ្ធិដល់​គ្រប់ប្រជាជន​ទាំងអស់​នៅលើ​ពិភពលោក ក្នុងការ​កំណត់​ជោគវាសនា​ដោយ​ខ្លួនឯង។ ចំណុច​នេះ​ហើយ ដែល​ជា​គោលការណ៍​ជា​មូលដ្ឋាន ក្នុង​ដំណើរការ​រំសាយ​អាណានិគម។

    ផលវិបាក​ដែល​បន្សល់ទុក​ដោយ​សង្រ្គាមលោក​លើកទី២
    ការ​ដាក់​អាណាព្យាបាល​បារាំង​នៅ​កម្ពុជា​នៅ​ឆ្នាំ១៨៦៣
    ការ​ប្រកួតប្រជែង​ដណ្តើម​ដែនដី​អាណានិគម​រវាង​មហាអំណាច​អឺរ៉ុប
    ចក្រភព​ជប៉ុន៖ ​មហាអំណាច​អាណានិគម​អាស៊ី​តែមួយ​គត់​នៅ​ដើម​សតវត្សរ៍​ទី២០
    អាមេរិក៖ ​ដំណើរ​ឆ្ពោះទៅ​ការ​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស

   1
   2
   3
   4
   5

ក៏ប៉ុន្តែ ដំណើរការ​នៃ​ការ​រំសាយ​អាណានិគម​នេះ​មិនមែន​កើតឡើង​ដូចគ្នា​នៅ​គ្រប់​ទីកន្លែង​នោះទេ។ ​ប្រទេស​ខ្លះ​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​​ដោយ​សន្តិវិធី តាមរយៈ​ការ​ចរចា ចំណែក​ឯ​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀត​​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​តាមរយៈ​ការ​ធ្វើ​សង្រ្គាម​បង្ហូរឈាម។ ស្ថានភាព​នៅ​ក្រោយ​ពេល​ទទួល​ឯករាជ្យ​ក៏​​មិនដូចគ្នា​នៅ​គ្រប់​ទីកន្លែង​នោះដែរ ដោយ​ប្រទេស​ខ្លះ​​​បង្កើត​បាន​នូវរដ្ឋាភិបាល​ ដែល​មាន​ស្ថិរភាព​ភ្លាមៗ​ក្រោយ​ពី​ទទួលបាន​ឯករាជ្យ​ ចំណែក​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀត ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល​រាប់​ទសវត្សរ៍។ ប្រទេស​ខ្លះ​បង្កើត​​បានជា​របបដឹកនាំ​តាមបែប​ប្រជាធិបតេយ្យ ចំណែក​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀត ស្ថិត​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​ដោយ​របបសឹក ឬ​របបផ្តាច់ការ​ស៊ីវិល​ អស់រយៈពេល​រាប់សិបឆ្នាំ។

នៅ​ក្រោយ​​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២​ត្រូវ​បញ្ចប់ លោក Clement Attlee ដែល​បាន​ឡើង​មក​កាន់តំណែង​ជា​នាយករដ្ឋមន្រ្តី​អង់គ្លេស​ជំនួស​លោក Winston Churchill កាល​ពី​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩៤៥ ប្រកាន់​យក​នូវ​នយោបាយ​មួយ​ថា អង់គ្លេស​គួរតែ​ផ្តោត​អាទិភាព​លើ​ការ​ស្តារ​ប្រទេស​ចេញ​ពី​ផេះផង់​នៃ​សង្រ្គាម ជាជាង​ចំណាយកម្លាំង​​លើ​ការ​ប្រឹងប្រែង​រក្សា​ដែនដី​អាណានិគម។ អង់គ្លេស​ដែល​ដឹងខ្លួន​ថា​ការប្រគល់​ឯករាជ្យ​ទៅ​ឲ្យ​ឥណ្ឌា គឺ​ជា​រឿង​ដែល​ចៀស​មិនរួច ​ក៏​បាន​បើក​កិច្ចចរចា​ជាមួយ​រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌា រហូត​ឈាន​ទៅ​ចេញ​ច្បាប់​មួយ នៅ​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩៤៧ ដែល​ចែង​ពី​ការ​ផ្តល់​ឯករាជ្យ​ដល់​ឥណ្ឌា។

ក្រោយ​ពី​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​កាន់កាប់​របស់​អង់គ្លេស​អស់រយៈពេល​ជាង​២០០ឆ្នាំ (១៦១២-១៩៤៧) ឥណ្ឌា​ក៏​ទទួល​បាន​ឯករាជ្យ​យ៉ាង​ពេញលេញ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការ​បាក់បែក​គ្នា រវាង​អ្នក​កាន់​សាសនា​ហិណ្ឌូ និង​អ្នក​កាន់​សាសនា​អ៊ីស្លាម ក៏​បាន​ធ្វើឲ្យ​ឥណ្ឌា​ត្រូវពុះចែក​ជា​ប្រទេស​ពីរ​​ដាច់ពី​គ្នា គឺ​​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​បច្ចុប្បន្ន ដែល​ប្រជាជន​ភាគច្រើន​ជា​អ្នក​កាន់​សាសនា​ហិណ្ឌូ និង​ប៉ាគីស្ថាន​ ដែល​ប្រជាជន​ភាគច្រើន ជា​អ្នក​កាន់​សាសនា​អ៊ីស្លាម។ ក្រោយ​មក​ទៀត ប្រទេស​ប៉ាគីស្ថាន​ក៏​ត្រូវ​បាក់បែក​គ្នា​ជា​ពីរ​ដែរ ដោយ​ប៉ាគីស្ថាន​ខាង​កើត​បាន​ផ្តាច់ខ្លួន​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧១ បង្កើត​ជា​ប្រទេស​ឯករាជ្យ​ថ្មី​មួយ គឺ​បង់ក្លាដែស។

ជារួម គេសង្កេតឃើញ​ថា ឯករាជ្យ​របស់​ឥណ្ឌា​ពី​ក្រោម​នឹម​អាណានិគម​អង់គ្លេស​​បាន​មក​ដោយ​គ្មាន​សង្រ្គាម​បង្ហូរ​ឈាម ក៏ប៉ុន្តែ គឺ​នៅ​ក្រោយ​ពេល​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ ដែល​សង្រ្គាម​ត្រូវ​ផ្ទុះឡើង គឺ​សង្រ្គាម​​ នៅពេល​បង់ក្លាដែស​ទាមទារ​ផ្តាច់ខ្លួន​ពី​ប៉ាគីស្ថាន និង​​សង្រ្គាម​រហូតដល់​ទៅ ៤លើក រវាង​ឥណ្ឌា និង​ប៉ាគីស្ថាន ដែល​កើតចេញ​ពី​​ជម្លោះ​ដណ្តើម​ទឹកដី​គ្នា នៅ​តំបន់​កាស្មៀរ។ ជម្លោះ ដែល​នៅ​បន្ត​កើតមាន​រហូត​មក​ទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។

បើ​និយាយ​អំពី​ស្ថានភាព​នយោបាយ​វិញ គេ​សង្កេតឃើញ​ថា នៅ​ក្រោយ​ពី​ទទួល​បាន​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស ឥណ្ឌា​​បាន​បង្កើត​ជា​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង​ប្រព័ន្ធដឹកនាំ​តាមបែប​ប្រជាធិបតេយ្យ ព្រមទាំង​មាន​ស្ថិរភាព​នយោបាយ​ជាប់​ជា​ប្រចាំ។ ផ្ទុយទៅវិញ ប៉ាគីស្ថាន​​តែងតែ​ឆ្លងកាត់​នូវ​​ការ​ដឹកនាំ​តាមបែប​របបសឹកផ្តាច់ការ ការ​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​ដណ្តើម​អំណាច​គ្នា និង​អស្ថិរភាព​នយោបាយ​រហូត​មក​ទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។

ការដកខ្លួនថយ​របស់​អង់គ្លេស​ពី​ឥណ្ឌា គឺ​ជា​ចំណុច​ចាប់ផ្តើម​មួយ ដែល​បើក​ផ្លូវ​នាំ​ទៅ​រក​ការ​រំលាយ​បន្តិចម្តងៗ​នៃ​ដែនដី​ចក្រភព​អង់គ្លេស នៅ​លើ​ពិភពលោក។ ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​ពី​អង់គ្លេស​បាន​ប្រគល់​ឯករាជ្យ​ឲ្យ​​ឥណ្ឌា និង​ប៉ាគីស្ថាន ប្រទេសផ្សេងទៀត ដែល​នៅ​ក្បែរ​នោះ ក៏​បាន​នាំគ្នា​ប្រកាស​ឯករាជ្យ​​​ពី​អង់គ្លេស​ជា​បន្តបន្ទាប់​ដែរ គឺ​​ភូមា ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​លោក​អ៊ុងសាន (ឪពុក​របស់​លោកស្រី​អ៊ុងសាន ស៊ូជី) បាន​ចរចា​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៨ ស្រីលង្កា​ ទទួល​ឯករាជ្យ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៨ និង​ម៉ាឡេស៊ី ទទួល​ឯករាជ្យ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៥៧។

ក៏ប៉ុន្តែ ខុសពី​ប្រទេស​ផ្សេងៗ​ទៀត ដែល​ដំណើរការ​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​​ត្រូវ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយ​សន្តិវិធី ម៉ាឡេស៊ី​បាន​ឆ្លងកាត់​សង្រ្គាម​បង្ហូរឈាម​ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ទម្រាំ​តែ​បាន​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស នេះ​ក៏ដោយសារ​តែ​នៅ​ក្នុង​ចលនា​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ម៉ាឡេស៊ី​មាន​ឡូកឡំ​ជាមួយ​ចលនា​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត​ស្និទ្ធ​នឹង​ចិន ហើយ​អង់គ្លេស​មិនចង់​ឲ្យ​ម៉ាឡេស៊ី​ឯករាជ្យ​ត្រូវ​ធ្លាក់​ក្រោម​ការគ្រប់គ្រង​របស់​ពួក​កុម្មុយនិស្ត។ ទាល់តែ​បាន​វាយ​បំបាក់​កម្លាំង​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត​បាន​ហើយ ទើប​អង់គ្លេស​សម្រេច​ប្រគល់​ឯករាជ្យ​ទៅ​ឲ្យ​ម៉ាឡេស៊ី។ ក៏ប៉ុន្តែ ៨ឆ្នាំ​ក្រោយ​​ពី​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស សិង្ហបុរី ដែល​ពីមុន​​ស្ថិត​ក្នុង​រដ្ឋ​សហព័ន្ធម៉ាឡេស៊ី បាន​ផ្តាច់ខ្លួន​ទៅ​​បង្កើត​ជា​ប្រទេស​ឯករាជ្យ​ដាច់តែឯង ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៥ ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​លោក​ លី ក្វានយូ៕ គិតត្រឹម​ឆ្នាំ​១៩៤៥ មហាអំណាច​អាណានិគម​នៅ​អឺរ៉ុប ជាពិសេស បារាំង និង​អង់គ្លេស កាន់កាប់​ដែនដី​ប្រមាណ​ជា​ពាក់កណ្តាល​ពិភពលោក​ទាំងមូល។ ប្រទេស​ភាគច្រើន នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាហ្វ្រិក និង​អាស៊ី​ត្រូវ​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​កាន់កាប់​របស់​មហាអំណាច​អាណានិគម​អឺរ៉ុប។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ក្រោយ​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២ ប្រទេស​ដែល​​ស្ថិតក្រោម​អាណានិគម​​​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​ម្តងមួយៗ ហើយ​​ដែនដី​អាណានិគម​នៅ​ទូទាំង​ពិភពលោក​​​ក៏​ត្រូវ​រួញតូច​បន្តិចម្តងៗ។

ការ​រំសាយ​ដែនដី​អាណានិគម នៅ​ក្រោយ​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២​បាន​កើតមាន​ឡើង ដោយមក​ពី​មូលហេតុ​ច្រើន​យ៉ាង។

មូលហេតុ​សំខាន់​ទីមួយ គឺ​ធ្លាក់​ចុះ​ទន់ខ្សោយ​​នៃ​​ប្រទេស​មហាអំណាច​អាណានិគម គឺ​បារាំង និង​អង់គ្លេស ដែល​​ត្រូវ​ទទួល​រងនូវ​ការ​ខូចខាត​យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ​ដោយសារ​សង្រ្គាម។ ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា មហាអំណាច​ធំៗ​ពីរ​ដែល​ងើបមុខថ្មី គឺ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក និង​សហភាព​សូវៀត ​ដែលជា​​អ្នក​ឈ្នះ​សង្រ្គាម​លោក​ដែរ​នោះ សុទ្ធសឹង​ជា​ប្រទេស​ដែល​មាននិន្នាការ​ប្រឆាំង​នឹង​អាណានិគម។ គេ​មិន​ត្រូវ​ភ្លេច​ទេ​ថា សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ខ្លួនឯង​ផ្ទាល់​ក៏​​​មាន​ដើម​កំណើត​ដំបូង​​ចេញ​ពី​ការ​តស៊ូ​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ពី​ចក្រភព​អង់គ្លេស​ដែរ កាល​ពី​ឆ្នាំ​១៧៧៤។

លើសពីនេះ​ទៅទៀត នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សង្រ្គាមលោកលើកទី២ បារាំង និង​អង់គ្លេស​ សុទ្ធតែ​ត្រូវការ​ជំនួយ​ពី​កងកម្លាំង​តាម​បណ្តា​ប្រទេស​ស្ថិត​ក្រោម​អាណានិគម ដើម្បី​ជួយចម្បាំង​ទល់​នឹង​កងទ័ព​អាល្លឺម៉ង់ និង​ជប៉ុន ហើយ​ជាថ្នូរ​នឹង​ជំនួយ​នេះ​បារាំង និង​អង់គ្លេស​​បាន​នាំគ្នា​សន្យាថា​នឹង​ផ្តល់​សិទ្ធិសេរីភាព ស្វ័យភាព ឬ​ឯករាជ្យ​​​ដល់​បណ្តា​ប្រទេស​ដែល​ស្ថិត​ក្រោម​អាណា​និគម​របស់​ពួកគេ។ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២​នេះ ចលនា​ជាតិនិយម​ក៏​បាន​រីកដុះដាល​យ៉ាង​ខ្លាំង​ដែរ នៅ​តាម​បណ្តា​ប្រទេស​ស្ថិត​ក្រោម​អាណានិគម។

នៅ​ឆ្នាំ១៩៤៥ ភ្លាមៗ​ក្រោយ​ពី​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២​ត្រូវ​បញ្ចប់ អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ត្រូវ​បាន​បង្កើតឡើង ហើយ​នៅ​ក្នុង​ធម្មនុញ្ញ ដែល​ជា​ច្បាប់​កំពូល​របស់​អ.ស.ប មាន​ចែង​នូវ​គោលការណ៍​ដ៏​សំខាន់​មួយ គឺ​ការ​ផ្តល់​​សិទ្ធិដល់​គ្រប់ប្រជាជន​ទាំងអស់​នៅលើ​ពិភពលោក ក្នុងការ​កំណត់​ជោគវាសនា​ដោយ​ខ្លួនឯង។ ចំណុច​នេះ​ហើយ ដែល​ជា​គោលការណ៍​ជា​មូលដ្ឋាន ក្នុង​ដំណើរការ​រំសាយ​អាណានិគម។

    ផលវិបាក​ដែល​បន្សល់ទុក​ដោយ​សង្រ្គាមលោក​លើកទី២
    ការ​ដាក់​អាណាព្យាបាល​បារាំង​នៅ​កម្ពុជា​នៅ​ឆ្នាំ១៨៦៣
    ការ​ប្រកួតប្រជែង​ដណ្តើម​ដែនដី​អាណានិគម​រវាង​មហាអំណាច​អឺរ៉ុប
    ចក្រភព​ជប៉ុន៖ ​មហាអំណាច​អាណានិគម​អាស៊ី​តែមួយ​គត់​នៅ​ដើម​សតវត្សរ៍​ទី២០
    អាមេរិក៖ ​ដំណើរ​ឆ្ពោះទៅ​ការ​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស

   1
   2
   3
   4
   5

ក៏ប៉ុន្តែ ដំណើរការ​នៃ​ការ​រំសាយ​អាណានិគម​នេះ​មិនមែន​កើតឡើង​ដូចគ្នា​នៅ​គ្រប់​ទីកន្លែង​នោះទេ។ ​ប្រទេស​ខ្លះ​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​​ដោយ​សន្តិវិធី តាមរយៈ​ការ​ចរចា ចំណែក​ឯ​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀត​​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​តាមរយៈ​ការ​ធ្វើ​សង្រ្គាម​បង្ហូរឈាម។ ស្ថានភាព​នៅ​ក្រោយ​ពេល​ទទួល​ឯករាជ្យ​ក៏​​មិនដូចគ្នា​នៅ​គ្រប់​ទីកន្លែង​នោះដែរ ដោយ​ប្រទេស​ខ្លះ​​​បង្កើត​បាន​នូវរដ្ឋាភិបាល​ ដែល​មាន​ស្ថិរភាព​ភ្លាមៗ​ក្រោយ​ពី​ទទួលបាន​ឯករាជ្យ​ ចំណែក​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀត ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល​រាប់​ទសវត្សរ៍។ ប្រទេស​ខ្លះ​បង្កើត​​បានជា​របបដឹកនាំ​តាមបែប​ប្រជាធិបតេយ្យ ចំណែក​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀត ស្ថិត​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​ដោយ​របបសឹក ឬ​របបផ្តាច់ការ​ស៊ីវិល​ អស់រយៈពេល​រាប់សិបឆ្នាំ។

នៅ​ក្រោយ​​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២​ត្រូវ​បញ្ចប់ លោក Clement Attlee ដែល​បាន​ឡើង​មក​កាន់តំណែង​ជា​នាយករដ្ឋមន្រ្តី​អង់គ្លេស​ជំនួស​លោក Winston Churchill កាល​ពី​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩៤៥ ប្រកាន់​យក​នូវ​នយោបាយ​មួយ​ថា អង់គ្លេស​គួរតែ​ផ្តោត​អាទិភាព​លើ​ការ​ស្តារ​ប្រទេស​ចេញ​ពី​ផេះផង់​នៃ​សង្រ្គាម ជាជាង​ចំណាយកម្លាំង​​លើ​ការ​ប្រឹងប្រែង​រក្សា​ដែនដី​អាណានិគម។ អង់គ្លេស​ដែល​ដឹងខ្លួន​ថា​ការប្រគល់​ឯករាជ្យ​ទៅ​ឲ្យ​ឥណ្ឌា គឺ​ជា​រឿង​ដែល​ចៀស​មិនរួច ​ក៏​បាន​បើក​កិច្ចចរចា​ជាមួយ​រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌា រហូត​ឈាន​ទៅ​ចេញ​ច្បាប់​មួយ នៅ​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩៤៧ ដែល​ចែង​ពី​ការ​ផ្តល់​ឯករាជ្យ​ដល់​ឥណ្ឌា។

ក្រោយ​ពី​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​កាន់កាប់​របស់​អង់គ្លេស​អស់រយៈពេល​ជាង​២០០ឆ្នាំ (១៦១២-១៩៤៧) ឥណ្ឌា​ក៏​ទទួល​បាន​ឯករាជ្យ​យ៉ាង​ពេញលេញ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការ​បាក់បែក​គ្នា រវាង​អ្នក​កាន់​សាសនា​ហិណ្ឌូ និង​អ្នក​កាន់​សាសនា​អ៊ីស្លាម ក៏​បាន​ធ្វើឲ្យ​ឥណ្ឌា​ត្រូវពុះចែក​ជា​ប្រទេស​ពីរ​​ដាច់ពី​គ្នា គឺ​​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​បច្ចុប្បន្ន ដែល​ប្រជាជន​ភាគច្រើន​ជា​អ្នក​កាន់​សាសនា​ហិណ្ឌូ និង​ប៉ាគីស្ថាន​ ដែល​ប្រជាជន​ភាគច្រើន ជា​អ្នក​កាន់​សាសនា​អ៊ីស្លាម។ ក្រោយ​មក​ទៀត ប្រទេស​ប៉ាគីស្ថាន​ក៏​ត្រូវ​បាក់បែក​គ្នា​ជា​ពីរ​ដែរ ដោយ​ប៉ាគីស្ថាន​ខាង​កើត​បាន​ផ្តាច់ខ្លួន​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧១ បង្កើត​ជា​ប្រទេស​ឯករាជ្យ​ថ្មី​មួយ គឺ​បង់ក្លាដែស។

ជារួម គេសង្កេតឃើញ​ថា ឯករាជ្យ​របស់​ឥណ្ឌា​ពី​ក្រោម​នឹម​អាណានិគម​អង់គ្លេស​​បាន​មក​ដោយ​គ្មាន​សង្រ្គាម​បង្ហូរ​ឈាម ក៏ប៉ុន្តែ គឺ​នៅ​ក្រោយ​ពេល​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ ដែល​សង្រ្គាម​ត្រូវ​ផ្ទុះឡើង គឺ​សង្រ្គាម​​ នៅពេល​បង់ក្លាដែស​ទាមទារ​ផ្តាច់ខ្លួន​ពី​ប៉ាគីស្ថាន និង​​សង្រ្គាម​រហូតដល់​ទៅ ៤លើក រវាង​ឥណ្ឌា និង​ប៉ាគីស្ថាន ដែល​កើតចេញ​ពី​​ជម្លោះ​ដណ្តើម​ទឹកដី​គ្នា នៅ​តំបន់​កាស្មៀរ។ ជម្លោះ ដែល​នៅ​បន្ត​កើតមាន​រហូត​មក​ទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។

បើ​និយាយ​អំពី​ស្ថានភាព​នយោបាយ​វិញ គេ​សង្កេតឃើញ​ថា នៅ​ក្រោយ​ពី​ទទួល​បាន​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស ឥណ្ឌា​​បាន​បង្កើត​ជា​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង​ប្រព័ន្ធដឹកនាំ​តាមបែប​ប្រជាធិបតេយ្យ ព្រមទាំង​មាន​ស្ថិរភាព​នយោបាយ​ជាប់​ជា​ប្រចាំ។ ផ្ទុយទៅវិញ ប៉ាគីស្ថាន​​តែងតែ​ឆ្លងកាត់​នូវ​​ការ​ដឹកនាំ​តាមបែប​របបសឹកផ្តាច់ការ ការ​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​ដណ្តើម​អំណាច​គ្នា និង​អស្ថិរភាព​នយោបាយ​រហូត​មក​ទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។

ការដកខ្លួនថយ​របស់​អង់គ្លេស​ពី​ឥណ្ឌា គឺ​ជា​ចំណុច​ចាប់ផ្តើម​មួយ ដែល​បើក​ផ្លូវ​នាំ​ទៅ​រក​ការ​រំលាយ​បន្តិចម្តងៗ​នៃ​ដែនដី​ចក្រភព​អង់គ្លេស នៅ​លើ​ពិភពលោក។ ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​ពី​អង់គ្លេស​បាន​ប្រគល់​ឯករាជ្យ​ឲ្យ​​ឥណ្ឌា និង​ប៉ាគីស្ថាន ប្រទេសផ្សេងទៀត ដែល​នៅ​ក្បែរ​នោះ ក៏​បាន​នាំគ្នា​ប្រកាស​ឯករាជ្យ​​​ពី​អង់គ្លេស​ជា​បន្តបន្ទាប់​ដែរ គឺ​​ភូមា ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​លោក​អ៊ុងសាន (ឪពុក​របស់​លោកស្រី​អ៊ុងសាន ស៊ូជី) បាន​ចរចា​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៨ ស្រីលង្កា​ ទទួល​ឯករាជ្យ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៨ និង​ម៉ាឡេស៊ី ទទួល​ឯករាជ្យ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៥៧។

ក៏ប៉ុន្តែ ខុសពី​ប្រទេស​ផ្សេងៗ​ទៀត ដែល​ដំណើរការ​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​​ត្រូវ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយ​សន្តិវិធី ម៉ាឡេស៊ី​បាន​ឆ្លងកាត់​សង្រ្គាម​បង្ហូរឈាម​ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ទម្រាំ​តែ​បាន​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស នេះ​ក៏ដោយសារ​តែ​នៅ​ក្នុង​ចលនា​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ម៉ាឡេស៊ី​មាន​ឡូកឡំ​ជាមួយ​ចលនា​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត​ស្និទ្ធ​នឹង​ចិន ហើយ​អង់គ្លេស​មិនចង់​ឲ្យ​ម៉ាឡេស៊ី​ឯករាជ្យ​ត្រូវ​ធ្លាក់​ក្រោម​ការគ្រប់គ្រង​របស់​ពួក​កុម្មុយនិស្ត។ ទាល់តែ​បាន​វាយ​បំបាក់​កម្លាំង​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត​បាន​ហើយ ទើប​អង់គ្លេស​សម្រេច​ប្រគល់​ឯករាជ្យ​ទៅ​ឲ្យ​ម៉ាឡេស៊ី។ ក៏ប៉ុន្តែ ៨ឆ្នាំ​ក្រោយ​​ពី​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​ពី​អង់គ្លេស សិង្ហបុរី ដែល​ពីមុន​​ស្ថិត​ក្នុង​រដ្ឋ​សហព័ន្ធម៉ាឡេស៊ី បាន​ផ្តាច់ខ្លួន​ទៅ​​បង្កើត​ជា​ប្រទេស​ឯករាជ្យ​ដាច់តែឯង ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៥ ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​លោក​ លី ក្វានយូ៕

របប​​​ន​យោបាយ​នៃ​ប្រទេស​សិង្ហ​បុ​រី​

សិង្ហបុរី​ ជា​ប្រទេស​មួយ​មហា​រុងរឿង​ រុងរឿង​ជាង​គេ​បង្អស់​នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ និង​រុងរឿង​ ជាង​បណ្តា​ប្រទេស​បស្ចិម​លោក​ខ្លះ​ទៅ​ទៀត​។ យ៉ាង​ណា​មិញ​ រដ្ឋ​ដ៏​តូច​មួយ​នេះកាន់​អំណាច​ផ្តាច់ការ​ តែ​ជា​អំណាច​ផ្តាច់ការ​មួយ​ភ្លឺស្វាង​ ឲ្យ​តម្លៃ​ទៅ​លើ​យុត្តិធម៌​សង្គម​ សន្តិសុខ​ ភាព​ថ្លៃថ្នូរ​និង​សុភមង្គល​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ។

នៅ​អាស៊ី​ សិង្ហ​បុរី​ជា​ប្រទេស​គំរូ​មួយ​ គំរូ​នៃ​វឌ្ឍនភាព​សេដ្ឋកិច្ច​ និង​គំរូ​នៃ​សន្តិសុខ​។ ក៏​ប៉ុន្តែ​ចំពោះ​បស្ចិម​លោក​ រដ្ឋ​ដ៏​តូច​មួយ​នេះ​កាន់​អំណាច​ផ្តាច់​ការ​ មិន​គោរព​សិទ្ធិ​មនុស្ស​ មាន​ឈ្មោះ​ជា​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​តែនៅ​លើ​ក្រដាស​។

តាម​ពិត​ទៅ​ តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៦៥​មក​ ឆ្នាំ​ដែល​សិង្ហបុរី​ផ្តាច់​ខ្លួន​ចេញ​ពី​សហពន្ធន៍​ម៉ាឡេស៊ី​ លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​និង​សេរី​កម្ម​នយោបាយ​ មិន​ដែល​ជា​អាទិភាព​ចម្បង​របស់​រដ្ឋាភិបាល ​ឡើយ​។ សម្រាប់លី គាន់យូ(Lee Kuan Yew) ដែល​ជា​បិតា​នៃ​វឌ្ឍនភាព​សិង្ហ​បុរី​ និង​ជា​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ពី​ឆ្នាំ​១៩៥៩​ដល់​ឆ្នាំ​១៩៩១​ អ្វី​ដែល​សំខាន់​ គឺ​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​សេដ្ឋកិច្ច​ និង ​សណ្តាប់​ធ្នាប់​សាធារណៈ​។ នៅ​ក្នុង​ន័យ​នេះ​ លី គាន់យូបាន​បង្កើត​និង​ពង្រឹង​ម៉ាស៊ីន​សន្តិសុខ​មួយ​ ដើម្បី​កាត់​បន្ថយ​ទាល់​តែ​អស់​រលីង​ ឥទ្ធិពល​នៃ​ពួក​ប្រឆាំង​ និង​ដើម្បី​ធ្វើ​ឲ្យ​គណបក្ស​របស់​លោក​ គឺ​បក្ស​សកម្មភាព​ប្រជាជន(People’s Action Party)​ មាន​អំណាច​ខ្លាំង​ផ្តាច់​មុខ​តែ​ឯង​ នៅ​លើ​ឆាក​នយោបាយ​នៃ​ប្រទេស​។

តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៥៩​មក​ បក្ស​សកម្មភាព​ប្រជាជន​ឈ្នះ​ឆ្នោត​រហូត​ ហើយ​ថែមទាំងបានកាន់​កាប់​អាសនៈទាំង​ស្រុង​នៅ​ក្នុង​សភា​ពី​ឆ្នាំ​១៩៦៥​ដល់​ឆ្នាំ​១៩៨១​ទៀតផង។ ដើម្បី​ឈ្នះ​ឆ្នោត​ និង​ដើម្បី​ក្តាប់​អំណាច​ទាំង​ស្រុង​បាន​ រដ្ឋា​ភិបាលរបស់លី គាន់យូ ប្រើ​​យុទ្ធសាស្រ្តនយោបាយ​បី​យ៉ាង​។ ម្យ៉ាង​គឺ​ការ​ពុះ​ចែក​មណ្ឌល​បោះឆ្នោត​ឡើង​វិញ​ ដើម្បី​រំសាយ​ដែន​អំណាច​របស់​បក្ស​ប្រឆាំង​។ ម្យ៉ាង​ទៀត​ គឺ​ការ​ប្រើ​ប្រាស់​ធនធាន​និង​ស្ថាប័ន​រដ្ឋ​ សម្រាប់​ប្រយោជន៍​នៃ​គណបក្ស​។ ម្យ៉ាង​ចុង​ក្រោយ​បង្អស់​ គឺ​ការ​ប្តឹង​ផ្តល់​ឡើង​តុលា​ការ​ ប្រឆាំង​នឹង​ពួក​អ្នក​ជំទាស់​ ក្នុង​បទបង្ខូច​កេរ្តិ៍​ឈ្មោះ​។

​លើស​ពី​នេះ​ទៅ​ទៀត​ រដ្ឋាភិបាលសិង្ហបុរី ក៏​ប្រើ​ច្បាប់ ដើម្បី​បិទ​មាត់​អ្នក​ជំទាស់​ដែរ​ នោះ​គឺ​ច្បាប់​ស្តី​ពី​សន្តិសុខ​ផ្ទៃ​ក្នុង​។ ច្បាប់​នេះ​អនុញ្ញាត​ ដោយ​មិន​ចាំ​បាច់​កាត់​ទោស​ ឱ្យ​ឃុំ​ខ្លួន​ជន​ណា​ក៏​ដោយ​ដែល​ជាប់​សង្ស័យ​ថា​បង្ក​វិទ្ធង្សនា​ និង​សកម្មភាព​កុម្មុយនិស្ត​។ ជាក់​ស្តែង​ នៅ​មុន​ពេល​បោះ​ឆ្នោត​ឆ្នាំ​១៩៦៨​ លី គាន់យូបាន​ប្រើ​ច្បាប់​សន្តិសុខ​ផ្ទៃ​ក្នុង​នេះ ដើម្បី​រុញ​ច្រាន​អ្នក​ដឹក​នាំ​បក្ស​ប្រឆាំង​ពីរ​នាក់​ចេញ​ពី​សង្វៀន​នយោបាយ​។ មែន​ទែន​ទៅ​ ច្បាប់​នេះ​ មិន​មែន​សំដៅ​ ទៅ​លើ​តែ​អ្នក​នយោបាយ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ​។ វា​ក៏​ជា​សម្ពាធ​មួយ​ដ៏​មាន​ប្រសិទ្ធិ​ភាព​ ដាក់​ទៅ​លើ​អ្នក​កាសែត​ អ្នក​ជំនួញ​ ឬ​ជន​ណា​ក៏​ដោយ​ ដែល​ហ៊ាន​រិះគន់​ក្រុម​គ្រួសារ​របស់​ លី គាន់យូ និង​ប្រព័ន្ធ​យោបាយ​ជា​សារវន្ត​របស់​ប្រទេស។

ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ​ មាន​គណ​បក្ស​នយោបាយ​ប្រឆាំង​ជា​ច្រើន និង​ការ​បោះឆ្នោត​ជាបន្ត​បន្ទាប់ បួន​ឬ​ប្រាំ​ឆ្នាំ​ម្តង នៅ​សិង្ហបុរី​។ ក៏​ប៉ុន្តែ​ តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៦៥​មក​ គ្មាន​បក្ស​ណា​មួយ​ អាច​យក​ឈ្នះ​ឬ​សង្ឃឹម​យក​ឈ្នះ​បក្សសកម្មភាព​ប្រជាជន​របស់​ លី គាន់យូបានឡើយ​។ មូល​ហេតុ​ គឺ​មក​ពី​រដ្ឋាភិបាលលី គាន់យូ ក្នុង​អតីតកាល​ និង​រដ្ឋាភិបាលនៃ​កូន​ប្រុស​របស់​គាត់ គឺលី សៀនឡុង(​Lee Hsien Long) ក្នុង​បច្ចុប្បន្នកាល​ បំបិទ​មាត់​គណបក្ស​ប្រឆាំង​និង​ធ្វើ​ទុក្ខ​បុក​ម្នេញ​បណ្តា​មេ​គណបក្ស​ប្រឆាំង។ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ រដ្ឋអំណាច​ក្តាប់​សឹង​ទាំង​ស្រុង​ មធ្យោបាយ​ឃោសនា​មហាជន​។ ទូរទស្សន៍​ វិទ្យុ​ និង​កាសែត​ សុទ្ធសឹង​ជា​កម្មសិទ្ធិ​របស់នាយក​រដ្ឋមន្រ្តី​ របស់រដ្ឋមន្រ្តី​ និងរបស់​ញាតិ​មិត្ត​សន្តាន​របស់​អ្នក​ដឹក​នាំ​ប្រទេស​។

ម៉្លោះ​ហើយ​ ការ​និយាយ​រិះគន់​រដ្ឋាភិបាល​ អាច​ចេញ​មក​ពី​សារពត៌មាន​បរទេស​មួយ​គត់​។ ដូចនេះ​ រដ្ឋាភិបាល​សិង្ហបុរី​ ធ្វើ​ទុក្ខ​បុកម្នេញ​សារពត៌មាន​បរទេសឡើយ​។ រដ្ឋ​សិង្ហបុរីប្តឹង​ផ្តល់​ឡើង​តុលាការ​ ប្រឆាំង​នឹង​កាសែត​ឬ​ទស្សនាវដ្តី​បរទេស​ណា​ដែល​ហ៊ាន​រិះ​គន់​ខ្លួន ហ៊ាន​រិះគន់​ក្រុម​គ្រួសារ​របស់​លី គាន់យូ​និង​ប្រព័ន្ធ​យោបាយ​ជា​សារវន្ត​របស់​ប្រទេស។

ជាក់​ស្តែង​ សារ​ពត៌មាន​ Time, Asian Wall Street Journal, Asiaweek, ឬ​ក៏​ Far Eastern Economic Review សុទ្ធ​តែ​ធ្លាប់​បាន​ប្រឈម​មុខ​នឹង​តុលាការ​សិង្ហបុរី​។ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​ ដើម្បី​ត្រួត​ពិនិត្យ​អត្ថបទ​នៃ​អ្នក​កាសែត​បរទេស​ទាំង​នេះ​បាន​ និង​ដើម្បី​ស្រួល​ធ្វើ​ការ​គាប​សង្កត់​ រដ្ឋា​ភិបាល​សិង្ហបុរី​ ទាម​ទារ​ឲ្យ​មធ្យោបាយ​ឃោសនា​មហាជន​បរទេស​ ដាក់​ប្រចាំ​នៅ​លើ​ទឹក​ដី​សិង្ហ​បុរី​ តំណាង​ឬ​អ្នក​ឆ្លើយឆ្លង​ពត៌មាន​ម្នាក់​យ៉ាង​តិច​ និង​ដាក់​លុយ​ច្រើន​ម៉ឺន​ដុល្លារ​ប្រចាំ​ទុក នៅ​ក្នុង​ធនាគារ​សិង្ហបុរី​។ ធ្វើ​ដូច​នេះ​ រដ្ឋាភិបាល​សិង្ហបុរី​អាច​ដក​ហូត​យក​ប្រាក់​សង​ជម្ងឺ​ចិត្ត​ភ្លាមៗ​ នៅ​ក្រោយ​ការ​ប្តឹង​ផ្តល់​ឈ្នះ​សារពត៌មាន​បរទេស​ទាំងអស់​នេះ​ម្តងៗ។

ដោយ​ឡែក​ ឱ្យតែដល់ពេល​បោះ​ឆ្នោត​ម្តង​ៗ​ រដ្ឋា​ភិបាល​ទិញសំឡេង​ឆ្នោត​ដោយ​ប្រយោល​ បាន​ន័យ​ថា​ នៅ​មុន​ពេល​បោះ​ឆ្នោត​ម្តងៗ រដ្ឋា​ភិបាល​ដ៏​ធូធារ​នៃ​ប្រទេស​អាស៊ី​មួយ​នេះ​តែងតែ​ចាត់​វិធានការ​សេដ្ឋកិច្ច​ផ្សេងៗ ដើម្បី​បង្កើន​ប្រាក់​ចំណូល​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ម្ចាស់​ឆ្នោត។ លើស​ពី​នេះទៅ​ទៀត​ គ្មាន​ទេ​ស្ថាប័ន​ឯករាជ្យ​ដើម្បី​ចាត់ចែង​និង​ត្រួត​ពិនិត្យ​មើលការ​បោះ​ឆ្នោត​។ គឺ​រដ្ឋាភិបាល​ជា​អ្នក​ចាត់ចែង​ទាំងអស់​។

នៅ​ពី​ក្រោយ​រដ្ឋាភិបាល​ដែល​ប្រសូត​ចេញ​ពី​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ម្តងៗ​ គឺ​ក្រុម​គ្រួសារ​លី គាន់យូតែ​ម្តង​ដែល​ជា​អ្នក​ក្តាប់​អំណាច​។ លី គាន់យូ​ដែល​ជា​ផ្លូវការ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មុខ​តំណែង​នាយក​រដ្ឋ​មន្ត្រីតាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៩១ និង​ដែល​មាន​អាយុ​៨៩​ឆ្នាំ​ទៅ​ហើយ​នៅ​បន្ត​មាន​ឥទ្ធិពល​ខ្លាំង​ក្លា​ទៅ​លើ​រដ្ឋាភិបាល​ត​ទៅ​ទៀត ក្នុង​ឋានៈ​ជា​Senior Minister និង​ក្រោយ​មក​ទៀត​ជា Minister Mentor រហូត​ដល់​ឆ្នាំ​២០១១។ បាន​ន័យ​ថា យោបល់​និង​ការ​ណែនាំ​របស់​លី គាន់យូ​ជា​ការ​មួយ​ចាំ​បាច់ សម្រាប់​រដ្ឋមន្ត្រី​នីមួយៗ។ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ បណ្តា​គណបក្ស​ប្រឆាំង​គោរព​ខ្លាំង​ណាស់ បិតា​នៃ​វឌ្ឍនភាព​សិង្ហបុរី​រូប​នេះ។

រី​ឯ លី សៀនឡុង កូន​ប្រុស​របស់​លី គាន់យូ​វិញ​ ជា​បច្ចុប្បន្ន​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​​។ ដូច​គ្នា​អ៊ីចឹង​ដែរ សមាជិក​ខ្លះ​នៃ​ក្រុម​គ្រួសារ​របស់​លី​ គាន់យូ​ ដឹកនាំ​ក្រុម​ហ៊ុន​រដ្ឋ​ធំៗ​មួយ​ចំនួន​ និង​មាន​តួនាទី​សំខាន់ៗ​នៅ​ក្នុង​សង្គម​សិង្ហបុរី។

និយាយ​រួម​ នៅ​លើ​ក្រដាស​ សិង្ហបុរី​ជា​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​អាស្រ័យ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ ដោយ​យក​គំរូ​តាម​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​នៃ​ប្រទេស​អង់គ្លេស​។ ក៏​ប៉ុន្តែ​ ការ​ពិត​ជាក់​ស្តែង​ រដ្ឋ​អាស៊ី​ដ៏​តូច​មួយ​នេះ ​កាន់​អំណាច​ផ្តាច់​ការ​សោះ​។ ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាល​ផ្តាច់ការ​សិង្ហបុរី នៅ​តែ​មាន​ប្រជាប្រិយ​ភាព​​ខ្ពស់ ទោះ​ជា​បាន​ក្តាប់​អំណាច​ជាង​៥០​ប្លាយ​ឆ្នាំ​កន្លង​មក​ហើយ​ក្តី។ នេះ​មិន​មែន​ជា​ការ​មួយ​ចៃដន្យ​ឡើយ។ ប្រជាប្រិយភាព​របស់​រដ្ឋអំណាច​អាស៊ី​ដ៏​មហា​រុងរឿង​មួយ​នេះ មាន​មូលដ្ឋាន​នៅ​លើ​កត្តា​ពីរ​សំខាន់​ៗ។

ទី​មួយ គឺ​ភាព​ទៀង​ត្រង់ បាន​ន័យ​ថា រដ្ឋាភិបាល​សិង្ហបុរី​ជា​ប្រទេស​ស្អាតស្អំ​គ្មាន​អំពើ​ពុករលួយ និង​ផ្តល់​តម្លៃ​ខ្ពស់​ទៅ​លើ​យុត្តិធម៌​សង្គម។ រី​ឯកត្តា​ទី​ពីរ​វិញ គឺ​ប្រសិទ្ធភាព​សេដ្ឋកិច្ច។

ដោយសារ​តែ​ចក្ខុនិមិត្ត​និង​សកម្មភាព​នយោបាយ​របស់ លី គាន់យូ ក្នុង​រយៈ​ពេល​ជាង​៥០​ឆ្នាំ​កន្លង​ទៅ​នេះ សិង្ហបុរី​បាន​ក្លាយ​ទៅ​ជា​នាគ​សេដ្ឋកិច្ច​មួយ​ដែល​ពិភពលោក​ច្រណែន​ឬ​កោត​សរសើរ។ ជ័យជំនះ​ដ៏​ធំធេង​នេះ​ ដែល​បាន​មក​ពី​អ្វី​ដែល​គេ​ហៅ​ថា ការ​អភិវឌ្ឍន៍​សេដ្ឋកិច្ច​បែប​ផ្តាច់​ការ គឺ​ជា​លទ្ធផល​នៃ​ការ​បណ្តុះ​បណ្តាល​ធនធាន​មនុស្ស អស់​រយៈ​ពេល​ជា​ច្រើន​ទសវត្សរ៍ ក្នុង​គោលដៅ​ស្រូប​យក​ចំណេះដឹង​និង​ចំណេះធ្វើ​ពី​បស្ចិម​លោក។ សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ សេដ្ឋកិច្ច​របស់​សិង្ហបុរី​មាន​មូលដ្ឋាន​នៅ​លើ​ឧស្សាហកម្ម​បច្ចេកវិជ្ជា​ឈាន​មុខ ដែល​ត្រូវ​បាន​សាង​សង់​ឡើង ដោយ​សារ​មូលធន​និង​បទ​ពិសោធន៍​របស់​ក្រុមហ៊ុន​បរទេស អ៊ឺរ៉ុប អាមេរិក ឬជប៉ុន។

ម្ល៉ោះហើយ សួរ​ថា​ ទោះ​ជា​គ្មាន​សេរីភាព​នយោបាយ​ និង​គ្មាន​សិទ្ធិ​បុគ្គល​ទូលំ​ទូលាយ​ តើ​ប្រជាជន​សិង្ហ​បុរី​ មាន​សុភមង្គល​ដែរ​ឬ​ទេ​? គេ​ត្រូវ​ដឹង​ថា​ ប្រជា​ពលរដ្ឋ​សិង្ហបុរី​មាន​កំរិត​ជីវភាព​ខ្ពស់​សឹង​គ្រាន់​បើ​ជាង​ប្រជាជន​បស្ចិម​លោក​ទៅ​ទៀត​។ សិង្ហបុរី​ឲ្យ​តម្លៃ​ទៅ​លើ​យុត្តិធម៌​សង្គម​ ត្រូវ​បាន​គេ​ទទួល​ស្គាល់​ថា​ ជា​ប្រទេស​ស្អាតស្អំ ​គ្មាន​អំពើ​ពុករលួយ​ ជា​ប្រទេស​ប្រកប​ដោយ​សន្តិសុខ​ខ្ពស់​។ ម៉្លោះ​ហើយ​ កម្រ​មាន​ណាស់​អ្នក​ដែល​ចង់​ចាកចេញ​ពី​សិង្ហបុរី ​ដើម្បី​ទៅ​រស់​នៅ​ប្រទេស​ផ្សេង​៕

សិង្ហបុរី៖ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ឬ​របប​ផ្តាច់ការ?

សិង្ហបុរី​ ជា​ប្រទេស​មួយ​មហា​រុងរឿង​ រុងរឿង​ជាង​គេ​បង្អស់​នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ និង​រុងរឿង​ ជាង​បណ្តា​ប្រទេស​បស្ចិម​លោក​ខ្លះ​ទៅ​ទៀត។

យ៉ាង​ណា​មិញ​ រដ្ឋ​ដ៏​តូច​មួយ​នេះ កាន់​អំណាច​ផ្តាច់ការ​ តែ​ជា​អំណាច​ផ្តាច់ការ​មួយ​ភ្លឺស្វាង​ ឲ្យ​តម្លៃ​ទៅ​លើ​យុត្តិធម៌​សង្គម​ សន្តិសុខ​ ភាព​ថ្លៃថ្នូរ​និង​សុភមង្គល​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ។

នៅ​អាស៊ី​ សិង្ហបុរី​ជា​ប្រទេស​គំរូ​មួយ​ គំរូ​នៃ​វឌ្ឍនភាព​សេដ្ឋកិច្ច​ និង​គំរូ​នៃ​សន្តិសុខ។ ក៏​ប៉ុន្តែ​ចំពោះ​បស្ចិមលោក​ រដ្ឋ​ដ៏​តូច​មួយ​នេះ​កាន់​អំណាច​ផ្តាច់​ការ​ មិន​គោរព​សិទ្ធិ​មនុស្ស​ មាន​ឈ្មោះ​ជា​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​តែនៅ​លើ​ក្រដាស។

តាម​ពិត​ទៅ​ តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៦៥​មក​ ឆ្នាំ​ដែល​សិង្ហបុរី​ផ្តាច់​ខ្លួន​ចេញ​ពី​សហព័ន្ធ​រួម​ម៉ាឡេស៊ី​ លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ ​និង​សេរីកម្ម​នយោបាយ​ មិន​ដែល​ជា​អាទិភាព​ចម្បង​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ឡើយ។ សម្រាប់ លី គាន់យូ (Lee Kuan Yew) ដែល​ជា​បិតា​នៃ​វឌ្ឍនភាព​សិង្ហបុរី​ និង​ជា​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ពី​ឆ្នាំ​១៩៥៩​ដល់​ឆ្នាំ​១៩៩០​ អ្វី​ដែល​សំខាន់​ គឺ​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​សេដ្ឋកិច្ច​ និង ​សណ្តាប់​ធ្នាប់​សាធារណៈ។ នៅ​ក្នុង​ន័យ​នេះ​ លី គាន់យូ បាន​បង្កើត​និង​ពង្រឹង​ម៉ាស៊ីន​សន្តិសុខ​មួយ​ ដើម្បី​កាត់​បន្ថយ​ទាល់​តែ​អស់​រលីង​ ឥទ្ធិពល​នៃ​ពួក​ប្រឆាំង​ និង​ដើម្បី​ធ្វើ​ឲ្យ​គណបក្ស​របស់​លោក​ គឺ​បក្ស​សកម្មភាព​ប្រជាជន​ មាន​អំណាច​ខ្លាំង​ផ្តាច់​មុខ​តែ​ឯង​ នៅ​លើ​ឆាក​នយោបាយ​នៃ​ប្រទេស។

តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៥៩​មក​ បក្ស​សកម្មភាព​ប្រជាជន​ឈ្នះ​ឆ្នោត​រហូត​ ហើយ​កាន់​កាប់​អាសនៈ​ទាំង​ស្រុង​នៅ​ក្នុង​សភា​ពី​ឆ្នាំ​១៩៦៥​ដល់​ឆ្នាំ​១៩៨១។ ដើម្បី​ឈ្នះ​ឆ្នោត​ និង​ដើម្បី​ក្តាប់​អំណាច​ទាំង​ស្រុង​បាន​ រដ្ឋាភិបាល​របស់ លី គាន់យូ ប្រើ​ស្នៀត​នយោបាយ​បី​យ៉ាង។ ម្យ៉ាង​គឺ​ការ​ពុះ​ចែក​មណ្ឌល​បោះឆ្នោត​ឡើង​វិញ​ ដើម្បី​រំសាយ​ដែន​អំណាច​របស់​បក្ស​ប្រឆាំង។ ម្យ៉ាង​ទៀត​ គឺ​ការ​ប្រើ​ប្រាស់​ធនធាន​និង​ស្ថាប័ន​រដ្ឋ​ សម្រាប់​ប្រយោជន៍​នៃ​គណបក្ស​។ ម្យ៉ាង​ចុង​ក្រោយ​បង្អស់​ គឺ​ការ​ប្តឹង​ផ្តល់​ឡើង​តុលា​ការ​ ប្រឆាំង​នឹង​ពួក​អ្នក​ជំទាស់​ ក្នុង​បទបង្ខូច​កេរ្តិ៍​ឈ្មោះ។

លើស​ពី​នេះ​ទៅ​ទៀត​ រដ្ឋាភិបាល​របស់ លី គាន់យូ ក៏​ប្រើ​ច្បាប់ ដើម្បី​បិទ​មាត់​អ្នក​ជំទាស់​ដែរ​ នោះ​គឺ​ច្បាប់​ស្តី​ពី​សន្តិសុខ​ផ្ទៃ​ក្នុង។ ច្បាប់​នេះ​អនុញ្ញាត​ ដោយ​មិន​ចាំ​បាច់​កាត់​ទោស​ ឱ្យ​ឃុំ​ខ្លួន​ជន​ណា​ក៏​ដោយ​ដែល​ជាប់​សង្ស័យ​ថា​បង្ក​វិទ្ធង្សនា​ និង​សកម្មភាព​កុម្មុយនិស្ត។ ជាក់​ស្តែង​ នៅ​មុន​ពេល​បោះ​ឆ្នោត​ឆ្នាំ​១៩៦៨​ លី គាន់យូ បាន​ប្រើ​ច្បាប់​សន្តិសុខ​ផ្ទៃ​ក្នុង​នេះ ដើម្បី​រុញ​ច្រាន​អ្នក​ដឹក​នាំ​បក្ស​ប្រឆាំង​ពីរ​នាក់​ចេញ​ពី​សង្វៀន​នយោបាយ។ មែន​ទែន​ទៅ​ ច្បាប់​នេះ​ មិន​មែន​សំដៅ​ ទៅ​លើ​តែ​អ្នក​នយោបាយ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ។ វា​ក៏​ជា​សម្ពាធ​មួយ​ដ៏​មាន​ប្រសិទ្ធិ​ភាព​ ដាក់​ទៅ​លើ​អ្នក​កាសែត​ អ្នក​ជំនួញ​ ឬ​ជន​ណា​ក៏​ដោយ​ ដែល​ហ៊ាន​រិះគន់​រដ្ឋាភិបាល។

ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ​ មាន​គណបក្ស​នយោបាយ​រហូត​ទៅ​ដល់​ជាង​៤០​ នៅ​សិង្ហបុរី។ ក៏​ប៉ុន្តែ​ តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៦៥​មក​ គ្មាន​បក្ស​ណា​មួយ​ អាច​យក​ឈ្នះ​ឬ​សង្ឃឹម​យក​ឈ្នះ​បក្ស សកម្មភាព​ប្រជាជន​របស់​ លី គាន់យូ ឡើយ។ មូល​ហេតុ​ គឺ​មក​ពី​រដ្ឋាភិបាល លី គាន់យូ ក្នុង​អតីតកាល​ និង​រដ្ឋាភិបាលនៃ​កូន​ប្រុស​របស់​គាត់ លី សៀនឡុង (​Lee Hsien Long) ក្នុង​បច្ចុប្បន្នកាល​ ក្តាប់​សឹង​ទាំង​ស្រុង​ មធ្យោបាយ​ឃោសនា​មហាជន។ ទូរទស្សន៍​ វិទ្យុ​ និង​កាសែត​ សុទ្ធសឹង​ជា​កម្មសិទ្ធិ​របស់នាយក​រដ្ឋមន្រ្តី​ របស់រដ្ឋមន្រ្តី​ និងរបស់​ញាតិ​មិត្ត​សន្តាន​របស់​អ្នក​ដឹក​នាំ​ប្រទេស។

ម៉្លោះ​ហើយ​ ការ​និយាយ​រិះគន់​រដ្ឋាភិបាល​ អាច​ចេញ​មក​ពី​សារពត៌មាន​បរទេស​មួយ​គត់។ ដូចនេះ​ រដ្ឋាភិបាល​សិង្ហបុរី​ ធ្វើ​ទុក្ខ​បុកម្នេញ​សារពត៌មាន​បរទេស​មិន​ស្វាង​ឡើយ។ រដ្ឋ​សិង្ហបុរី​ប្តឹង​ផ្តល់​ឡើង​តុលាការ​ ប្រឆាំង​នឹង​កាសែត​ឬ​ទស្សនាវដ្តី​បរទេស​ណា​ដែល​ហ៊ាន​រិះ​គន់​ខ្លួន។ ជាក់​ស្តែង​ សារ​ពត៌មាន​ Time, Asian Wall Street Journal, Asiaweek, ឬ​ក៏​ Far Eastern Economic Review សុទ្ធ​តែ​ធ្លាប់​បាន​ប្រឈម​មុខ​នឹង​តុលាការ​សិង្ហបុរី។ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​ ដើម្បី​ត្រួត​ពិនិត្យ​អត្ថបទ​នៃ​អ្នក​កាសែត​បរទេស​ទាំង​នេះ​បាន​ និង​ដើម្បី​ស្រួល​ធ្វើ​ការ​គាប​សង្កត់​ រដ្ឋា​ភិបាល​សិង្ហបុរី​ ទាម​ទារ​ឲ្យ​មធ្យោបាយ​ឃោសនា​មហាជន​បរទេស​ ដាក់​ប្រចាំ​នៅ​លើ​ទឹក​ដី​សិង្ហបុរី​ តំណាង​ឬ​អ្នក​ឆ្លើយឆ្លង​ពត៌មាន​ម្នាក់​យ៉ាង​តិច​ និង​ដាក់​លុយ​២០​ម៉ឺន​ដុល្លារ​ប្រចាំ​ទុក នៅ​ក្នុង​ធនាគារ​សិង្ហបុរី។ ធ្វើ​ដូច​នេះ​ រដ្ឋាភិបាល​សិង្ហបុរី​អាច​ដក​ហូត​យក​ប្រាក់​សង​ជម្ងឺ​ចិត្ត​ភ្លាមៗ​ នៅ​ក្រោយ​ការ​ប្តឹង​ផ្តល់​ឈ្នះ​សារពត៌មាន​បរទេស​ទាំងអស់​នេះ​ម្តងៗ។

ដោយ​ឡែក​ ពេល​បោះ​ឆ្នោត​ម្តងៗ​ រដ្ឋា​ភិបាល​ទិញសំឡេង​ឆ្នោត​ដោយ​ប្រយោល​ បាន​ន័យ​ថា​ រដ្ឋាភិបាល​ចែកចាយ​អំណោយ​ឲ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ។ ឧទាហរណ៍​នៅ​ឆ្នាំ​២០០១​ អាជ្ញាធរ​បាន​ចែក​ភាគហ៊ុន​ទីផ្សារ​ហាងឆេង​ឲ្យ​ដល់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ ដែល​បាន​នាំ​គ្នា​ទៅ​ដក​យក​លុយ​អំណោយ​នេះ​ ពី​ធនាគារ​ មួយ​ថ្ងៃ​មុន​ថ្ងៃ​បោះ​ឆ្នោត។ លើស​ពី​នេះទៅ​ទៀត​ គ្មាន​ទេ​ស្ថាប័ន​ឯករាជ្យ​ដើម្បី​ចាត់ចែង​និង​ត្រួត​ពិនិត្យ​មើលការ​បោះ​ឆ្នោត។ គឺ​រដ្ឋាភិបាល​ជា​អ្នក​ចាត់ចែង​ទាំងអស់។

ម្យ៉ាង​វិញ​ទៀត​ នៅ​ពី​ក្រោយ​រដ្ឋាភិបាល​ដែល​ប្រសូត​ចេញ​ពី​ការ​បោះ​ឆ្នោត​នេះ​ គឺ​ក្រុម​គ្រួសារ​ លី គាន់យូ តែ​ម្តង​ដែល​ជា​អ្នក​ក្តាប់​អំណាច។ លី គាន់យូ ដែល​ជា​ផ្លូវការ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មុខ​តំណែង​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៩០​នៅ​បន្ត​ទាញ​ខ្សែ​បង្ហៀរ​រដ្ឋាភិបាល​ត​ទៅ​ទៀត។ លី សៀនឡុង កូន​ប្រុស​គាត់​វិញ​ ជា​បច្ចុប្បន្ន​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី។ សមាជិក​ខ្លះ​នៃ​ក្រុម​គ្រួសារ​របស់ លី​ គាន់យូ​ ជា​ប្រធាន​អគ្គនាយក​នៃ​ក្រុមហ៊ុន​រដ្ឋ​ធំៗ​មួយ​ចំនួន​ ដូច​ជា​ក្រុមហ៊ុន​ Singapour Telecom ជា​ដើម។

និយាយ​រួម​ នៅ​លើ​ក្រដាស​ សិង្ហបុរី​ជា​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​អាស្រ័យ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ ដោយ​យក​គំរូ​តាម​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​នៃ​ប្រទេស​អង់គ្លេស។ ក៏​ប៉ុន្តែ​ ការ​ពិត​ជាក់​ស្តែង​ រដ្ឋ​ដ៏​តូចតែ​មហា​រុងរឿង​មួយ​នេះ​កាន់​អំណាច​ផ្តាច់ការ​សោះ។

សួរ​ថា​ ទោះ​ជា​គ្មាន​សេរីភាព​នយោបាយ​ និង​គ្មាន​សិទ្ធិ​បុគ្គល​ទូលំ​ទូលាយ​ តើ​ប្រជាជន​សិង្ហ​បុរី​ មាន​សុភមង្គល​ដែរ​ឬ​ទេ​? គេ​ត្រូវ​ដឹង​ថា​ ប្រជា​ពលរដ្ឋ​សិង្ហបុរី​មាន​កំរិត​ជីវភាព​ខ្ពស់​សឹង​គ្រាន់​បើ​ជាង​ប្រជាជន​បស្ចិម​លោក​ទៅ​ទៀត។ សិង្ហបុរី​ឲ្យ​តម្លៃ​ទៅ​លើ​យុត្តិធម៌​សង្គម​ ត្រូវ​បាន​គេ​ទទួល​ស្គាល់​ថា​ ជា​ប្រទេស​ស្អាតស្អំ​គ្មាន​អំពើ​ពុករលួយ​ ជា​ប្រទេស​ប្រកប​ដោយ​សន្តិសុខ​ខ្ពស់។ ម៉្លោះ​ហើយ​ កម្រ​មាន​ណាស់​អ្នក​ដែល​ចង់​ចាកចេញ​ពី​សិង្ហបុរី ​ដើម្បី​ទៅ​រស់​នៅ​ប្រទេស​ផ្សេង៕

ហេតុផល​នៅ​ពី​ក្រោយ​ភាព​ជោគជ័យ​នៃ​សង្គម​សិង្ហបុរី​

គិត​​មក​ទល់​​នឹង​​ពេល​​​​បច្ចុប្បន្ន​ សិង្ហបុរី​​មាន​​អាយុកាល​​ប្រមាណ​​ជាង​៥០​ឆ្នាំ​ទៅ​ហើយ​ ក្រោយ​​ពី​បុរី​កោះ​មួយ​​នេះ ​បាន​​ផ្តាច់​ខ្លួន​ចេញ​ពី​​ប្រទេស​​ម៉ាឡេស៊ី។ ​ត្រឹម​​រយៈ​ពេល​​មិន​ដល់​​​​បី​ជំនាន់​​មនុស្ស​ផង​ បុរី​រដ្ឋ​​​នេះ​​បាន​​អភិវឌ្ឍ​ខ្លួន​​ពី​ប្រទេស​តតិយលោក​ ឬ​ជា​ប្រទេស​មួយ​ក្នុង​​ចំណោម​ប្រទេស​ក្រីក្រ​បំផុត​​លើ​លោក​ មក​​ក្លាយ​​ជា​​ប្រទេស​​មួយ​​ក្នុង​​ចំណោម​​ប្រទេស​​ដែល​​មាន​​បំផុត​​ នា​ពេល​​បច្ចុប្បន្ន។​ តើ​​អ្វី​​ជា​ហេតុ​ផល​នៅ​ពីក្រោយ​​សម្រាប់​ការ​​ពន្យល់​ពី​​ភាព​ជោគជ័យ​​ដ៏​មិន​​គួរ​ឱ្យ​​ជឿ​នេះ?​

សម្រាប់​រដ្ឋបុរីកូនកោះតូច​មួយ ដែលត្រូវ​ប្រឈម​នឹង​កង្វះខាត​ធនធាន​ធម្មជាតិ និង​សូម្បី​​តែទឹកសាបសម្រាប់ប្រើប្រាស់ សាធារណៈ​រដ្ឋ​សិង្ហបុរីជាករណី​ប្រទេស​មួយ​ដែល​​សម្រេចបាន​ភាពជោគជ័យ​ដ៏​មិន​គួរ​ឱ្យ​ជឿ។ សិង្ហបុរីបច្ចុប្បន្ន ជាមជ្ឈមណ្ឌល​ហិរញ្ញវត្ថុ​ធំបំផុត​ទីបួន​របស់​ពិភពលោក ជាដែនទីមួយ​ដែល​មាន​​កំពង់ផែពាណិជ្ជកម្ម​​ដ៏មមាញឹកបំផុត ហើយ​ក៏ជា​ប្រទេស​អាស៊ីទីមួយ​ដែលមានមហាសេដ្ឋីច្រើនបំផុត​ធៀប​នឹងប្រជាជនសរុប និង​ជាប្រទេស​អាស៊ីតែមួយគត់ដែល​ទទួលបាន​ការវាយតម្លៃ​ខ្ពស់​​បំផុត​គឺចំណាត់ថ្នាក់ AAA ពីស្ថាប័នកំពូលៗ ទទួល​បន្ទុកវាយតម្លៃ​ចំណាត់​ថ្នាក់​ហានិភ័យ​លើប្រទេស​ក្នុង​​ពិភពលោក តួយ៉ាងស្ថាប័ន Standard & Poor's Moody's និង Fitch។​

​គេអាច​នឹង​បន្តរៀប​រាប់​ពី​បញ្ហាប្រឈមនានាក្នុង​ការអភិវឌ្ឍប្រទេស ឬក៏សមិទ្ធិផល​ជោគជ័យរបស់​សិង្ហបុរី ​ជាពិសេស​ក្នុង​វិស័យ​សេដ្ឋកិច្ច តាមរយៈ​សំណេរ​ជាសៀវភៅ​រាប់​សិប​ក្បាល ឬក៏​ជា​សុន្ទរកថារាប់សិបម៉ោង ក៏ប៉ុន្តែសំនួរ​ដែល​ត្រូវសួរ​រក​ហេតុ​រក​ផល​នៃកត្តា​ចម្បងៗនៅពីក្រោយភាពជោគជ័យទាំងនោះតែងតែស្ថិត​ជាអាទិភាព។

ប្រាកដណាស់ អាច​មាន​ហេតុផលច្រើន ដែល​អាច​ឆ្លើយបាន​ដោយមនុស្ស​ច្រើននាក់ មិនថាជាជនបរទេស ឬ​ជនជាតិ​សិង្ហបុរីខ្លួនឯងផ្ទាល់ តួយ៉ាង ពីអតីតបិតារដ្ឋ លោក លី ក្វាន់យូ តាមរយៈសៀវភៅរបស់គាត់ “From Third World to First: The Singapore ​Story - 1965-2000” ឬជាភាសាខ្មែរ “ពីប្រទេសតតិយលោក​ទៅកាន់​ប្រទេស​ទីមួយ៖ ប្រវត្តិរបស់សិង្ហបុរី ឆ្នាំ​១៩៦៥ ដល់​ ២០០០”។

ទោះជាយ៉ាងណា បើផ្អែកតាមបទសម្ភាសន៍មួយ ដោយសាកលវិទ្យា​ល័យ​ដ៏​ល្បី​ល្បាញ​​​​របស់ចិន សាកលវិទ្យាល័យ Fudan ​ជាមួយ លោក Kishore Mahbubani អតីត​ឯកអគ្គរដ្ឋទូតរបស់សិង្ហបុរីប្រចាំអង្គការសហប្រជាជាតិ និង​បច្ចុប្បន្ន​ជា​សាស្រ្ដាចារ្យ​​នៃ​សាកលវិទ្យាល័យជាតិសិង្ហបុរី ចម្លើយអាចសង្ខេបដូចខាងក្រោម។ នៅពេលដែលគេនិយាយដល់ ភាពជោគជ័យរបស់សិង្ហបុរី គេអាចគិត​ដល់​បន្សំ​ប៉ូល​បី​ គឺ “MPH”។

ប៉ូលទាំងបី​នេះ​ជារូបមន្តមួយ​ដែល​ប្រទេស​មួយ​អាច​នឹង​ជោគជ័យដូចជាសិង្ហបុរី នៅពេល​ដែល​ប្រទេស​នោះអនុវត្តវា។

ប៉ូលដំបូងតំណាងដោយអក្សរ “M” មានន័យស្មើនឹង “Meritocracy”។ នៅក្នុង​ភាសា​ក្រិក​បុរាណ ពាក្យថា “Meritocracy” មានឬសគល់ពីពាក្យ “Merito” ប្រែថា “ទេពកោសល្យ​ ឬក៏ភាពវៃឆ្លាត” ចំណែកឯពាក្យ “Cracy” ដែលប្រែមកថា “អំណាច”។ ពាក្យនេះសំដៅដល់គោលគំនិតមួយដែលយល់ថា “អំណាច ឬក៏ទំនុកចិត្ត ក្នុង​ការ​សម្រេចកិច្ច​ការចម្បងណាមួយ គួរតែត្រូវផ្តល់ទៅឱ្យបុគ្គលណា ដែលមានការ​ប៉ិន​ប្រសប់​ ឬក៏ភាពវៃឆ្លាតបំផុត។ ហើយ អំណាច ឬទំនុកចិត្តទាំងនោះ មិនគួរ​រារាំង​ដោយ​ក្របខ័ណ្ឌ ក្រុម បក្សពួក ពូជសាសន៍ ឋានៈសង្គម ភាពមានបាន ឬភាពក្រីក្រ​នៃ​បុគ្គលម្នាក់នោះទេ”។​ ក្នុង​ប្រទេស​សិង្ហបុរី រដ្ឋ​ជ្រើសរើស​មនុស្ស​ដែលពូកែ​បំផុត​ដើម្បី​ដឹកនាំប្រទេស ហើយមូលហេតុ​ដែល​ប្រទេស​តតិយលោក​បរាជ័យ គឺដោយ​សារ​ នៅពេល​ដែលប្រទេស​ទាំងនោះ​ជ្រើសរើសរដ្ឋមន្ដ្រីសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ពួក​គេ​ជ្រើសរើសតែបងប្អូនសាច់ញាតិរបស់ខ្លួន។

ប៉ូលទីពីរតំណាងដោយអក្សរ “P” មានន័យស្មើនឹង “Pragmatism” ប្រែមកថា ភាព​ជាក់​ស្ដែងនិយមដែលអាចអនុវត្តបាន។ ពាក្យនេះជាភាសាអង់គ្លេស ក៏ប៉ុន្តែ និយម​ន័យ​នៃពាក្យនេះត្រូវ​បាន​អនុវត្តបានយ៉ាងល្អដោយ មេដឹកនាំចិន លោក Deng Xiaoping ដែលយល់ថា មិនសំខាន់ថាឆ្មានោះស​ឬខ្មៅ សំខាន់​ថា​តើ​ឆ្មា​នោះ​ចាប់​កណ្តុរ​បានឬយ៉ាងណា។ ក្នុង​ករណីសិង្ហបុរី ដោយមិន​ប្រកាន់​និន្នាការ​មនោគមវិជ្ជា ឱ្យ​តែអាចអនុវត្តបាន ទាំងទ្រឹស្ដី​មូលធននិយម ឬ​ទ្រឹស្ដីសង្គមនិយម គឺ​សិង្ហបុរី​ផ្សែផ្សំ​គ្នា​អនុវត្ត​ឱ្យចេញជាប្រយោជន៍។

ប៉ូលចុងក្រោយ តំណាងដោយអក្សរ “H” ជាប៉ូលដ៏ពិបាកបំផុតក្នុង​ការអនុវត្ត។ អក្សរ “H” មានន័យថា “Honesty” សំដៅដល់ភាពស្មោះត្រង់​របស់មន្ដ្រីរដ្ឋាភិបាល។ ប្រទេស​តតិយលោក​ក្រីក្រទទួលរងបរាជ័យក្នុងការអភិវឌ្ឍដោយសារតែអំពើពុករលួយ។ មូលហេតុនេះហើយនៅពេល​ដែល​ លោក លី ក្វាន់យូ បាន​ក្លាយជា​នាយក​រដ្ឋមន្រ្ដី​របស់សិង្ហបុរី គាត់បានដាក់ពិន័យមិនត្រឹមតែមន្រ្ដីធម្មតា តែរហូតដល់​រដ្ឋមន្រ្តី​ជាន់​ខ្ពស់​ នៅពេល​ពួកគេទៅសម្រាកលំហែកាយជាមួយ​នឹងអ្នកជំនួញ។ ក្រោយពេល​ពួកគេត្រលប់មកវិញ ពួកគេត្រូវបានចាប់ខ្លួន ព្រោះថា អ្នក​ជំនួញ​ទាំង​នោះ​ជា​អ្នក​ចេញ​ចំណាយលើការសម្រាកលំហែកាយរបស់ពួកគេ ហើយនេះវា​ជា​ទម្រង់​នៃ​អំពើ​ពុក​រលួយ។ ដូច្នេះហើយ នៅពេលដែលអ្នក​ផ្សេង​ឃើញ ពួកគេនឹងមានការ​ប្រុងប្រយ័ត្ន​ លែងហ៊ានប្រព្រឹត្ត។

សរុបជារួម ការអនុវត្តបន្សំគ្នារវាង “Meritocracy” “Pragmatism” និង “Honesty” ឬ “MPH” គឺជារូបមន្ដសម្ងាត់នៃភាពជោគជ័យរបស់សិង្ហបុរី៕

សង្រ្គាម​កូរ៉េ ​(១៩៥០-១៩៥៣)៖ ​ដំណើរ​ដើមហេតុ

សង្រ្គាម​កូរ៉េ​បាន​ចាប់ផ្តើម​​ផ្ទុះឡើង​​ដំបូង​ជា​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល រវាង​កូរ៉េ​ខាង​ជើង និង​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយ​មក​ត្រូវ​រាលដាល​ទៅ​ជា​ជម្លោះ​ប្រដាប់​អាវុធ​អន្តរជាតិ ក្រោយ​ពី​សហរដ្ឋ​អាមេរិក និង​អ.ស.ប ចូល​ជួយ​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ហើយ​​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិត​ចិនចូល​ជួយ​កូរ៉េ​ខាង​ជើង។ សង្រ្គាម​កូរ៉េ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ពិភពលោក​ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​សង្រ្គាម​លោក​ជាលើកទី៣ ហើយ​បាន​នាំ​សង្រ្គាម​ត្រជាក់​ចេញ​ពី​អឺរ៉ុប ឆ្លង​ចូល​មក​ដល់​តំបន់​អាស៊ី។

កូរ៉េ ​គឺ​ជា​ប្រជាជាតិ​មួយ​ដែល​មាន​អត្តសញ្ញាណ​ជាតិ វប្បធម៌​ និង​ភាសា​ផ្ទាល់​ខ្លួន ព្រមទាំង​​មាន​អរិយធម៌​ដ៏​ចំណាស់​រាប់​ពាន់​ឆ្នាំ ក៏ប៉ុន្តែ កូរ៉េ​គឺ​ជា​ប្រទេស​ដ៏​អភ័ព្វ​មួយ ដែល​មាន​ទីតាំង​ភូមិសាស្រ្ត​ស្ថិត​នៅ​ចំកណ្តាល​​ប្រទេស​មហាអំណាច​ធំៗ​៣ គឺ​ចិន រុស្ស៊ី និង​ជប៉ុន ដែល​សុទ្ធតែ​មាន​មហិច្ឆតា​ចង់​លេប​ត្របាក់​យក​ទឹកដី​កូរ៉េ។ និយាយ​ឲ្យ​ចំ កូរ៉េ គឺ​ជា​កូនចៀម នៅ​ចំកណ្តាល​ហ្វូង​ចចក។

ចាប់តាំង​ពី​សតវត្សរ៍​ទី១​មុន​គ.ស កូរ៉េ​តែងតែ​ត្រូវ​បាន​នគរចិន​យក​ទៅ​​ត្រួតត្រា​​ជា​នគរ​ចំណុះ​​ជា​ញឹកញាប់ មុននឹង​ត្រូវ​ធ្លាក់​ក្នុងដៃ​ចក្រភព​ម៉ុងហ្គោល នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សតវត្សរ៍​ទី១៣គ.ស។ ក្រោយ​មក​ទៀត កូរ៉េ​ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​មហាអំណាច​ថ្មី​មួយ​ទៀត ដែល​ទើប​នឹង​លេចមុខ​ឡើង​នៅ​អាស៊ី គឺ​​​អាណាចក្រ​ជប៉ុន។ នៅ​ឯ​ទិស​ខាងជើង​ឯណោះវិញ មហាអំណាច​មួយ​ទៀត គឺ​រុស្ស៊ី ក៏​​មាន​មហិច្ឆតា​ចង់​ត្រួតត្រា​ឧបទ្វីប​​​កូរ៉េ​នេះ​​ដែរ ហើយ​ការ​ប្រជែង​គ្នា រវាង​រុស្ស៊ី និង​ជប៉ុន ក៏​ត្រូវ​ផ្ទុះ​​ទៅ​ជា​សង្រ្គាម ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩០៤។ ជប៉ុន​ដែល​ជា​អ្នក​ឈ្នះ​សង្រ្គាម​​ក៏​បាន​គ្រប់គ្រង​កូរ៉េ​ដោយ​ផ្តាច់មុខ​តែ​ម្នាក់​ឯង ព្រមទាំង​បាន​ដាក់​កូរ៉េ​ទាំងមូល​ឲ្យ​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​អាណានិគម​ជប៉ុន​ជា​ផ្លូវការ ចាប់តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩១០ រហូត​ដល់​ចប់​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៥។

    ចិន​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​ម៉ៅសេទុង​ក្រោយ​ជ័យជម្នះ​ឆ្នាំ​១៩៤៩
    ការ​ឡើងកាន់​អំណាច​នៃ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន ​ឆ្នាំ១៩៤៩
    សង្រ្គាមត្រជាក់៖ "វាំងននដែក" ​ខណ្ឌចែក​តំបន់​អឺរ៉ុប​ជា​ពីរ
    សង្រ្គាមត្រជាក់៖ ​៤ទសវត្សរ៍​នៃ​ការ​ប្រឈមមុខ​ដាក់គ្នា​រវាង​ប្លុក​សេរី​និង​ប្លុក​កុម្មុយនិស្ត
    សង្រ្គាម​ត្រជាក់៖ ដំណើរ​ដើមហេតុ

នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២ ជោគវាសនា​របស់​កូរ៉េ​ត្រូវ​បាន​​សហរដ្ឋ​អាមេរិក និង​សម្ព័ន្ធមិត្ត​ ដែល​ជា​គូសត្រូវ​នឹង​ជប៉ុន​លើក​យក​មក​ជជែក​ពិភាក្សា​គ្នា ហើយ​នៅ​ក្នុង​ជំនួប នៅ​ទីក្រុង​គែរ ប្រទេស​អេហ្ស៊ីប នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៣ អាមេរិក អង់គ្លេស និង​សាធារណរដ្ឋ​ចិន​​(ដឹកនាំ​ដោយ​ចាង កាយចៀក) បាន​ឯកភាព​គ្នា​ថា នៅ​ក្រោយ​ពេល​ដែល​គេ​យក​ឈ្នះ​លើ​ជប៉ុន​បាន​ហើយ គេ​នឹង​ដក​ហូត​ដែនដី​អាណានិគម​ទាំងអស់​ពីជប៉ុន​មកវិញ ដោយ​ក្នុង​នោះ ក៏​រួមមាន​​ទាំង​ដែនដី​ចិន និង​ឧបទ្វីប​កូរ៉េ​ផងដែរ។

នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៥ នៅ​ក្នុង​ពេល​ដែល​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២​កាន់តែ​ជិតឈាន​ចូល​ដល់​ទី​បញ្ចប់ សហរដ្ឋ​អាមេរិក ដែល​ពេលនោះ​កំពុងតែ​​ព្យាយាម​បញ្ចុះបញ្ចូល​ឲ្យ​សហភាព​សូវៀត​ចូល​ជួយ​ច្បាំង​ទល់​នឹង​ជប៉ុន​នៅ​​​អាស៊ី បាន​ព្រមព្រៀង​​ឲ្យ​ពុះចែក​ប្រទេស​កូរ៉េ​ជា​ពីរ​ផ្នែក នៅ​ត្រង់​ខ្សែស្រប​ទី៣៨ ដោយ​មួយផ្នែក​ខាងជើង​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​ត្រួតត្រា​របស់​សូវៀត និង​មួយផ្នែក​ខាង​ត្បូង​ស្ថិត​ក្រោម​ការត្រួតត្រា​របស់​អាមេរិក។

តាម​គម្រោង​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ការ​ពុះចែក​ប្រទេស​កូរ៉េ​ជា​ពីរផ្នែក​នេះ គ្រាន់តែ​​ជា​ការ​ខណ្ឌចែក​ជាលក្ខណៈ​រដ្ឋបាល ហើយ​ធ្វើឡើង​ជា​បណ្តោះ​អាសន្ន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ នៅ​ក្រោយ​ពេល​ដែល​គេ​យក​ជ័យជម្នះ​លើ​ជប៉ុន​បាន​ហើយ គេ​នឹង​រៀបចំ​ឲ្យ​​កូរ៉េ​បង្រួបបង្រួម​គ្នា​​ទៅ​ជា​ប្រទេស​តែមួយឡើងវិញ។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្តីសង្ឃឹម​នៃ​ការ​បង្រួបបង្រួម​គ្នា​នេះ​ត្រូវ​រលាយ​សាបសូន្យ នៅពេល​ដែល​​សហរដ្ឋ​អាមេរិក និង​សហភាព​សូវៀត​បាន​ប្រែក្លាយ​ទៅ​ជា​គូសត្រូវ​នឹង​គ្នា​ទៅវិញ នៅ​ក្នុង​សង្រ្គាម​ត្រជាក់។

នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៧ នៅ​ក្រោយ​ពេល​ដែលកិច្ចចរចា​លើ​ដំណោះស្រាយ​បង្រួមបង្រួម​ប្រទេស​កូរ៉េ​ត្រូវ​ជាប់គាំង​គ្មាន​ដំណោះស្រាយ សហរដ្ឋ​អាមេរិក​​ក៏​បាន​បញ្ជូន​សំណុំរឿង​នេះ​ទៅ​ឲ្យ​អ.ស.ប​ជា​អ្នក​ដោះស្រាយ។ តាមរយៈ​សេចក្តីសម្រេច​អនុម័ត នៅថ្ងៃ​ទី១៤ វិច្ឆិកា ១៩៤៧ អ.ស.ប​បាន​កំណត់​ឲ្យ​រៀបចំ​បោះឆ្នោត​ជាតិ​នៅ​ទូទាំង​ប្រទេស​កូរ៉េ (ទាំង​ខាង​ជើង និង​ខាង​ត្បូង) ដើម្បី​បង្កើត​រដ្ឋាភិបាល​​​បង្រួបបង្រួម​កូរ៉េ​ទាំងពីរ។ រីឯ​​​កងទ័ព​បរទេស​ទាំងអស់​ដែល​កំពុង​ឈរជើង​នៅ​លើ​ទឹកដី​កូរ៉េ​ត្រូវតែ​ដកចេញ​ទាំងអស់។​ ក៏ប៉ុន្តែ ដំណោះស្រាយ​នេះ​ត្រូវ​បាន​សហភាព​សូវៀត​ច្រានចោល។

នៅ​ខែ​ឧសភា ឆ្នាំ​១៩៤៨ ការបោះឆ្នោត​ជាតិ​ក្រោម​ការ​ត្រួតពិនិត្យ​របស់​អ.ស.ប​ក៏​ត្រូវបាន​គេ​រៀបចំ​ធ្វើឡើង ក៏ប៉ុន្តែ ដោយ​មាន​ការ​ជំទាស់​ពី​សហភាព​សូវៀត ការ​បោះឆ្នោត​នេះ​បាន​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​តែ​នៅ​ក្នុង​ទឹកដី​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ នៅ​ខែ​សីហា (ក្រោយ​ការ​បោះឆ្នោត​) រដ្ឋាភិបាលថ្មីមួយ​ត្រូវ​បាន​បង្កើតឡើង​នៅ​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ដែល​គេ​ដាក់​ឈ្មោះ​ជាផ្លូវការ​ថា “សាធារណរដ្ឋ​កូរ៉េ” ក្រោមការដឹកនាំ​របស់​លោក​ស៊ីងម៉ាន់ រី (Syngman Rhee) ដែល​ជា​ប្រធានាធិបតី។ មួយខែ​ក្រោយ​មក កូរ៉េ​ខាង​ជើង​ក៏​បាន​ប្រកាស​បង្កើត​រដ្ឋាភិបាល​ថ្មីមួយដែរ ដោយ​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា “សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិត​ប្រជាធិបតេយ្យ​កូរ៉េ” ដោយ​មាន​ គីម អ៊ីលស៊ុង ជា​ប្រមុខ។ ការពុះចែក​ប្រទេស​កូរ៉េ ដែល​ពីដំបូង​ធ្វើឡើង​ក្នុង​លក្ខណៈ​ជា​ការ​បែងចែក​រដ្ឋបាល និង​ជា​បណ្តោះអាសន្ន ក៏​បាន​ប្រែក្លាយ​ជា​ការ​បែងចែក​ជា​ប្រទេស​ពីរ​និង​ជា​អចិន្រ្តៃយ៍។ ក៏ប៉ុន្តែ មាន​តែ​រដ្ឋាភិបាល​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​មួយ​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​ដែល​ត្រូវ​បាន​អ.ស.ប​ទទួលស្គាល់​ នៅ​ខែ​ធ្នូ ឆ្នាំ​១៩៤៨​ ថា​ជា​រដ្ឋាភិបាល​ស្របច្បាប់​តែមួយគត់ ដែល​តំណាង​ប្រទេស​កូរ៉េ​ទាំងមូល។ ចំណែកឯ​រដ្ឋាភិបាល​កូរ៉េ​ខាងជើង​វិញ​ត្រូវ​បាន​ទទួលស្គាល់​​ដោយ​សហភាព​សូវៀត និង​បណ្តា​ប្រទេស​ក្នុង​ប្លុក​កុម្មុយនិស្ត។

គីម អ៊ីលស៊ុង (ឆ្វេង) ប្រមុខដឹកនាំ​កូរ៉េ​ខាងជើង និង​ស៊ីងម៉ាន់ រី ប្រមុខដឹកនាំ​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សង្រ្គាម​កូរ៉េ

នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៩ សហភាព​សូវៀត និង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​បាន​ព្រមព្រៀងគ្នា​ដក​កងទ័ព​រៀងៗ​ខ្លួន​ចេញ​ពី​កូរ៉េ ដោយ​បន្សល់​ទុក​នូវ​ប្រទេស​ពីរ ដែល​មាន​កំណើតចេញ​ពី​សាច់ឈាម​នៃ​ជាតិសាសន៍​តែមួយ តែ​សំឡឹង​មើល​គ្នា​ក្នុង​ភាព​ជា​សត្រូវ។ គីម អ៊ីលស៊ុង និង​ស៊ីងម៉ាន់ រី សុទ្ធតែ​ជា​អ្នក​ជាតិនិយម​​ដូចគ្នា ហើយ​មាន​គោលដៅ​ដូចគ្នា គឺ​ចង់​ឲ្យ​កូរ៉េ​រួបរួមគ្នា​ជា​ប្រទេស​តែមួយឡើងវិញ ក៏ប៉ុន្តែ ម្នាក់​ៗ​សុទ្ធតែ​ចង់​ឲ្យ​ប្រទេស​កូរ៉េ​ដែល​រួបរួមគ្នា​នេះ ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រង​របស់​ពួកគេ​រៀងៗខ្លួន គឺ​គីម អ៊ីលស៊ុង ចង់​​បង្រួបបង្រួម​កូរ៉េ​ក្រោម​របបដឹកនាំ​កុម្មុយនិស្ត ចំណែក​ឯ​ស៊ីងម៉ាន់ រី ចង់​​បង្កើត​ជា​របបដឹកនាំ​ប្រជាធិបតេយ្យ​សេរី​បែប​លោក​ខាងលិច។

ការ​សំឡឹង​មើល​គ្នា​ក្នុងភាព​ជាសត្រូវ​​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ទំនាក់ទំនង រវាង​កូរ៉េ​ទាំងពីរ​ត្រូវ​ស្ថិត​ក្នុង​សភាពតានតឹង​ជាប់ជា​ប្រចាំ ហើយ​ចាប់តាំង​ពី​សូវៀត និង​អាមេរិក​ដក​កងទ័ព​ចេញ​ពី​កូរ៉េ ការ​ប៉ះទង្គិចគ្នា​ដោយ​អាវុធ តែងតែ​កើតមាន​ឡើង​ជារឿយៗ​ នៅ​តាម​បណ្តោយ​ព្រំដែន។

នៅ​កូរ៉េ​ខាងជើង គីម អ៊ីលស៊ុង ដែល​មាន​កម្លាំង​ទ័ព​ខ្លាំង​ជាង​​ក៏​បាន​សម្រេច​ថា​នឹង​ធ្វើការ​បង្រួបបង្រួម​កូរ៉េ​ដោយ​ប្រើ​កម្លាំង​ទ័ព។ នៅ​ព្រឹកព្រលឹម​ថ្ងៃ​ទី២៥ ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ​១៩៥០ កងទ័ព​កូរ៉េ​ខាងជើង​​បាន​បើក​ការ​វាយ​ប្រហារ​ឆ្លងកាត់​ព្រំដែន​ចូល​ឈ្លានពាន​លើ​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង។ សង្រ្គាម​កូរ៉េ​ក៏​ចាប់ផ្តើម​ផ្ទុះឡើង៕

សង្រ្គាម​កូរ៉េ៖ ​អន្តរាគមន៍​របស់​កងទ័ពចិន​ដើម្បី​ជួយ​កូរ៉េ​ខាងជើង

នៅ​ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ​១៩៥០ នៅ​ក្នុង​ពេល​ដែល​សហភាព​សូវៀត​ធ្វើ​ពហិការ​មិនចូល​ប្រជុំ ក្រុម​ប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​អ.ស.ប បានអនុម័ត​​សេចក្តីសម្រេច​ឲ្យ​ប្រទេស​ជា​សមាជិក​ធ្វើ​អន្តរាគមន៍​យោធា​ជួយ​ដល់​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ដែល​កំពុង​ទទួល​រងនូវ​ការ​ឈ្លានពាន​ពី​សំណាក់​កូរ៉េ​ខាងជើង។ នៅ​ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​ចំនួន ១៤ ដែល​បាន​សម្រេច​ចូលរួម​ជាមួយ​អាមេរិក​ ដើម្បី​បញ្ជូន​ទ័ព​ទៅ​កាន់​ឧបទ្វីបកូរ៉េ គេ​ឃើញមាន​​ប្រទេស​លោកខាងលិច ​ដូចជា បារាំង អង់គ្លេស កាណាដា និង​អូស្រ្តាលី ជាដើម ហើយ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី មាន​​ប្រទេស​ពីរ គឺ​ហ្វីលីពីន និង​ថៃ។ និយាយ​ជារួម គឺ​សុទ្ធសឹង​ជា​ប្រទេស​ស្ថិត​ក្នុង​ប្លុក​សេរី ជាមួយ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក។ គិតជា​សរុប កងកម្លាំង​របស់​អ.ស.ប ដែល​ចូលរួម​ក្នុង​ប្រតិបត្តិការ​នៅ​កូរ៉េ មាន​ចំនួន ៣០ម៉ឺននាក់​ ហើយ​ត្រូវ​ដាក់​ឲ្យ​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​បញ្ជា​របស់​​​មេទ័ព​អាមេរិក គឺ​ឧត្តមសេនីយ៍ Douglas MacArthur ដែល​នៅពេល​នោះ​ជា​មេបញ្ជាការ​កងទ័ព​អាមេរិក​ប្រចាំ​ប្រទេស​ជប៉ុន។

នៅ​ក្នុង​ពេល​ដែល​អ.ស.ប​កំពុងតែ​ប្រមែរប្រមូល​កម្លាំង​ទ័ព ឧត្តមសេនីយ៍ Douglas MacArthur ​បាន​បញ្ជូន​កងទ័ពអាមេរិក​ ៤កងពល ដែល​កំពុង​ប្រចាំការ​នៅ​​មូលដ្ឋាន​ទ័ព​​ក្នុង​ប្រទេស​ជប៉ុន ឲ្យ​ទៅ​ជួយ​កងទ័ព​​​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ដើម្បី​ការពារ​ទីតាំង​ចុងក្រោយ គឺ​ទីក្រុង Pusan ដែល​កំពុង​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​ឡោមព័ទ្ធ​របស់​កងទ័ព​កូរ៉េ​ខាង​ជើង។ ថ្វីដ្បិត​តែ​មាន​ចំនួន​ទ័ព​តិច​ជាង អាមេរិក និង​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​បាន​ទទួល​ជោគជ័យ​ក្នុងការ​ការពារ​ក្រុង​ Pusan មិន​ឲ្យ​ធ្លាក់​ក្នុង​ដៃ​កូរ៉េ​ខាងជើង ក៏ប៉ុន្តែ ជោគជ័យ​នេះ​បាន​មក​ដោយ​ចំណាយ​អាយុ​ជីវិត​ទាហាន​យ៉ាង​ច្រើន​សន្ធឹកសន្ធាប់។

នៅថ្ងៃ​ទី១៥ ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ​១៩៥០ នៅ​ក្នុង​ពេល​ដែល​កងទ័ព​កូរ៉េខាងជើង​កំពុង​ជាប់ដៃ​ក្នុង​សមរភូមិ នៅ​ក្រុង​ Pusan ដែល​នៅ​ចុង​ខាង​ជើង​ឧបទ្វីប​កូរ៉េ ឧត្តមសេនីយ៍ MacArthur បាន​បញ្ជូន​ទាហាន​៤ម៉ឺននាក់ រួមជាមួយ​នឹង​ទាហាន​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​ជាង ៨ពាន់នាក់ ឲ្យ​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​នាវា​ បើក​ការ​វាយលុក​ចូល​តាម​កំពង់ផែ​ក្រុង Incheon ដើម្បី​កាត់ផ្តាច់​ផ្លូវ​ដឹកជញ្ជូន​ភស្តុភា និង​ទ័ពជំនួយ​របស់​កូរ៉េ​ខាង​ជើង។ ជោគជ័យ​របស់​កងទ័ព​អាមេរិក នៅ Incheon បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​កងទ័ព​កូរ៉េ​ខាងជើង​ត្រូវ​ធ្លាក់​ចុះខ្សោយ​យ៉ាង​ខ្លាំង ហើយ​​បូក​រួម​ជាមួយ​នឹង​ការ​វាយបក​​យ៉ាង​គំហុក​ ពី​សំណាក់​អាមេរិក នៅ​ឯ​​សមរភូមិ​ក្រុង Pusan ​នោះ​ផង ​កងទ័ព​កូរ៉េ​ខាងជើង​ក៏​​​ត្រូវ​បែក​ខ្ចាត់ខ្ចាយ​ ដោយ​នាំគ្នា​ដកថយ​​​ឆ្លង​ខ្សែ​ស្រប​ទី​៣៨ ត្រឡប់​ចូល​​ទៅ​ក្នុង​ទឹកដី​កូរ៉េ​ខាងជើង​វិញ។

    សង្រ្គាម​កូរ៉េ៖ ​ការ​ឈ្លានពាន​របស់​កូរ៉េ​ខាង​ជើង​និង​អន្តរាគមន៍​របស់​អាមេរិក
    សង្រ្គាម​កូរ៉េ ​(១៩៥០-១៩៥៣)៖ ​ដំណើរ​ដើមហេតុ
    ចិន​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​ម៉ៅសេទុង​ក្រោយ​ជ័យជម្នះ​ឆ្នាំ​១៩៤៩
    ការ​ឡើងកាន់​អំណាច​នៃ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន ​ឆ្នាំ១៩៤៩
   
   
   

នៅថ្ងៃ​ទី២៧ ខែ​កញ្ញា កងទ័ព​អាមេរិក និង​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង បាន​វាយដណ្តើម​កាន់កាប់​រដ្ឋធានី​សេអ៊ូល ហើយ​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​ក៏​ត្រូវ​បាន​រំដោះ​ពី​កូរ៉េ​ខាងជើង​មកវិញ​បាន​ទាំងស្រុង។ ក៏ប៉ុន្តែ អាមេរិក​​មិន​ចង់​បញ្ឈប់​តែ​ត្រឹមនេះ​ទេ ដោយរដ្ឋាភិបាល​របស់​លោក Harry Truman ​ចង់​ឆ្លៀត​ក្នុង​ពេល​ដែល​កងទ័ព​កូរ៉េ​ខាងជើង​កំពុង​ធ្លាក់​ចុះ​ទន់ខ្សោយ បើក​ការ​វាយលុក​ផ្តួលរំលំ​របបកុម្មុយនិស្ត​នៅ​ព្យុងយ៉ាង ហើយ​បង្រួបបង្រួម​ឧបទ្វីប​កូរ៉េ​មក​ជា​ប្រទេស​តែមួយឡើងវិញ ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ដែល​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​អាមេរិក។

នៅ​ថ្ងៃ​ទី១ ខែ​តុលា ឆ្នាំ​១៩៥០ នៅ​ពេល​​ដែល​កងទ័ព​អាមេរិក និង​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​វាយលុក​ឆ្លង​ខ្សែស្រប​ទី៣៨ ចូល​ឈ្លានពាន​កូរ៉េ​ខាងជើង ស្តាលីន​បាន​ផ្ញើ​តេលេក្រាម​ទៅ​ម៉ៅសេទុង និង​ជូអេនឡាយ ស្នើសុំ​ឲ្យ​ចិន​បញ្ជូន​ទ័ព​ទៅ​ជួយ​កូរ៉េ​ខាងជើង ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា ស្តាលីន​ក៏​បាន​បញ្ជាក់ផងដែរ​ថា កងទ័ព​សូវៀត​នឹង​មិន​ចូល​ធ្វើ​អន្តរាគមន៍​ដោយ​ផ្ទាល់​នៅ​ក្នុង​សង្រ្គាម​នេះ​ទេ។

ក្រោយ​ពី​បាន​ប្រជុំ​ជជែក​គ្នា​អស់រយៈពេល​ជាច្រើន​ថ្ងៃ មេដឹកនាំ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន​ក៏​បាន​ឯកភាព​គ្នា​ថា ទឹកដី​កូរ៉េ​ខាងជើង​គឺ​ជា​តំបន់​ទ្រនាប់​ដ៏​សំខាន់​មួយ សម្រាប់​ការពារ​ប្រទេស​ចិន​ ពី​ការ​គំរាមកំហែង​របស់​អាមេរិក។ ប្រសិនបើ​​កូរ៉េ​ខាងជើង​ត្រូវ​អាមេរិក​វាយ​ដណ្តើម​កាន់កាប់​បាន​ កងទ័ព​អាមេរិក​នឹង​អាច​មាន​វត្តមាន​នៅ​ព្រំដែន​ចិន ហើយ​ក្នុង​ជំហាន​បន្ទាប់ គឺ​ទឹកដី​ចិន​ ដែល​អាច​នឹង​ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​ការ​ឈ្លានពាន​ពី​សំណាក់​អាមេរិក។ ដូច្នេះ ចិន​ត្រូវតែ​ធ្វើ​អន្តរាគមន៍​យោធា​នៅ​កូរ៉េ ដើម្បី​បញ្ចៀស​សេណារីយ៉ូ​ដ៏​គ្រោះថ្នាក់​នេះ។ ចិន​ក៏​ចាប់ផ្តើម​ចល័ត​ទ័ព​ឲ្យ​ទៅកាន់​តំបន់​ព្រំដែន​ជាប់​នឹង​កូរ៉េ​ខាងជើង។

នៅថ្ងៃ​ទី១៩ ខែ​តុលា ឆ្នាំ​១៩៥០ កងទ័ព​អាមេរិក​បាន​វាយ​ចូល​កាន់កាប់​ក្រុង​ព្យុងយ៉ាង ហើយ​នៅថ្ងៃ​ដដែល​នោះ កងទ័ព​ចិន ដែល​ម៉ៅសេទុង​ហៅ​ថា​ជា​ "​កងទ័ព​ស្ម័គ្រចិត្ត” ហើយ​មាន​ចំនួន​ប្រមាណ​ជា ១៣ម៉ឺននាក់ ក៏​បាន​ឆ្លង​ទន្លេយ៉ាលូ ដែល​ជា​ខ្សែទឹកបែងចែក​ព្រំដែន រវាង​ចិន និង​កូរ៉េ​ខាងជើង។ ៤ថ្ងៃ​ក្រោយ​មក (ថ្ងៃទី២៥ តុលា) កងទ័ព​ចិន​ក៏​បាន​ចាប់ផ្តើម​បើក​ការ​វាយប្រហារ​ទៅលើ​កងទ័ព​កូរ៉េ​ខាងត្បូង និង​កងកម្លាំងអាមេរិក ដែល​ស្ថិត​នៅ​ក្បែរ​ព្រំដែន​ចិន-កូរ៉េ។

ផែនទី​បង្ហាញ​ពី​ការវិវឌ្ឍ​នៃ​សង្រ្គាម​កូរ៉េ ពី​ឆ្នាំ​១៩៥០ ដល់​ឆ្នាំ​១៩៥៣

នៅ​ក្នុងរយៈពេល ២ខែបន្ទាប់​មក​ទៀត កងទ័ព​អាមេរិក ដែល​មិន​សូវ​ស្គាល់​កងទ័ព​ចិន ហើយ​ព្រមទាំង​មើល​ស្រាល​ចិន​ផងនោះ ត្រូវ​ទទួលបរាជ័យ​ជា​បន្តបន្ទាប់​នៅ​ស្ទើរតែ​គ្រប់​សមរភូមិ ហើយ​បូករួម​ជាមួយ​នឹងការ​ចូល​មក​ដល់​នៃ​រដូវ​រងារ ដែល​​សីតុណ្ហភាព​ចុះ​​ត្រជាក់​ក្រោម​សូន្យ​អង្សា​ផងនោះ ទាហាន​អាមេរិក ដែល​មិន​បាន​ត្រៀមខ្លួន​សម្រាប់​សមរភូមិ​ក្នុង​រដូវ​ត្រជាក់ ក៏ចាប់ផ្តើម​ធ្លាក់​ចុះខ្សោយ ហើយ​ត្រូវ​បង្ខំចិត្ត​វាយដក​ថយ ឆ្ពោះទៅកាន់​ខ្សែស្រប​ទី​៣៨​វិញ។

គិត​ត្រឹមថ្ងៃ​ទី៥​ធ្នូ ក្រុង​ព្យុងយ៉ាង​ត្រូវ​បាន​ចិន​វាយ​ដណ្តើម​កាន់កាប់ ហើយ​នៅ​ពាក់​កណ្តាល​ខែ​ធ្នូ កងទ័ព​អាមេរិក​ និង​សម្ព័ន្ធមិត្ត​ក៏​បាន​ថយ​ចេញ​ពី​កូរ៉េ​ខាងជើង​​ឆ្លងខ្សែស្រប​ទី​៣៨​ត្រឡប់ចូល​ទៅក្នុង​ទឹកដី​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូងវិញ។

នៅ​ឯ​ទីក្រុង​ញូវយ៉ក ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​អ.ស.ប បាន​បើក​កិច្ចប្រជុំ ដោយ​មាន​វត្តមាន​គណៈប្រតិភូ​ពិសេស​របស់​ចិន​ ដើម្បី​ព្យាយាម​ស្វែងរក​ដំណោះស្រាយ​បញ្ចប់​សង្រ្គាម​កូរ៉េ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ពេលនោះ ដល់វេន​ចិន​ម្តង ដែល​មិន​ចង់​បញ្ចប់​សង្រ្គាម​​នៅ​ត្រឹម​ខ្សែស្រប​ទី៣៨។ ចិន​ដែល​យល់​ថា​ខ្លួន​កំពុងមាន​ប្រៀប​លើ​កងទ័ព​អាមេរិក ក៏​ចាប់ផ្តើម​មាន​គំនិត​ចង់​បន្ត​វាយលុក​ចូល​ឈ្លានពាន​ទៅលើ​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ដើម្បី​បង្រួបបង្រួម​កូរ៉េ ដាក់​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​កុម្មុយនិស្ត។ ចិន​បាន​បដិសេធ​មិន​ទទួល​យក​បទឈប់បាញ់​ដែល​ស្នើឡើង ដោយ​អ.ស.ប ហើយ​ក៏​បាន​បើក​ការ​វាយលុក​ឆ្លង​ខ្សែស្រប​ទី៣៨ រហូត​វាយ​យក​បាន​ក្រុង​សេអ៊ូល​ នៅ​ថ្ងៃ​ទី៤ ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩៥១។

ប្រឈមមុខ​នឹង​បរាជ័យ​នេះ មេដឹកនាំ​អាមេរិក​ក៏​បាន​ចាប់ផ្តើម​​គិតគូរ​ពិចារណា​ចង់​​បើក​ធ្វើ​សង្រ្គាម​​ទៅលើ​ចិន​ដោយ​ពេញទំហឹង​ ពោលគឺ ធ្វើការ​វាយប្រហារ​ទៅលើ​ទឹកដី​ចិន​ដោយ​ផ្ទាល់ ដោយ​មិនមែន​កម្រិត​សមរភូមិនៅ​ត្រឹម​តែ​ក្នុង​ឧបទ្វីប​កូរ៉េ ដូច​ដែល​គេ​ធ្វើ​នាពេល​កន្លងមក។ ក៏ប៉ុន្តែ គ្រប់គ្នា​សុទ្ធតែ​ដឹង​ថា ចិន​គឺ​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់​សហភាព​សូវៀត។ ប្រសិនបើ​អាមេរិក​ប្រកាស​សង្រ្គាម​លើ​ចិន សហភាព​សូវៀត​ប្រហែល​ជា​នឹង​ចូល​មក​ជួយ ហើយ​ដល់​​​ពេលនោះ​ ​សង្រ្គាម​កូរ៉េ ដែល​ពីដំបូង​គ្រាន់តែ​ជា​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល​មួយ​នោះ អាច​នឹង​រុញច្រាន​ពិភពលោក​ឲ្យធ្លាក់​ទៅក្នុង​​មាត់ជ្រោះ​នៃ​សង្រ្គាម​លោក​ជាលើកទី៣៕

សង្រ្គាម​កូរ៉េ៖ ​ការ​ឈ្លានពាន​របស់​កូរ៉េ​ខាង​ជើង​និង​អន្តរាគមន៍​របស់​អាមេរិក

សង្រ្គាម​កូរ៉េ​បាន​ចាប់ផ្ទុះឡើង នៅ​​ថ្ងៃ​ទី២៥ ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ​១៩៥០ នៅពេល​ដែល​កងទ័ព​កូរ៉េ​ខាងជើង​បើក​ការ​វាយប្រហារ​ឆ្លងកាត់​ខ្សែស្រប​ទី៣៨ ចូល​ឈ្លានពាន​ទៅលើ​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង។ គីម អ៊ីលស៊ុង ដែល​មាន​បំណង​ចង់​បង្រួបបង្រួម​ឧបទ្វីប​កូរ៉េ​យក​មក​​ដាក់​ក្រោម​របបដឹកនាំ​កុម្មុយនិស្ត បាន​សម្រេច​បើក​ការ​វាយប្រហារ​លើ​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ដោយ​មក​ពី​កត្តា​សំខាន់ៗ៣៖ (១) តុល្យភាព​កម្លាំង​ទ័ព​ដែល​ផ្អៀងខ្លាំង​មក​ខាង​កូរ៉េ​ខាងជើង (២) ការគាំទ្រ​ពី​សំណាក់​ សូវៀត​និង​ចិន និង (៣) ​ភាព​ខ្ជីខ្ជា​របស់​អាមេរិក​ដែល​ហាក់​មិន​ទុក​បញ្ហា​កូរ៉េ​ជាចំណុច​សំខាន់​​សម្រាប់​ផលប្រយោជន៍​ជាតិ។

សហភាព​សូវៀត និង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​បាន​ព្រមព្រៀង​គ្នា​ដកថយ​ចេញ​ពី​ឧបទ្វីបកូរ៉េ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៩ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយ​ពី​អាមេរិក​ដក​កងទ័ព​ចេញ​ទៅ កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​មាន​កងទ័ព​មិនដល់ ១០ម៉ឺននាក់​ផង ហើយ​កងទ័ព​នោះទៀតសោត​ក៏​មិនសូវ​មាន​ការ​ហ្វឹកហ្វឺន​ខ្ពស់ ហើយ​ភាគច្រើន​មាន​បទពិសោធន៍​ខាង​បេសកកម្ម​រក្សា​សន្តិសុខ​និង​សណ្តាប់ធ្នាប់​ក្នុងស្រុក ជាជាង​បទពិសោធន៍​ខាង​ប្រយុទ្ធ។ ទាំងនេះ គឺ​មួយផ្នែក​ជា​កំហុស​របស់​​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ដែល​មិនចង់​ពង្រឹង​កម្លាំង​ទ័ព​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ដោយសារ​តែ​នៅ​ពេលនោះ ​អាមេរិកបារម្ភ​ខ្លាចកូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​ប្រើ​កម្លាំង​ទ័ព​ចូល​ឈ្លានពាន​កូរ៉េ​ខាងជើង ហើយ​ទាញ​អាមេរិក​ឲ្យ​ចូល​ក្នុង​សង្រ្គាម​ទល់​នឹង​សហភាព​សូវៀត។ ម្យ៉ាងវិញ​ទៀត ស៊ីងម៉ាន់ រី ថ្វីដ្បិត​តែ​បាន​​ឡើង​មក​​កាន់​តំណែង​ជា​ប្រធានាធិបតី​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​តាមរយៈ​ការ​បោះឆ្នោត ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយ​ពី​បាន​អំណាច​ក្នុងដៃ ក៏​ស្រាប់តែ​បាន​ដឹកនាំ​ប្រទេស​តាមបែប​ផ្តាច់ការ​ ដោយ​ប្រើ​កង​កម្លាំង​ប្រដាប់អាវុធ​ទៅ​បង្រ្កាប​អ្នក​នយោបាយ​ប្រឆាំង ដែល​ផ្ទុយ​ទៅនឹង​គោលការណ៍​ប្រជាធិបតេយ្យ​សេរី ដែល​អាមេរិក​ចង់បាន។

ផ្ទុយ​ពី​សហរដ្ឋ​អាមេរិក សហភាព​សូវៀត​បាន​ដកថយ​ចេញ​ពី​កូរ៉េ ដោយ​បន្សល់​ទុក​នូវ​កងទ័ព​កូរ៉េ​ខាងជើង​ចំនួន ១៣ម៉ឺន ៥ពាន់នាក់ ដែលទទួល​បាន​ការ​ហ្វឹកហ្វឺន​ និង​បទពិសោធន៍​ខ្ពស់ ព្រមទាំង​បំពាក់​ទៅដោយ​គ្រឿងសព្វាវុធ​ទំនើបៗ រួមមាន​ រថក្រោះ កាំភ្លើងធំ និង​ប្រព័ន្ធ​កាំជ្រួច​ទំនើបៗ។ សូវៀត​ក៏​បាន​រក្សា​ទុក​ផងដែរ​​នូវ​ជំនាញការ​យោធា​ឲ្យ​នៅ​ជួយ​កងទ័ព​កូរ៉េ​ខាងជើង។

ដោយ​មើលឃើញ​ពី​តុល្យភាព​កម្លាំងទ័ព​ប្រកបដោយ​អំណោយផល​នេះហើយ ទើប​មេដឹកនាំ​កូរ៉េ​ខាងជើង​មានគំនិត​ចង់​ចូល​ឈ្លានពាន​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង តាំង​ពីឆ្នាំ​១៩៤៩ ហើយ​ គីម អ៊ីលស៊ុង បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅកាន់​ទីក្រុង​ម៉ូស្គូ នៅ​ខែ​មីនា ដើម្បី​បញ្ចុះបញ្ចូល​មេដឹកនាំ​សហភាព​សូវៀត​ឲ្យ​គាំទ្រ​គម្រោងនេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ ពីដំបូង ស្តាលីន​មិន​គាំទ្រ​​ដោយសារ​តែ​នៅពេលនោះ​អាមេរិក​មិន​ទាន់​ដក​កងទ័ព​ចេញ​អស់​ពី​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ហើយ​ស្តាលីន​ខ្លាច​សង្រ្គាម​នៅ​កូរ៉េ​ទាញ​សូវៀត​ឲ្យ​ធ្លាក់​ខ្លួន​ទៅ​ក្នុង​សង្រ្គាម​ដោយ​ផ្ទាល់​ជាមួយ​អាមេរិក។

    សង្រ្គាម​កូរ៉េ ​(១៩៥០-១៩៥៣)៖ ​ដំណើរ​ដើមហេតុ
    ចិន​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​ម៉ៅសេទុង​ក្រោយ​ជ័យជម្នះ​ឆ្នាំ​១៩៤៩
    ការ​ឡើងកាន់​អំណាច​នៃ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន ​ឆ្នាំ១៩៤៩
    សង្រ្គាមត្រជាក់៖ ​៤ទសវត្សរ៍​នៃ​ការ​ប្រឈមមុខ​ដាក់គ្នា​រវាង​ប្លុក​សេរី​និង​ប្លុក​កុម្មុយនិស្ត
    ផលវិបាក​ដែល​បន្សល់ទុក​ដោយ​សង្រ្គាមលោក​លើកទី២
   
   
   
   

នៅ​ដើម​ឆ្នាំ​១៩៥០ ស្តាលីន​បាន​ប្តូរ​ជំហរ​មកវិញ ដោយសារ​តែស្តាលីន​បាន​មើលឃើញ​ថា ស្ថានភាព​យុទ្ធសាស្រ្ត​​​មាន​ការ​ប្រែប្រួល​ខុស​ពី​មុន។ កងទ័ព​អាមេរិក​ទាំងអស់​ត្រូវ​បាន​ដកចេញ​ពី​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង នៅ​ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ​១៩៤៩។ នៅ​ខែ​កញ្ញា​ សូវៀត​បាន​ធ្វើ​ការ​សាកល្បង​​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ​ប្រកប​ដោយ​ជោគជ័យ បិទបញ្ចប់​ភាព​ជា​មហាអំណាច​នុយក្លេអ៊ែរ​ផ្តាច់មុខ​របស់​អាមេរិក។​ ហើយ​នៅ​ខែ​តុលា បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន​បាន​បណ្តេញ​រដ្ឋាភិបាល​ចាង កាយចៀក ឲ្យ​រត់​ទៅ​តៃវ៉ាន់ ហើយ​ចិន​ត្រូវ​ធ្លាក់​ក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រង​របស់​ម៉ៅ សេទុង។

ជោគជ័យ​របស់​ពួកកុម្មុយនិស្ត​នៅ​ចិន​ធ្វើ​ឲ្យ​ស្តាលីន​គិត​ថា ចិន​គឺ​ជា​ប្រទេស​ជា​យុទ្ធសាស្រ្ត​ដ៏សំខាន់មួយ ក៏ប៉ុន្តែ អាមេរិក​មិន​ចូល​ធ្វើ​អន្តរាគមន៍​ជួយ​ពួក​គួមីនតាង​ដែល​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត ដោយ​​ទុក​បណ្តោយ​ឲ្យ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ឡើងកាន់​អំណាច។ ដូច្នេះ ចំពោះ​កូរ៉េ​ដែល​ជា​ប្រទេស​តូចតាច​មួយ​នោះ អាមេរិក​​ក៏​ប្រាកដ​ជា​នឹង​មិន​លូកដៃ​ប្រឡូក​ក្នុង​សង្រ្គាម ដើម្បី​ជួយ​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​នោះដែរ។ ស្តាលីន​កាន់តែ​មាន​ភាព​ប្រាកដ​ក្នុងចិត្ត​​ថែម​ទៀត​ចំពោះ​ការ​សន្និដ្ឋាន​នេះ​ នៅ​ក្រោយ​ពេល​ដែល​រដ្ឋមន្រ្តី​ការបរទេស​អាមេរិក គឺ​លោក Dean Acheson បាន​​ថ្លែង​ជា​សាធារណៈ នៅ​ខែ​​មករា ឆ្នាំ​១៩៥០ ដោយ​មិន​រាប់បញ្ចូល​ឧបទ្វីបកូរ៉េ ទៅក្នុង​ចំណោម​​ទីតាំង​យុទ្ធសាស្រ្ត​​​​ដែល​អាមេរិក​ត្រូវ​ការពារ​ដោយ​កម្លាំង​ទ័ព។

នៅ​ខែ​មេសា ឆ្នាំ​១៩៥០ ស្តាលីន​ក៏​បាន​ផ្តល់​ភ្លើងខៀវ​ឲ្យ​គីម អ៊ីលស៊ុង ចូល​ឈ្លាន​ពាន​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ហើយ​​គម្រោង​ឈ្លានពាន​នេះ​ក៏​ទទួល​បាន​នូវ​ការ​គាំទ្រ​ពី​សំណាក់​​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន​ផងដែរ ក្រោយ​ពី គីម អ៊ីលស៊ុង បាន​ជួប​ជាមួយ​ ម៉ៅ សេទុង នៅ​ខែ​ឧសភា។

នៅ​ព្រឹកព្រលឹម​ថ្ងៃ​អាទិត្យ ទី២៥ មិថុនា កងទ័ព​កូរ៉េ​ខាង​ជើង ដោយ​មាន​ជំនួយ​ពី​កងកាំភ្លើង​ធំ និង​កងរថក្រោះ ក៏​បាន​បើក​ការ​វាយ​លុក​ឆ្លងព្រំដែន​ចូល​ឈ្លានពាន​​​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ហើយ​​ក្នុងរយៈពេល​តែ ៣ថ្ងៃ​ កូរ៉េ​ខាង​ជើង​ក៏​បាន​វាយ​ចូល​ដណ្តើម​បាន​​រដ្ឋធានី​សេអ៊ូល​។

កងទ័ព​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ដែល​គ្មាន​ទាំង​កាំភ្លើងធំ គ្មាន​ទាំង​រថក្រោះ ហើយ​​គ្មានទាំង​អាវុធ​ទំនើប​សម្រាប់​បាញ់​រថក្រោះផងនោះ ត្រូវ​កងទ័ព​កូរ៉េ​ខាង​ជើង​វាយ​បំបាក់​ឲ្យ​រត់ខ្ចាត់ខ្ចាយ ហើយ​ គ្រាន់តែ​ក្នុង​រយៈពេល ៥ថ្ងៃ កងទ័ព​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ដែល​ពីដំបូង​មាន​ចំនួន​ជិត ១០ម៉ឺននាក់ ត្រូវ​ធ្លាក់​មក​សល់​ត្រឹមតែ​ប្រមាណ​ជាង ២ម៉ឺននាក់​ប៉ុណ្ណោះ។ កងទ័ព​ដែល​នៅ​សេសសល់ រួមជាមួយ​​នឹង​មន្រ្តី​រដ្ឋាភិបាល​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​ក៏​នាំគ្នា​ដកខ្លួន​ថយ​ចេញ​ពី​រដ្ឋធានី​សេអ៊ូល រត់ទៅ​ទៅ​ប្រមូលផ្តុំគ្នា​នៅ​ក្នុង​ក្រុង​ពូសាន (Pusan) ដែល​ស្ថិត​នៅ​ចុង​ខាង​ត្បូង នៃ​ឧបទ្វីបកូរ៉េ។ ក្រៅពី​ក្រុង​ពូសាន ឧបទ្វីប​កូរ៉េ​ទាំងមូល​ត្រូវ​ធ្លាក់​ក្រោម​ការ​កាន់កាប់​របស់​កូរ៉េ​ខាងជើង។

នៅ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ភ្លាមៗ​ក្រោយ​ពី​ទទួល​ដំណឹង​ពី​ការវាយលុក​របស់​កូរ៉េ​ខាងជើង លោក​ប្រធានាធិបតី Harry Truman បាន​កោះ​ប្រជុំ​មន្រ្តី​ជំនិតៗ ហើយ​បានយល់ស្រប​គ្នា​​ថា អ្វី​ដែល​កំពុង​កើតឡើង​នៅ​កូរ៉េ​ គឺ​ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​យុទ្ធសាស្រ្ត​របស់​សហភាព​សូវៀត ក្នុងការ​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​កុម្មុយនិស្ត។ ​លោក​ប្រធានាធិបតី Harry Truman បាន​លើក​ឡើង​នូវ​ហេតុផល​ថា ប្រសិនបើ​អាមេរិក​​​មិនហ៊ាន​ប្រឈមមុខ​នឹង​សង្រ្គាម ហើយ​​ឈរឱបដៃ​ទុក​បណ្តោយ​ឲ្យ​ពួក​កុម្មុយនិស្ត​កាន់កាប់​ឧបទ្វីប​កូរ៉េ​នោះ ស្តាលីន​ប្រាកដ​ជា​បានចិត្ត​កាន់តែ​ខ្លាំង​ គឺ​ដូច​ហ៊ីត្លែរ​កាល​ពី​មុន​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២​អ៊ីចឹង ដែល​នៅ​ពេលនោះ បារាំង និង​អង់គ្លេស​ ដែល​មិនចង់​ជួប​សង្រ្គាម​ក៏​ទុក​បណ្តោយ​ឲ្យ​ហ៊ីត្លែរ​ចូល​ឈ្លានពាន​​ប្រទេស​តូចតាចនៅ​អឺរ៉ុប​តាមចិត្ត តែ​នៅទីបំផុត សង្រ្គាម​នៅតែ​ត្រូវ​កើតឡើង។ ហេតុដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​អាមេរិក​សម្រេច​ថា​ត្រូវ​តែ​បញ្ជូន​ទ័ព​ឲ្យ​មក​ជួយ​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ក៏ប៉ុន្តែ លោក Harry Truman ចង់​ឲ្យ​ប្រតិបត្តិការ​នេះ​ត្រូវ​ធ្វើឡើង ក្រោម​​អាណត្តិ​របស់​អ.ស.ប។

ក្រុម​ប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​បើឆ្នោត​អនុម័ត​សេចក្តីសម្រេច​ស្តីពី​សង្រ្គាម​កូរ៉េ ដោយ​គ្មាន​វត្តមាន​សហភាព​សូវៀត ដែល​ធ្វើ​ពហិការ​មិនចូល​ប្រជុំ​ចាប់តាំង​ពី​ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩៥០

នៅថ្ងៃ​ទី២៥ មិថុនា ថ្ងៃ​ដែល​កូរ៉េ​ខាងជើង​ចូល​ឈ្លានពាន​កូរ៉េ​ខាងត្បូង ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​អ.ស.ប​បាន​បើក​កិច្ចប្រជុំ​បន្ទាន់​ ហើយ​​បាន​អនុម័ត​សេចក្តីសម្រេច​មួយ​ថ្កោលទោស​អំពើ​ឈ្លានពាន​របស់​កូរ៉េ​ខាង​ជើង ហើយ​២ថ្ងៃ​ក្រោយ​មក ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​ក៏បាន​ចេញ​សេចក្តីសម្រេច​ថ្មី​មួយ​ទៀត​ស្នើសុំ​ឲ្យ​ប្រទេស​ជាសមាជិក​បញ្ជូន​ទ័ព​ទៅ​ជួយ​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង។ សហភាព​សូវៀត គឺ​ជា​សមាជិក​អចិន្រ្តៃយ៍​​​ដែល​មាន​សិទ្ធិវ៉េតូ ក៏ប៉ុន្តែ ​បាន​ធ្វើ​ពហិការ​មិនចូលរួម​ប្រជុំ​ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​ តាំង​ពី​ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩៥០ ដើម្បី​ជា​ការ​តវ៉ា​ប្រឆាំង​នឹង​ការណ៍​ដែល​គេ​នៅ​បន្ត​ឲ្យ​សាធារណរដ្ឋ​ចិន (ចិនតៃវ៉ាន់) នៅ​បន្ត​កាន់កាប់​អាសនៈ​ជា​សមាជិក​អចិន្រ្តៃយ៍​ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ ដោយ​មិន​ព្រម​ផ្ទេរ​អាសនៈ​នេះ​ទៅ​ឲ្យ​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិតចិន (ចិនដីគោក) ដែល​ឡើង​មក​កាន់​អំណាច​តាំង​ពី​ខែ​តុលា ឆ្នាំ​១៩៤៩។ ហេតុដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​អាច​អនុម័ត​សេចក្តីសម្រេច​ ស្តីពី​សង្រ្គាម​កូរ៉េ​នេះ​បាន។

គិត​ជា​សរុប មាន​ប្រទេស​ចំនួន ១៤ ដែល​បាន​ចូលរួម​ក្នុង​បេសកកម្ម​អ.ស.ប​នៅ​កូរ៉េ ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក។ ប្រទេស​ទាំង ១៤​នេះ រួមមាន បារាំង អង់គ្លេស ប៊ែលហ្ស៊ិក ហូឡង់ ក្រិក តួកគី កាណាដា អូស្រ្តាលី នូវែលសេឡង់ អាហ្វ្រិក​ខាង​ត្បូង អេត្យូពី កូឡុំប៊ី ថៃ និង​ហ្វីលីពីន។ គិតជា​សរុប កងកម្លាំង​អ.ស.ប ដែល​ចូល​ធ្វើ​អន្តរាគមន៍ ក្នុង​សង្រ្គាម​កូរ៉េ មាន​ចំនួន​ប្រមាណ ៣០ម៉ឺននាក់ ក្នុងនោះ​ ២៦ម៉ឺននាក់ មកពី​សហរដ្ឋ​អាមេរិក៕

សង្រ្គាមកូរ៉េ៖ ​បទឈប់បាញ់​និង​ផលវិបាក​ក្រោយ​សង្រ្គាម

នៅ​ចុងឆ្នាំ​១៩៥០ និង​ដើម​ឆ្នាំ​១៩៥១ នៅ​ពេល​ដែល​​កងទ័ព​ចិន​កំពុងមាន​ប្រៀប​ខ្លាំង​លើ​សមរភូមិ ដោយ​វាយ​រុញច្រាន​​កងទ័ព​អាមេរិក និង​សម្ព័ន្ធមិត្ត​ឲ្យ​​​ដក​ខ្លួន​ថយ​ចេញ​ពី​ទឹកដី​កូរ៉េ​ខាង​ជើង រហូតត្រូវ​បាត់បង់​ទីក្រុង​សេអ៊ូល​ជាលើកទី២ មេដឹកនាំ​អាមេរិក​ចាប់ផ្តើម​​ពិចារណា​ចង់ធ្វើសង្រ្គាម​ទៅលើ​ប្រទេស​ចិន​ដោយ​ផ្ទាល់។ ដឹង​ពី​ដំណឹង​នេះ នាយករដ្ឋមន្រ្តីអង់គ្លេស​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​រដ្ឋធានី​វ៉ាស៊ីងតោន ដើម្បី​ជួប​ជាមួយ​លោក​ប្រធានាធិបតី Harry Truman ប្រាប់​អំពី​ក្តីបារម្ភ​របស់​អង់គ្លេស ក៏ដូចជា ប្រទេស​ផ្សេងទៀត ដែល​ចូលរួម​ជាមួយ​អាមេរិក​ក្នុង​សង្រ្គាម​កូរ៉េ គឺ​បារម្ភ​ខ្លាច​ការ​វាយប្រហារ​ទៅលើ​ចិន​នឹង​បង្ក​ឲ្យ​មាន​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី៣។​ នៅ​ពេលនោះ លោក​ប្រធានាធិបតី Harry Truman បាន​ត្រឹមតែ​ស្តាប់ និង​ទទួលដឹងឮ​ពី​ក្តីបារម្ភ​របស់​សម្ព័ន្ធមិត្ត ក៏ប៉ុន្តែ មិនបាន​ធ្វើការ​សន្យា​ណាមួយ អំពី​រឿង​ធ្វើ​សង្រ្គាម​លើ​ចិន​នេះទេ។

នៅ​ក្នុង​ចន្លោះ​ពី​ខែ​មករា ដល់​ខែ​កុម្ភៈ ឆ្នាំ​១៩៥១ នៅ​ក្នុង​ពេល​ដែល​អាមេរិក​កំពុងតែ​ពិចារណា​អំពី​លទ្ធភាព​បើកធ្វើ​សង្រ្គាម​ដោយ​ផ្ទាល់​ទៅលើ​ប្រទេស​ចិន នៅ​ឯ​សមរភូមិ​ឯណោះវិញ ស្ថានភាព​ចាប់ផ្តើម​មាន​ការ​ប្រែប្រួល ដោយ​កងទ័ព​អាមេរិក​បាន​វាយ​ដណ្តើម​កាន់កាប់​ក្រុង​សេអ៊ូល​ពី​ចិន​មកវិញ ព្រមទាំង​បាន​វាយ​រុញច្រាន​កងទ័ព​ចិន​ឲ្យ​ដកថយ​​ចូល​ទៅ​ទឹកដី​កូរ៉េ​ខាងជើងវិញ។ លោក Harry Truman ក៏​បាន​សម្រេច​​កំណត់​សមរភូមិ​នៅ​ត្រឹម​ឧបទ្វីបកូរ៉េ ដោយ​មិន​បើក​ការ​វាយប្រហារ​ដោយ​ផ្ទាល់​ទៅលើ​ប្រទេស​ចិន។ សម្រាប់​លោក Harry Truman គោលដៅ​សំខាន់ គឺ​ធ្វើយ៉ាងណា​បង្ខំ​ឲ្យ​ចិន និង​កូរ៉េ​ខាងជើង​ចុះ​កិច្ចព្រមព្រៀង​បញ្ចប់​សង្រ្គាម ហើយ​វិលត្រឡប់​ទៅរក​ស្ថានភាព​ដើម​វិញ គឺ​ស្ថានភាព​មុនពេល​ដែល​កូរ៉េ​ខាងជើង​ចូល​ឈ្លានពាន​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង។

ក៏ប៉ុន្តែ ឧត្តមសេនីយ៍ Douglas MacArthur មេទ័ព​អាមេរិក​នៅ​កូរ៉េ បាន​​ចេញមុខ​ជំទាស់​នឹង​សេចក្តីសម្រេច​របស់​លោក​ Harry Truman ដោយ​ទាមទារ​​ចង់​បើក​ការ​វាយលុក​ទៅលើ​ទឹកដី​កូរ៉េ​ខាងជើង​សាជាថ្មី ហើយ​ក្នុង​ពេល​ជាមួយគ្នា ​ទាមទារ​ឲ្យ​លោក​ប្រធានាធិបតី Harry Truman ដាក់បញ្ជា​ឲ្យ​បើក​ការ​វាយប្រហារ​តាម​ផ្លូវ​អាកាស​ទៅលើ​ប្រទេស​ចិន ដោយ​ត្រូវ​​​ប្រើ​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ​ទៅលើ​ចិន​ប្រសិនបើ​ចាំបាច់។ ការជំទាស់នេះ ​ឧត្តមសេនីយ៍ Douglas MacArthur មិនត្រឹមតែ​បាន​លើកឡើង នៅ​ក្នុង​លក្ខណៈ​ជា​ឯកជន​ជាមួយ​លោក Harry Truman ដោយ​ផ្ទាល់​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ តែ​ថែម​ទាំង​​បាន​​ផ្ញើ​លិខិត​ទៅប្រាប់​​សភាអាមេរិក ព្រមទាំង​ថ្លែង​ជាសាធារណៈ​​​តាម​ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ​ព័ត៌មាន។ នៅ​ខែ​មេសា ឆ្នាំ​១៩៥១ លោក​ប្រធានាធិបតី Harry Truman ក៏​បាន​ដកតំណែង​ឧត្តមសេនីយ៍ MacArthur ពីបទ​មិនស្តាប់​បញ្ជា​ប្រធានាធិបតី ដែល​ជា​អគ្គបញ្ជាការ​កងទ័ព។

    សង្រ្គាម​កូរ៉េ៖ ​អន្តរាគមន៍​របស់​កងទ័ពចិន​ដើម្បី​ជួយ​កូរ៉េ​ខាងជើង
    សង្រ្គាម​កូរ៉េ ​(១៩៥០-១៩៥៣)៖ ​ដំណើរ​ដើមហេតុ
    ចិន​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​ម៉ៅសេទុង​ក្រោយ​ជ័យជម្នះ​ឆ្នាំ​១៩៤៩
    ការ​ឡើងកាន់​អំណាច​នៃ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន ​ឆ្នាំ១៩៤៩
   
   
   

នៅ​ចន្លោះ​ខែ​កក្កដា និង​ខែ​សីហា ឆ្នាំ​១៩៥១ នៅ​ក្នុង​ពេល​ដែល​​ស្ថានភាព​សង្រ្គាម​​នៅ​ទ្រឹង​ត្រឹម​ខ្សែស្រប​ទី៣៨ ដោយគ្មាន​ខាងណា​អាច​យក​ប្រៀប​លើ​ខាងណា​បាន ចិន និង​​អ.ស.ប​​ក៏​បាន​ចាប់ផ្តើម​បើក​ការចរចា​លើ​បទឈប់បាញ់។ ក៏ប៉ុន្តែ ការចរចា​នេះ​ត្រូវ​ទទួល​បរាជ័យ​ជាច្រើន​លើក​ច្រើនសា ចំណែក​ឯ​ការ​វាយប្រយុទ្ធគ្នា​នៅ​ក្នុង​សមរភូមិ​ក៏​ចេះតែ​បន្ត​ធ្វើ​។

នៅ​ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩៥៣ ការផ្លាស់ប្តូរ​នយោបាយ​ដ៏សំខាន់​មួយ​បាន​កើតមាន​ឡើង​ នៅ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក។ លោក Dwight Eisenhower ដែល​កន្លងមក​ធ្លាប់​ចេញមុខ​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​ធ្វើ​សង្រ្គាម​នៅ​កូរ៉េ បាន​ជាប់ឆ្នោត​ឡើង​មក​ធ្វើ​​ជា​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក ជំនួស​លោក Harry Truman ដែល​ផុត​អាណត្តិ។ គ្រាន់តែ​បាន​ឡើង​មក​កាន់​តំណែង​ភ្លាម លោក Eisenhower បាន​កំណត់​អាទិភាព​ជាចម្បងមួយ សម្រាប់​នយោបាយ​របស់​លោក គឺ​ធ្វើយ៉ាងណា​បញ្ចប់​សង្រ្គាម​កូរ៉េ​ឲ្យ​បាន​ឆាប់។ លោក​បាន​ចាត់​រដ្ឋមន្រ្តី​ការបរទេស​ឲ្យ​បើក​ការចរចា​សាជាថ្មី​ជាមួយ​ចិន ហើយ​ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា លោក​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​បាន​គំរាម​មេដឹកនាំ​ចិន​ត្រង់ៗ​ថា ប្រសិនបើ​សង្រ្គាម​កូរ៉េ​មិន​បញ្ចប់​ភ្លាមៗ​តាម​រយៈ​ការចរចា​ទេ លោក​នឹង​ប្រើ​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ​ ដើម្បី​បញ្ចប់​សង្រ្គាម​នេះ។

នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ពេលនោះ​ ​ប្លុក​កុម្មុយនិស្ត​​ក៏​ឆ្លងកាត់​នូវ​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ដ៏សំខាន់​មួយ​​​ដែរ គឺ​ស្តាលីន​​មេដឹកនាំ​សហភាព​សូវៀត ដែល​គេ​ស្គាល់​ថា​ជា​បុរសខ្លាំង​នៃ​ប្លុក​កុម្មុយនិស្ត​បាន​ទទួល​មរណភាព នៅ​ខែ​មីនា​ឆ្នាំ​១៩៥៣។

នៅ​ថ្ងៃ​ទី២៧ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩៥៣ ៤ខែ​ក្រោយ​មរណភាព​របស់​ស្តាលីន និង​២ខែ​ក្រោយ​ការ​គំរាម​ប្រើ​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ​របស់​លោក​ Eisenhower ចិន និង​អ.ស.ប ​ក៏​បាន​​​​ព្រមព្រៀង​គ្នា​ចុះ​ហត្ថលេខាលើ​បទឈប់បាញ់។ ការ​វាយប្រយុទ្ធគ្នា​ត្រូវ​បញ្ចប់ ​ទីតាំង​នៃ​ខ្សែត្រៀម​ចុងក្រោយ​ ដែល​នៅ​ក្បែរ​ខ្សែស្រប​ទី៣៨ ត្រូវ​បាន​គេ​​កំណត់​យក​ជា​ខ្សែបន្ទាត់​ព្រំដែន​ រវាង​កូរ៉េ​ខាង​ជើង និង​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ហើយ​តំបន់​គ្មាន​យោធា​ត្រូវបាន​គេ​បង្កើតឡើង នៅ​អមសងខាង​ខ្សែបន្ទាត់​ព្រំដែន​នេះ។

កងទ័ព​អាមេរិក និង​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង នៅក្បែរ​តំបន់​គ្មាន​កងទ័ព នៅ​តាម​បណ្តោយ​ព្រំដែន​កូរ៉េ​ ដែល​បង្កើតឡើង​ដោយ​បទឈប់បាញ់ ឆ្នាំ​១៩៥៣

កាល​ពី​ដំបូង បទឈប់បាញ់​​ដែល​ភាគី​ជម្លោះ​ចុះហត្ថលេខា នៅថ្ងៃ​ទី២៧ កក្កដា​នេះ ត្រូវ​បាន​គេ​កំណត់​ថា​ជា​ឯកសារ​បណ្តោះ​អាសន្ន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ដើម្បី​រង់ចាំ​ការ​ចុះហត្ថលេខា​លើ​សន្ធិសញ្ញា​សន្តិភាព​បញ្ចប់​សង្រ្គាម​ជា​ស្ថាពរ ដែល​គេ​នឹង​រៀបចំ​ធ្វើ​នៅ​ពេលក្រោយ។ ក៏ប៉ុន្តែ ជាង ៦០ឆ្នាំក្រោយមក សន្ធិសញ្ញា​សន្តិភាព​នេះ​នៅតែ​មិន​ទាន់ត្រូវ​បាន​​ភាគីជម្លោះ​ចុះហត្ថលេខា ហើយ​បើ​និយាយ​តាមផ្លូវច្បាប់ ឧបទ្វីបកូរ៉េ​នៅតែ​ស្ថិត​ក្នុង​ស្ថានភាព​សង្រ្គាម រហូត​មកទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។

សង្រ្គាម​កូរ៉េ ថ្វីដ្បិត​តែ​មាន​រយៈពេល​ខ្លី ក៏ប៉ុន្តែ​ គឺ​ជា​សង្រ្គាម​មួយ ដែល​មាន​ការ​បង្ហូរឈាម​ខ្លាំង​បំផុត ដោយ​បាន​សម្លាប់​អាយុជីវិត​មនុស្ស​រហូតដល់​ទៅ​ជិត ៥លាននាក់ ក្នុងនោះ មាន​ជាង​ពាក់កណ្តាល គឺ​ជា​ជនស៊ីវិល។ បើ​គិត​ជា​សមាមាត្រ ​ការ​ស្លាប់​ជនស៊ីវិល នៅ​ក្នុង​សង្រ្គាម​កូរ៉េ មាន​អត្រា​ខ្ពស់​ជាង​ក្នុង​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២​ទៅទៀត។

ចាប់តាំង​ពី​ក្រោយ​សង្រ្គាម​កូរ៉េ ឧបទ្វីបកូរ៉េ​នៅតែ​បន្ត​ពុះចែក​ជាពីរ ហើយ​កូរ៉េ​ខាងជើង និង​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​បាន​ដើរ​តាម​គន្លងផ្លូវ​ពីរ​ផ្ទុយពីគ្នា​ស្រឡះ។ កូរ៉េ​ខាងជើង​ស្ថិត​ក្រោម​របបផ្តាច់ការ​កុម្មុយនិស្ត​​បន្តត្រកូល តាំងពី​ជីតា គឺ​លោក​គីម អ៊ីលស៊ុង រហូត​ទៅដល់​ចៅ គឺ​លោក​គីម ជុងអ៊ុន នៅ​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។ របបកុម្មុយនិស្ត​ក្រុងព្យុងយ៉ាងគិតតែ​ពី​ការ​ពង្រឹង​កម្លាំង​ទ័ព ដោយ​ទុក​ឲ្យ​ប្រជាជន​ត្រូវ​រស់​ក្នុង​ភាពក្រីក្រ​រហូត​ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​គ្រោះអត់ឃ្លាន បណ្តាល​ឲ្យ​មាន​អ្នក​ស្លាប់​រាប់លាននាក់។

កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​វិញ ក៏​បាន​ឆ្លងកាត់​របបផ្តាច់ការប្រមាណ​ជាង ៣០ឆ្នាំ​ដែរ ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​លោក​ស៊ីងម៉ាន់ រី និង​មេដឹនាំ​យោធា​បន្តបន្ទាប់មកទៀត។ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយសារតែ​មាន​ចលនា​តវ៉ា​ប្រឆាំង​ពី​សំណាក់​ប្រជាជន កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​ក៏​បាន​ធ្វើ​កំណែទម្រង់ ហើយ​ចាប់យក​របៀបដឹកនាំ​តាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ​ ចាប់ពី​ឆ្នាំ​១៩៨៧។ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ជាមួយគ្នា​នោះ កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​បាន​ធ្វើ​ការ​អភិវឌ្ឍ​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ខ្លួន​ រហូត​បាន​ក្លាយ​ទៅជា​មហាអំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​មួយ នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី៕ នៅ​ចុងឆ្នាំ​១៩៥០ និង​ដើម​ឆ្នាំ​១៩៥១ នៅ​ពេល​ដែល​​កងទ័ព​ចិន​កំពុងមាន​ប្រៀប​ខ្លាំង​លើ​សមរភូមិ ដោយ​វាយ​រុញច្រាន​​កងទ័ព​អាមេរិក និង​សម្ព័ន្ធមិត្ត​ឲ្យ​​​ដក​ខ្លួន​ថយ​ចេញ​ពី​ទឹកដី​កូរ៉េ​ខាង​ជើង រហូតត្រូវ​បាត់បង់​ទីក្រុង​សេអ៊ូល​ជាលើកទី២ មេដឹកនាំ​អាមេរិក​ចាប់ផ្តើម​​ពិចារណា​ចង់ធ្វើសង្រ្គាម​ទៅលើ​ប្រទេស​ចិន​ដោយ​ផ្ទាល់។ ដឹង​ពី​ដំណឹង​នេះ នាយករដ្ឋមន្រ្តីអង់គ្លេស​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​រដ្ឋធានី​វ៉ាស៊ីងតោន ដើម្បី​ជួប​ជាមួយ​លោក​ប្រធានាធិបតី Harry Truman ប្រាប់​អំពី​ក្តីបារម្ភ​របស់​អង់គ្លេស ក៏ដូចជា ប្រទេស​ផ្សេងទៀត ដែល​ចូលរួម​ជាមួយ​អាមេរិក​ក្នុង​សង្រ្គាម​កូរ៉េ គឺ​បារម្ភ​ខ្លាច​ការ​វាយប្រហារ​ទៅលើ​ចិន​នឹង​បង្ក​ឲ្យ​មាន​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី៣។​ នៅ​ពេលនោះ លោក​ប្រធានាធិបតី Harry Truman បាន​ត្រឹមតែ​ស្តាប់ និង​ទទួលដឹងឮ​ពី​ក្តីបារម្ភ​របស់​សម្ព័ន្ធមិត្ត ក៏ប៉ុន្តែ មិនបាន​ធ្វើការ​សន្យា​ណាមួយ អំពី​រឿង​ធ្វើ​សង្រ្គាម​លើ​ចិន​នេះទេ។

នៅ​ក្នុង​ចន្លោះ​ពី​ខែ​មករា ដល់​ខែ​កុម្ភៈ ឆ្នាំ​១៩៥១ នៅ​ក្នុង​ពេល​ដែល​អាមេរិក​កំពុងតែ​ពិចារណា​អំពី​លទ្ធភាព​បើកធ្វើ​សង្រ្គាម​ដោយ​ផ្ទាល់​ទៅលើ​ប្រទេស​ចិន នៅ​ឯ​សមរភូមិ​ឯណោះវិញ ស្ថានភាព​ចាប់ផ្តើម​មាន​ការ​ប្រែប្រួល ដោយ​កងទ័ព​អាមេរិក​បាន​វាយ​ដណ្តើម​កាន់កាប់​ក្រុង​សេអ៊ូល​ពី​ចិន​មកវិញ ព្រមទាំង​បាន​វាយ​រុញច្រាន​កងទ័ព​ចិន​ឲ្យ​ដកថយ​​ចូល​ទៅ​ទឹកដី​កូរ៉េ​ខាងជើងវិញ។ លោក Harry Truman ក៏​បាន​សម្រេច​​កំណត់​សមរភូមិ​នៅ​ត្រឹម​ឧបទ្វីបកូរ៉េ ដោយ​មិន​បើក​ការ​វាយប្រហារ​ដោយ​ផ្ទាល់​ទៅលើ​ប្រទេស​ចិន។ សម្រាប់​លោក Harry Truman គោលដៅ​សំខាន់ គឺ​ធ្វើយ៉ាងណា​បង្ខំ​ឲ្យ​ចិន និង​កូរ៉េ​ខាងជើង​ចុះ​កិច្ចព្រមព្រៀង​បញ្ចប់​សង្រ្គាម ហើយ​វិលត្រឡប់​ទៅរក​ស្ថានភាព​ដើម​វិញ គឺ​ស្ថានភាព​មុនពេល​ដែល​កូរ៉េ​ខាងជើង​ចូល​ឈ្លានពាន​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង។

ក៏ប៉ុន្តែ ឧត្តមសេនីយ៍ Douglas MacArthur មេទ័ព​អាមេរិក​នៅ​កូរ៉េ បាន​​ចេញមុខ​ជំទាស់​នឹង​សេចក្តីសម្រេច​របស់​លោក​ Harry Truman ដោយ​ទាមទារ​​ចង់​បើក​ការ​វាយលុក​ទៅលើ​ទឹកដី​កូរ៉េ​ខាងជើង​សាជាថ្មី ហើយ​ក្នុង​ពេល​ជាមួយគ្នា ​ទាមទារ​ឲ្យ​លោក​ប្រធានាធិបតី Harry Truman ដាក់បញ្ជា​ឲ្យ​បើក​ការ​វាយប្រហារ​តាម​ផ្លូវ​អាកាស​ទៅលើ​ប្រទេស​ចិន ដោយ​ត្រូវ​​​ប្រើ​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ​ទៅលើ​ចិន​ប្រសិនបើ​ចាំបាច់។ ការជំទាស់នេះ ​ឧត្តមសេនីយ៍ Douglas MacArthur មិនត្រឹមតែ​បាន​លើកឡើង នៅ​ក្នុង​លក្ខណៈ​ជា​ឯកជន​ជាមួយ​លោក Harry Truman ដោយ​ផ្ទាល់​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ តែ​ថែម​ទាំង​​បាន​​ផ្ញើ​លិខិត​ទៅប្រាប់​​សភាអាមេរិក ព្រមទាំង​ថ្លែង​ជាសាធារណៈ​​​តាម​ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ​ព័ត៌មាន។ នៅ​ខែ​មេសា ឆ្នាំ​១៩៥១ លោក​ប្រធានាធិបតី Harry Truman ក៏​បាន​ដកតំណែង​ឧត្តមសេនីយ៍ MacArthur ពីបទ​មិនស្តាប់​បញ្ជា​ប្រធានាធិបតី ដែល​ជា​អគ្គបញ្ជាការ​កងទ័ព។

    សង្រ្គាម​កូរ៉េ៖ ​អន្តរាគមន៍​របស់​កងទ័ពចិន​ដើម្បី​ជួយ​កូរ៉េ​ខាងជើង
    សង្រ្គាម​កូរ៉េ ​(១៩៥០-១៩៥៣)៖ ​ដំណើរ​ដើមហេតុ
    ចិន​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​ម៉ៅសេទុង​ក្រោយ​ជ័យជម្នះ​ឆ្នាំ​១៩៤៩
    ការ​ឡើងកាន់​អំណាច​នៃ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន ​ឆ្នាំ១៩៤៩
   
   
   

នៅ​ចន្លោះ​ខែ​កក្កដា និង​ខែ​សីហា ឆ្នាំ​១៩៥១ នៅ​ក្នុង​ពេល​ដែល​​ស្ថានភាព​សង្រ្គាម​​នៅ​ទ្រឹង​ត្រឹម​ខ្សែស្រប​ទី៣៨ ដោយគ្មាន​ខាងណា​អាច​យក​ប្រៀប​លើ​ខាងណា​បាន ចិន និង​​អ.ស.ប​​ក៏​បាន​ចាប់ផ្តើម​បើក​ការចរចា​លើ​បទឈប់បាញ់។ ក៏ប៉ុន្តែ ការចរចា​នេះ​ត្រូវ​ទទួល​បរាជ័យ​ជាច្រើន​លើក​ច្រើនសា ចំណែក​ឯ​ការ​វាយប្រយុទ្ធគ្នា​នៅ​ក្នុង​សមរភូមិ​ក៏​ចេះតែ​បន្ត​ធ្វើ​។

នៅ​ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩៥៣ ការផ្លាស់ប្តូរ​នយោបាយ​ដ៏សំខាន់​មួយ​បាន​កើតមាន​ឡើង​ នៅ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក។ លោក Dwight Eisenhower ដែល​កន្លងមក​ធ្លាប់​ចេញមុខ​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​ធ្វើ​សង្រ្គាម​នៅ​កូរ៉េ បាន​ជាប់ឆ្នោត​ឡើង​មក​ធ្វើ​​ជា​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក ជំនួស​លោក Harry Truman ដែល​ផុត​អាណត្តិ។ គ្រាន់តែ​បាន​ឡើង​មក​កាន់​តំណែង​ភ្លាម លោក Eisenhower បាន​កំណត់​អាទិភាព​ជាចម្បងមួយ សម្រាប់​នយោបាយ​របស់​លោក គឺ​ធ្វើយ៉ាងណា​បញ្ចប់​សង្រ្គាម​កូរ៉េ​ឲ្យ​បាន​ឆាប់។ លោក​បាន​ចាត់​រដ្ឋមន្រ្តី​ការបរទេស​ឲ្យ​បើក​ការចរចា​សាជាថ្មី​ជាមួយ​ចិន ហើយ​ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា លោក​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​បាន​គំរាម​មេដឹកនាំ​ចិន​ត្រង់ៗ​ថា ប្រសិនបើ​សង្រ្គាម​កូរ៉េ​មិន​បញ្ចប់​ភ្លាមៗ​តាម​រយៈ​ការចរចា​ទេ លោក​នឹង​ប្រើ​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ​ ដើម្បី​បញ្ចប់​សង្រ្គាម​នេះ។

នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ពេលនោះ​ ​ប្លុក​កុម្មុយនិស្ត​​ក៏​ឆ្លងកាត់​នូវ​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ដ៏សំខាន់​មួយ​​​ដែរ គឺ​ស្តាលីន​​មេដឹកនាំ​សហភាព​សូវៀត ដែល​គេ​ស្គាល់​ថា​ជា​បុរសខ្លាំង​នៃ​ប្លុក​កុម្មុយនិស្ត​បាន​ទទួល​មរណភាព នៅ​ខែ​មីនា​ឆ្នាំ​១៩៥៣។

នៅ​ថ្ងៃ​ទី២៧ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩៥៣ ៤ខែ​ក្រោយ​មរណភាព​របស់​ស្តាលីន និង​២ខែ​ក្រោយ​ការ​គំរាម​ប្រើ​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ​របស់​លោក​ Eisenhower ចិន និង​អ.ស.ប ​ក៏​បាន​​​​ព្រមព្រៀង​គ្នា​ចុះ​ហត្ថលេខាលើ​បទឈប់បាញ់។ ការ​វាយប្រយុទ្ធគ្នា​ត្រូវ​បញ្ចប់ ​ទីតាំង​នៃ​ខ្សែត្រៀម​ចុងក្រោយ​ ដែល​នៅ​ក្បែរ​ខ្សែស្រប​ទី៣៨ ត្រូវ​បាន​គេ​​កំណត់​យក​ជា​ខ្សែបន្ទាត់​ព្រំដែន​ រវាង​កូរ៉េ​ខាង​ជើង និង​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ហើយ​តំបន់​គ្មាន​យោធា​ត្រូវបាន​គេ​បង្កើតឡើង នៅ​អមសងខាង​ខ្សែបន្ទាត់​ព្រំដែន​នេះ។

កងទ័ព​អាមេរិក និង​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង នៅក្បែរ​តំបន់​គ្មាន​កងទ័ព នៅ​តាម​បណ្តោយ​ព្រំដែន​កូរ៉េ​ ដែល​បង្កើតឡើង​ដោយ​បទឈប់បាញ់ ឆ្នាំ​១៩៥៣

កាល​ពី​ដំបូង បទឈប់បាញ់​​ដែល​ភាគី​ជម្លោះ​ចុះហត្ថលេខា នៅថ្ងៃ​ទី២៧ កក្កដា​នេះ ត្រូវ​បាន​គេ​កំណត់​ថា​ជា​ឯកសារ​បណ្តោះ​អាសន្ន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ដើម្បី​រង់ចាំ​ការ​ចុះហត្ថលេខា​លើ​សន្ធិសញ្ញា​សន្តិភាព​បញ្ចប់​សង្រ្គាម​ជា​ស្ថាពរ ដែល​គេ​នឹង​រៀបចំ​ធ្វើ​នៅ​ពេលក្រោយ។ ក៏ប៉ុន្តែ ជាង ៦០ឆ្នាំក្រោយមក សន្ធិសញ្ញា​សន្តិភាព​នេះ​នៅតែ​មិន​ទាន់ត្រូវ​បាន​​ភាគីជម្លោះ​ចុះហត្ថលេខា ហើយ​បើ​និយាយ​តាមផ្លូវច្បាប់ ឧបទ្វីបកូរ៉េ​នៅតែ​ស្ថិត​ក្នុង​ស្ថានភាព​សង្រ្គាម រហូត​មកទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។

សង្រ្គាម​កូរ៉េ ថ្វីដ្បិត​តែ​មាន​រយៈពេល​ខ្លី ក៏ប៉ុន្តែ​ គឺ​ជា​សង្រ្គាម​មួយ ដែល​មាន​ការ​បង្ហូរឈាម​ខ្លាំង​បំផុត ដោយ​បាន​សម្លាប់​អាយុជីវិត​មនុស្ស​រហូតដល់​ទៅ​ជិត ៥លាននាក់ ក្នុងនោះ មាន​ជាង​ពាក់កណ្តាល គឺ​ជា​ជនស៊ីវិល។ បើ​គិត​ជា​សមាមាត្រ ​ការ​ស្លាប់​ជនស៊ីវិល នៅ​ក្នុង​សង្រ្គាម​កូរ៉េ មាន​អត្រា​ខ្ពស់​ជាង​ក្នុង​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២​ទៅទៀត។

ចាប់តាំង​ពី​ក្រោយ​សង្រ្គាម​កូរ៉េ ឧបទ្វីបកូរ៉េ​នៅតែ​បន្ត​ពុះចែក​ជាពីរ ហើយ​កូរ៉េ​ខាងជើង និង​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​បាន​ដើរ​តាម​គន្លងផ្លូវ​ពីរ​ផ្ទុយពីគ្នា​ស្រឡះ។ កូរ៉េ​ខាងជើង​ស្ថិត​ក្រោម​របបផ្តាច់ការ​កុម្មុយនិស្ត​​បន្តត្រកូល តាំងពី​ជីតា គឺ​លោក​គីម អ៊ីលស៊ុង រហូត​ទៅដល់​ចៅ គឺ​លោក​គីម ជុងអ៊ុន នៅ​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។ របបកុម្មុយនិស្ត​ក្រុងព្យុងយ៉ាងគិតតែ​ពី​ការ​ពង្រឹង​កម្លាំង​ទ័ព ដោយ​ទុក​ឲ្យ​ប្រជាជន​ត្រូវ​រស់​ក្នុង​ភាពក្រីក្រ​រហូត​ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​គ្រោះអត់ឃ្លាន បណ្តាល​ឲ្យ​មាន​អ្នក​ស្លាប់​រាប់លាននាក់។

កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​វិញ ក៏​បាន​ឆ្លងកាត់​របបផ្តាច់ការប្រមាណ​ជាង ៣០ឆ្នាំ​ដែរ ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​លោក​ស៊ីងម៉ាន់ រី និង​មេដឹនាំ​យោធា​បន្តបន្ទាប់មកទៀត។ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយសារតែ​មាន​ចលនា​តវ៉ា​ប្រឆាំង​ពី​សំណាក់​ប្រជាជន កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​ក៏​បាន​ធ្វើ​កំណែទម្រង់ ហើយ​ចាប់យក​របៀបដឹកនាំ​តាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ​ ចាប់ពី​ឆ្នាំ​១៩៨៧។ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ជាមួយគ្នា​នោះ កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​បាន​ធ្វើ​ការ​អភិវឌ្ឍ​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ខ្លួន​ រហូត​បាន​ក្លាយ​ទៅជា​មហាអំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​មួយ នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី៕

ភាព​ផុយ​ស្រួយ​​នៃ​​លទ្ធិ​ប្រជា​ធិប​តេយ្យ​នៅ​​អា​ស៊ី​អាគ្នេយ៍

សូម​បន្ត​ចាប់អារម្មណ៍​ទៅលើ​ភូមិសាស្ត្រ​នយោបាយ​នៃ​ភូមិភាគ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​តទៅទៀត ដោយ​សូម​លើកឡើង​អំពី​ភាពផុយស្រួយ​នៃ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ផុយស្រួយ ពីព្រោះ​ម្យ៉ាង សុទ្ធសឹង​ជា​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មីថ្មោង​ដែល​តែង​ជួបនឹង​វិបត្តិ​នយោបាយ សង្គម សេដ្ឋកិច្ច និង​សន្តិសុខ។ ពីព្រោះ​ម្យ៉ាងទៀត ថ្នាក់ដឹកនាំ​ខ្លះ​នៅតែ​មិន​ព្រម​ទទួល​គោលការណ៍​ប្រជាធិបតេយ្យ​បែប​បស្ចិម​លោក។

ជាការ​ពិតណាស់​ដែលថា បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​មួយចំនួន​បាន​បោះជំហាន ទៅរក​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ជាពិសេស​នៅក្នុង​អំឡុង​ទសវត្សរ៍​ទី៩០។ ក៏ប៉ុន្តែ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មីថ្មោង​ទាំងនេះ ផុយស្រួយ​មែនទែន តែង​ជួបនឹង​វិបត្តិ​បី​ប្រភេទ ៖ វិបត្តិ​នយោបាយ វិបត្តិ​សង្គម​និង​សេដ្ឋកិច្ច ព្រមទាំង​វិបត្តិ​សន្តិសុខ។

វិបត្តិ​នយោបាយ​តែងតែ​កើតឡើង នៅពេលដែល​ពលរដ្ឋ​ចាប់ផ្តើម​ប្រឆាំងនឹង​អ្នកដឹកនាំ​ដែល​ខ្លួន​បាន​បោះឆ្នោត​តែងតាំង​ជា​ប្រមុខរដ្ឋ​ឬ​ប្រមុខ​រដ្ឋាភិបាល។ ជាទូទៅ ពលរដ្ឋ​បែក ចិត្ត ឈប់​គាំទ្រ​អ្នក​ដែល​ខ្លួន​បាន​បោះឆ្នោតឱ្យ ដោយហេតុតែ​ពួក​អ្នកដឹកនាំ​ទាំងនោះ ពុករលួយ បក្សពួកនិយម មិន​ព្រមធ្វើ​កំណែទម្រង់ ឬ​គ្រប់គ្រង​ប្រទេស​របៀប​ផ្តាច់ការ​ពេក។

វិបត្តិ​នយោបាយ​បែបនេះ បានកើត​ឡើង នៅ​ហ្វីលីពីន ក្នុង​ខែមករា​ឆ្នាំ២០០១។ កាលនោះ លោក​ប្រធានាធិបតី​ហ្សូ​ហ្សេ​ហ្វ អេ​ស្ត្រា​ដា (Joseph Estrada) ដែល​ជាប់​ចោទថា​បាន​គៃបន្លំ​យកប្រាក់​រដ្ឋ ត្រូវ​បង្ខំចិត្ត​លា​ចេញពី​តំណែង​និង​ប្រគល់​អំណាច​ទៅ​ឲ្យ​លោកស្រី​អនុ​ប្រធានាធិបតី ក្លូ​រី​យ៉ា អា​រ៉ូ​យ៉ូ (Gloria Arroyo)។ ករណី​ស្រដៀង​គ្នា ក៏បាន​កើតឡើង​ដែរ​នៅ​ប្រទេស​ឥណ្ឌូណេស៊ី ក្នុង​ខែកក្កដា​ឆ្នាំ២០០។ កាលនោះ លោក​ប្រធានាធិបតី​វ៉ា​ហ៊ី​ដ (Wahid) បាន​ជាប់​ទាក់ទិន​ក្នុង​រឿង​ពុករលួយ ហើយក៏​ត្រូវ​បាត់បង់​អំណាច​ដែល​បាន​ធ្លាក់​ទៅក្នុង​ដៃ​របស់​លោកស្រី​អនុ​ប្រធានាធិបតី ម៉េ​ហ្កា​វ៉ា​ទី ស៊ុយ​កា​ណូ​ពុ​យ​ទ្រី(Megawati Sukarnoputri) វិញ​ម្តង។

គ្រោះថ្នាក់​ទី​ពីរ ដែល​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មីថ្មោង នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ជួបប្រទះ គឺ​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច និង​សង្គម។ ជាក់ស្តែង ដោយហេតុតែ​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​អាស៊ី​នៅ​ឆ្នាំ១៩៩៧និង​ចំហាយ​អាក្រក់​របស់​វាត​រហូត​ដល់​ឆ្នាំ២០០១ សសរ​គ្រឹះ​ទាំង​ប៉ុន្មាន​នៃ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មីថ្មោង​នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​និង​នៅ​ហ្វីលីពីន​បាន​រង្គោះរង្គើ។ កាលនោះ នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី កងទ័ព​បាន​សាកល្បង​វិល​មក​ក្តាប់​អំណាច​វិញ រីឯ​ពួក​អ៊ីស្លាម​ជ្រុលនិយម​ដែល​ស្អប់ខ្ពើម​លិ​ទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​មាន​ប្រជាប្រិយភាព​ខ្លាំងក្លា។ ចំណែក​នៅ​ហ្វីលីពីន​វិញ កាលណោះ ក្រោយពី​លោក​ប្រធានាធិបតី​ហ្សូ​ហ្សេ​ហ្វ អេ​ស្ត្រា​ដា​បាន​ដួលរលំ ពួកក្រុម​អ្នកមាន​និង​អ្នកមានអំណាច​សម័យ​លោក​ហ្វៀ​ក​ឌី​ណង់ ម៉ាក​កុស ព្រមទាំង​កងទ័ព​ក៏បាន​ពង្រឹង​ជំហរ​របស់​ពួកគេ​ឡើងវិញ​នៅក្នុង​ប្រទេស​ដែរ។ គឺជា​សំណាង​មួយ​ល្អ​ហើយ ដែល​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​អាស៊ី​មិនបាន​អូសបន្លាយ​យូរ និង​មិនបាន​បណ្តាលឱ្យ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ក្មេងខ្ចី​ទាំងនេះ​ដួលរលំ។

ដោយឡែក បណ្តា​ប្រទេស​ប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មីថ្មោង​នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដូចជា​នៅ​ខ្វះ​ចន្ទល់ មួយ​ដ៏​សំខាន់ នោះ​គឺ​ការស្វែងរក​កំណើនសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បី​ឲ្យ​ប្រជាជាតិ​ទាំងមូល​ធូរធារ មិនមែន​ឲ្យ​ធូរធារ​តែ​អ្នកមាន និង​អ្នកមានអំណាច​មួយ​ក្តាប់​តូច​តែប៉ុណ្ណោះ​ទេ។ នេះ​គឺជា​មូលហេតុ​សំខាន់​នៃ​គម្លាត​កាន់តែ​ធំ​រវាង​អ្នកមាន​និង​អ្នកក្រ គឺជា​មូល​ហេតុដែល​នឹង​អាច បណ្តាលឱ្យ​អ្នកក្រីក្រ​ក្លាយជា​អ្នក​ឈឺចាប់ ហើយ​បែរ​ទៅរក​ចលនានយោបាយ​ជ្រុលនិយម​ឬ​អ៊ីស្លាម​ជ្រុលនិយម​ដែល​ប្រឆាំង​ដាច់ខាត​ទៅនឹង​លិ​ទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ។

ក្រៅពីនេះ វិបត្តិ​សន្តិសុខ​ក៏​អាច​នឹង​ក្លាយជា​គ្រោះថ្នាក់​ធំ​ដែរ សម្រាប់​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មីថ្មោង នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។ គ្រោះថ្នាក់​នេះ អាច​ស្តែងចេញ តាមរយៈ​រូបភាព​ពីរ​ខុសគ្នា។ រូបភាព​ទីមួយ គឺ​អំពើ​ភេរវកម្ម ដែលមាន​កើតឡើង​ជា​ហូរហែ នៅ​ប៉ែក​ខាងត្បូង​ប្រទេស​ថៃ នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី ឬ​នៅ​ហ្វីលីពីន។ ចូរ​កុំភ្លេចថា ពួក​ភេរវជន ជាពិសេស​ពួក​ភេរវជន​អ៊ីស្លាម​ជ្រុលនិយម ជាស​ត្រូវ​របស់​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ រីឯ​រូបភាព​ទី​ពីរ​វិញ​នៃ​វិបត្តិ​សន្តិសុខ ដែល​អាច​គំរាម​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ គឺ​សង្គ្រាម សង្គ្រាមស៊ីវិល ឬ​សង្គ្រាម​រវាង​ប្រទេសជិតខាង​របង​ជាមួយ។​

យ៉ាងណាក៏ដោយ សព្វថ្ងៃ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ នៅតែ​ជាទី ដែល​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​មានដំណើរ​រ​ប៉ាក់រ​ប៉ើ​ក។ មូលហេតុ​មាន​ច្រើនយ៉ាង៖

មូលហេតុ​ទីមួយ គឺ​មក​អំពី​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ខ្លះ មិន​ព្រម​ទទួល​គោលការណ៍​ប្រជាធិបតេយ្យ​បែប​បស្ចិម​លោក  នាំគ្នា​និយាយថា មិនត្រូវ​អនុវត្ត​ឡើយ ឬក៏​មិនត្រូវ​អនុវត្ត​ម៉ត់ចត់​ហួសហេតុ​ពេក​ទេ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ដើម្បី​ពង្រឹង​ទឡ្ហីករណ៍​នេះ ពួកគេ​បាន​ទាំង​ចងក្រង​ឡើង​នូវ​អ្វីដែល​គេ​ហៅថា«តម្លៃ​គោលការណ៍​អាស៊ី» (Les valeurs asiatiques)។

តើ​អ្វី​ទៅ « តម្លៃ​អាស៊ី »? វា​គឺជា​ទ្រឹស្តី​មួយ​ដែល​អតីត​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​សិង្ហ​បុរី លី គាន់​យូ(Lee Kuan Yew) បាន​បង្កើតឡើង ក្នុង​គោលដៅ​ច្រានចោល​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​បែប​បស្ចិម លោក។ លី គាន់​យូ បាន​អះអាង​ជាអាទិ៍​ថា បណ្តា​សង្គម​អាស៊ី​មាន​ប្រពៃណី​និង​វប្បធម៌​របស់គេ​ដាច់ដោយឡែក ដែល​ខុសគ្នា​ស្រឡះ​ពី​ប្រពៃណី​និង​វប្បធម៌​បស្ចិម​លោក។ បស្ចិម​លោក​ឲ្យ​តម្លៃ​ខ្លាំងណាស់​ទៅលើ​បុគ្គល សេរីភាព និង​សមធម៌ ចំណែក​ពិភព​អាស៊ី​វិញ​ឲ្យ​តម្លៃ​ខ្លាំងជាងគេ​ទៅលើ​គ្រួសារ សង្គម វិន័យ សណ្តាប់ធ្នាប់ អំណាច និង​ការងារ។ សម្រាប់​លី គាន់​យូរ « តម្លៃ​អាស៊ី »ប្រសើរ​ជាង​គោលការណ៍​ប្រជាធិបតេយ្យ​បែប​បស្ចិម លោក។ នេះ​មិនមែន​ជាការ​មួយ​ចៃដន្យ​ឡើយ ពីព្រោះ ពី​ទសវត្សរ៍​ទី៨០រហូតដល់​ពាក់ កណ្តាល​ទសវត្សរ៍​ទី៩០ បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​ដែល​គេ​ហៅថា«នាគ​អាស៊ី»មាន​កំណើនសេដ្ឋកិច្ច​ក្លៀវក្លា នៅពេលដែល​សេដ្ឋកិច្ច​បស្ចិម​លោក​ជាទូទៅ​ផ្តើម​បាត់បង់​សន្ទុះ ជាហេតុ​ជំរុញ នៅពេលនោះ ឲ្យ​បណ្តា​ប្រទេស​នាគ​សេដ្ឋកិច្ច​ទាំងនេះ និយាយ​អួតអាង​ពី​គំរូ​សង្គម​របស់​ពួកគេ និង​ទិតៀន​គំរូ​សង្គម​របស់​បស្ចិម​លោក។

មូលហេតុ​មួយទៀត ដែល​បង្ក​ឱ្យ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​មានដំណើរ​រ​ប៉ាក់រ​ប៉ើ​ក នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​គឺ​កម្លាំង​ខ្លាំង​សឹង​ផ្តាច់​មុខតែ​ឯកឯង​នៃ​គណបក្ស​មួយ​នៅលើ​ឆាកនយោបាយ​នៃបណ្តា​ប្រទេស​មួយចំនួន។ ក្នុងនោះ​រួមមាន​ជាអាទិ៍ បក្ស​សកម្មភាព​ប្រជាជន នៅ​សិង្ហ​បុរី បក្ស​អង្គការ​ឯកភាព​ជាតិ​ម៉ា​ឡេ នៅ​ម៉ាឡេស៊ី និង​រហូតមកដល់​ឆ្នាំ២០១៣នេះ បក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា នៅ​កម្ពុជា។

មូលហេតុ​ផ្សេង​មួយទៀត​ដែល​បង្ក​ឱ្យ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​មានដំណើរ​រ​ប៉ាក់រ​ប៉ើ​ក នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ គឺ​ការ​លេច​ត្រដែត​ឡើង​ខ្លាំង​នៃ​ប្រទេស​ចិន​កុ​ម្មុយ​និ​ស្ត នៅលើ​ឆាក​តំបន់ និង​នៅលើ​ឆាក​អន្តរជាតិ។ ទីក្រុង​ប៉េកាំង​ខ្លួនឯង ដែល​នៅតែ​មិន​ព្រម​ផ្តល់​សិទ្ធិ​នយោបាយ ឲ្យ​ពលរដ្ឋ​របស់ខ្លួន​បាន​រកស៊ី​សឹង​ផ្តាច់មុខ​ជាមួយ​ប្រទេស​កាន់អំណាច​ផ្តាច់ការ​ដូច​យ៉ាង​ភូមា​រហូតមក​ដល់ពេលថ្មីៗនេះ និង​បានធ្វើ​ឲ្យ​ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច​របស់​បស្ចិម​លោក​ទៅលើ​ប្រទេស​អាស៊ី​មួយ​នេះ​គ្មាន​ប្រសិទ្ធិភាព។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ចិន​ផ្តល់ជំនួយ​គ្មាន​ល័​ក្ខ​ខ​ណ្ឌ័​នយោបាយ ដល់​ប្រទេស​ប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មីថ្មោង​ដូចជា​កម្ពុជា​ជាដើម។

ឯ​មូលហេតុ​ចុងក្រោយ គឺ​ការដែល​ប្រទេស​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​មួយចំនួន នៅតែ​មិន​ព្រម​បោះបង់ចោល​រដ្ឋប្រហារ​យោធា​ដូចជា​ប្រទេស​ថៃ​ជាដើម និង​ការដែល​ប្រទេស​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​មួយចំនួន​នៅតែ​បន្ត​ឋិត​ក្រោម​ការគំរាមកំហែង​ពី​សំណាក់​រដ្ឋប្រហារ​យោធា ដូច​យ៉ាង​ប្រទេស​ហ្វីលីពីន៕

អំណាចផ្តាច់ការ និង លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍

លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​បាន​ចាប់​ផ្តើម​ចាក់​ឫស​ នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ នៅ​ពាក់​កណ្តាល​ទសវត្សរ៍​ទី​៨០​ និង​បាន​គ្រប​ដណ្តប់​ខ្លាំង​ ទៅ​លើ​ភូមិភាគ​នេះ​ នៅ​ក្នុង​ទសវត្សរ៍​ទី​៩០​ ដោយ​សារ​តែ​ការ​រលត់រលាយ​ទៅ​នៃ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់ និង​ដោយសារ​តែ​កំណើន ​និង​សន្ទុះ​សេដ្ឋកិច្ច​ក្លៀវក្លា​នៃ​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​នៅ​ក្នុង​តំបន់។

មុន​ពេល​មក​ដល់​របស់​បណ្តា​ប្រទេស​អឺរ៉ុប​អាណានិគម​និយម​ក្នុង​សតវត្សរ៍​ទី​១៩​ នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ មាន​សុទ្ធ​តែ​របប​រាជា​និយម​ចាស់​គំរិល​។ ក្រោយ​ពេល​ដែល​បណ្តា​ប្រទេស​អាណា​និគម​និយម​ទាំងនេះ​ បាន​ចាក​ចេញ​ពី​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍សឹង​អស់​ទៅ​វិញ​ នៅ​ចុង​ទសវត្សរ៍​ទី​៤០​និង​ដើម​ទសវត្សរ៍​ទី​៥០​ ប្រទេស​ទាំង​អស់​នៅ​ក្នុង​ភូមិភាគ​នេះ​ បាន​ទទួល​រង​ខ្លាំង​ឬ​តិច​ ចំហាយ​នៃ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់​។ នៅ​ក្នុង​កាលៈទេសៈ​បែប​នេះ​ ប្រទេស​ខ្លះ​បាន​ក្លាយ​ជា​របប ផ្តាច់ការរណប​សហរដ្ឋអាមេរិក​ដូច​ជា​ថៃ​ ហ្វីលីពីន និងសិង្ហបុរី រីឯ​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀតវិញបាន​ក្លាយ​ជា​របប​ផ្តាច់ការ​កុម្មុយនិស្តរណប​សហភាព​សូវៀត ឬ​រណប​ប្រទេស​ចិន​ប្រជាមានិត​ ដូច​ជា​វៀតណាម​ ឡាវ​ និង​កម្ពុជា​។

គេ​ត្រូវ​រង់​ចាំរហូត​ដល់​ទសវត្សរ៍​ទី​៨០​ ទើប​ឃើញ​ប្រទេសអាស៊ី​អាគ្នេយ៍​មួយ​ នោះគឺ ហ្វីលីពីន ឈាន​ជើង​មុន​គេទៅ​រក​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​។ កាល​នោះ​ គឺ​នៅ​ខែ​កុម្ភៈ​ឆ្នាំ​១៩៨៦​ ហ្វៀកឌីណង់ ម៉ាកកុស(Ferdinand Marcos) បុរស​ខ្លាំង​នៃរបប​ផ្តាច់ការ​ហ្វីលីពីន ត្រូវ​បាន​អាមេរិក​បង្ខំឲ្យ​រៀប​ចំការ​បោះ​ឆ្នោត​សេរី​និង​ប្រជាធិបតេយ្យ​។ កាល​នោះ ​ជោគជ័យ​នៃ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​បាន​ទៅលោក​ស្រី​កូរី អាគីណូ(Cory Aquino) ភរិយា​របស់​មេ​ដឹក​នាំ​បក្ស​ប្រឆាំង​លោក​បេនីញ៉ូ អាគីណូ(Benigno Aquino) ដែល​ត្រូវបាន​គេ​ធ្វើ​ឃាតនៅ​ឆ្នាំ​១៩៨៣​។ នេះ​គឺ​ជា​រលក​ប្រជាធិបតេយ្យ​ទី​មួយ​។ រលក​ប្រជាធិបតេយ្យ​ទី​ពីរ​ ដែល​បាន​គ្រប​ដណ្តប់​ទៅ​លើ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ បាន​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​នៅក្នុង​ទសវត្សរ៍​ទី​៩០​ ឧទាហរណ៍​ដូច​ជា​នៅ​សិង្ហបុរី​ នៅ​ថៃ​ នៅ​កម្ពុជា​និង​នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ជា​ដើម​។

មាន​មូលហេតុ​ច្រើន​យ៉ាង​ ដែល​អាច​ពន្យល់​ប្រជាធិបតេយ្យូបនីយកម្ម​ នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ ក្នុង​ទសវត្សរ៍​ទី​៨០​និង​ទី​៩០​។ មូលហេតុ​ទី​មួយ​ គឺ​ការ​រលត់​រលាយ​ទៅ​នៃ​សង្រ្គាម​ត្រជាក់​។ នៅ​ក្នុង​សម័យ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់​ របប​ផ្តាច់ការ​មួយ​ចំនួន​ ដូច​ជា​នៅ​ថៃ​ឬ​នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ បាន​ពង្រឹង​អំណាច​របស់​ខ្លួន​ ដោយ​មាន​ការ​ចូល​ដៃ​ពី​សំណាក់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ ដើម្បី​ប្រឆាំង​នឹង​មនោគមវិជ្ជា​កុម្មុយនិស្ត​។ ក្រោយ​សម័យ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់​ របប​ផ្តាច់ការ​អស់​ទាំង​នេះ​ដែល​ភាគ​ច្រើន​ជា​របប​សឹក​ អស់​មាន​លេស​ ដើម្បី​ពង្រឹង​និង​បង្កើន​អំណាច​របស់​ខ្លួន​ទៀត​ហើយ​។ ម្ល៉ោះ​ហើយ​ បាន​ជា​សន្តិភាព​និង​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ អាច​ផ្តើម​ចាក់​ឫស​គល់​ នៅ​ក្នុង​ភូមិភាគ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​បាន​ នៅ​ក្នុង​ទសវត្សរ៍​ទី​៩០។

មូល​ហេតុ​ទី​ពីរ​ដែល​អាច​ពន្យល់​ប្រជាធិបតេយ្យូបនីយកម្ម​នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ គឺ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​ខ្លាំង​ក្លា​របស់​បណ្តា​ប្រទេស​នាគ​អាស៊ី​ ដូច​ជា​សិង្ហបុរី​ និង​ក្រោយ​មក​ទៀត​ របស់​បណ្តា​ប្រទេស​ខ្លា​អាស៊ី​ ដូច​ជា​ម៉ាឡេស៊ី​ និង​ថៃ​ ពី​ទសវត្សរ៍​ទី​៨០ដល់​ឆ្នាំ​១៩៩៧​ ឆ្នាំ​ដែល​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​បាន​រាតត្បាត​ទៅ​លើ​ទ្វីប​អាស៊ី​។ កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​វិសេស​វិសាល​នេះ​ បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ពួក​អ្នក​វណ្ណៈ​កណ្តាលដែល​ចេះ​ដឹង​ជាង​មុន​និង​ធូរធា​ជាង​មុនកើន​ចំនួនលឿន​រហ័ស​ និង​ហ៊ាន​ចេញ​មុខ​ទាមទារ​សេរីភាព​។

គឺ​នៅ​ក្នុង​បរិបទ​នៃ​ការ​រលត់រលាយ​ទៅ​នៃ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់​ បរិបទ​នៃ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ក្លៀវ​ក្លា​បែប​នេះ​ហើយ​ ដែល​គេ​ឃើញ​សង្គម​ស៊ីវិល​មួយ​លេច​ត្រដែត​ឡើង​ និង​ចេញ​មុខ​ទាមទារ​សេរីភាព​ នៅ​ក្នុង​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​។ សហជីព​ ជា​អ្នក​នាំ​មុខ​គេ​ នៅ​ក្នុង​ចលនា​បាតុកម្ម​ប្រឆាំង​នឹង​រដ្ឋាភិបាល​។ ក្រោយ​មក​ទៀត​ មាន​និស្សិត​ និស្សិត​ដែល​ចាប់​ពី​ពាក់​កណ្តាល​ទសវត្សរ៍​ទី​៨០​ទៅ​ បាន​ចុះ​ធ្វើ​បាតុកម្ម​នៅ​តាមដង​ផ្លូវ ក្នុង​ប្រទេស​ថៃ​ ហ្វីលីពីន ភូមា​ និង​ដប់​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក​ទៀត​ ក្នុង​ប្រទេស​ឥណ្ឌូនេស៊ី​។ ចូរ​កុំ​ភ្លេច​ថា​ របប​ផ្តាច់ការ​របស់​ស៊ូហាកតូ(Suharto)​ នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​បាន​ដួល​រលំ​ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៩៨​ ដោយ​ហេតុ​តែមាន​មហា​បាតុកម្ម​ ក្នុង​ទូទាំង​ប្រទេស​ របស់​ពួកសហជីព​និង​របស់​​ពួកនិស្សិត​។

ក្រៅ​ពី​សហជីព​និង​និសិ្សត​ សាសនា​ក៏​បាន​ដើរ​តួ​នា​ទី​មួយ​សំខាន់​ដែរ​ នៅ​ក្នុង​អភិក្រម​នៃ​ការ​ប្រឆាំង​នឹង​របប​ផ្តាច់ការ​។ ឧទាហរណ៍​ជាក់​ស្តែង​ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៨៦​ ក្នុង​ប្រទេស​ហ្វីលីពីន ព្រះ​វិហារ​កាតូលីក​បាន​ចេញ​មុខ​គាំ​ទ្រ​លោក​ស្រី​ប្រមុខ​បក្ស​ជំទាស់​កូរី អាគីណូ(​Cory Aquino) ដើម្បីប្រឆាំង​នឹង​របប​ផ្តាច់ការ​របស់​ហ្វៀកឌីណង់ ម៉ាកកុស(Ferdinand Marcos)។ ដូច​គ្នា​អ៊ីចឹង​ដែរ​ នៅ​ប្រទេស​ភូមា​ ព្រះសង្ឃ​បាន​ជួយ​លាក់​ខ្លួននៅ​ក្នុង​វត្ត​ ពួក​និស្សិត​ដែល​បាន​ចូល​រួម​ក្នុង​បាតុកម្ម​ប្រឆាំង​នឹង​របប​ផ្តាច់ការ​របស់​ណេ វីន(Ne Win) ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៨៨​។

គេ​ក៏​មិន​អាច​បំភ្លេច​បាន​ដែរ​ តួ​នាទី​របស់​បណ្តា​អង្គការ​មិនមែន​រដ្ឋាភិបាល ​ដែល​ជា​សសរ គ្រឹះមួយ​ដ៏​មាំ​នៃ​សង្គម​ស៊ីវិល​ នៅមុន​និងនៅ​ក្រោយ​ពេល​ដែល​អំណាច​ផ្តាច់ការ​ខ្លះ​នៅ​ អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ដួល​រលំ​ហើយ។

គេ​ក៏​ត្រូវ​ឲ្យ​តម្លៃ​ផង​ដែរ​ដល់​បច្ចេក​វិជ្ជា​ថ្មីៗ​និង​ឈាន​មុខ ដូច​ជា​ទូរស័ព្ទ​ដៃ​ និងអ៊ីនធឺណែត ដែល​បាន​បើក​លទ្ធភាព​ឲ្យ​មាន​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ពត៌មាន​លឿន​រហ័ស​ និង​ការ​ទាក់ទង​គ្នា​ទាន់​ពេល​វេលា​រវាង​មតិ​សាធារណជន​ក្នុង​ស្រុក​និង​មតិ​អន្តរជាតិ។

ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ​ សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​ អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ នៅ​តែ​ជា​ទី​ដែល​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​ពិបាក​ងើប​ក្បាលនិង​ពិបាក​ដំណើរ​ការ​។ ពិបាក​ដំណើរ​ការ​ ដោយ​ហេតុ​តែ​វត្តមាន​ដ៏​រឹងមាំ​និង​ចាស់​ដុះ​ស្លែ​នៃ​អំណាច​ផ្តាច់ការ​មួយ​ចំនួន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ ដោយហេតុ​តែ​មាន​ការ​បំផុស​បំផុល​ឡើង​នូវ​ទ្រឹស្តី«តម្លៃ​គោលការណ៍​អាស៊ី​»ដែល​ប្រឆាំង​នឹង​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​បែប​បស្ចិម​លោក​ និង​ដោយហេតុ​តែ​វត្តមាន​របស់​មហាយក្ស​ចិនកុម្មុយនិស្ត​ ដែល​អាច​ជា​ហ្រ្វាំង​នៃ​ប្រជាធិបតេយ្យូបនីយកម្ម ​នៅអាស៊ី​អាគ្នេយ៍៕

បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍៖ ខុស​គ្នាច្រើន ដូច​គ្នា​តិច

អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ជា​តំបន់​មួយ​ដែល​គ្មាន​អរិយធម៌​រួម​គ្នា​មួយ​ទេ។ ប្រជាជន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​នេះ​មិន​ដូច​គ្នា​សោះ​ឡើយ ប្រើ​ភាសា​ខុស​គ្នា មាន​វប្បធម៌ ទំនៀម​ទម្លាប់​និង​ប្រពៃណី​ខុស​គ្នា​ស្រឡះ។

សម្រាប់​ពួក​ភូមិសាស្ត្រនយោបាយវិទូ តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ឋិត​នៅ​ក្នុង​ភូមិភាគ​ដ៏​ធំ​មួយ​ដែល​គេ​ហៅ​ថា​អាស៊ី​បូព៌ា ដាច់​ដោយ​ឡែក​ពី​អាស៊ី​កណ្តាល អាស៊ី​ខាង​ត្បូង និង​អូសេអានី (Océanie)។ តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​នេះ​ទៀត​សោត ត្រូវ​បាន​ពួក​អ្នក​ឯកទេស​ដដែល​បែងចែក​ជា​ពីរ៖ មួយគឺពិភព​ឥណ្ឌូចិន និង​មួយ​ទៀត​គឺ​ពិភព​ម៉ាឡេ។

នៅ​ក្នុង​ស្មារតី​របស់​ពួក​ភូមិសាស្រ្ត​នយោបាយ​វិទូ ពាក្យ​ថា"ពិភព​ឥណ្ឌូចិន" មាន​ន័យ​ធំ​ទូលំ​ទូលាយ ពីព្រោះ​វា​គ្រប​ដណ្តប់​មិន​ត្រឹម​តែ​ទៅ​លើ​ប្រទេស​វៀតណាម កម្ពុជា​និង​ឡាវ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ តែ​ទៅ​លើ​ប្រទេស​ភូមា​និង​ប្រទេស​ថៃ​ថែម​ទៀត។ រី​ឯ​"ពិភព​ម៉ាឡេ​"វិញ គឺ​ជា​ពពួក​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ដទៃ​ផ្សេង​ដែល​ជា​កោះ ឬ​ជា​ទី​ប្រជុំ​កោះ រួម​មាន​ប្រទេស​ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូណេស៊ី ហ្វីលីពីន សិង្ហបុរី ព្រុយណេ និង​ទីម័រ​ខាង​កើត។

រី​ឯ​ប្រជាជន​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​វិញ មិន​ដូច​គ្នា​សោះ ប្រើ​ភាសា​ខុសៗ​គ្នា មាន​សាសនា ​វប្បធម៌ ទំនៀម​ទម្លាប់​ និង​ប្រពៃណី​ខុសៗ​ពី​គ្នា។ ប្រជាជន​ភាគ​ច្រើន​នៅ​ភូមា កម្ពុជា ថៃ ឡាវ និង​វៀតណាម កាន់​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា។ អ៊ីស្លាម​ជា​សាសនា​របស់​ប្រជាជន​ភាគ​ច្រើន​នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី និង​នៅ​ម៉ាឡេស៊ី។ វា​ក៏​ជា​សាសនា​របស់​ប្រជាជន​មួយ​ចំនួន​ដែរ នៅ​ប៉ែក​ខាង​ត្បូង​នៃ​ប្រទេស​ហ្វីលីពីន ដូច​ជា​នៅ​កោះ​មីនដាណាវ(Mindanao) ស៊ុយលុយ(Sulu) និង​រ៉ូឡូ(Jolo) ព្រម​ទាំង​របស់​ប្រជាជន​មួយ​ចំនួន​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូង​នៃ​ប្រទេស​ថៃ ដូច​យ៉ាង​នៅ​ខេត្ត​ណារ៉ាធីវ៉ាត(Narathiwat) ប៉ាត្តានី(Pattani) និង​យ៉ាឡា(Yala)។ ចំណែក​ប្រជាជន​ភាគ​ច្រើន​នៅ​ហ្វីលីពីន​វិញ ជា​អ្នក​កាន់​សាសនា​គ្រិស្ត។ សាសនា​គ្រិស្ត​ក៏​ជា​សាសនា​របស់​ប្រជាជន​មួយ​ចំនួន​ដែរ នៅ​ប្រទេស​វៀតណាម។

បន្ថែម​ពី​ការ​ប្រើ​ភាសា​ផ្សេងៗ​ពី​គ្នា ដែល​មិន​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ប្រជាជន​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​និយាយ​ទាក់ទង​គ្នា​បានស្រួល ក៏​មាន​ដែរ​ការ​ប្រើ​ភាសា​ជា​ច្រើន​ខុសៗ​គ្នា​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​នីមួយៗ។ ឧទាហរណ៍​ជាក់​ស្តែង នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ឥណ្ឌូណេស៊ី មាន​ភាសាតូចៗ​ផ្សេងៗ​គ្នា​រហូតដល់ទៅ​ជិត៧០០​ឯ​ណោះ។

ម្ល៉ោះ​ហើយ បាន​ជា​បន្តិច​ម្តងៗ អង់គ្លេស​ក្លាយ​ទៅ​ជា​ភាសា​រួម​មួយ​រវាង​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍។ គឺ​ជា​ភាសា​ផ្លូវការ​របស់​សមាគម​ប្រជាជាតិ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ហៅ​កាត់​ថា អាស៊ាន។

ដោយ​ឡែក លក្ខណៈ​ខុស​គ្នា​ច្រើន​និង​ដូច​គ្នា​តិច​នៃ​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ក៏​ជា​កេរ​ដំណែល​បន្សល់​មក​ពី​សម័យ​អាណានិគម​ផង​ដែរ។ ចូរ​កុំ​ភ្លេច​ថា ភូមា​និង​ម៉ាឡេស៊ី​ជា​អតីត​អាណានិគម​របស់​អង់គ្លេស ឥណ្ឌូណេស៊ី​ជា​អតីត​អាណានិគម​របស់​ហូឡង់ ហ្វីលីពីន​ជា​អតីត​អាណានិគម​របស់​អេស្ប៉ាញ និង​ក្រោយ​មក​ទៀត​របស់​អាមេរិក។ រី​ឯ​ឥណ្ឌូចិន​វិញ រួម​មាន​វៀតណាម កម្ពុជា​និង​ឡាវ ជា​អតីត​អាណានិគម​របស់​បារាំង។ នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ គឺ​មាន​តែ​ប្រទេស​ថៃ​មួយ​ទេ​ដែល​បាន​គេច​ផុត​ពី​នឹម​អាណានិគម​របស់​អឺរ៉ុប ដ្បិត​កាល​សម័យ​នោះ ថៃ​ជា​ដី​មួយ​ដុំ​ដែល​ត្រូវ​បាន​បារាំង​និង​អង់គ្លេស​ទុក​ចោល​ឱ្យ​នៅ​ជា​តំបន់​ទ្រនាប់​ដើម្បី​បែងចែក​ដែនដី​អាណានិគម​នៃ​មហាអំណាច​ទាំង​ពីរ​ឱ្យ​នៅ​ឆ្ងាយ​និង​ដាច់​ស្រឡះ​ពី​គ្នា។

នៅ​ត្រួត​ពី​លើ​កេរដំណែល​បន្សល់​មក​ពី​សម័យ​អាណានិគម​របស់​អឺរ៉ុប ក៏​មានដែរ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ឥទ្ធិពល​របស់​ឥណ្ឌា​និង​របស់​ចិន ឥទ្ធិពល​ដែល​មាន​មក​ជា​ច្រើន​សតវត្សរ៍​កន្លង​មក​ហើយ។ ឥទ្ធិពល​វប្បធម៌​របស់​ឥណ្ឌា​បាន​សាប​ព្រោះ​ខ្លាំង​ទៅ​លើ​កម្ពុជា ឡាវ ភូមា ម៉ាឡេស៊ី​និង​ឥណ្ឌូណេស៊ី។ អ៊ីចឹង​ហើយ​បាន​ជា​មាន​មក​ទល់​សព្វ​ថ្ងៃ ជន​ជាតិ​ឥណ្ឌា​រស់​នៅ​ប្រទេស​ម៉ាឡេស៊ី​និង​ឥណ្ឌូណេស៊ី។

រី​ឯ​ឥទ្ធិពល​វប្បធម៌​របស់​ចិន​វិញ វា​លេច​ឡើង ជា​ពិសេស​តាម​រយៈ​វត្តមាន​ច្រើន​សន្ធឹក សន្ធាប់​របស់​ជនជាតិ​ចិន គឺ​ប្រមាណ​ជាង​៣០លាន​នាក់​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ រួម​មាន​ជា​អាទិ៍​នៅ​វៀតណាម ថៃ ហ្វីលីពីន កម្ពុជា ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូណេស៊ី។ សហគមន៍​ចិន​ដើរ​តួនាទី​សេដ្ឋកិច្ច​សំខាន់​ណាស់​នៅ​ក្នុង​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ជា​ពិសេស​នៅ​ថៃ​និង​នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី។ ឧទាហរណ៍​ជាក់​ស្តែង នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ឥណ្ឌូណេស៊ី ជនជាតិ​ចិន​ក្តាប់​យក​យ៉ាង​ហោច​ណាស់​៧០%​នៃ​សេដ្ឋកិច្ច​ឯកជន ម្ល៉ោះ​ហើយ​បាន​ជា​រហូត​មក​ទល់​សព្វ​ថ្ងៃ ប្រជាជន​ឥណ្ឌូណេស៊ី​មួយ​ចំនួន​ធំ​ស្អប់​ខ្ពើម​សហគមន៍ចិន។

ដោយ​ឡែក គេ​សង្កេត​ឃើញ​ថា ជនជាតិ​ចិន​ពិបាក​នឹង​បញ្ចូល​ខ្លួន​ទៅ​ក្នុង​សង្គម​កាន់​សាសនា​អ៊ីស្លាម ជាង​ទៅ​ក្នុង​សង្គម​កាន់​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា ដ្បិត​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា ក៏​ជា​សាសនា​របស់​ចិន​ដែរ ទោះ​បី​ជា​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​បែប​ចិន​មាន​លាយ​ទៅ​ដោយ​សាសនា​កុងជឺ(Confucius)​ក៏​ដោយ។

ភាព​ខុស​គ្នា​ចុង​ក្រោយ​រវាង​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ គឺ​របប​នយោបាយ​ផ្សេងៗពី​គ្នា និង​គម្លាត​សេដ្ឋកិច្ច។ តើ​មាន​អ្វី​ដូច​គ្នា​ទៅ រវាង​របប​ប្រជាធិបតេយ្យ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​និង​របប​កុម្មុយនិស្ត​វៀតណាម ឬ​រវាង​អំណាច​ផ្តាច់ការ​ភ្លឺស្វាង​សិង្ហបុរី​និង​អំណាច​ផ្តាច់ការ​សឹង​ផ្តាច់​មុខ​តែ​ឯកឯង​របស់​គណបក្ស​តែ​មួយ​នៅ​ម៉ាឡេស៊ី? តើ​មាន​អ្វី​ដូច​គ្នា​ទៅ រវាង​កម្រិត​ជីវភាព​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​សិង្ហបុរី និង​កម្រិត​ជីវភាព​របស់​ពលរដ្ឋ​ឡាវ កម្ពុជា​ឬ​វៀតណាម?

អ៊ីចឹង​ហើយ​បាន​ជា​ពួក​សេដ្ឋវិទូ​នាំ​គ្នា​បែងចែក​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ជា​បី​ប្រភេទ។ ទីមួយ​គឺ​ពពួក​ប្រទេស​នាគ​សេដ្ឋកិច្ច នោះ​គឺ​ប្រទេស​សិង្ហបុរី។ ទី​ពីរ​គឺ​ពពួក​ប្រទេស​ខ្លា​សេដ្ឋកិច្ច រួម​មាន​ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូណេស៊ី ថៃ​និង​ហ្វីលីពីន។ រី​ឯ​ទី​បី ​គឺ​ពពួកបណ្តា​ប្រទេស​មិន​សូវ​លូត​លាស់ រួម​មាន​វៀតណាម កម្ពុជា ឡាវ ភូមា និង​ទីម័រ​ខាង​កើត៕

ការ​ឡើងកាន់​អំណាច​នៃ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន ​ឆ្នាំ១៩៤៩

ជ័យជម្នះ​របស់​ក្រុម​កុម្មុយនិស្ត នៅ​ក្នុង​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល​នៅ​ចិន។ ជ័យជម្នះ ដែល​បាន​នាំ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ដឹកនាំ​ដោយ​ម៉ៅសេទុង​មក​កាន់​អំណាច ចំណែក​ឯ​ក្រុម​ជាតិនិយម​ដឹកនាំ​ដោយ​​ចាង កាយចៀក ​​ត្រូវ​រត់ភៀសខ្លួន​ទៅ​តៃវ៉ាន់។

នៅ​ឆ្នាំ​១៩៣៩ នៅពេល​ដែល​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២​ចាប់ផ្តើម​ផ្ទុះឡើង ប្រទេស​ចិន​ត្រូវ​បែងចែក​ជា​៣ផ្នែក៖ មួយផ្នែក​ខាង​កើត​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​កាន់កាប់​របស់​ជប៉ុន ខាងលិច​និង​ខាង​ត្បូង​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​កាន់កាប់​របស់​កងទ័ព​រដ្ឋាភិបាល​ជាតិនិយម​គួមីនតាង​ ដឹកនាំ​ដោយ ​ចាង កាយចៀក ចំណែក​ពួក​កុម្មុយនិស្ត​គ្រប់គ្រង​តំបន់​តូចមួយ នៅ​ប៉ែក​ពាយ័ព្យ។

ជាផ្លូវការ រដ្ឋាភិបាល​គួមីនតាង​របស់​ចាង កាយចៀក និង​កងឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត​របស់​ម៉ៅ សេទុង គឺ​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​នឹង​គ្នា។ ក៏ប៉ុន្តែ សម្ព័ន្ធភាព​​នេះ​​ធ្វើឡើង​ដោយ​សារទេ​កាលៈទេសៈ​តម្រូវ ដើម្បី​ប្រយុទ្ធប្រឆាំង​នឹង​ការ​ឈ្លានពាន​របស់​ជប៉ុន​​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ​ហើយ​វា​ក៏​ជា​សម្ព័ន្ធភាព​ដែល​មាន​តែ​ឈ្មោះ​ផងដែរ ដោយ​នៅ​ក្នុង​ភាព​ពិតជាក់ស្តែង រដ្ឋាភិបាល​ជាតិនិយម និង​ក្រុម​កុម្មុយនិស្ត គឺ​ជា​គូសត្រូវ​ស៊ីសាច់ហុតឈាម​នឹង​គ្នា។

នៅ​ក្នុងអំឡុង​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២ បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន​មាន​កងទ័ព​ប្រមាណ​ជា ១លាន​នាក់ និង​គ្រប់គ្រង​ដែនដី​ដែល​មាន​ប្រជាជន​ប្រមាណ​ជា ១០០លាននាក់។ បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​ម៉ៅសេទុង​ បាន​គ្រប់គ្រង​ដែនដី​របស់​ខ្លួន ដោយ​ប្រើ​វិធី​ក្តៅផង និង​ត្រជាក់ផង។ វិធី​ក្តៅ គឺតាមរយៈ​ការ​ដាក់ចេញ​នូវ​វិន័យ​យ៉ាងតឹងរ៉ឹង អមដោយ​ការ​ដាក់ទោស​យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ​ចំពោះ​អ្នក​ល្មើស​នឹង​វិន័យ។ ចំណែក​វិធី​ត្រជាក់ គឺ​ការ​អប់រំ បំពាក់បំប៉ន​មនោគមន៍​វិជ្ជា​ឲ្យ​ប្រជាជន​ចេះ​លះបង់​ផលប្រយោជន៍​ផ្ទាល់ខ្លួន ដើម្បី​បក្ស និង​រដ្ឋ។ វិធី​ដឹកនាំ​នេះ បូករួម​ជាមួយ​នឹង​ភាព​វ័យឆ្លាត​ខាង​យុទ្ធសាស្រ្ត​ទ័ព និង​នយោបាយ​របស់​ម៉ៅសេទុង ព្រមទាំង​ភាពប្តូរផ្តាច់​ក្នុងការ​ប្រយុទ្ធប្រឆាំង​នឹង​ការឈ្លានពាន​របស់​ជប៉ុន បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន​ទទួល​បាន​នូវ​ការ​គាំទ្រ​ពី​ប្រជាជន ព្រមទាំងបាន​ទាក់ទាញ​យុវជន​ក្មេងៗ​​រាប់​ម៉ឺននាក់​ឲ្យ​ចូល​ជា​សមាជិក​បក្ស។

ក្រឡេក​ទៅមើល​កម្លាំង​ទ័ព​របស់​​ចាង កាយចៀក​វិញ ថ្វីដ្បិត​តែ​​ទទួល​បាន​ជំនួយ​យ៉ាង​ច្រើន​សន្ធឹកសន្ធាប់​ពី​សហរដ្ឋ​អាមេរិក និងមាន​ចំនួន​កងទ័ព​​ច្រើន ក៏ប៉ុន្តែ ច្រើន​តែ​ចំនួន​ ហើយ​ខ្វះ​គុណភាព។ មេដឹកនាំ​កងទ័ព​ត្រូវ​បាន​​​តែងតាំង​ឡើង​តែ​ទៅ​តាម​បក្សពួក ដោយ​មិនខ្វល់​ពី​សមត្ថភាព ហើយ​អំពើ​ពុករលួយ​បាន​កើតមាន​ឡើង​ពាសពេញ​ក្នុង​ជួរ​មេដឹកនាំ​កងទ័ព។ មេទ័ព​ភាគច្រើន​នាំគ្នា​បំប៉ោង​ចំនួន​កូនទាហាន ព្រមទាំង​កាត់យក​របប​របស់​កូនទាហាន​យក​ទៅ​លក់​នៅ​ក្នុង​ផ្សារ​ងងឹត ដោយ​ទុក​ឲ្យ​កងទ័ព​ដែល​នៅ​តាម​សមរភូមិ​ត្រូវ​​ខ្វះស្បៀង និងគ្រឿង​សព្វាវុធ ហើយ​ត្រូវ​បាត់បង់​ស្មារតី​ប្រយុទ្ធ។ ជាទូទៅ គេសង្កេតឃើញ​ថា ទាហាន​របស់​ចាង កាយចៀក ត្រូវ​ស្លាប់ និង​ធ្លាក់ចុះ​ទន់ខ្សោយ ដោយសារ​ការ​ខ្វះស្បៀង និង​ជំងឺ ជាជាង​ស្លាប់​ដោយ​ត្រូវ​គ្រាប់កាំភ្លើង​របស់​សត្រូវ។ សូម្បីតែ​មន្រ្តី​យោធា​ជាន់ខ្ពស់​​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​​​ដែល​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត ក៏​ធ្លាប់​បាន​រិះគន់​ ចាង កាយចៀក​ដែរ ថា ជា​មេដឹកនាំ​ដែល​គិតតែ​ពី​អំណាច​ផ្ទាល់​ខ្លួន និង​​ពី​ជម្លោះ​ជាមួយ​ពួក​កុម្មុយនិស្ត​ ច្រើន​ជាង​គិត​ពី​ការ​ប្រយុទ្ធប្រឆាំង​នឹង​អំពើ​ឈ្លានពាន​របស់​ជប៉ុន។

    សាធារណរដ្ឋ​ចិន ​រវាង​ចលនា​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត ​និង​ការ​ឈ្លានពាន​របស់​ជប៉ុន
    សាធារណរដ្ឋ​ចិន​ក្រោយ​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី១៖ ​ស៊ុន យ៉ាតសេន ​ងាក​ទៅរក​កុម្មុយនិស្ត
    សាធារណរដ្ឋ​ចិន​ក្រោយ​បដិវត្តន៍​ឆ្នាំ​១៩១១
    បដិវត្តន៍​ផ្តួលរំលំ​របប​រាជានិយម​ចិន​នៅ​ឆ្នាំ១៩១១
    សង្រ្គាមលោក​លើកទី២​នៅក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​ប៉ាស៊ីហ្វិក

   1
   2
   3
   4
   5

នៅក្រោយ​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២ នៅ​ពេល​ដែល​ជប៉ុន​ត្រូវ​ទទួល​បរាជ័យ ហើយ​ត្រូវ​ដក​ខ្លួន​ថយ​ចេញ​ពី​ចិន សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ចាប់ផ្តើម​បារម្ភ​ខ្លាច​​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល រវាង​រដ្ឋាភិបាល​ចាង កាយចៀក និង​ក្រុម​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត​ត្រូវ​ផ្ទុះឡើង​វិញ ក៏បាន​បញ្ជូន​មន្រ្តី​យោធា​កំពូល​ម្នាក់ គឺ​ឧត្តមសេនីយ៍ George Marshall ឲ្យ​ទៅ​ចិន ដើម្បី​ព្យាយាម​សម្របសម្រួល​ជម្លោះ រវាង​ភាគី​ទាំងពីរ។ ក៏ប៉ុន្តែ បេសកកម្ម​នេះ​ត្រូវ​ទទួល​បរាជ័យ ហើយ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៧ ​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល​ក៏​បាន​ឆាបឆេះ​ឡើង​យ៉ាងសន្ធោរសន្ធៅ។

នៅ​ពេលនោះ សហរដ្ឋ​អាមេរិក ថ្វីដ្បិត​តែ​មិន​ចូលចិត្ត​ការដឹកនាំ​របស់​ចាង កាយចៀក ក៏ប៉ុន្តែ នៅតែ​សុខចិត្ត​ផ្តល់​ជំនួយ​យោធា​រាប់ពាន់លាន​ដុល្លារ​ដល់​រដ្ឋាភិបាល​គួមីនតាង ដើម្បី​ធ្វើ​យ៉ាងណា​ទប់ស្កាត់​កុំ​ឲ្យ​ចិន​ត្រូវ​ធ្លាក់​ក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រង​របស់​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន ដែល​នៅពេលនោះ​ទទួល​បាន​ជំនួយ​ពី​​សហភាព​សូវៀត​។

បើ​គេ​ពិនិត្យ​មើល​ទៅលើ​តុល្យភាព​នៃ​កម្លាំង នៅ​ក្នុង​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល​នេះ គេឃើញ​ថា កងទ័ព​របស់​រដ្ឋាភិបាល​គួមីនតាង មាន​ចំនួន​ច្រើន​ជាង​កងកម្លាំង​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត​ដល់​ទៅ​៤ដង (ទាហាន​រដ្ឋាភិបាល​មាន ៤លាននាក់ ចំណែក​កម្លាំង​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត​មាន​តែ ១លាននាក់) ហើយ​គ្រឿងសព្វាវុធ​របស់​កងទ័ព​រដ្ឋាភិបាល​ក៏​មាន​ច្រើន និង​ទំនើបជាង ដោយសារ​តែ​មាន​ជំនួយ​ពី​សហរដ្ឋ​អាមេរិក។

ក៏ប៉ុន្តែ បើទោះបីជា​យ៉ាងនេះ​ក៏ដោយ​កងទ័ព​របស់​ ​ចាង កាយចៀក ដែល​ខ្វះវិន័យ ហើយ​មេទ័ព​គ្មាន​សមត្ថភាព ត្រូវ​ទទួល​បរាជ័យ​ជា​បន្តបន្ទាប់​នៅ​ក្នុង​សមរភូមិ។ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៨ កងកម្លាំង​របស់​ម៉ៅសេទុង​បាន​វាយដណ្តើម​កាន់កាប់​តំបន់​ម៉ាន់ជូរី ដោយ​បាន​ចាប់ខ្លួន​ទាហាន​​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ប្រមាណ​ជា ៤០ម៉ឺននាក់ ដែល​សុទ្ធសឹង​ជា​ទាហាន​ឆ្នើម ប្រដាប់​ដោយ​គ្រឿង​សព្វាវុធ​ទំនើបៗ។ ប៉ុន្មាន​ខែ​ក្រោយ​មក​ទៀត កងទ័ព​រដ្ឋាភិបាល​មួយ​ក្រុម​ផ្សេងទៀត ដែល​មាន​គ្នា​ប្រមាណ​ ៤៦ម៉ឺននាក់ ត្រូវបាន​​ក្រុម​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្តធ្វើការ​ឡោមព័ទ្ធ​​ជុំជិត។ ដោយ​បារម្ភ​ខ្លាច​ទាហាន​ទាំងអស់​នេះ រួមទាំង​​គ្រឿង​សព្វាវុធ​ទំនើបៗ​របស់​ពួកគេ​ត្រូវ​ក្រុម​កុម្មុយនិស្ត​ចាប់បាន ដូចកាល​ពី​នៅ​ម៉ាន់ជូរី ចាង កាយចៀក ក៏​មាន​គម្រោង​ប្រើ​យន្តហោះ​ចម្បាំង​ ដើម្បី​ទម្លាក់​គ្រាប់បែក​​​កម្ទេច​ទីតាំង​ទ័ព​របស់​ខ្លួនឯង។ ដឹង​ពី​គម្រោង​នេះ កងទ័ព​ដែល​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ការ​ឡោមព័ទ្ធ​ ក៏​សុខចិត្ត​ទម្លាក់​អាវុធ ហើយ​ចុះចូល​ជាមួយ​នឹង​ក្រុម​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត។

ចាប់តាំង​ពីពេលនោះ​មក តុល្យភាព​កម្លាំង​ទ័ព​​ក៏​ត្រូវ​ផ្អៀង​កាន់តែ​ខ្លាំង ទៅខាង​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន។ ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា​នោះ រដ្ឋាភិបាល​សាធារណរដ្ឋ​ចិន​របស់​ចាង កាយចៀក ក៏​ធ្លាក់​ចុះទន់ខ្សោយ​ខាង​ផ្នែក​នយោបាយ​យ៉ាង​ខ្លាំង​ផងដែរ ដោយ​បាត់បង់​នូវ​ការ​គាំទ្រ​ពី​សំណាក់​ប្រជាជន​ចិន​ទូទៅ។ ក្រៅពី​បញ្ហា​ពុករលួយ​ដែល​កើតមាន​ស៊ីរូង នៅ​គ្រប់​ជាន់ថ្នាក់ ក្នុង​ជួររដ្ឋាភិបាល ប្រជាប្រិយភាព​របស់​ចាង កាយចៀក ត្រូវ​ធ្លាក់​ចុះខ្លាំង ដោយមក​ពី​អសមត្ថភាព​ក្នុងការគ្រប់គ្រង​សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ ជាពិសេស គឺ​បញ្ហា​អតិផរណា។ ចាប់តាំង​ពី​ចប់​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២ រហូតដល់​ពាក់កណ្តាល​ឆ្នាំ​១៩៤៨ តម្លៃ​ទំនិញ​សព្វសារពើ​មាន​ការ​កើនឡើង ១​គុណ​នឹង​៦៧។ ​គ្រាន់តែ​ក្នុងរយៈពេល​ ៦ខែ​ចុងក្រោយ​នៃ​ឆ្នាំ​១៩៤៨ តម្លៃ​ទំនិញ​បាន​កើនឡើង​រហូតដល់​ទៅ ៨ម៉ឺន៥ពាន់​ដង ហើយ​លុយ​ត្រូវ​ធ្លាក់ចុះ​ថោក​​ដូចក្រដាស។

នៅ​ខែ​មេសា ឆ្នាំ​១៩៤៩ កងទ័ព​ឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត​បាន​វាយចូល​កាន់កាប់​​ក្រុង​ណានជីង ដែល​ជា​រដ្ឋធានី​របស់​សាធារណរដ្ឋ​ចិន ហើយ​ចាង កាយចៀក និង​រដ្ឋាភិបាល​គួមីនតាង​ក៏​រត់ភៀសខ្លួន​ទៅ​តាំង​មូលដ្ឋាន​នៅ​ក្វាងទុង រួចហើយ​ទៅ​ស៊ីឈ័ន មុននឹង​រត់ភៀសខ្លួន​ទៅ​កាន់​កោះតៃវ៉ាន់ ដោយ​នាំទៅជាមួយ​នូវ​មន្រ្តី កងទ័ព ព្រមទាំង​សាច់ញាតិ​ប្រមាណ​ជា​ជិត​២លាននាក់។ ចិនដី​គោក​ទាំងមូល​ត្រូវ​ធ្លាក់​ក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រង​របស់​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន ហើយ​នៅថ្ងៃ​ទី១ ខែតុលា ឆ្នាំ​១៩៤៩ ម៉ៅសេទុង​បាន​ប្រកាស​បង្កើត​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិតចិន ដោយ​បាន​រើ​រដ្ឋធានី​ពី​ណានជីង ទៅ​តាំង​នៅ​ប៉េកាំង។

នៅ​ឯ​កោះតៃវ៉ាន់​ឯណោះវិញ ចាង កាយចៀក បាន​ប្រកាស​យក​ក្រុង​តៃប៉ិ​ជា​រដ្ឋធានី​បណ្តោះ​អាសន្ន​របស់​សាធារណរដ្ឋ​ចិន ហើយ​បន្ត​អះអាង​ថា រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោក​ គឺ​ជា​រដ្ឋាភិបាល​ស្របច្បាប់​តែ​មួយ​គត់​របស់​​ប្រទេស​ចិន​ទាំងមូល៕

ចិន​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​ម៉ៅសេទុង​ក្រោយ​ជ័យជម្នះ​ឆ្នាំ​១៩៤៩

សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិតចិន​ ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​ម៉ៅសេទុង ក្រោយ​ជ័យជម្នះ​លើ​រដ្ឋាភិបាល​ចាង កាយចៀក នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៩។

សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិតចិន (ចិន​កុម្មុយនិស្ត) ត្រូវ​បាន​ម៉ៅសេទុង​ប្រកាស​បង្កើតឡើង នៅ​ទីក្រុង​ប៉េកាំង នៅថ្ងៃ​ទី១ ខែ​តុលា ឆ្នាំ​១៩៤៩ ក្រោយ​ពី​បាន​បណ្តេញ​រដ្ឋាភិបាល​គួមីនតាង របស់​ចាង កាយចៀក​ឲ្យ​ធ្លាក់​ពី​អំណាច ហើយ​រត់ទៅ​បង្កើត​រដ្ឋាភិបាល​និរទេស នៅ​កោះតៃវ៉ាន់។

ការ​ឡើងមក​កាន់​អំណាច​របស់​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន​បាន​កើតឡើង ដោយ​សារ​តែ​ចរន្ត​បី នៃ​សាធារណមតិចិន ដែល​វេញ​បញ្ចូល​គ្នា៖

   ទីមួយ ចលនា​ជាតិនិយម​ចិន​ប្រឆាំង​នឹង​បរទេស ដែល​បាន​កើតមាន​ឡើង​ចាប់តាំង​ពី​សង្រ្គាមអាភៀន នៅ​អំឡុង​សតវត្សរ៍​ទី​១៩
   ទីពីរ ការចងអាឃាត​រវាង​វណ្ណៈ​ខ្ពស់ទាប ជាពិសេស រវាង​វណ្ណៈ​កសិករ និង​អភិជន​ម្ចាស់ដី
   ទីបី ការ​ខឹងសម្បារ​​របស់​ប្រជាជន​ទូទៅ​គ្រប់​វណ្ណៈ​ទាំងអស់​ចំពោះ​អំពើ​ពុករលួយ និង​អសមត្ថភាព​របស់​របស់​រដ្ឋាភិបាល​គួមីនតាង​របស់​ចាង កាយចៀក

នៅ​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត ប្រជាជន​ចិន​ទាំងអស់​ត្រូវ​បាន​គេ​បែងចែក​ជា​វណ្ណៈ​កសិករ វណ្ណៈ​មធ្យម និង​វណ្ណៈ​អភិជន​ម្ចាស់ដី ហើយ​រដ្ឋាភិបាល​កុម្មុយនិស្ត​ចិន​តែងតែ​រៀបចំ​ឲ្យ​មាន​កិច្ចប្រជុំ​​ជា​សាធារណៈ ដើម្បី​បើក​ឲ្យ​វណ្ណៈកសិករ​ធ្វើការ​រិះគន់​​ពួក​អភិជន ព្រមទាំង​ដាក់​សម្ពាធ​ឲ្យ​ពួកគេ​សារភាព​នូវ​ទោសកំហុស​ពី​អតីតកាល​ ឬ​បោះបង់​នូវ​ដីធ្លី ឬ​ទ្រព្យសម្បត្តិ​ផ្សេងទៀត ដើម្បី​យក​ទៅ​ដាក់​ជា​សម្បត្តិ​រួម។

នៅ​ក្នុង​ចន្លោះ​ពី​ឆ្នាំ​១៩៤៩ ទៅ​ឆ្នាំ​១៩៥៧ ដីធ្លី​​កសិកម្ម​ទាំងអស់​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ចិន​ត្រូវ​បាន​រដ្ឋាភិបាល​កុម្មុយនិស្ត​រៀបចំ​ដាក់​ជា​សម្បត្តិ​រួម ឬ​ដាក់​ឲ្យ​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​​គ្រប់គ្រង​របស់​សមូហភាព ដែល​គេ​ឲ្យ​ឈ្មោះ​ថា “ក្រុម​សាមគ្គី​​បង្កបង្កើនផល” ហើយ​ផល​ដែល​ក្រុម​សាមគ្គី​ផលិតបាន​ត្រូវ​កាត់​ឲ្យ​រដ្ឋ​ពី ៥% ទៅ ១០%។

សកម្មភាព​សេដ្ឋកិច្ច​នៅ​តាម​ទីក្រុង​វិញ​ក៏​ត្រូវ​ដាក់ឲ្យ​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រង​របស់​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ផងដែរ ដោយ​គ្រប់សហគ្រាស​ឯកជន​ទាំងអស់​ត្រូវ​រដ្ឋាភិបាល​​កុម្មុយនិស្ត​យក​មក​ដាក់​ជា​កម្មសិទ្ធិ​របស់​រដ្ឋ ហើយ​រាល់​សកម្មភាព​រកស៊ី​ជា​លក្ខណៈ​ឯកជន​ទាំងអស់​ត្រូវ​ដាក់​ឲ្យ​នៅ​ក្រៅច្បាប់។ អ្នក​ជំនួញណា​ដែល​សុខចិត្ត​សហការ​ជាមួយ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ ត្រូវ​បាន​រក្សា​ឲ្យ​នៅ​កាន់តំណែង​​នៅ​ក្នុង​ក្រុមហ៊ុន តែ​ក្នុង​ឋានៈ​ជា​បុគ្គលិក​រដ្ឋ។ ចំណែក​ឯ​អ្នក​ជំនួញ​ដែល​​មិនព្រម​សហការជាមួយ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត ត្រូវ​​ប្រឈមមុខ​នឹង​ការ​ដាក់ទោស ហើយ​ខ្លះ​ក៏​ត្រូវ​បង្ខំ​ចិត្ត​​​ចោល​ផ្ទះសម្បែង ចោល​ទ្រព្យសម្បត្តិ ដោយ​រត់ភៀសខ្លួន​ចេញទៅ​តៃវ៉ាន់ ឬ​ហុងកុង។

និយាយ​ពី​ទំនាក់ទំនង​ក្រៅប្រទេស​វិញ សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិតចិន​មាន​ទំនាក់ទំនង​ជិតស្និទ្ធ​ជាមួយ​នឹង​សហភាព​សូវៀត ដែល​ជា​ប្រទេស​កុម្មុយនិស្ត​ដូចគ្នា។ នៅ​ដើម​ឆ្នាំ​១៩៥០ ម៉ៅសេទុង ដែល​ជា​លេខាបក្ស និង​ជូ អេនឡាយ ដែល​ជា​នាយករដ្ឋមន្រ្តី បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅកាន់​ទីក្រុង​ម៉ូស្គូ ដើម្បី​ចរចា​ចុះ​​សន្ធិសញ្ញា​មិត្តភាព​ជាមួយ​សហភាព​សូវៀត។ តាមរយៈ​សន្ធិសញ្ញា​មិត្តភាព​នេះ សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិត​ចិន​ទទួលបាន​នូវ​ជំនួយ​ជាច្រើន​ពី​សំណាក់​សហភាព​សូវៀត។ យុវជន​ចិន​ប្រមាណ​ជា ២ម៉ឺននាក់​បាន​ទទួល​អាហារូបករណ៍​ ដើម្បី​ទៅរៀន​នៅ​សហភាព​សូវៀត ចំណែក​សាស្រ្តាចារ្យ និង​វិស្វករ​សូវៀត​ប្រមាណ​ជា ១ម៉ឺននាក់ ត្រូវ​បាន​បញ្ជូន​ឲ្យ​មក​បង្រៀន​ និង​ផ្តល់​ប្រឹក្សា​ដល់​អ្នក​ជំនាញ​ចិន ក្នុងការ​សាងសង់​ផ្លូវថ្នល់ ស្ពាន ទំនប់ និង​រោងចក្រ។

សម្រាប់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ការឡើងកាន់​អំណាច​របស់​ពួក​កុម្មុយនិស្ត​នៅ​ចិន គឺ​ជា​បរាជ័យ​ដ៏ធំមួយ​នៃ​នយោបាយ​ការបរទេស​អាមេរិក នៅ​ក្នុង​សម័យកាល​នោះ។ ក៏ប៉ុន្តែ បើទោះបី​ជា​យ៉ាងនេះ​ក៏ដោយ រដ្ឋការ​របស់​លោក​ Harry Truman បាន​ទាញ​នូវ​ក្តីសន្និដ្ឋាន​មួយ​ថា រដ្ឋាភិបាល​សាធារណរដ្ឋ​ចិន ដឹកនាំ​ដោយ ចាង កាយចៀក ​បាន​បាត់បង់​ការ​គាំទ្រ​ទាំងស្រុង​ពី​សំណាក់​ប្រជាជន​ចិន ដូច្នេះ រដ្ឋាភិបាល​នេះ​មិនសក្តិសម​នឹង​ទទួល​ជំនួយ​ពី​អាមេរិក​តទៅទៀត​ទេ។

នៅ​ឆ្នាំ​១៩៥០ កងទ័ព​​កុម្មុយនិស្ត​ចិន​រៀបចំ​ប្រុងប្រៀបខ្លួន ដើម្បី​វាយលុក​លើ​តៃវ៉ាន់ ក្នុងគោលដៅ​កម្ទេច​រដ្ឋាភិបាល​របស់​ចាង កាយចៀក ឈានទៅ​​បញ្ចប់​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល​ឲ្យ​បាន​ជា​ស្ថាពរ។ នៅ​ពេលនោះ រដ្ឋាភិបាល​ក្រុងវ៉ាស៊ីងតោន​បាន​កំណត់​ថា អាមេរិក​នឹង​លែង​លូកដៃ​ចូល​ក្នុង​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល​នេះតទៅទៀត​ ដោយ​ចង់​ទុក​ឲ្យ​​តៃវ៉ាន់​ប្រឈមមុខ​ជាមួយ​ចិន​កុម្មុយនិស្ត​តែ​ម្នាក់​ឯង។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីៗ​ត្រូវ​ផ្លាស់ប្តូរ​ទាំងអស់ នៅ​ពេល​ដែល​សង្រ្គាម​កូរ៉េ​ផ្ទុះឡើង នៅ​ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ​១៩៥០។

នៅ​ក្នុង​រយៈពេល៣ឆ្នាំ (១៩៥០-១៩៥៣) កងទ័ព​អាមេរិក និង​កងទ័ព​កុម្មុយនិស្ត​ចិន​ ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​ដាក់​គ្នា​ដោយ​ផ្ទាល់ នៅ​ក្នុង​សង្រ្គាម​កូរ៉េ ដោយ​អាមេរិក​​គាំទ្រ​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង ហើយ​ចិន​គាំទ្រ​កូរ៉េ​ខាងជើង។

នៅ​ពេលនោះ បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន​​​​គិត​ថា អាមេរិក​ចង់​យក​សង្រ្គាម​កូរ៉េ​មក​ធ្វើ​ជា​លេស ដើម្បី​ចូល​ឈ្លានពាន​ចិន ក្នុងគោលដៅ​ផ្តួលរំលំ​របប​កុម្មុយនិស្ត ហើយ​នាំ​ចាង កាយចៀក មក​កាន់​អំណាច​វិញ។ ចំណែក​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​វិញ​​គិត​ថា សង្រ្គាម​កូរ៉េ​ផ្ទុះឡើង គឺ​ដោយសារ​តែ​ចិន​ជា​អ្នក​ដុតបញ្ឆេះឡើង ក្នុងគោលដៅ​​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​កុម្មុយនិស្ត នៅ​ក្នុង​តំបន់។ ដូច្នេះ សម្រាប់​អាមេរិក ចិន​កុម្មុយនិស្ត​គឺ​ជា​គ្រោះថ្នាក់​ដ៏ចម្បងមួយ​ចំពោះ​ចលនា​ប្រជាធិបតេយ្យ​នៃ​ប្លុក​សេរី។ ហេតុដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា នៅ​ពេល​ដែល​សង្រ្គាម​កូរ៉េ​ចាប់ផ្តើម​ផ្ទុះឡើង លោក​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក Harry Truman បាន​បញ្ជូន​កងទ័ព​ជើងទឹក​អាមេរិក​ប្រចាំ​តំបន់​ប៉ាស៊ីហ្វិក​ឲ្យ​ទៅ​ឈរជើង​នៅ​ច្រក​សមុទ្រ​ដែល​នៅ​ចន្លោះ​​តៃវ៉ាន់ និង​ចិនដីគោក ដោយ​ផ្លាស់ប្តូរ​ទាំងស្រុង​នូវ​នយោបាយ​ដែល​បាន​ដាក់ចេញ​ពីពេលមុន​ដែល​ថា​នឹង​មិន​​លូកដៃ​ធ្វើ​អន្តរាគមន៍ នៅ​ក្នុង​សង្រ្គាម រវាង​​ចិន​កុម្មុយនិស្ត និង​ចិនតៃវ៉ាន់។

សង្រ្គាម​កូរ៉េ​ គឺ​ជា​ចំណុច​របត់​ដ៏សំខាន់​មួយ ដែល​កំណត់​អនាគត​នៃ​​ទំនាក់ទំនង​ចិន-អាមេរិក នៅ​ក្នុងរយៈពេល​រាប់ទសវត្សរ៍​ក្រោយៗ​មក​ទៀត។ នៅ​ក្នុងរយៈពេល​ជិត ៣០ឆ្នាំ​ ក្រោយ​សង្រ្គាម​កូរ៉េ សហរដ្ឋ​អាមេរិក​បាន​បដិសេធ​មិន​ទទួលស្គាល់​រដ្ឋាភិបាល​​​នៃ​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិតចិន ព្រមទាំង​បាន​ហាមឃាត់​ពលរដ្ឋ​អាមេរិក​មិន​ឲ្យ​ធ្វើដំណើរ​ឬ​ធ្វើការ​រកស៊ី​អ្វី​ទាំងអស់​ជាមួយ​ចិនដីគោក។ សម្រាប់​អាមេរិក រដ្ឋាភិបាល​ស្របច្បាប់​របស់​ចិន​មានតែមួយគត់ គឺ​រដ្ឋាភិបាល​របស់​ចាង កាយចៀក នៅតៃវ៉ាន់ ដែល​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រគល់​សិទ្ធិ​ឲ្យ​កាន់កាប់​អាសនៈ​ជា​តំណាង​ប្រទេស​ចិន​នៅ​ក្នុង​ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​អ.ស.ប។ មេដឹកនាំ​កុម្មុយនិស្ត​ចិន​វិញ​បាន​កំណត់​ថា សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ ដែល​កាល​ពី​ក្នុង​អំឡុង​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២ ធ្លាប់​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​នឹងគ្នា ក្នុងការ​ប្រយុទ្ធតទល់​នឹង​ជប៉ុន តែ​ឥឡូវនេះ​ គឺ​អាមេរិក​ដែល​ជា​សត្រូវ​ដ៏ធំបំផុត​របស់​ចិន៕

បដិវត្តន៍​វប្បធម៌​ចិន ​(១៩៦៦-១៩៧៦)

ក្រោយ​ពី​បាន​ឡើង​កាន់អំណាច​ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៩ បក្ស​កុម្មុយនិស្តចិន​ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​ម៉ៅសេទុង បាន​ដាក់ចេញ​នូវ​នយោបាយ​សេដ្ឋកិច្ច​ផែនការ​តាមបែប​កុម្មុយនិស្ត ដោយ​យក​គំរូ​តាម​សហភាព​សូវៀត។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយ​ពីបាន​អនុវត្ត​នយោបាយ​សេដ្ឋកិច្ច​នេះ​អស់រយៈពេល​ជិត ១០ឆ្នាំ សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ចិន​មិនមាន​ការរីកចម្រើន​ជឿនលឿន​​ដូចជាការ​រំពឹងទុក ហើយ​ចិន​នៅតែ​ជា​ប្រទេស​កសិកម្ម​ក្រីក្រ ដើរតាម​យ៉ាងដាច់ឆ្ងាយ​ពីក្រោយ​ប្រទេស​មហាអំណាច​ឧស្សាហកម្ម​លោកខាងលិច។

នៅ​ឆ្នាំ​១៩៥៨ ម៉ៅសេទុង​ក៏​បាន​ប្រកាស​​​ដាក់ចេញ​នូវ​កំណែទម្រង់​​​ថ្មី​មួយទៀត ដែល​គេហៅ​ថា “​មហាលោតផ្លោះ” (Great Leap Forward) ក្នុងគោលដៅ​ប្រែក្លាយ​ប្រទេស​ចិន ពី​​ប្រទេស​កសិកម្ម ទៅ​ជា​ប្រទេស​ឧស្សាហកម្ម​ទំនើប ជាមួយនឹង​ពាក្យស្លោក​ថា “​១៥ឆ្នាំ​ទៀត ចិន​នឹង​ដើរទាន់ ឬ​ហួស​អាមេរិក​និង​អង់គ្លេស”។

របបសមូហភាព​ត្រូវ​បាន​អនុវត្ត​យ៉ាងពេញទំហឹង​នៅ​ទូទាំង​ប្រទេស ទាំង​នៅ​ទីក្រុង និង​នៅ​តាម​ទីជនបទ។ កម្មសិទ្ធិឯកជន​ទាំង​អស់​ត្រូវ​លុបចោល។ អ្វីៗ​ទាំងអស់​​រាប់ចាប់តាំង​ពី​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ ដីធ្លី រហូត​ដល់​សត្វពាហនៈ និង​ផលដំណាំ​ដែល​ដាំបាន សុទ្ធតែ​ជា​កម្មសិទ្ធិ​របស់​រដ្ឋ។ ប្រជាជន​គ្រប់រូប​ ក្មេង ចាស់ ប្រុស ស្រី​ ត្រូវ​បាន​កេណ្ឌ​ឲ្យ​ទៅ​ធ្វើការ​​នៅ​តាម​ស្រែចម្ការ ជីកប្រឡាយ លើកទំនប់ និង​​ជាពិសេស គឺ​ធ្វើការ​នៅ​តាមរោងជាង​ផលិត​ឧបករណ៍​ប្រើប្រាស់​ដោយខ្លួនឯង ដើម្បី​ចៀសវាង​ការ​នាំចូល​ពី​បរទេស។

ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ទីបំផុត​ទៅ នយោបាយ “មហាលោតផ្លោះ” នេះ មិនត្រឹមតែ​មិន​បាន​ប្រែក្លាយ​ចិន​ឲ្យ​ទៅ​ជា​ប្រទេស​ឧស្សាហកម្ម​នោះទេ តែថែម​ទាំង​បំផ្លិចបំផ្លាញ​វិស័យ​កសិកម្ម​ដែល​មាន​ស្រាប់ ហើយ​​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​គ្រោះអត់ឃ្លាន​ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ​បំផុត ដែល​គេ​មិន​ធ្លាប់​ជួប​ប្រទះ​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្រ្ត។ គេ​ប៉ាន់ស្មាន​ថា គ្រាន់តែ​ក្នុងរយៈពេល ៣ឆ្នាំ (ពីឆ្នាំ​១៩៥៩ ដល់​ឆ្នាំ​១៩៦១) ប្រជាជន​ចិន​ប្រមាណ​ជា ៣០លាន​នាក់ ត្រូវ​ស្លាប់​ដោយ​​ការ​អត់អាហារ ដោយ​ជំងឺ និង​ដោយ​បញ្ហា​សុខភាព​ផ្សេងទៀត​បង្កឡើង​ដោយ​ការ​ហូបចុក​មិន​គ្រប់គ្រាន់។

នយោបាយ​ “មហាលោតផ្លោះ” ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់ទុក​ថា​ជា​សោកនាដកម្ម និង​ជា​បរាជ័យ​ដ៏ធំមួយ​នៃ​ការ​ដឹកនាំ​របស់​ម៉ៅសេទុង ហើយ​​​មន្រ្តី​ជាច្រើន​ក្នុង​ជួរ​ដឹកនាំ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​បាន​បាត់បង់​ជំនឿចិត្ត​លើ​ការដឹកនាំ​របស់​ម៉ៅសេទុង។ នៅ​ខែមេសា ឆ្នាំ​១៩៥៩ ម៉ៅសេទុង​ក៏​បាន​សុខចិត្ត​លាឈប់​ពី​តំណែង​ជា​ប្រធានាធិ​បតី។ លោក​នៅ​បន្ត​កាន់តំណែង​ជា​លេខា​បក្ស ក៏ប៉ុន្តែ បាន​ប្រគល់​កិច្ចការ​គ្រប់គ្រង​រដ្ឋ​ប្រចាំថ្ងៃ​ទៅ​ឲ្យ​​ប្រធានាធិបតី​ថ្មី គឺ​លោក លីវ ស្ហាវឈី (Liu Shaoqi) និង​លេខា​នៃ​គណៈអចិន្រ្តៃយ៍​បក្ស គឺ​លោក​ តេង ស៊ាវពីង។

មេដឹកថ្មី​បាន​ធ្វើការ​បន្ធូរបន្ថយ​នយោបាយ “មហាលោតផ្លោះ” របស់​ម៉ៅសេទុង ដោយ​បាន​លុបចោល​ការ​ហូបរួម ហើយ​បង្កើត​ឲ្យ​មានឡើងវិញ នូវការ​ធ្វើកសិកម្ម​ជាលក្ខណៈ​ឯកជន។ គ្រោះអត់ឃ្លាន​ត្រូវ​បាន​កាត់បន្ថយ ហើយ​​សេដ្ឋកិច្ច​ក៏​ចាប់​ផ្តើម​ងើប​ចេញ​ពី​វិបត្តិ​មកវិញ។ ជោគជ័យ​របស់​មេដឹកនាំ​ថ្មី បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ឥទ្ធិពល​របស់​ម៉ៅសេទុង​នៅ​ក្នុង​បក្ស​ត្រូវ​ថយចុះ​កាន់តែ​ខ្លាំង​ រហូត​ដល់​អ្នក​ខ្លះ​ហ៊ាន​សរសេរ​រិះគន់​​នយោបាយ “មហាលោតផ្លោះ” ​ជ្រុល​និយម​របស់​លោក​ថែម​ទៀតផង។

ក៏ប៉ុន្តែ ម៉ៅសេទុង​មិន​សុខចិត្ត​បណ្តោយ​ឲ្យ​របូត​អំណាច​ផុត​ពី​ដៃ​​នោះទេ ហើយ​ដើម្បី​ប្រមូល​អំណាច​យក​មក​គ្រប់គ្រង​វិញ ម៉ៅសេទុង​ពឹងលើ​មនុស្ស​សំខាន់​ពីរ​រូប គឺ​​លោក​ លីន ពៀវ (Lin Biao) ដែល​ជា​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​ការពារជាតិ និង​មួយរូបទៀត គឺ​​លោកស្រី ជៀន ឈីង (Jian Qing) ដែល​ជា​ភរិយា​របស់​លោក​ម៉ៅសេទុង​​ផ្ទាល់ និង​​ជា​អតីត​តារាសម្តែង​ដ៏​មាន​ប្រជាប្រិយភាព និង​មាន​វោហារ។

លោក​ លីន ពៀវ ជួយ​ម៉ៅសេទុង​ក្នុងការ​បង្កើន​ឥទ្ធិពល​ក្នុង​ជួរ​កងទ័ព ចំណែក​ឯលោកស្រី ជៀន ឈីង វិញ ជួយ​ខាង​ផ្នែក​ឃោសនា​មហាជន ដើម្បី​លើកមុខមាត់​លោក​ប្រធានម៉ៅ ព្រមទាំង​ធ្វើការ​វាយប្រហារ​ទៅលើ​មេដឹកនាំ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​នៅ​ពេលនោះ។ ពាក្យសម្តី​សំខាន់ៗ​របស់​ម៉ៅសេទុង ត្រូវ​បាន​លោក​ លីន ពៀវ យក​ទៅ​ចងក្រង​ជា​សៀវភៅ ដែល​គេច្រើន​តែ​ហៅ​ថា “កូនសៀវភៅក្រហម” ហើយ​យក​ទៅ​ចែកចាយ​ដល់កងទ័ព ព្រមទាំង​កងកម្លាំង​យុវជន​ដែល​គេ​ទើប​នឹង​បង្កើតឡើង ដោយ​ដាក់ឈ្មោះ​ថា “ឆ្មាំក្រហម” (Red Guards)។

ក្រោយ​ពី​បាន​ចាក់ឫស​ឥទ្ធិពល​ក្នុង​ជួរ​កងទ័ព និង​យុវជន​បាន​ដោយជោគជ័យ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៦ ម៉ៅសេទុង​ក៏​បាន​ប្រកាស​ធ្វើ​បដិវត្តន៍​ថ្មី​មួយទៀត គឺ “បដិវត្តន៍​វប្បធម៌” ក្នុងគោលដៅ​​លុបបំបាត់​វប្បធម៌​ចាស់គំរិល ព្រមទាំង​គំនិត​សក្តិភូមិនិង​និយម​បរទេស​ ដែល​លោក​អះអាង​ថា កំពុងតែ​ចាក់ឫស​យ៉ាងជ្រៅ​នៅ​​តាម​សាលារៀន នៅ​ក្នុង​សង្គម ​ ក៏ដូចជា​​នៅ​ក្នុង​ជួរ​ថ្នាក់ដឹកនាំ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​​នៅ​ពេលនោះ។

ចាប់ពី​ឆ្នាំ​១៩៦៦ សាលារៀន​ទាំងអស់​នៅ​ទូទាំង​ប្រទេស​ត្រូវ​បិទទ្វារ​ ហើយ​យុទ្ធនាការ​បោសសម្អាត​ផ្ទៃក្នុង​​បាន​ចាប់ផ្តើម​ឡើង​នៅ​ទូទាំង​ប្រទេស។ លោក​​ លីវ ស្ហាវឈី ត្រូវ​បាន​បណ្តេញចេញ​ពី​តំណែង​ប្រធានាធិបតី ហើយ​យក​ទៅ​ឃុំឃាំង ព្រមទាំង​ធ្វើ​ទារុណកម្ម រហូត​ត្រូវ​ស្លាប់​នៅ​ក្នុង​គុក នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៩។ លោក​ តេង ស៊ាវពីង​វិញ ត្រូវ​បាន​គេនិរទេស​​ឲ្យ​ទៅ​រស់នៅ​ធ្វើ​ជា​កសិករ “ដើម្បី​លត់ដំកែប្រែខ្លួន” នៅ​តំបន់​ដាច់ស្រយាល​ប៉ែក​ខាង​ត្បូង​ប្រទេស​ចិន។

នៅ​ទូទាំង​ប្រទេស ក្រុមយុវជន ដែលគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា “ឆ្មាំក្រហម” ត្រូវ​បាន​គេ​ផ្តល់​សិទ្ធិ​អំណាច​ឲ្យ​ធ្វើការ​ឆែកឆេរ​ផ្ទះសម្បែង​ប្រជាជន ដើម្បី​ស្វែងរក​​អ្នក​ដែល​គេ​គិត​ថា​មាន​គំនិត​ចាស់គំរិល គំនិត​សក្តិភូមិ គំនិត​រណប​បរទេស ឬ​អ្នក​ដែល​មាន​គំនិត​ប្រឆាំង​នឹង​ម៉ៅសេទុង។ ក៏ប៉ុន្តែ មិនយូរប៉ុន្មាន ការផ្តល់​សិទ្ធិអំណាច​ហួសហេតុ​ដល់​ក្រុមយុវជន​នេះ បាន​បង្ក​​ជា​បញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរ​ដល់​ម៉ៅសេទុង​ខ្លួនឯង ដោយ​ក្រុម “ឆ្មាំក្រហម” មាន​ការបែងចែក​ជា​បក្ស​ជាក្រុម ហើយ​ធ្វើការ​ប្រជែងគ្នា​ទៅវិញ​ទៅមក បង្កើត​ទៅជា​​អនាធិបតេយ្យ​ គ្រប់គ្រង​លែង​បាន។

នៅ​ពាក់កណ្តាល​ឆ្នាំ​១៩៦៨ នៅ​ពេល​មើលឃើញ​ភាព​ចលាចល​កើតឡើង​កាន់តែ​ធ្ងន់ធ្ងរ ស្ទើរតែ​រាលដាល​ទៅ​ជា​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល ម៉ៅសេទុង​ក៏​បាន​ចេញ​បញ្ជា​ឲ្យ​កងទ័ព​ចេញ​បង្រ្កាប​ក្រុម “ឆ្មាំក្រហម”។ នៅពេលនោះ គឺ​​​​ក្រុមយុវជន “ឆ្មាំក្រហម” ខ្លួនឯង​វិញម្តង ដែល​ត្រូវ​បាន​គេ​​បញ្ជូន​ឲ្យ​ទៅរស់នៅ​ធ្វើការ​នៅតាម​ទី​ជនបទ ដើម្បី​ធ្វើការ​លត់ដំ​កែប្រែ​។

សេនាប្រមុខ លីន ពៀវ មនុស្សជំនិត​ដែល​ក្លាយ​ជា​គូសត្រូវ​របស់​ម៉ៅសេទុង សេនាប្រមុខ លីន ពៀវ មនុស្សជំនិត​ដែល​ក្លាយ​ជា​គូសត្រូវ​របស់​ម៉ៅសេទុង ការ​បង្រ្កាប និង​ការ​បោសសម្អាត​ផ្ទៃក្នុង​គ្នា​ឯង​នេះ​មិនបាន​កើតឡើង​តែ​ទៅលើ​ក្រុម​យុវជន “ឆ្មាំក្រហម”​នេះ​ទេ ក៏ប៉ុន្តែ បន្តិចម្តងៗ វា​បានរាលដាល​ទៅដល់​ជួរថ្នាក់​ដឹកនាំ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ខ្លួនឯង​ផ្ទាល់។ ចាប់ពី​ឆ្នាំ​១៩៧០ ជួរ​ថ្នាក់ដឹកនាំ​កំពូល​នៃ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន​ត្រូវ​បាន​បែកជាពីរ រវាង​ម្ខាង​ក្រុម​អ្នក​ស្និទ្ធិ​នឹង​ម៉ៅសេទុង និង​ម្ខាងទៀត​ក្រុម​អ្នក​ស្និទ្ធិ​នឹង​ លីន ពៀវ រដ្ឋមន្រ្តី​ការពារជាតិ​និង​ជា​អតីត​មនុស្ស​ជំនិត​របស់​ម៉ៅសេទុងផ្ទាល់។

នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧១ ក្រោយ​ពី​រងការ​​​ចោទប្រកាន់​ថា​មាន​ជាប់ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ការ​រៀបចំ​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​ទម្លាក់​ម៉ៅសេទុង លីន ពៀវ ព្រមទាំង​ក្រុម​គ្រួសារ​ក៏​​បាន​រត់ភៀសខ្លួន​តាម​យន្តហោះ សំដៅ​ទៅ​សុំ​សិទ្ធិ​ជ្រកកោន នៅ​សហភាព​សូវៀត ក៏ប៉ុន្តែ យន្តហោះរបស់​លោក​ត្រូវ​ធ្លាក់​នៅ​​​ក្នុង​ប្រទេស​ម៉ុងហ្គោលី សម្លាប់​មនុស្ស​ទាំងអស់​ដែល​នៅលើ​នោះ។

ក្រោយ​ការ​ស្លាប់​របស់ លីន ពៀវ អំណាច​របស់​ម៉ៅសេទុង​បាន​កើនឡើង​កាន់តែ​ខ្លាំង ហើយ​បដិវត្តន៍​វប្បធម៌​បាន​បន្ត​ធ្វើ​រហូត​ដល់​ពេល​ដែល​ម៉ៅសេទុង​ទទួល​មរណភាព នៅ​ថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ​១៩៧៦៕

តេងស៊ាវពីង​និង​កំណែទម្រង់​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន

គិត​ត្រឹម​ឆ្នាំ​១៩៧១ ម៉ៅសេទុង​បាន​កម្ចាត់​គូប្រជែង​របស់​ខ្លួន​ស្ទើរតែ​ទាំងអស់ នៅ​ក្នុង​ជួរ​ថ្នាក់​ដឹកនាំ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន។ តេង ស៊ាវពីង ត្រូវ​បាន​គេ​ដកតំណែង និង​បញ្ជូន​ឲ្យ​ទៅ​ធ្វើ​ស្រែ​​ដើម្បី​លត់ដំខ្លួន។ ចំណែក​ឯ​មេដឹកនាំ​កងទ័ព​ដ៏​មាន​អំណាច គឺ លីន ពៀវ ក៏​ត្រូវ​ស្លាប់​ក្នុង​ការ​ធ្លាក់​យន្តហោះ ពេល​រត់គេចខ្លួន​ ក្រោយ​ពី​រងការ​ចោទប្រកាន់​ថា​បាន​ប៉ុនប៉ង​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​ទម្លាក់​ម៉ៅសេទុង។

ក៏ប៉ុន្តែ ការប្រជែង​ដណ្តើម​អំណាច​គ្នា ​ក្នុងរយៈពេល​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​កន្លងទៅនោះ បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​ត្រូវ​ធ្លាក់​​ក្នុង​សភាព​យ៉ាងសែន​ដុនដាប​ងើបមុខ​មិនរួច។

តាមការពិត នៅ​ក្នុងរយៈពេល​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ទៅនេះ ​ថ្វីដ្បិត​តែ​ម៉ៅសេទុង​​គិតគូរ​ខ្លាំង​តែ​ពី​រឿង​នយោបាយ ជាពិសេស ពី​ការ​បោស​សម្អាត​ផ្ទៃក្នុងបក្ស ដើម្បី​ពង្រឹង​អំណាច​ផ្ទាល់ខ្លួន ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា ម៉ៅសេទុង​ក៏​បន្ត​ចិញ្ចឹមចិត្ត​ចង់​អភិវឌ្ឍ​សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ​ឲ្យ​បាន​រីកចម្រើន​ផងដែរ។

នៅ​ក្រោយ​ពី​បាន​កម្ចាត់​គូប្រជែង និង​ពង្រឹង​អំណាច​យ៉ាងរឹងមាំ​ក្នុងដៃ​ហើយ ម៉ៅសេទុង​ក៏​បាន​ចាប់ផ្តើម​​ងាក​មក​គិតគូរ​ស្តារ​សេដ្ឋកិច្ច​វិញម្តង តែ​នៅពេលនោះ ម៉ៅសេទុង​ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​បញ្ហា​ដ៏ធំមួយ គឺ​ការ​ខ្វះខាត​ធនធាន​មនុស្ស ដោយសារ​តែ​​​បដិវត្តន៍​វប្បធម៌​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​​មន្រ្តី​មាន​សមត្ថភាព​ល្អៗ​មួយ​ផ្នែក​ធំ​ត្រូវ​បាន​គេ​កម្ចាត់ចោល​ ដោយខ្លះ​ត្រូវ​ស្លាប់ ហើយ​ខ្លះ​ទៀត​ត្រូវ​បាន​ដកតំណែង ឬ​បញ្ជូន​ឲ្យ​ទៅធ្វើការ​នៅតាម​ជំរំ​លត់ដំ។

ដើម្បី​ចាត់ចែង​បញ្ហា​សេដ្ឋកិច្ច ម៉ៅសេទុង​រំពឹង​លើ​មនុស្ស​ជំនិត​ចុងក្រោយ គឺ​ជូ អេនឡាយ ដែល​ពេលនោះ​ មាន​តំណែង​ជា​នាយករដ្ឋមន្រ្តី​។ ក៏ប៉ុន្តែ ជូ អេនឡាយ ដឹង​ច្បាស់​ថា ដើម្បី​អាច​ស្តារ​សេដ្ឋកិច្ច​ឲ្យ​ងើប​ចេញ​ពី​វិបត្តិ​វិញ​បាន គឺ​ចាំបាច់​ត្រូវ​តែ​ហៅ​មន្រ្តីមានសមត្ថភាព​ឲ្យ​ចូល​មក​ធ្វើ​ការ​វិញ។ ហេតុដូច្នេះហើយ​បាន​ជា​ នៅខែ​មីនា ឆ្នាំ​១៩៧២ ជូ អេនឡាយ បាន​បញ្ជូន​បញ្ជីឈ្មោះ​មន្រ្តី​ជាន់ខ្ពស់​​ជាង ៤រយនាក់ ទៅ​សុំ​ការ​ឯកភាព​ពី​ម៉ៅសេទុង ដើម្បី​ឲ្យ​ពួកគេ​វិលត្រឡប់​ចូល​មក​បម្រើ​ការងារ​វិញ។ សំណើ​របស់​ជូ អេនឡាយ បានទទួល​ការ​ឯកភាព​ភ្លាមៗ​ពី​សំណាក់​ម៉ៅសេទុង។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ពេលនោះ មាន​ឥស្សរជន​ដ៏​មាន​សមត្ថភាព​ម្នាក់ ដែល​ជូ អេនឡាយ ចង់​ឲ្យ​វិលត្រឡប់​មក​ធ្វើ​ការ​វិញ​ដែរ តែ​ម៉ៅសេទុង​​​នៅ​មិនទាន់​ទុកចិត្ត គឺ តេង ស៊ាវពីង។

រហូត​ទាល់តែ​ប្រមាណ​ជា​ជិត​១ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក គឺ​នៅ​ខែ​​កុម្ភៈ​ឆ្នាំ​១៩៧៣ ទើប​ម៉ៅសេទុង​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​តេង ស៊ាវពីង បញ្ចប់​​កិច្ចការ​លត់ដំខ្លួន​នៅ​ស្រុកស្រែ ហើយ​វិលត្រឡប់​មក​ក្រុង​ប៉េកាំង​វិញ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលនោះ តេង ស៊ាវពីង ក៏​នៅមិនទាន់​ត្រូវ​បាន​តែងតាំង​ឲ្យ​កាន់មុខតំណែង​ណាមួយ​នោះដែរ។

អ្នកដែល​ជំទាស់​នឹង​ការ​វិលត្រឡប់​មក​កាន់តំណែង​របស់ តេង ស៊ាវពីង នៅពេលនោះ គឺ​លោកស្រី ជាំង ឈីង ភរិយា​របស់​ម៉ៅសេទុង និង​គូកន ៣នាក់​ទៀត ដែល​សុទ្ធសឹង​ជា​សមាជិក​ដ៏​មាន​ឥទ្ធិពល​នៅ​ក្នុងគណៈអចិន្រ្តៃយ៍​បក្ស។ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយសារ​តែ​មាន​អន្តរាគមន៍​របស់​ជូ អេនឡាយ ម៉ៅសេទុង​ចាប់ផ្តើម​ដាក់ទំនុកចិត្ត​ និង​ប្រគល់​កិច្ចការ​ឲ្យ​​តេង ស៊ាវពីង​ធ្វើ​​ឡើងវិញ​បន្តិចម្តងៗ ហើយ​​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៤ ក្រោយ​ពី ជូ អេនឡាយ ​ត្រូវ​ធ្លាក់​ខ្លួន​ឈឺធ្ងន់​​ដោយ​ជំងឺ​មហារីក តេង ស៊ាវពីង ត្រូវ​បាន​តែងតាំង​ជា​ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី ទទួល​បន្ទុក​​ចាត់ចែង​កិច្ចការ​រដ្ឋ​​ជា​ប្រចាំថ្ងៃ​​ជំនួសមុខ​ឲ្យ​​ ជូ អេនឡាយ។ ទោះជាយ៉ាងណា ការវិលត្រឡប់​មកកាន់អំណាច​​របស់ តេង ស៊ាវពីង មាន​រយៈពេល​ត្រឹមតែ ២ឆ្នាំ​ប៉ុណ្ណោះ។

នៅ​​ដើម​ឆ្នាំ​១៩៧៦ ក្រោយ​ពី​ ជូ អេនឡាយ ទទួល​មរណភាព និង​ដោយ​មាន​ការ​ចាក់ដោត​ពី​លោកស្រី ជាំង ឈីង ម៉ៅសេទុង​ក៏​បាន​ដកតំណែង តេង ស៊ាវពីង សាជាថ្មី​ម្តងទៀត។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រមាណ​ជា ៥ខែ​ក្រោយ​មក​ទៀត ម៉ៅសេទុង​ខ្លួនឯង​ផ្ទាល់​ក៏​បាន​ទទួល​មរណភាព នៅថ្ងៃ​ទី៩ ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ​១៩៧៦។ មួយខែ​ក្រោយ​មរណភាព​របស់​ម៉ៅសេទុង លោកស្រី ជាំង ឈីង ព្រមទាំង​បក្សពួក​ត្រូវ​បាន​ចាប់ខ្លួន​យក​ទៅ​កាត់ទោស ចំណែក​ តេង ស៊ាវពីង ក៏​បាន​វិលត្រឡប់​មក​កាន់​តំណែង​ឡើងវិញ។

ក្រោយ​ពី​បាន​ឡើងកាន់អំណាច តេង ស៊ាវពីង បាន​ប្រកាស​បិទបញ្ចប់​បដិវត្តន៍​វប្បធម៌​របស់​ម៉ៅសេទុង ហើយ​គ្រប់​អ្នក​ដែល​ត្រូវ​រងគ្រោះ​ក្នុង​បដិវត្តន៍​វប្បធម៌ ទោះបី​ជា​អ្នក​រស់រាន​មានជីវិត​ហើយ​កំពុង​ជាប់ទោស ឬ​ក៏​អ្នក​ដែល​បាន​ស្លាប់​ទៅហើយ​ក្តី ត្រូវ​បាន​លុបលាង​ទោសកំហុស​ចេញវិញ​ទាំងអស់។

ខាងផ្នែក​សេដ្ឋកិច្ច តេង ស៊ាវពីង បាន​ចាប់ផ្តើម​ធ្វើ​កំណែទម្រង់​ដ៏សំខាន់​មួយ ដែល​ជា​ដើមឫស​នៃ​ជោគជ័យ​នៃ​សេដ្ឋកិច្ចចិន​រហូត​មក​ទល់​នឹង​ពេល​សព្វថ្ងៃ។ របបកម្មសិទ្ធិឯកជន​ត្រូវ​បាន​បង្កើតឡើងវិញ​យ៉ាងពេញលេញ។ ប្រជាកសិករ​ចិន​មាន​សិទ្ធិ​ពេញលេញ​ក្នុងការ​​ធ្វើ​កសិកម្ម​ជាលក្ខណៈ​ជន ហើយ​អាច​យក​ផល​ដែល​ផលិតបាន​​​ទៅលក់​នៅលើ​ទីផ្សារ នៅ​ក្នុង​តម្លៃ​​ដែល​កំណត់​ដោយ​ការព្រមព្រៀង រវាង​អ្នក​ទិញ និង​អ្នកលក់ ស្របទៅតាម​យន្តការ​នៃ​ទីផ្សារ​សេរី។

លើសពីនេះ​ទៅទៀត ប្រជាជន​ចិន​ម្នាក់ៗ មាន​សិទ្ធិ​បោះទុន​រកស៊ី បង្កើត​ជា​​ក្រុមហ៊ុន​សហគ្រាស​ជាលក្ខណៈ​ឯកជនសុទ្ធសាធ ដែល​ជា​រឿង​មិន​ធ្លាប់​មាន ចាប់តាំង​ពី​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ឡើងកាន់អំណាច កាល​ពី​ឆ្នាំ​១៩៤៩។ វិស័យ​វិនិយោគ​នេះ​មិនត្រឹមតែ​បើក​ចំហ សម្រាប់​ប្រជាជន​ចិន​ជា​លក្ខណៈ​បុគ្គលបែបនេះ​ទេ តែ​ក៏​បាន​បើក​ចំហ​យ៉ាងទូលំទូលាយ​ផងដែរ ទៅដល់​វិនិយោគិន​បរទេស ហើយ​​ដើម្បី​ទាក់ទាញ​វិនិយោគ​បរទេស តំបន់​សេដ្ឋកិច្ច​ពិសេស​ជាច្រើន​ត្រូវ​បាន​បង្កើតឡើង នៅ​តាម​តំបន់​ជាប់​នឹង​ឆ្នេរ​សមុទ្រ។

នៅ​ក្នុង​វិស័យអប់រំ​វិញ សាលារៀន និង​សកលវិទ្យាល័យ​នៅ​ទូទាំង​ប្រទេស​​បាន​ចាប់ផ្តើម​បើក​ទ្វារទទួល​សិស្ស ព្រមទាំង​ពង្រីក​កម្មវិធី​សិក្សា ជាពិសេស នៅ​ក្នុង​វិស័យបច្ចេកទេស ហើយ​ការចុះឈ្មោះ​ទទួល​សិស្ស​នៅ​តាម​សកលវិទ្យាល័យ​ត្រូវ​បាន​ធ្វើឡើង ដោយ​ផ្អែក​ទៅលើ​សមត្ថភាព ជាជាង​ទៅតាម​មនោគមន៍វិជ្ជា​នយោបាយ ឬ​តាម​ខ្សែស្រឡាយ​ជាបក្ខជន ដូចដែល​គេ​ធ្លាប់​ធ្វើ​ពីមុន។ មិនត្រឹមតែ​ប៉ុណ្ណោះ និស្សិត​ចិន​រាប់​ម៉ឺននាក់​ត្រូវ​បាន​បញ្ជូន​ឲ្យ​ទៅ​រៀន​នៅ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក និង​អឺរ៉ុប ដែល​សុទ្ធសឹង​ជា​ប្រទេស​មូលធន​និយម ហើយ​មាន​មនោគមន៍វិជ្ជា​នយោបាយ​ផ្ទុយ​ពី​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន។

នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ​៨០ ដោយសារតែ​ការ​បើក​ចំហរ​ក្នុង​វិស័យ​វិនិយោគ, ការ​បង្កើត​តំបន់​សេដ្ឋកិច្ច​ពិសេស​​ដែល​មាន​អត្រា​ពន្ធ​ទាប ព្រមទាំង​ការ​អភិវឌ្ឍធនធាន​មនុស្ស វិនិយោគ​បរទេស​ក៏​ចាប់ផ្តើម​ហូរចូល​មក​ក្នុង​ប្រទេស​ចិន​ ហើយ​ចាប់ពី​ពេលនោះ​ហើយ ដែល​សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​ចាប់ផ្តើម​មាន​កំណើន​ក្នុង​ល្បឿន​ដ៏​លឿន​បំផុត​មិន​ធ្លាប់មាន ហើយ​បន្ត​កើនឡើង​រហូត​មក​ទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។

សព្វថ្ងៃ​នេះ ចិន​គឺ​ជា​មហាអំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​លំដាប់ទីពីរ ហើយ​អាច​នឹង​ប្រជែង​យក​ឈ្នះ​អាមេរិក​នៅ​ក្នុងរយៈពេល​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ខាងមុខ។ ភាពរុងរឿង​របស់​ចិន​នៅពេលនេះ ត្រូវ​បាន​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​ផ្លូវការ​របស់​ចិន​ចារទុក​ថា​ ជា​ស្នាដៃ​ដ៏ធំ​មហិមា​របស់​ម៉ៅសេទុង ក៏ប៉ុន្តែ ធាតុពិតជាក់ស្តែង អ្នកដែល​​បាន​នាំមក​នូវ​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ពិតប្រាកដ ហើយ​ដែល​ជា​ដើមឫស​នៃ​ភាពរុងរឿង​នៃ​សេដ្ឋកិច្ច​​របស់​ចិន​នៅពេលនេះ គឺ តេង ស៊ាវពីង៕

ព្រះពុទ្ធសាសនាជា«ឃ្លាំងឱសថ»សម្រាប់ព្យាបាលជំងឺសង្គម!

នៅ​កម្ពុជា ពលរដ្ឋ​ជាង ៩៥ ភាគ​រយ​កាន់​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា ហើយ​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​ត្រូវ​បាន​ចាត់ទុកជា​សាសនា​របស់​រដ្ឋ។ ប៉ុន្តែ សង្គម​មួយ​នេះ​បែរ​ជា​សម្បូរ​ដោយ​បញ្ហា​ចាក់​ស្រេះ​រាប់​រយ​ជំពូក​ដែល​បណ្តាល​មក​ពី​ការ​ស្រុត​ចុះ​នៃ​សីលធម៌​សង្គម​ទៅ​វិញ។ អំពើ​ហិង្សា ការ​កេង​ប្រវ័ញ្ច ការសេព​គ្រឿង​ស្រវឹង និង អំពើ​អសីលធម៌​ជា​ច្រើន​ទៀត​កើត​មាន​ជា​រៀង​រាល់​ថ្ងៃ។ នេះ​ស​បញ្ជាក់​ថា ទស្សនវិជ្ជា​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​ដែល​ប្រៀប​បាន​នឹង​«ឃ្លាំង​ឱសថ»​សម្រាប់​ព្យាបាល​ជំងឺ​សង្គម​នោះ​មិន​ទាន់​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​ប្រាស់​ដើម្បី​ទាញ​យក​ប្រយោជន៍​ឲ្យ​សមស្រប​នៅ​ឡើយ។ តើ​ហេតុអ្វី​បាន​ជា​ដូច្នេះ?

នៅ​កម្ពុជា មាន​ពិធី​បុណ្យ​បែប​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ច្រើន​ណាស់​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ។ ពិធី​បុណ្យ​សាសនា​ធំៗ​មាន​ដូច​ជា មាឃ​បូជា វិសាខ​បូជា និង​ភ្ជុំបិណ្ឌ ជា​ដើម។ ក្រៅ​ពី​ពិធី​បុណ្យ​ធំៗ ប្រជា​ពុទ្ធ​បរិស័ទ​​ខ្មែរ​ក៏​តែង​ប្រារព្ធ​ពិធី​បុណ្យ​តាម​បែប​សាសនា​ជា​ច្រើន​ទៀត​នៅ​តាម​ផ្ទះ​សម្បែង និង​ទី​វត្ត​​អារាម​នានា។

ជា​ការ​ពិត តម្លៃ​ជា​សាកល​របស់​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​គឺ​ស្ថិត​នៅ​ត្រង់​ទស្សន​វិជ្ជា​ដែល​បង្កប់​ដោយ​អត្ថន័យ សន្តិភាព និង អហិង្សា។ ការ​អត់​ឱន​និង​មិន​បៀតបៀន​គ្នា​ដែល​ជា​ស្នូល​នៃ​ទស្សន​វិជ្ជា​​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​ក៏​ជា​គោលការណ៍​គោរព​សិទ្ធិ​មនុស្ស​ដែល​ពិភព​លោក​ប្រាថ្នា​ចង់​បាន។ ប៉ុន្តែ បច្ចុប្បន្ន​នេះ មនុស្ស​ជា​ច្រើន​ហាក់​ដូច​ជា​គោរព​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​តែ​សម្បក​ក្រៅ តែ​បែរ​ជា​​បណ្តោយ​ខ្លួន​ឲ្យ​ធម៌​ប្រមាទ​ដឹកមុខ​ទៅវិញ។

ជាក់​ស្តែង អំពើ​ហិង្សា ការ​សេព​គ្រឿង​ញៀន គ្រឿង​ស្រវឹង ការ​ឈ្លក់​វក់វី​នឹង​អំណាច បុណ្យ​ស័ក្តិ ទឹក​ប្រាក់ និង​សម្ភារៈ​និយម​ជា​ដើម​កំពុង​តែ​វាយ​លុក​យ៉ាង​ពេញ​ទំហឹង​ទៅ​លើ​មនុស្ស​ខ្មែរ​ជា​ច្រើន។ នៅ​កម្ពុជា ក្នុង​ចំណោម​ប្រជាជន​សរុប​ប្រមាណ​ជា ១៥ លាន​នាក់ មាន​អ្នក​កាន់​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​ដល់​ទៅ​ជាង ៩៥% ។ នៅ​ទូ​ទាំង​ប្រទេស​មាន​វត្ត​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​សរុប​ចំនួន​ជាង ៤ ៣០០ វត្ត និង មាន​ព្រះ​សង្ឃ​សរុប​ប្រមាណ​ជា ៥ ម៉ឺន​អង្គ។ ចំនួន​នេះ​អាច​ពន្យល់​បាន​អំពី​ជំនឿ​ដ៏​មុត​មាំ​របស់​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ទៅ​លើ​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​ហើយ​វា​ក៏​ស័ក្តិសម​ណាស់​ដែល​ប្រទេស​នេះ​ចាត់ទុក​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​ជា​សាសនា​របស់​រដ្ឋ។

ប៉ុន្តែ គួរ​អ្វី​ដែល​គួរ​កត់​សម្គាល់​នោះ​គឺ ទស្សន​វិជ្ជា​ដ៏​មាន​តម្លៃ​របស់​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​ដែល​ប្រៀប​បាន​នឹង​«ឃ្លាំង​ឱសថ»​សម្រាប់​ព្យាបាល​ជំងឺ​សង្គម​នោះ​មិន​ទាន់​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​ប្រាស់​ឲ្យ​បាន​​ត្រឹមត្រូវ​ដើម្បី​លើក​កម្ពស់​សុខមាលភាព​សង្គម​នៅ​ឡើយ​ទេ។ មនុស្ស​វ័យ​ចំណាស់​មួយ​ចំនួន​​ដែល​តាំង​ខ្លួន​ជា​អ្នក​គោរព​និង​ប្រតិបត្តិ​ព្រះពុទ្ធសាសនា​តែ​បែរ​ជា​ប្រព្រឹត្ត​ផ្ទុយ​ពី​គោល​ការណ៍​សាសនា​ទៅវិញ ខណៈដែល​យុវវ័យ​ជំនាន់​ក្រោយ​ភាគ​ច្រើន​បែរ​ជា​ចាត់​ទុក​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​ថា​«ហួស​សម័យ»​ឬក៏​ជា​កិច្ចការ​របស់​មនុស្ស​ចាស់​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។

តាម​ពិត​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​មាន​តម្លៃ​សម្រាប់​មនុស្ស​គ្រប់​វ័យ​និង​គ្រប់​ស្រទាប់​សង្គម ប៉ុន្តែ​អ្វី​ដែល​​នៅ​ខ្វះ​គឺ​វិធីសាស្ត្រ​ដើម្បី​ទាក់​ទាញ​មនុស្ស​ឲ្យ​ចូលរួម​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ ជាក់ស្តែង សមាគម​ព្រះ​សង្ឃ​មួយ​ចំនួន​ដែល​បាន​អនុវត្ត​កម្មវិធី​អប់រំ​តាម​បែប​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​នៅ​តាម​សាលា​ក៏​បាន​​ទាក់ទាញ​យុវវ័យ​ជា​ច្រើន​ឲ្យ​ស្តាប់​ព្រះធម៌​អប់រំ​ចិត្ត​ផង​ដែរ។ ដូច្នេះ ទន្ទឹម​នឹង​ការ​ស្តី​បន្ទោស​​យុវវ័យ​ថា​មិន​ចាប់​អារម្មណ៍​ទៅ​លើ​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា គេ​ក៏​ត្រូវ​ចោទ​សួរ​ដែរ​ថា​តើ​ស្ថាប័ន​​សាសនា​បាន​ធ្វើ​អ្វីខ្លះ​ក្នុង​ន័យ​បញ្ជ្រាប​ការ​អប់រំ​ទស្សនវិជ្ជា​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​ទៅ​ដល់​យុវ​ជន​​ស្រករ​ក្រោយ?

ជា​ការ​ពិត ព្រះពុទ្ធ​បរម​គ្រូ​ទ្រង់​បាន​ឈ្វេង​យល់​រួច​ស្រេច​ទៅ​ហើយ​ថា សាសនា​របស់​ព្រះអង្គ​នឹង​ត្រូវ​ផុត​រលត់​ត្រឹម​រយៈពេល​៥០០០​ព្រះ​វស្សា។ ការ​ផុត​រលត់​នៃ​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​មិន​មែន​បណ្តាល​មក​ពី​សាសនាដ​ទៃ​ណា​មក​បំផ្លាញ​ឡើយ​តែ​គឺ​ដោយសារ«អ្នក​គោរព​និង​ប្រតិបត្តិ»​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ខ្លួនឯង​ដែលជា​អ្នក​បំផ្លាញ។ បញ្ហា​ចាក់ស្រេះ​ក្នុងសង្គម​ដែល​កើតមាន​បច្ចុប្បន្ន​​ទំនង​ជា​ភស្តុតាង​ដែល​អាច​បញ្ជាក់​ពី​បញ្ហា​នេះ​បាន។

យ៉ាងណា​ក៏ដោយចុះ ការពង្រឹង​ព្រះពុទ្ធសាសនា​គឺជា​កិច្ច​ការដែល​មិន​អាច​មើល​រំលង​បាន។ ទន្ទឹម​នឹង​នោះ សំណួរ​មួយ​ទៀត​ដែល​សំខាន់​ហើយ​ត្រូវ​រក​ចម្លើយ​នោះ​គឺ តើ​ហេតុ​អ្វី​បានជា​ប្រទេស​កាន់​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​បែរ​ជា​សម្បូរ​ហិង្សា​និង​អបាយ​មុខ​ផ្សេងៗ​ទៅ​វិញ? មូលហេតុ​គឺ​មក​ពី ទាំង​«អ្នក​កាន់​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា»​និង​ទាំង​ស្ថាប័ន​គ្រប់​គ្រង​កិច្ចការ​សាសនា​មិន​ទាន់​ផ្តល់​តម្លៃ​គ្រប់​គ្រាន់​ដល់​សាសនា​របស់​រដ្ឋ​នៅ​ឡើយ​ពោល​គឺ ពួកគេ​ច្រើន​តែ​ធ្វើ​គម្រប់​កិច្ច​ឬ​និយាយ​​តាម​បែប​ផ្សេង​ចូលចិត្ត​និយាយ​តែ​មាត់​តែ​មិន​អនុវត្ត​ដូច​មាត់​ថា។

ដូច្នេះ អ្នក​តម្រង់ទិស​សង្គម​ទាំង​ឡាយ​គួរ​ទាញ​យក​«ឱសថ»​ចេញ​ពី​ឃ្លាំង​ព្រះពុទ្ធសាសនា​មកប្រើ​ប្រាស់​ឲ្យ​អស់​លទ្ធភាព​ដើម្បី​ព្យាបាល​ជំងឺ​សង្គម​ជា​ពិសេស​ដើម្បី​បន្សាប​មេរោគ​ហិង្សា​និង​ការ​ប្រមាទ​ចេញ​ពី​មនុស្ស​ខ្មែរ​គ្រប់​គ្នា។ ប្រសិន​បើ​មេរោគ​ទាំង​នោះ​អាច​ព្យាបាល​បាន​មែន សង្គម​ខ្មែរ​នឹង​ស្គាល់​តម្លៃ​សីលធម៌​ឡើង​វិញ ហើយ​ប្រទេស​ជាតិ​នឹង​ស្គាល់​សុខ​សន្តិភាព​និង​ការគោរព​សិទ្ធិមនុស្ស​យ៉ាង​ពេញលេញ​ជាក់​ជា​មិន​ខាន៕

នៅ​​ពេល​​ដែល​​សង្គម​​ស្ថិត​ក្រោម​​ឥទ្ធិពល​​នៃ​​គ្រឿង​​ស្រវឹង!

ពេល​មាន​ពិធី​បុណ្យ​ធំ​ម្តងៗ ដូចជា​ពិធី​បុណ្យ​ចូល​ឆ្នាំ​ជា​ដើម គ្រឿង​ស្រវឹង​បាន​ក្លាយ​ជា​ទំនិញ​ដែល​លក់​ដាច់​បំផុត​មួយ។ នេះ​ស​បញ្ជាក់​ថា សង្គម​ខ្មែរ​ហាក់​ដូច​ជា​កំពុង​រង​ការ​វាយ​លុក​យ៉ាង​ពេញ​ទំហឹង​ពី​គ្រឿង​ ស្រវឹង។ គ្រឿង​ស្រវឹង​ត្រូវ​គេ​រក​ឃើញ​ថា​ជា​ប្រភព​បង្ក​បញ្ហា​ធំ​ធេង​ណាស់​ដល់​ សង្គម។ ជាក់​ស្តែង គ្រោះ​ថ្នាក់​ចរាចរណ៍​និង​អំពើ​ហិង្សា​ក្នុង​គ្រួសារ​ជា​ដើម ភាគ​ច្រើន​មាន​ប្រភព​មក​ពី​គ្រឿង​ស្រវឹង។ នេះ​នៅ​មិន​ទាន់​រាប់​គ្រោះថ្នាក់​ដល់​សុខភាព​ផង​ទេ។ តើ​ហេតុអ្វី​បានជា​គ្រឿង​ស្រវឹង​មាន​ឥទ្ធិពល​ខ្លាំង​ម្ល៉េះ​ទៅ​លើ​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ?

ក្នុង​ចំណោម​ផលិតផល​ដែល​គេ​ផ្សព្វផ្សាយ​ច្រើន​ជាង​គេ​ទៅ​ដល់​សាធារណជន គ្រឿង​ស្រវឹង​គឺជា​ផលិត​ផល​លេច​ធ្លោ​ជាង​គេ​មួយ​ជា​ពិសេស​ក្នុង​ពេល​មាន​ពិធី​បុណ្យ​ធំៗ​ដូច​ជា​បុណ្យ​ចូល​ឆ្នាំ​នេះ​ជា​ដើម។ ផលិត​ផល​គ្រឿង​ស្រវឹង​ត្រូវ​បាន​គេ​ផ្សព្វផ្សាយ​យ៉ាង​ទូលំ​ទូលាយ​ដោយ​បង្ហាញថា វា​ជា​តំណាង​ឲ្យ​ក្តី​សប្បាយ​រីករាយ ជា​ភាពទាន់​សម័យ ជា​កិត្តិយស​និង​ជា​សុភមង្គល​ដ៏​អស្ចារ្យ​មួយ​សម្រាប់​សង្គម​ខ្មែរ។

ប៉ុន្តែ នៅ​លើ​ទិដ្ឋភាព​ជាក់ស្តែង​វិញ គ្រឿង​ស្រវឹង​បាន​បង្ក​បញ្ហា​រាប់​រាយ​ជំពូក​គួរ​ឲ្យ​ព្រឺ​ខ្លាច៖ ហេតុ​ផល​ដ៏​សំខាន់​មួយ​នៃ​គ្រោះថ្នាក់​ចរាចរណ៍​ដែល​សម្លាប់​មនុស្ស​៥​នាក់​យ៉ាង​តិច​ក្នុង​មួយថ្ងៃ​គឺ​បណ្តាល​មក​ពី​ការ​បើក​បរ​ក្នុងស្ថានភាព​ស្រវឹង។ បទឧក្រិដ្ឋ​ជា​ច្រើន​ជា​ពិសេស​អំពើ​ហិង្សា​ក្នុង​គ្រួសារ​ដែល​ជា​បញ្ហា​ធំធេង​សម្រាប់​សង្គម​ខ្មែរ​ក៏​មាន​ចំណែក​យ៉ាង​សំខាន់​មក​ពី​គ្រឿង​ស្រវឹង។ គ្រឿង​ស្រវឹង​ក៏​បង្ក​ផល​ប៉ះពាល់​យ៉ាងខ្លាំង​ដល់​សុខភាព និង​ធ្វើ​ឲ្យ​ខាត​បង់​ថវិកា​យ៉ាង​សន្ធឹកសន្ធាប់​ដល់​គ្រួសារ​ខ្មែរ​ជា​ពិសេស​គ្រួសារ​អ្នកក្រីក្រ។

ក៏​ប៉ុន្តែ ផល​វិបាក​ដ៏​ធំ​ធេង​ទាំង​នេះ​ហាក់​មិន​សូវ​មាន​អ្នក​ណា​ចាប់​អារម្មណ៍​ទេ។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ ភាព​គគ្រឹក​គគ្រេង​នៃ​ការ​ផ្សាយ​ពាណិជ្ជកម្ម​អំពី​គុណសម្បត្តិ​នៃ​គ្រឿង​ស្រវឹង​បាន​លុប​បាត់​ស្ទើរ​ទាំង​ស្រុង​ទៅ​លើ​គុណវិបត្តិ​របស់​វា។ ជាក់​ស្តែង នៅ​រាល់​ពិធី​ជប់​លាង អាពាហ៍ពិពាហ៍ ក៏​ដូច​ជា​ពិធី​ជួប​ជុំ​នានាៗ​ដែរ គ្រឿង​ស្រវឹង​នៅ​តែ​ជា​ជម្រើស​ដែល​មិន​អាច​ខ្វះ​បាន។ នៅ​ឯ​ភោជនីយដ្ឋាន​និង​ក្លឹប​រាត្រី​ឯណោះ​វិញ គ្រឿង​ស្រវឹង​រឹត​តែ​ពេញ​និយម​ថែម​ទៀត។ ជា​ការ​ពិត​ណាស់ កម្ពុជា​មិន​មែន​ជា​ប្រទេស​តែ​មួយ​គត់​ដែល​មាន​ចរាចរណ៍​គ្រឿង​ស្រវឹង​នោះឡើយ។ នៅ​លើ​ពិភព​លោក​នេះ ឧស្សាហកម្ម​គ្រឿង​ស្រវឹង​បាន​រីក​លូត​លាស់​យ៉ាង​ខ្លាំង​នៅ​គ្រប់​ទិស​ទី។ ប៉ុន្តែ អ្វី​ដែល​ខុស​ប្លែក​គ្នា​ពី​ប្រទេស​មួយ​ទៅ​មួយ​ទៀត​គឺ​ត្រង់​កម្រិត​នៃ​ការ​ប្រើប្រាស់​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ ការ​ប្រើ​ប្រាស់​វា​ក្នុង​កម្រិត​សមរម្យ​ក៏​មិន​មែន​ជា​រឿង​អាក្រក់​ដែរ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែល​អាក្រក់​នោះ​គឺ​ការ​យក​ស្រា​ធ្វើ​ជា​ត្រីមុខ។

នៅ​ក្នុង​សង្គម​ខ្មែរ គ្រឿង​ស្រវឹង​ត្រូវ​បាន​ដូន​តា​ខ្មែរ​ចាត់​ទុក​ជា​«អបាយមុខ»​មួយ​ក្នុង​ចំណោម​អបាយមុខ​ទាំង​បី​ដែល​គួរ​ចៀស​វាង៖ «ស្រី ស្រា និង​ល្បែង»។ ចៀស​វាង​ពី​ព្រោះ​តែ​ដូន​តា​ខ្មែរ​បាន​យល់​ច្បាស់​ណាស់​អំពី​គ្រោះថ្នាក់​នៃ​ជាតិ​ស្រវឹង។ ម្យ៉ាង​ទៀត គ្រឿ​ស្រវឹង​ក៏​ត្រូវ​បាន​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​ដែល​ជា​សាសនា​របស់​រដ្ឋ​ហាម​ប្រាម​ផង​ដែរ។ បើ​ទោះ​ជា​យ៉ាង​នេះ​ក៏​ដោយ នៅ​កម្ពុជា មនុស្ស​គ្រប់​មជ្ឈដ្ឋាន​សង្គម​ហាក់​ដូច​ជា​កំពុង​រង​ការ​វាយ​លុក​យ៉ាង​ពេញ​ទំហឹង​ជាងពេល​ណាៗ​ទាំង​អស់ពី​សំណាក់​អបាយ​​មុខ​ទាំង​បី។

គ្រឿង​ស្រវឹង​កំពុង​ត្រូវបាន​គេ​គេ​ប្រែ​ក្លាយ​វា​ឲ្យ​ទៅជា​និមិត្តរូប​នៃ​មោទនភាព​ជាតិ និង​ជា​តំណាង​ឲ្យ«បេះដូងខ្មែរ»។ គ្រឿង​ស្រវឹង​អាច​រក​ទិញ​បាន​គ្រប់​ទិស​ទី និង​អាច​ប្រើប្រាស់​បាន​ដោយ​សេរី​សម្រាប់​មនុស្ស​គ្រប់​វ័យ។ មនុស្ស​ជា​ច្រើន​កំពុង​យក​ស្រា​ធ្វើ​ជា​ត្រី​មុខ​ទៅ​ហើយ។ តើ​នេះ​មិន​មែន​មាន​ន័យ​ថា មនុស្ស​ខ្មែរ​កំពុង​ដើរ​ផ្ទុយ​ពី​សីលធម៌​សង្គម​របស់​ខ្លួន​ទេ​ឬ? ការ​ធ្លាក់ចុះ​សីលធម៌​នេះហើយ​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​សង្គម​ព្រះពុទ្ធសាសនា​មួយ​នេះ​កំពុង​បាត់បង់​លំនឹង ហើយ​បើក​ច្រក​ឲ្យ​អំពើ​អសីលធម៌​មាន​ប្រៀប​លើ​សី​ធម៌ អំពើ​អយុត្តិធម៌​មាន​ប្រៀប​លើ​យុត្តិធម៌ ឬក៏​មនុស្ស​ទុច្ចរិត​អាច​យក​ប្រៀប​លើ​មនុស្ស​សុចរិត​ជា​ដើម។ គឺ​ជា​ភាព​ក្រឡាប់​ចាក់​គួរ​ឲ្យ​ព្រឺ​ខ្លាច។

ដូច្នេះ ដើម្បី​លើក​ស្ទួយ​តម្លៃ​សីលធម៌​សង្គម​ឡើង​វិញ ការ​វៀរ​ចាក​អបាយ​មុខ​ទាំង​បី​ជា​ពិសេស​គ្រឿង​ស្រវឹង​គឺ​ជា​កិច្ច​ការ​ដែល​ត្រូវ​ផ្តើម​ធ្វើ​ជា​ចាំបាច់។ គោល​នយោបាយ​ជាតិ​ស្តីពី​គ្រឿង​ស្រវឹង​ជិត​ចេញ​ជា​រូបរាង​ហើយ។ រីឯ​វិធានការ​ក្នុង​ការ​ផ្សាយ​ពាណិជ្ជកម្ម​គ្រឿង​ស្រវឹង​ក៏​ត្រូវ​បាន​ចាត់ជា​បណ្តើរៗ​ដែរ។ នេះ​ជា​សញ្ញា​វិជ្ជមាន​មួយ​គួរ​ឲ្យ​លើក​ទឹក​ចិត្ត។ ប៉ុន្តែ ការ​យក​ឈ្នះ​គ្រឿង​ស្រវឹង​បាន​ឬ​មិន​បាន​អាស្រ័យ​ទៅ​លើ​ឆន្ទៈ​និង​មនសិការ​របស់​មនុស្ស​ច្រើន​ជាង។ ប្រសិនបើ​សមត្ថកិច្ច​រដ្ឋាភិបាល​យល់​ថា​ខ្លួន​មាន​កាតព្វកិច្ច​ធានា​សុខមាល​ភាព​សង្គម ប្រសិន​បើ​អ្នក​ផលិត​គ្រឿង​ស្រវឹង​យល់​ថា​ខ្លួន​មិន​គួរ​ចង់​បាន​ចំណេញ​ហួស​ហេតុ​លើ​គំនរ​ទុក្ខសោក អ្នកដទៃ និង​ប្រសិន​បើ​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​គ្រប់គ្នា​យល់​ថា មិន​គួរ​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​អបាយ​មុខ​ទាំង​ឡាយ​ដឹកមុខ​ទេ​នោះ សីលធម៌​សង្គម​ខ្មែរ​នឹង​វិល​ត្រឡប់​មក​វិញ​ជា​មិន​ខាន។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ ប្រសិន​បើ​គ្មាន​វិធានការ​ប្រកប​ដោយ​ប្រសិទ្ធភាព​ទេ​នោះ បេះដូង​ខ្មែរ​នឹង​ច្បាស់​ជា​ជោ​គជាំ​ដោយ​គ្រឿង​ស្រវឹង​ពិបាក​កែ​យ៉ាង​ពិត​ប្រាកដ៕

ត្រូវ​​កែ​ប្រែ​​ទម្លាប់​​មួយចំ​នួន​​​ទា​ក់​ទង​​នឹង​​ការ​​បរិភោគ​​គ្រឿង​ស្រវឹង​​ដើម្បី​​បន្ថយ​​ករណី​​គ្រោះ​ថ្នាក់​​ចរាចរណ៍​​

ករណី​គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍បាន​ក្លាយជា​បញ្ហាចំបង​ ដែល​កំពុង​ធ្វើ​អោយ​ខាតបង់​សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ។​ ហើយ​វា​ក៏ជា​ឃាតករ​ដែល​សំលាប់ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​មិនតិច​ជាង​៥​នាក់ឡើយ​ ក្នុង​មួយ​ថ្ងៃ។ មាន​កត្តាជាច្រើន​ដែល​ត្រូវ​ស្រង់ជា​មូលហេតុ​ដែល​បង្កអោយ​មាន​គ្រោះថ្នាក់​ចរាចរណ៍។​ ក៏​ប៉ុន្តែ ការ​សេព​គ្រឿងស្រវឹង ត្រូវបាន​គេចាត់ទុក​ថា ជា​មូលហេតុ​ចំបង​ជាងគេ។ ការ​បរិភោគ​គ្រឿង​ស្រវឹង​​ ដែល​ពេល​ខ្លះ​បាន​ជា​ទម្លាប់​នៅ​ក្នុងជីវភាព​របស់ពលរដ្ឋ​ខ្មែ​រទៅហើយ។

ដូច្នេះ ​ការ​កាត់បន្ថយ ឬ​កែប្រែ​ទម្លាប់មួយ​ចំនួន ​អាច​នឹង​ជួយ​រួម​ចំណែកក្នុង​ការ​កាត់បន្ថយ​ការក្រេបគ្រឿង​ស្រវឹង​មុន​ការ​បើកបរ។

ការ​វាយតម្លៃ​កន្លងមក​របស់​អង្គការសង្គមស៊ីវិល និង​រដ្ឋាភិបាល បាន​បង្ហាញ​ថា កម្ពុជា​បាន​បាត់បង់​ថវិកា​យ៉ាងហោចណាស់ ៣១០​លាន​ដុល្លារ​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ​ ទៅ​ក្នុង​ករណី​គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍។ គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍​ក៏ក្លាយជា​ឃាតករ​លាក់មុខ​សាហាវជាង​មេរោគអេដស៏​ និង​គ្រាប់មីនទៅទៀត ដែល​សម្លាប់ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា។ របាយការណ៍​របស់ប៉ូលិស​ក៏ធ្លាប់បង្ហាញថា ​មនុស្ស​ប្រមាណ​២០០០នាក់ បាន​ស្លាប់​ក្នុង​ករណីគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ខណៈ​ដែល​៤​០០០នាក់ផ្សេងទៀត ​បាន​រងរបួសជារៀងរាល់​ឆ្នាំ។ ទាំងនេះ​សុទ្ធសឹងតែជា​ការ​ខាតបង់​​របស់​កម្ពុជា។

មាន​កត្តាជាច្រើន​ដែល​អ្នកជំនាញ​ចរាចរណ៍ ក៏ដូចជា​មន្ត្រី​រដ្ឋាភិបាល ព្រម​ទាំង​ប៉ូលិស​ចរាចរណ៍​ផ្លូវ​គោកផង បាន​លើកឡើងជា​មូលហេតុ​នៃគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍។ ការ​ខ្វះខាត​មនសិការ​នៃ​ការ​គោរព​ច្បាប់ចរាចរណ៍ ដូចជា​ការ​បើកបរ​ហួស​ល្បឿន​កំណត់ ករណី​យានយន្ត​ផ្ទាល់ កត្តា​ផ្លូវថ្នល់ និង​ការ​បរិភោគ​គ្រឿង​ស្រវឹង​មុន​ការ​បើកបរ។ តាមពិត​ កត្តាចុងក្រោយនេះ គឺជា​មូលហេតុ​ចំបង​មួយ។

នៅរៀងរាល់ព្រឹក នៅពេល​ដែល​គេលើក​កាន់សារព័ត៌មាន​មកអាន នោះគេ​នឹង​ឃើញ​ករណី​គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍​ដែល​បង្ក​ឡើង​ដោយ​អ្នកបើកបរ​ដែល​ស្រវឹង។ នៅពេល​ព្រឹក​ព្រលឹម ប្រសិន​បើ​គេ​បើ​កទូរទស្សន៍​ដើម្បី​តាម​ដាន​ព័ត៌មាន​ នោះគេ​នឹង​បាន​ឃើញ​រូបភាព​នៃ​រថយន្ត​ដែល​បើកបរ​ដោយ​អ្នកសេព​គ្រឿង​ស្រវឹង បុកខឿន​ថ្ម និង​របងដែកចែក​ទ្រូង​ផ្លូវ។ មានទាំង​អ្នកបើក​បុក​សំយ៉ាប​ផ្ទះ​ពលរដ្ឋ​ទៀត​ផង​ក៏​មាន។

មតិ​សាធារណៈ​កាន់តែច្រើន​បាន​ស្តីបន្ទោស​អ្នក​បរិភោគ​គ្រឿង​ស្រវឹង មុន​ពេល​ដែល​ពួកគេ​បើកបរ។ ការ​ស្តីបន្ទោស​កាន់តែ​ច្រើន ឬក៏កា​រទទួលស្គាល់​នៃ​ដើម​ទង​នៃ​គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍​ដែលជា​គ្រឿងស្រវឹងនោះហើយ បាន​ជាអាជ្ញាធរ​ពាក់ព័ន្ធមួយចំនួន ​រួម​មាន​ទាំង​ក្រសួង​តំណាង​រដ្ឋាភិបាល និង​អង្គការ​ក្រៅរដ្ឋាភិបាល​ផង ​បាន​ដាក់ចេញ​នូវ​សារ​មួយ​ឃ្លាខ្លីដែល​មាន​ន័យថា បើស្រវឹង សូម​កុំបើកបរ។ សារ​មួយ​ឃ្លានេះ​ត្រូវបាន​គេនិយាយ​អប់រំ​តៗគ្នា ផ្សព្វផ្សាយ​តាម​បណ្តាញ​ព័ត៌មាន និងចែក​ផ្សាយ​គ្រប់ទិសទី។ ប៉ុន្តែ ​វា​ហាក់នៅមិន​ទាន់មាន​ប្រសិទ្ធភាព​​នៅឡើយ។

ក្នុង​ន័យនេះ គេគួរ​សំឡឹង​រក​មើល​វិធាន​ការ​មួយ​ចំនួន​ទៀត​។ វិធានការ​ដែលទាក់ទងនឹង​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ទម្លាប់ ឬ​អាកប្បកិរិយា​របស់​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ វិធានការ​ដែល​ត្រូវ​ស្តែងចេញជាឆន្ទៈ​របស់​រដ្ឋាភិបាលតាម​រយៈ​ការ​កំណត់​តម្លៃពន្ធ​ខ្ពស់ លើ​ផលិតផល​ប្រណិត​ទាំងនេះ និង​ការអនុវត្តន៍​​ច្បាប់ចរាចរណ៍​ផ្លូវគោក​អោយ​មាន​ប្រសិទ្ធភាព​ខ្ពស់។

និយាយ​អំពី​ទម្លាប់ ពលរដ្ឋ​ទូទៅ ជាពិសេស​យុវជន ពួកគេ​មួយ​ចំនួ​ន​ធំ​តែង​គិត​ថា គ្រឿង​ស្រវឹង​ទាំងនោះ​ជា​ធម្យោបាយ​នៃ​ការ​បង្កើត​មិត្តភាព ឬ​ជាមធ្យោបាយ​នៃ​ការ​កាត់​បន្ថយភាព​តប់ប្រមល់​។ ដូច្នេះ ​ការ​ណាត់ជួប​ទាំងនោះ​តែងតែ​ត្រូវ​ធ្វើ​ឡើង ​នៅ​តាម​ភោជនីដ្ឋាន​ដែល​មាន​លក់​គ្រឿង​ស្រវឹង។ នៅមាន​ទម្លាប់មួយ​ទៀត ប្រសិនបើជា​ការ​ទទួល​ជួបជុំ​មិត្តភ័ក្ត ភាគច្រើនគេ​ជឿជាក់ថា គឺត្រូវមាន​គ្រឿង​ស្រវឹង​ទាំងនេះ ទើបការ​ជួបជុំ​របស់ពួកគេ​ទទួលបាននូវ​ភាព​សប្បាយ និង​អធិកអធម។ ទិដ្ឋភាព​ទាំងនេះ​ គឺ​អ្វី​ដែល​បាន​កើតឡើង​ជា​រៀងរាល់ថ្ងៃ ហើយ​គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍​មួយចំនួន​ក៏​បាន​កើតចេញពី​​​ជីវភាព​ទាំងនេះដែរ។ ដូច្នេះ ចាប់ពីពេលនេះទៅ ​សារ​អប់រំ​គួរតែ​មាន​អត្ថន័យដែល​ផ្តោត​ទៅលើការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ទម្លាប់មួយ​ចំនួន​​នេះ។

និយាយ​អំពី​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ពាណិជ្ជកម្ម​នូវ​ផលិតផល​ដែលជា​គ្រឿង​ស្រវឹងទាំងនេះវិញ។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ គេសង្កេតឃើញថា ក្រុម​ហ៊ុន​លក់ស្រាបៀ និង​សុរាដែលកំពុង​ធ្វើ​អាជីវកម្ម​នៅកម្ពុជា តែង​បាន​ផលិត​ស្ពត​ពាណិជ្ជកម្ម​ដែល​មាន​លក្ខណៈត្រង់ខ្លាំង ដែល​មានន័យជំរុញ​ ឬហៅ​អោយ​មនុស្ស​អោយបរិភោគ​ផលិត​ផល​របស់ពួកគេ​តែម្តង។ ដូច្នេះ ស្ថាប័ន​ដែលគ្រប់គ្រង​ការ​ផ្សាយ​​ស្ពត​ពាណិជ្ជកម្ម​ គួរ​ផ្តល់គំនិត​អំពី​ការ​បង្កើត​គំនិត​ថ្មី​បង្ហាញអំពី​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ផលិតផល​គ្រឿងស្រវឹង​ ដោយ​មិន​ចំពោះ​។ ត្រង់ចំនុច​នេះ គេក៏ត្រូវ​ការ​ ការសហការ​ពី​ម្ចាស់​ក្រុម​ហ៊ុន​ទូរទស្សន៍​ដែរ។ គេ​សង្កេត​ឃើញថា កម្មវិធី​សន្តិសុខ​សង្គមនៅពេលព្រឹក ដែល​បង្ហាញ​ច្រើន​អំពី​ករណី​គ្រោះថ្នាក់ចរចរណ៍​ ដែល​បង្ក​ឡើង​ដោយ​អ្នកបើកបរ​ស្រវឹងនោះ កម្មវិធី​បែរ​ជា​ត្រូវ​បាន​ឧបត្ថម្ភ​ដោយ​ក្រុមហ៊ុន​លក់​ស្រាបៀ និង​សុរា។ នៅពេលខ្លះ នៅពេល​ដែល​អ្នកសារព័ត៌មាន​កំពុង​តែធ្វើអត្ថាធិប្បាយ​រិះគន់ពីអ្នកបើកបរ​ដែលសេព​គ្រឿងស្រវឹងនោះ ផ្ទាំងផ្សព្វផ្សាយ​ផលិតផល​ស្រាបៀ ឬ​សុរា​ក៏​លេចឡើង​នៅ​ពីក្រោយ​អ្នក​សារព័ត៌មាន​ដែរ។

និយាយអំពី​វិធាន​ការ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​វិញ​ម្តង។ រដ្ឋាភិបាល​បាល​តាម​រយៈ​ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច​ គួរ​ពិចារណា​អំពី​សំណើ​របស់​អង្គការ​ក្រៅរដ្ឋាភិបាល​មួយ​ចំនួន​កន្លងមក ដែល​ទាមទារអោយតំឡើង​ពន្ធ​លើ​ផលិត​ទាំងនេះ ដូចជា​គ្រឿង​ស្រវឹង និង​បារី​ជាដើមនោះ។ រដ្ឋាភិបា​លគួរ​បាន​ពិចារណា​អំពី​ការ​ខាតបង់ដែលកើតចេញ​ពីគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ដែល​ត្រូវបានបង្ហាញ​ជា​រៀងរាល់ឆ្នាំ។ ការ​ខាតបង់​ជា​ថវិកា​ជារឿង​មួយ ប៉ុន្តែ ​កម្ពុជា​មិនអាច​បាត់បង់ជីវិត​មនុស្ស​ច្រើនពាន់នាក់​នៅ​ក្នុង​គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ​ដែលភាគច្រើន​បង្កឡើង​ដោយ​​​គ្រឿងស្រវឹងនោះឡើយ។

លើសពីនេះទៀត ក្តីសង្ឃឹមចុងក្រោយនោះ គឺ​ការ​អនុវត្ត​ន៍​ច្បាប់​ដាក់ទោស​លើ​បុគ្គល​ដែល​សេពគ្រឿង​​ស្រវឹង ហើយ​បើកបរ​នៅលើទ្រូង​ផ្លូវនោះ គឺត្រូវតែអនុវត្តអោយមាន​ប្រសិទ្ធភាព​ជាទីបំផុត។ វាគួរតែ​ដល់ពេល​ចាប់ផ្តើម​អនុវត្ត​អោយច្បាប់ចរាចរណ៍ផ្លូវគោល​​​មាន​ប្រសិទ្ធភាពហើយ។ យុទ្ធនាការរបស់ប៉ូលិស​ទៅលើការចាប់ផាកពិន័យអ្នក​បើកបរ​ទោចក្រយាន​យន្ត​​ដោយ​មិន​ពាក់មួក​សុវត្ថិភាព គឺជាឧទារហណ៍​ដ៏ល្អមួយ​នៅ​ក្នុង​បេសកម្ម​របស់​ប៉ូលិស។

ការ​ផាក​ពិន័យ​ធ្ងន់ធ្ងរ​​ទៅលើអ្នកបើកបរ​ដែល​បាន​ក្រេប​គ្រឿង​ស្រវឹង ​គឺជា​វិធានការ​មួយ​ដែលគួរ​តែ​មាន​ប្រសិទ្ធភាព​ជាងគេ​ផង៕

ភាព​ផុយ​ស្រួយ​​នៃ​​លទ្ធិ​ប្រជា​ធិប​តេយ្យ​នៅ​​អា​ស៊ី​អាគ្នេយ៍

សូម​បន្ត​ចាប់អារម្មណ៍​ទៅលើ​ភូមិសាស្ត្រ​នយោបាយ​នៃ​ភូមិភាគ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​តទៅទៀត ដោយ​សូម​លើកឡើង​អំពី​ភាពផុយស្រួយ​នៃ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ផុយស្រួយ ពីព្រោះ​ម្យ៉ាង សុទ្ធសឹង​ជា​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មីថ្មោង​ដែល​តែង​ជួបនឹង​វិបត្តិ​នយោបាយ សង្គម សេដ្ឋកិច្ច និង​សន្តិសុខ។ ពីព្រោះ​ម្យ៉ាងទៀត ថ្នាក់ដឹកនាំ​ខ្លះ​នៅតែ​មិន​ព្រម​ទទួល​គោលការណ៍​ប្រជាធិបតេយ្យ​បែប​បស្ចិម​លោក។

ជាការ​ពិតណាស់​ដែលថា បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​មួយចំនួន​បាន​បោះជំហាន ទៅរក​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ជាពិសេស​នៅក្នុង​អំឡុង​ទសវត្សរ៍​ទី៩០។ ក៏ប៉ុន្តែ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មីថ្មោង​ទាំងនេះ ផុយស្រួយ​មែនទែន តែង​ជួបនឹង​វិបត្តិ​បី​ប្រភេទ ៖ វិបត្តិ​នយោបាយ វិបត្តិ​សង្គម​និង​សេដ្ឋកិច្ច ព្រមទាំង​វិបត្តិ​សន្តិសុខ។

វិបត្តិ​នយោបាយ​តែងតែ​កើតឡើង នៅពេលដែល​ពលរដ្ឋ​ចាប់ផ្តើម​ប្រឆាំងនឹង​អ្នកដឹកនាំ​ដែល​ខ្លួន​បាន​បោះឆ្នោត​តែងតាំង​ជា​ប្រមុខរដ្ឋ​ឬ​ប្រមុខ​រដ្ឋាភិបាល។ ជាទូទៅ ពលរដ្ឋ​បែក ចិត្ត ឈប់​គាំទ្រ​អ្នក​ដែល​ខ្លួន​បាន​បោះឆ្នោតឱ្យ ដោយហេតុតែ​ពួក​អ្នកដឹកនាំ​ទាំងនោះ ពុករលួយ បក្សពួកនិយម មិន​ព្រមធ្វើ​កំណែទម្រង់ ឬ​គ្រប់គ្រង​ប្រទេស​របៀប​ផ្តាច់ការ​ពេក។

វិបត្តិ​នយោបាយ​បែបនេះ បានកើត​ឡើង នៅ​ហ្វីលីពីន ក្នុង​ខែមករា​ឆ្នាំ២០០១។ កាលនោះ លោក​ប្រធានាធិបតី​ហ្សូ​ហ្សេ​ហ្វ អេ​ស្ត្រា​ដា (Joseph Estrada) ដែល​ជាប់​ចោទថា​បាន​គៃបន្លំ​យកប្រាក់​រដ្ឋ ត្រូវ​បង្ខំចិត្ត​លា​ចេញពី​តំណែង​និង​ប្រគល់​អំណាច​ទៅ​ឲ្យ​លោកស្រី​អនុ​ប្រធានាធិបតី ក្លូ​រី​យ៉ា អា​រ៉ូ​យ៉ូ (Gloria Arroyo)។ ករណី​ស្រដៀង​គ្នា ក៏បាន​កើតឡើង​ដែរ​នៅ​ប្រទេស​ឥណ្ឌូណេស៊ី ក្នុង​ខែកក្កដា​ឆ្នាំ២០០។ កាលនោះ លោក​ប្រធានាធិបតី​វ៉ា​ហ៊ី​ដ (Wahid) បាន​ជាប់​ទាក់ទិន​ក្នុង​រឿង​ពុករលួយ ហើយក៏​ត្រូវ​បាត់បង់​អំណាច​ដែល​បាន​ធ្លាក់​ទៅក្នុង​ដៃ​របស់​លោកស្រី​អនុ​ប្រធានាធិបតី ម៉េ​ហ្កា​វ៉ា​ទី ស៊ុយ​កា​ណូ​ពុ​យ​ទ្រី(Megawati Sukarnoputri) វិញ​ម្តង។

គ្រោះថ្នាក់​ទី​ពីរ ដែល​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មីថ្មោង នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ជួបប្រទះ គឺ​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច និង​សង្គម។ ជាក់ស្តែង ដោយហេតុតែ​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​អាស៊ី​នៅ​ឆ្នាំ១៩៩៧និង​ចំហាយ​អាក្រក់​របស់​វាត​រហូត​ដល់​ឆ្នាំ២០០១ សសរ​គ្រឹះ​ទាំង​ប៉ុន្មាន​នៃ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មីថ្មោង​នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​និង​នៅ​ហ្វីលីពីន​បាន​រង្គោះរង្គើ។ កាលនោះ នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី កងទ័ព​បាន​សាកល្បង​វិល​មក​ក្តាប់​អំណាច​វិញ រីឯ​ពួក​អ៊ីស្លាម​ជ្រុលនិយម​ដែល​ស្អប់ខ្ពើម​លិ​ទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​មាន​ប្រជាប្រិយភាព​ខ្លាំងក្លា។ ចំណែក​នៅ​ហ្វីលីពីន​វិញ កាលណោះ ក្រោយពី​លោក​ប្រធានាធិបតី​ហ្សូ​ហ្សេ​ហ្វ អេ​ស្ត្រា​ដា​បាន​ដួលរលំ ពួកក្រុម​អ្នកមាន​និង​អ្នកមានអំណាច​សម័យ​លោក​ហ្វៀ​ក​ឌី​ណង់ ម៉ាក​កុស ព្រមទាំង​កងទ័ព​ក៏បាន​ពង្រឹង​ជំហរ​របស់​ពួកគេ​ឡើងវិញ​នៅក្នុង​ប្រទេស​ដែរ។ គឺជា​សំណាង​មួយ​ល្អ​ហើយ ដែល​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​អាស៊ី​មិនបាន​អូសបន្លាយ​យូរ និង​មិនបាន​បណ្តាលឱ្យ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ក្មេងខ្ចី​ទាំងនេះ​ដួលរលំ។

ដោយឡែក បណ្តា​ប្រទេស​ប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មីថ្មោង​នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដូចជា​នៅ​ខ្វះ​ចន្ទល់ មួយ​ដ៏​សំខាន់ នោះ​គឺ​ការស្វែងរក​កំណើនសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បី​ឲ្យ​ប្រជាជាតិ​ទាំងមូល​ធូរធារ មិនមែន​ឲ្យ​ធូរធារ​តែ​អ្នកមាន និង​អ្នកមានអំណាច​មួយ​ក្តាប់​តូច​តែប៉ុណ្ណោះ​ទេ។ នេះ​គឺជា​មូលហេតុ​សំខាន់​នៃ​គម្លាត​កាន់តែ​ធំ​រវាង​អ្នកមាន​និង​អ្នកក្រ គឺជា​មូល​ហេតុដែល​នឹង​អាច បណ្តាលឱ្យ​អ្នកក្រីក្រ​ក្លាយជា​អ្នក​ឈឺចាប់ ហើយ​បែរ​ទៅរក​ចលនានយោបាយ​ជ្រុលនិយម​ឬ​អ៊ីស្លាម​ជ្រុលនិយម​ដែល​ប្រឆាំង​ដាច់ខាត​ទៅនឹង​លិ​ទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ។

ក្រៅពីនេះ វិបត្តិ​សន្តិសុខ​ក៏​អាច​នឹង​ក្លាយជា​គ្រោះថ្នាក់​ធំ​ដែរ សម្រាប់​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មីថ្មោង នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។ គ្រោះថ្នាក់​នេះ អាច​ស្តែងចេញ តាមរយៈ​រូបភាព​ពីរ​ខុសគ្នា។ រូបភាព​ទីមួយ គឺ​អំពើ​ភេរវកម្ម ដែលមាន​កើតឡើង​ជា​ហូរហែ នៅ​ប៉ែក​ខាងត្បូង​ប្រទេស​ថៃ នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី ឬ​នៅ​ហ្វីលីពីន។ ចូរ​កុំភ្លេចថា ពួក​ភេរវជន ជាពិសេស​ពួក​ភេរវជន​អ៊ីស្លាម​ជ្រុលនិយម ជាស​ត្រូវ​របស់​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ រីឯ​រូបភាព​ទី​ពីរ​វិញ​នៃ​វិបត្តិ​សន្តិសុខ ដែល​អាច​គំរាម​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ គឺ​សង្គ្រាម សង្គ្រាមស៊ីវិល ឬ​សង្គ្រាម​រវាង​ប្រទេសជិតខាង​របង​ជាមួយ។​

យ៉ាងណាក៏ដោយ សព្វថ្ងៃ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ នៅតែ​ជាទី ដែល​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​មានដំណើរ​រ​ប៉ាក់រ​ប៉ើ​ក។ មូលហេតុ​មាន​ច្រើនយ៉ាង៖

មូលហេតុ​ទីមួយ គឺ​មក​អំពី​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ខ្លះ មិន​ព្រម​ទទួល​គោលការណ៍​ប្រជាធិបតេយ្យ​បែប​បស្ចិម​លោក  នាំគ្នា​និយាយថា មិនត្រូវ​អនុវត្ត​ឡើយ ឬក៏​មិនត្រូវ​អនុវត្ត​ម៉ត់ចត់​ហួសហេតុ​ពេក​ទេ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ដើម្បី​ពង្រឹង​ទឡ្ហីករណ៍​នេះ ពួកគេ​បាន​ទាំង​ចងក្រង​ឡើង​នូវ​អ្វីដែល​គេ​ហៅថា«តម្លៃ​គោលការណ៍​អាស៊ី» (Les valeurs asiatiques)។

តើ​អ្វី​ទៅ « តម្លៃ​អាស៊ី »? វា​គឺជា​ទ្រឹស្តី​មួយ​ដែល​អតីត​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​សិង្ហ​បុរី លី គាន់​យូ(Lee Kuan Yew) បាន​បង្កើតឡើង ក្នុង​គោលដៅ​ច្រានចោល​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​បែប​បស្ចិម លោក។ លី គាន់​យូ បាន​អះអាង​ជាអាទិ៍​ថា បណ្តា​សង្គម​អាស៊ី​មាន​ប្រពៃណី​និង​វប្បធម៌​របស់គេ​ដាច់ដោយឡែក ដែល​ខុសគ្នា​ស្រឡះ​ពី​ប្រពៃណី​និង​វប្បធម៌​បស្ចិម​លោក។ បស្ចិម​លោក​ឲ្យ​តម្លៃ​ខ្លាំងណាស់​ទៅលើ​បុគ្គល សេរីភាព និង​សមធម៌ ចំណែក​ពិភព​អាស៊ី​វិញ​ឲ្យ​តម្លៃ​ខ្លាំងជាងគេ​ទៅលើ​គ្រួសារ សង្គម វិន័យ សណ្តាប់ធ្នាប់ អំណាច និង​ការងារ។ សម្រាប់​លី គាន់​យូរ « តម្លៃ​អាស៊ី »ប្រសើរ​ជាង​គោលការណ៍​ប្រជាធិបតេយ្យ​បែប​បស្ចិម លោក។ នេះ​មិនមែន​ជាការ​មួយ​ចៃដន្យ​ឡើយ ពីព្រោះ ពី​ទសវត្សរ៍​ទី៨០រហូតដល់​ពាក់ កណ្តាល​ទសវត្សរ៍​ទី៩០ បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​ដែល​គេ​ហៅថា«នាគ​អាស៊ី»មាន​កំណើនសេដ្ឋកិច្ច​ក្លៀវក្លា នៅពេលដែល​សេដ្ឋកិច្ច​បស្ចិម​លោក​ជាទូទៅ​ផ្តើម​បាត់បង់​សន្ទុះ ជាហេតុ​ជំរុញ នៅពេលនោះ ឲ្យ​បណ្តា​ប្រទេស​នាគ​សេដ្ឋកិច្ច​ទាំងនេះ និយាយ​អួតអាង​ពី​គំរូ​សង្គម​របស់​ពួកគេ និង​ទិតៀន​គំរូ​សង្គម​របស់​បស្ចិម​លោក។

មូលហេតុ​មួយទៀត ដែល​បង្ក​ឱ្យ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​មានដំណើរ​រ​ប៉ាក់រ​ប៉ើ​ក នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​គឺ​កម្លាំង​ខ្លាំង​សឹង​ផ្តាច់​មុខតែ​ឯកឯង​នៃ​គណបក្ស​មួយ​នៅលើ​ឆាកនយោបាយ​នៃបណ្តា​ប្រទេស​មួយចំនួន។ ក្នុងនោះ​រួមមាន​ជាអាទិ៍ បក្ស​សកម្មភាព​ប្រជាជន នៅ​សិង្ហ​បុរី បក្ស​អង្គការ​ឯកភាព​ជាតិ​ម៉ា​ឡេ នៅ​ម៉ាឡេស៊ី និង​រហូតមកដល់​ឆ្នាំ២០១៣នេះ បក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា នៅ​កម្ពុជា។

មូលហេតុ​ផ្សេង​មួយទៀត​ដែល​បង្ក​ឱ្យ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​មានដំណើរ​រ​ប៉ាក់រ​ប៉ើ​ក នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ គឺ​ការ​លេច​ត្រដែត​ឡើង​ខ្លាំង​នៃ​ប្រទេស​ចិន​កុ​ម្មុយ​និ​ស្ត នៅលើ​ឆាក​តំបន់ និង​នៅលើ​ឆាក​អន្តរជាតិ។ ទីក្រុង​ប៉េកាំង​ខ្លួនឯង ដែល​នៅតែ​មិន​ព្រម​ផ្តល់​សិទ្ធិ​នយោបាយ ឲ្យ​ពលរដ្ឋ​របស់ខ្លួន​បាន​រកស៊ី​សឹង​ផ្តាច់មុខ​ជាមួយ​ប្រទេស​កាន់អំណាច​ផ្តាច់ការ​ដូច​យ៉ាង​ភូមា​រហូតមក​ដល់ពេលថ្មីៗនេះ និង​បានធ្វើ​ឲ្យ​ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច​របស់​បស្ចិម​លោក​ទៅលើ​ប្រទេស​អាស៊ី​មួយ​នេះ​គ្មាន​ប្រសិទ្ធិភាព។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ចិន​ផ្តល់ជំនួយ​គ្មាន​ល័​ក្ខ​ខ​ណ្ឌ័​នយោបាយ ដល់​ប្រទេស​ប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មីថ្មោង​ដូចជា​កម្ពុជា​ជាដើម។

ឯ​មូលហេតុ​ចុងក្រោយ គឺ​ការដែល​ប្រទេស​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​មួយចំនួន នៅតែ​មិន​ព្រម​បោះបង់ចោល​រដ្ឋប្រហារ​យោធា​ដូចជា​ប្រទេស​ថៃ​ជាដើម និង​ការដែល​ប្រទេស​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​មួយចំនួន​នៅតែ​បន្ត​ឋិត​ក្រោម​ការគំរាមកំហែង​ពី​សំណាក់​រដ្ឋប្រហារ​យោធា ដូច​យ៉ាង​ប្រទេស​ហ្វីលីពីន៕

អំណាចផ្តាច់ការ និង លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍

លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​បាន​ចាប់​ផ្តើម​ចាក់​ឫស​ នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ នៅ​ពាក់​កណ្តាល​ទសវត្សរ៍​ទី​៨០​ និង​បាន​គ្រប​ដណ្តប់​ខ្លាំង​ ទៅ​លើ​ភូមិភាគ​នេះ​ នៅ​ក្នុង​ទសវត្សរ៍​ទី​៩០​ ដោយ​សារ​តែ​ការ​រលត់រលាយ​ទៅ​នៃ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់ និង​ដោយសារ​តែ​កំណើន ​និង​សន្ទុះ​សេដ្ឋកិច្ច​ក្លៀវក្លា​នៃ​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​នៅ​ក្នុង​តំបន់។

មុន​ពេល​មក​ដល់​របស់​បណ្តា​ប្រទេស​អឺរ៉ុប​អាណានិគម​និយម​ក្នុង​សតវត្សរ៍​ទី​១៩​ នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ មាន​សុទ្ធ​តែ​របប​រាជា​និយម​ចាស់​គំរិល​។ ក្រោយ​ពេល​ដែល​បណ្តា​ប្រទេស​អាណា​និគម​និយម​ទាំងនេះ​ បាន​ចាក​ចេញ​ពី​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍សឹង​អស់​ទៅ​វិញ​ នៅ​ចុង​ទសវត្សរ៍​ទី​៤០​និង​ដើម​ទសវត្សរ៍​ទី​៥០​ ប្រទេស​ទាំង​អស់​នៅ​ក្នុង​ភូមិភាគ​នេះ​ បាន​ទទួល​រង​ខ្លាំង​ឬ​តិច​ ចំហាយ​នៃ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់​។ នៅ​ក្នុង​កាលៈទេសៈ​បែប​នេះ​ ប្រទេស​ខ្លះ​បាន​ក្លាយ​ជា​របប ផ្តាច់ការរណប​សហរដ្ឋអាមេរិក​ដូច​ជា​ថៃ​ ហ្វីលីពីន និងសិង្ហបុរី រីឯ​ប្រទេស​ខ្លះ​ទៀតវិញបាន​ក្លាយ​ជា​របប​ផ្តាច់ការ​កុម្មុយនិស្តរណប​សហភាព​សូវៀត ឬ​រណប​ប្រទេស​ចិន​ប្រជាមានិត​ ដូច​ជា​វៀតណាម​ ឡាវ​ និង​កម្ពុជា​។

គេ​ត្រូវ​រង់​ចាំរហូត​ដល់​ទសវត្សរ៍​ទី​៨០​ ទើប​ឃើញ​ប្រទេសអាស៊ី​អាគ្នេយ៍​មួយ​ នោះគឺ ហ្វីលីពីន ឈាន​ជើង​មុន​គេទៅ​រក​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​។ កាល​នោះ​ គឺ​នៅ​ខែ​កុម្ភៈ​ឆ្នាំ​១៩៨៦​ ហ្វៀកឌីណង់ ម៉ាកកុស(Ferdinand Marcos) បុរស​ខ្លាំង​នៃរបប​ផ្តាច់ការ​ហ្វីលីពីន ត្រូវ​បាន​អាមេរិក​បង្ខំឲ្យ​រៀប​ចំការ​បោះ​ឆ្នោត​សេរី​និង​ប្រជាធិបតេយ្យ​។ កាល​នោះ ​ជោគជ័យ​នៃ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​បាន​ទៅលោក​ស្រី​កូរី អាគីណូ(Cory Aquino) ភរិយា​របស់​មេ​ដឹក​នាំ​បក្ស​ប្រឆាំង​លោក​បេនីញ៉ូ អាគីណូ(Benigno Aquino) ដែល​ត្រូវបាន​គេ​ធ្វើ​ឃាតនៅ​ឆ្នាំ​១៩៨៣​។ នេះ​គឺ​ជា​រលក​ប្រជាធិបតេយ្យ​ទី​មួយ​។ រលក​ប្រជាធិបតេយ្យ​ទី​ពីរ​ ដែល​បាន​គ្រប​ដណ្តប់​ទៅ​លើ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ បាន​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​នៅក្នុង​ទសវត្សរ៍​ទី​៩០​ ឧទាហរណ៍​ដូច​ជា​នៅ​សិង្ហបុរី​ នៅ​ថៃ​ នៅ​កម្ពុជា​និង​នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ជា​ដើម​។

មាន​មូលហេតុ​ច្រើន​យ៉ាង​ ដែល​អាច​ពន្យល់​ប្រជាធិបតេយ្យូបនីយកម្ម​ នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ ក្នុង​ទសវត្សរ៍​ទី​៨០​និង​ទី​៩០​។ មូលហេតុ​ទី​មួយ​ គឺ​ការ​រលត់​រលាយ​ទៅ​នៃ​សង្រ្គាម​ត្រជាក់​។ នៅ​ក្នុង​សម័យ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់​ របប​ផ្តាច់ការ​មួយ​ចំនួន​ ដូច​ជា​នៅ​ថៃ​ឬ​នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ បាន​ពង្រឹង​អំណាច​របស់​ខ្លួន​ ដោយ​មាន​ការ​ចូល​ដៃ​ពី​សំណាក់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ ដើម្បី​ប្រឆាំង​នឹង​មនោគមវិជ្ជា​កុម្មុយនិស្ត​។ ក្រោយ​សម័យ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់​ របប​ផ្តាច់ការ​អស់​ទាំង​នេះ​ដែល​ភាគ​ច្រើន​ជា​របប​សឹក​ អស់​មាន​លេស​ ដើម្បី​ពង្រឹង​និង​បង្កើន​អំណាច​របស់​ខ្លួន​ទៀត​ហើយ​។ ម្ល៉ោះ​ហើយ​ បាន​ជា​សន្តិភាព​និង​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ អាច​ផ្តើម​ចាក់​ឫស​គល់​ នៅ​ក្នុង​ភូមិភាគ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​បាន​ នៅ​ក្នុង​ទសវត្សរ៍​ទី​៩០។

មូល​ហេតុ​ទី​ពីរ​ដែល​អាច​ពន្យល់​ប្រជាធិបតេយ្យូបនីយកម្ម​នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ គឺ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​ខ្លាំង​ក្លា​របស់​បណ្តា​ប្រទេស​នាគ​អាស៊ី​ ដូច​ជា​សិង្ហបុរី​ និង​ក្រោយ​មក​ទៀត​ របស់​បណ្តា​ប្រទេស​ខ្លា​អាស៊ី​ ដូច​ជា​ម៉ាឡេស៊ី​ និង​ថៃ​ ពី​ទសវត្សរ៍​ទី​៨០ដល់​ឆ្នាំ​១៩៩៧​ ឆ្នាំ​ដែល​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​បាន​រាតត្បាត​ទៅ​លើ​ទ្វីប​អាស៊ី​។ កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​វិសេស​វិសាល​នេះ​ បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ពួក​អ្នក​វណ្ណៈ​កណ្តាលដែល​ចេះ​ដឹង​ជាង​មុន​និង​ធូរធា​ជាង​មុនកើន​ចំនួនលឿន​រហ័ស​ និង​ហ៊ាន​ចេញ​មុខ​ទាមទារ​សេរីភាព​។

គឺ​នៅ​ក្នុង​បរិបទ​នៃ​ការ​រលត់រលាយ​ទៅ​នៃ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់​ បរិបទ​នៃ​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ក្លៀវ​ក្លា​បែប​នេះ​ហើយ​ ដែល​គេ​ឃើញ​សង្គម​ស៊ីវិល​មួយ​លេច​ត្រដែត​ឡើង​ និង​ចេញ​មុខ​ទាមទារ​សេរីភាព​ នៅ​ក្នុង​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​។ សហជីព​ ជា​អ្នក​នាំ​មុខ​គេ​ នៅ​ក្នុង​ចលនា​បាតុកម្ម​ប្រឆាំង​នឹង​រដ្ឋាភិបាល​។ ក្រោយ​មក​ទៀត​ មាន​និស្សិត​ និស្សិត​ដែល​ចាប់​ពី​ពាក់​កណ្តាល​ទសវត្សរ៍​ទី​៨០​ទៅ​ បាន​ចុះ​ធ្វើ​បាតុកម្ម​នៅ​តាមដង​ផ្លូវ ក្នុង​ប្រទេស​ថៃ​ ហ្វីលីពីន ភូមា​ និង​ដប់​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក​ទៀត​ ក្នុង​ប្រទេស​ឥណ្ឌូនេស៊ី​។ ចូរ​កុំ​ភ្លេច​ថា​ របប​ផ្តាច់ការ​របស់​ស៊ូហាកតូ(Suharto)​ នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​បាន​ដួល​រលំ​ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៩៨​ ដោយ​ហេតុ​តែមាន​មហា​បាតុកម្ម​ ក្នុង​ទូទាំង​ប្រទេស​ របស់​ពួកសហជីព​និង​របស់​​ពួកនិស្សិត​។

ក្រៅ​ពី​សហជីព​និង​និសិ្សត​ សាសនា​ក៏​បាន​ដើរ​តួ​នា​ទី​មួយ​សំខាន់​ដែរ​ នៅ​ក្នុង​អភិក្រម​នៃ​ការ​ប្រឆាំង​នឹង​របប​ផ្តាច់ការ​។ ឧទាហរណ៍​ជាក់​ស្តែង​ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៨៦​ ក្នុង​ប្រទេស​ហ្វីលីពីន ព្រះ​វិហារ​កាតូលីក​បាន​ចេញ​មុខ​គាំ​ទ្រ​លោក​ស្រី​ប្រមុខ​បក្ស​ជំទាស់​កូរី អាគីណូ(​Cory Aquino) ដើម្បីប្រឆាំង​នឹង​របប​ផ្តាច់ការ​របស់​ហ្វៀកឌីណង់ ម៉ាកកុស(Ferdinand Marcos)។ ដូច​គ្នា​អ៊ីចឹង​ដែរ​ នៅ​ប្រទេស​ភូមា​ ព្រះសង្ឃ​បាន​ជួយ​លាក់​ខ្លួននៅ​ក្នុង​វត្ត​ ពួក​និស្សិត​ដែល​បាន​ចូល​រួម​ក្នុង​បាតុកម្ម​ប្រឆាំង​នឹង​របប​ផ្តាច់ការ​របស់​ណេ វីន(Ne Win) ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៨៨​។

គេ​ក៏​មិន​អាច​បំភ្លេច​បាន​ដែរ​ តួ​នាទី​របស់​បណ្តា​អង្គការ​មិនមែន​រដ្ឋាភិបាល ​ដែល​ជា​សសរ គ្រឹះមួយ​ដ៏​មាំ​នៃ​សង្គម​ស៊ីវិល​ នៅមុន​និងនៅ​ក្រោយ​ពេល​ដែល​អំណាច​ផ្តាច់ការ​ខ្លះ​នៅ​ អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ដួល​រលំ​ហើយ។

គេ​ក៏​ត្រូវ​ឲ្យ​តម្លៃ​ផង​ដែរ​ដល់​បច្ចេក​វិជ្ជា​ថ្មីៗ​និង​ឈាន​មុខ ដូច​ជា​ទូរស័ព្ទ​ដៃ​ និងអ៊ីនធឺណែត ដែល​បាន​បើក​លទ្ធភាព​ឲ្យ​មាន​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ពត៌មាន​លឿន​រហ័ស​ និង​ការ​ទាក់ទង​គ្នា​ទាន់​ពេល​វេលា​រវាង​មតិ​សាធារណជន​ក្នុង​ស្រុក​និង​មតិ​អន្តរជាតិ។

ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ​ សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​ អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ នៅ​តែ​ជា​ទី​ដែល​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​ពិបាក​ងើប​ក្បាលនិង​ពិបាក​ដំណើរ​ការ​។ ពិបាក​ដំណើរ​ការ​ ដោយ​ហេតុ​តែ​វត្តមាន​ដ៏​រឹងមាំ​និង​ចាស់​ដុះ​ស្លែ​នៃ​អំណាច​ផ្តាច់ការ​មួយ​ចំនួន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ ដោយហេតុ​តែ​មាន​ការ​បំផុស​បំផុល​ឡើង​នូវ​ទ្រឹស្តី«តម្លៃ​គោលការណ៍​អាស៊ី​»ដែល​ប្រឆាំង​នឹង​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​បែប​បស្ចិម​លោក​ និង​ដោយហេតុ​តែ​វត្តមាន​របស់​មហាយក្ស​ចិនកុម្មុយនិស្ត​ ដែល​អាច​ជា​ហ្រ្វាំង​នៃ​ប្រជាធិបតេយ្យូបនីយកម្ម ​នៅអាស៊ី​អាគ្នេយ៍៕

បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍៖ ខុស​គ្នាច្រើន ដូច​គ្នា​តិច

អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ជា​តំបន់​មួយ​ដែល​គ្មាន​អរិយធម៌​រួម​គ្នា​មួយ​ទេ។ ប្រជាជន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​នេះ​មិន​ដូច​គ្នា​សោះ​ឡើយ ប្រើ​ភាសា​ខុស​គ្នា មាន​វប្បធម៌ ទំនៀម​ទម្លាប់​និង​ប្រពៃណី​ខុស​គ្នា​ស្រឡះ។

សម្រាប់​ពួក​ភូមិសាស្ត្រនយោបាយវិទូ តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ឋិត​នៅ​ក្នុង​ភូមិភាគ​ដ៏​ធំ​មួយ​ដែល​គេ​ហៅ​ថា​អាស៊ី​បូព៌ា ដាច់​ដោយ​ឡែក​ពី​អាស៊ី​កណ្តាល អាស៊ី​ខាង​ត្បូង និង​អូសេអានី (Océanie)។ តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​នេះ​ទៀត​សោត ត្រូវ​បាន​ពួក​អ្នក​ឯកទេស​ដដែល​បែងចែក​ជា​ពីរ៖ មួយគឺពិភព​ឥណ្ឌូចិន និង​មួយ​ទៀត​គឺ​ពិភព​ម៉ាឡេ។

នៅ​ក្នុង​ស្មារតី​របស់​ពួក​ភូមិសាស្រ្ត​នយោបាយ​វិទូ ពាក្យ​ថា"ពិភព​ឥណ្ឌូចិន" មាន​ន័យ​ធំ​ទូលំ​ទូលាយ ពីព្រោះ​វា​គ្រប​ដណ្តប់​មិន​ត្រឹម​តែ​ទៅ​លើ​ប្រទេស​វៀតណាម កម្ពុជា​និង​ឡាវ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ តែ​ទៅ​លើ​ប្រទេស​ភូមា​និង​ប្រទេស​ថៃ​ថែម​ទៀត។ រី​ឯ​"ពិភព​ម៉ាឡេ​"វិញ គឺ​ជា​ពពួក​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ដទៃ​ផ្សេង​ដែល​ជា​កោះ ឬ​ជា​ទី​ប្រជុំ​កោះ រួម​មាន​ប្រទេស​ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូណេស៊ី ហ្វីលីពីន សិង្ហបុរី ព្រុយណេ និង​ទីម័រ​ខាង​កើត។

រី​ឯ​ប្រជាជន​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​វិញ មិន​ដូច​គ្នា​សោះ ប្រើ​ភាសា​ខុសៗ​គ្នា មាន​សាសនា ​វប្បធម៌ ទំនៀម​ទម្លាប់​ និង​ប្រពៃណី​ខុសៗ​ពី​គ្នា។ ប្រជាជន​ភាគ​ច្រើន​នៅ​ភូមា កម្ពុជា ថៃ ឡាវ និង​វៀតណាម កាន់​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា។ អ៊ីស្លាម​ជា​សាសនា​របស់​ប្រជាជន​ភាគ​ច្រើន​នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី និង​នៅ​ម៉ាឡេស៊ី។ វា​ក៏​ជា​សាសនា​របស់​ប្រជាជន​មួយ​ចំនួន​ដែរ នៅ​ប៉ែក​ខាង​ត្បូង​នៃ​ប្រទេស​ហ្វីលីពីន ដូច​ជា​នៅ​កោះ​មីនដាណាវ(Mindanao) ស៊ុយលុយ(Sulu) និង​រ៉ូឡូ(Jolo) ព្រម​ទាំង​របស់​ប្រជាជន​មួយ​ចំនួន​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូង​នៃ​ប្រទេស​ថៃ ដូច​យ៉ាង​នៅ​ខេត្ត​ណារ៉ាធីវ៉ាត(Narathiwat) ប៉ាត្តានី(Pattani) និង​យ៉ាឡា(Yala)។ ចំណែក​ប្រជាជន​ភាគ​ច្រើន​នៅ​ហ្វីលីពីន​វិញ ជា​អ្នក​កាន់​សាសនា​គ្រិស្ត។ សាសនា​គ្រិស្ត​ក៏​ជា​សាសនា​របស់​ប្រជាជន​មួយ​ចំនួន​ដែរ នៅ​ប្រទេស​វៀតណាម។

បន្ថែម​ពី​ការ​ប្រើ​ភាសា​ផ្សេងៗ​ពី​គ្នា ដែល​មិន​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ប្រជាជន​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​និយាយ​ទាក់ទង​គ្នា​បានស្រួល ក៏​មាន​ដែរ​ការ​ប្រើ​ភាសា​ជា​ច្រើន​ខុសៗ​គ្នា​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​នីមួយៗ។ ឧទាហរណ៍​ជាក់​ស្តែង នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ឥណ្ឌូណេស៊ី មាន​ភាសាតូចៗ​ផ្សេងៗ​គ្នា​រហូតដល់ទៅ​ជិត៧០០​ឯ​ណោះ។

ម្ល៉ោះ​ហើយ បាន​ជា​បន្តិច​ម្តងៗ អង់គ្លេស​ក្លាយ​ទៅ​ជា​ភាសា​រួម​មួយ​រវាង​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍។ គឺ​ជា​ភាសា​ផ្លូវការ​របស់​សមាគម​ប្រជាជាតិ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ហៅ​កាត់​ថា អាស៊ាន។

ដោយ​ឡែក លក្ខណៈ​ខុស​គ្នា​ច្រើន​និង​ដូច​គ្នា​តិច​នៃ​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ក៏​ជា​កេរ​ដំណែល​បន្សល់​មក​ពី​សម័យ​អាណានិគម​ផង​ដែរ។ ចូរ​កុំ​ភ្លេច​ថា ភូមា​និង​ម៉ាឡេស៊ី​ជា​អតីត​អាណានិគម​របស់​អង់គ្លេស ឥណ្ឌូណេស៊ី​ជា​អតីត​អាណានិគម​របស់​ហូឡង់ ហ្វីលីពីន​ជា​អតីត​អាណានិគម​របស់​អេស្ប៉ាញ និង​ក្រោយ​មក​ទៀត​របស់​អាមេរិក។ រី​ឯ​ឥណ្ឌូចិន​វិញ រួម​មាន​វៀតណាម កម្ពុជា​និង​ឡាវ ជា​អតីត​អាណានិគម​របស់​បារាំង។ នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ គឺ​មាន​តែ​ប្រទេស​ថៃ​មួយ​ទេ​ដែល​បាន​គេច​ផុត​ពី​នឹម​អាណានិគម​របស់​អឺរ៉ុប ដ្បិត​កាល​សម័យ​នោះ ថៃ​ជា​ដី​មួយ​ដុំ​ដែល​ត្រូវ​បាន​បារាំង​និង​អង់គ្លេស​ទុក​ចោល​ឱ្យ​នៅ​ជា​តំបន់​ទ្រនាប់​ដើម្បី​បែងចែក​ដែនដី​អាណានិគម​នៃ​មហាអំណាច​ទាំង​ពីរ​ឱ្យ​នៅ​ឆ្ងាយ​និង​ដាច់​ស្រឡះ​ពី​គ្នា។

នៅ​ត្រួត​ពី​លើ​កេរដំណែល​បន្សល់​មក​ពី​សម័យ​អាណានិគម​របស់​អឺរ៉ុប ក៏​មានដែរ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ឥទ្ធិពល​របស់​ឥណ្ឌា​និង​របស់​ចិន ឥទ្ធិពល​ដែល​មាន​មក​ជា​ច្រើន​សតវត្សរ៍​កន្លង​មក​ហើយ។ ឥទ្ធិពល​វប្បធម៌​របស់​ឥណ្ឌា​បាន​សាប​ព្រោះ​ខ្លាំង​ទៅ​លើ​កម្ពុជា ឡាវ ភូមា ម៉ាឡេស៊ី​និង​ឥណ្ឌូណេស៊ី។ អ៊ីចឹង​ហើយ​បាន​ជា​មាន​មក​ទល់​សព្វ​ថ្ងៃ ជន​ជាតិ​ឥណ្ឌា​រស់​នៅ​ប្រទេស​ម៉ាឡេស៊ី​និង​ឥណ្ឌូណេស៊ី។

រី​ឯ​ឥទ្ធិពល​វប្បធម៌​របស់​ចិន​វិញ វា​លេច​ឡើង ជា​ពិសេស​តាម​រយៈ​វត្តមាន​ច្រើន​សន្ធឹក សន្ធាប់​របស់​ជនជាតិ​ចិន គឺ​ប្រមាណ​ជាង​៣០លាន​នាក់​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ រួម​មាន​ជា​អាទិ៍​នៅ​វៀតណាម ថៃ ហ្វីលីពីន កម្ពុជា ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូណេស៊ី។ សហគមន៍​ចិន​ដើរ​តួនាទី​សេដ្ឋកិច្ច​សំខាន់​ណាស់​នៅ​ក្នុង​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ជា​ពិសេស​នៅ​ថៃ​និង​នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី។ ឧទាហរណ៍​ជាក់​ស្តែង នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ឥណ្ឌូណេស៊ី ជនជាតិ​ចិន​ក្តាប់​យក​យ៉ាង​ហោច​ណាស់​៧០%​នៃ​សេដ្ឋកិច្ច​ឯកជន ម្ល៉ោះ​ហើយ​បាន​ជា​រហូត​មក​ទល់​សព្វ​ថ្ងៃ ប្រជាជន​ឥណ្ឌូណេស៊ី​មួយ​ចំនួន​ធំ​ស្អប់​ខ្ពើម​សហគមន៍ចិន។

ដោយ​ឡែក គេ​សង្កេត​ឃើញ​ថា ជនជាតិ​ចិន​ពិបាក​នឹង​បញ្ចូល​ខ្លួន​ទៅ​ក្នុង​សង្គម​កាន់​សាសនា​អ៊ីស្លាម ជាង​ទៅ​ក្នុង​សង្គម​កាន់​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា ដ្បិត​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា ក៏​ជា​សាសនា​របស់​ចិន​ដែរ ទោះ​បី​ជា​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​បែប​ចិន​មាន​លាយ​ទៅ​ដោយ​សាសនា​កុងជឺ(Confucius)​ក៏​ដោយ។

ភាព​ខុស​គ្នា​ចុង​ក្រោយ​រវាង​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ គឺ​របប​នយោបាយ​ផ្សេងៗពី​គ្នា និង​គម្លាត​សេដ្ឋកិច្ច។ តើ​មាន​អ្វី​ដូច​គ្នា​ទៅ រវាង​របប​ប្រជាធិបតេយ្យ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​និង​របប​កុម្មុយនិស្ត​វៀតណាម ឬ​រវាង​អំណាច​ផ្តាច់ការ​ភ្លឺស្វាង​សិង្ហបុរី​និង​អំណាច​ផ្តាច់ការ​សឹង​ផ្តាច់​មុខ​តែ​ឯកឯង​របស់​គណបក្ស​តែ​មួយ​នៅ​ម៉ាឡេស៊ី? តើ​មាន​អ្វី​ដូច​គ្នា​ទៅ រវាង​កម្រិត​ជីវភាព​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​សិង្ហបុរី និង​កម្រិត​ជីវភាព​របស់​ពលរដ្ឋ​ឡាវ កម្ពុជា​ឬ​វៀតណាម?

អ៊ីចឹង​ហើយ​បាន​ជា​ពួក​សេដ្ឋវិទូ​នាំ​គ្នា​បែងចែក​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ជា​បី​ប្រភេទ។ ទីមួយ​គឺ​ពពួក​ប្រទេស​នាគ​សេដ្ឋកិច្ច នោះ​គឺ​ប្រទេស​សិង្ហបុរី។ ទី​ពីរ​គឺ​ពពួក​ប្រទេស​ខ្លា​សេដ្ឋកិច្ច រួម​មាន​ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូណេស៊ី ថៃ​និង​ហ្វីលីពីន។ រី​ឯ​ទី​បី ​គឺ​ពពួកបណ្តា​ប្រទេស​មិន​សូវ​លូត​លាស់ រួម​មាន​វៀតណាម កម្ពុជា ឡាវ ភូមា និង​ទីម័រ​ខាង​កើត៕