ឯកសារមហាបុរសខ្មែរ/ផែនដីព្រះស្រីសុគន្ធបទ
| ← | ផែនដីព្រះស្រីសុគន្ធបទ
ពីគ.ស.១៥០៤ដល់គ.ស....
|
→ |
ចៅពញាដំខត្តិយរាជា ជាព្រះរាជបុត្រច្បង ស្ដេចឡើងសោយរាជ្យស្នងសម្ដេចព្រះវរបិតា ពីឆ្នាំជូត ឆស័ក ព.ស. ២០៤៨ - គ.ស. ១៥០៤ - ម.ស. ១៤២៦ - ច.ស ៨៦៦ ក្នុងព្រះជន្មាយុ ២៦ព្រះវស្សា ព្រះអង្គទ្រង់ព្រះនាមជា ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះរាជឱង្ការ ព្រះស្រីសុគន្ធបទ ចក្រពត្តិពង្សវរវង្សខត្តិយោ មហាសេដ្ឋោវរោរិទ្ធិពិធ្យាស្រ័យ មហ័យ រាជាធិរាជរាមាធិបតី ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូងគ្រងព្រះមហានគរកម្ពុជា សិរីយយោធរបវរឥន្ទបត្ត កុរុរដ្ឋរាជធានី បុរីរម្យឧត្តមមហាស្ថាន។
ស្ដេចបានតែងព្រះមេរុ ថ្វាយព្រះភ្លើងព្រះបរមសព សម្ដេចព្រះវរបិតាស្រេចស្ដេចគង់នៅចតុម្មុខស្រុកភ្នំពេញ។
ក្នុងឆ្នាំឆ្លូវ សប្តស័ក ព.ស. ២០៤៩-គ.ស. ១៥០៥-ម.ស. ១៤២៧-ច.ស. ៨៦៧ ព្រះអង្គ និងរាជសេវកាមាត្យ ហែព្រះបរមអដ្ឋិ សម្ដេចព្រះវរបិតា ទៅសាងព្រះចេតិយ នៅខាងព្រះធាតុ ខេត្តអាសន្ទុក ប្របព្រះពុទ្ធចេតិយ ធ្វើបុណ្យជាឧឡារិកសន្ធឹកមហិមា បញ្ចុះព្រះបរមអដ្ឋិ សម្ដេចព្រះបិតាស្រេច ស្ដេចត្រឡប់មកចតុម្មុខមង្គលវិញ។ ព្រះអង្គសោយរាជ្យជាសុខមកបាន ៤ឆ្នាំ។
ក្នុងឆ្នាំរោង សំរឹទ្ធស័ក ព.ស. ២០៥២-គ.ស. ១៥០៨-ម.ស. ១៤៣០-ច.ស.៨៧០ ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ព្រះចិន្តាថា : ទីទួលបាសាន (ស្រុកសន្ធរ) ដែលសម្ដេចព្រះបរមរាជា ពញាញាតិ ជាសម្ដេចព្រះអយ្យកោ សាងមុនម្ដងនោះ ស្រួលណាស់។ បើយើងមានសឹក ទ័យយើងនឹងទទួលសង្គ្រាមបាន ដ្បិតមានបឹងខ័ណ្ឌខាងកើត មានទន្លេខ័ណ្ឌខាងអគ្នេយ៍ មានព្រៃធំខ័ណ្ឌខាងទិសទក្សិណ។ ទ្រង់ព្រះចិន្តាតែម៉្លេះហើយ ស្ដេចទ្រង់ចេញត្រាស់ប្រឹក្សា នឹងអស់ព្រះរាជវង្សានុវង្ស អគ្គសេវកាមាត្យ។ ព្រះរាជវង្សានុវង្ស អង្គអគ្គសេនាមាត្យ ក៏យល់ព្រមតាមព្រះរាជតំរិះ។ ព្រះបាទបរមនាថ បរមបពិត្រកាលបើទ្រង់យល់ថា : អង្គអគ្គសេវកាមាត្យ ព្រមព្រៀងដូច្នេះហើយ ស្ដេចត្រាស់បង្គាប់ឲ្យមុខងារត្រៀមព្រះទីនាំងនាវា និង ទូកជំនិះខ្លះ ឲ្យទៅរាយកាប់ឆ្កា ធ្វើព្រះរាជវាំង ព្រះដំណាក់ ដោយខ្ជីខ្ជាចាំមុនសិន។ លុះដល់បានពិជ័យឫក្ស (ឫក្ស = វេលាមានជោគ មានមង្គល) ហើយ ព្រះអង្គទ្រង់នាំរាជសេវកាមាត្យ ទាំងខាងក្នុងទាំងខាងក្រៅ ចុះព្រះទីនាំងនាវាជលឫទ្ធិ ទៅគង់នៅបាសាន ព្រមដោយមុខមន្ត្រី គិតតបន្ទាយកំផែងតែងព្រះរាជវាំង តែពេលនោះពុំទាន់ស្រេចនៅឡើយទេ ព្រះអង្គប្រថាប់ដោយព្រះរាជវាំងខ្ទីខ្ជាសិន។ ប្របាទអ្នកជាអម្ចាស់អង្គនេះ ទ្រង់សព្វព្រះទ័យប្រពាតបង់សំណាញ់នេសាទត្រីរឿយៗ។
នេះនឹងនិយាយពី ព្រះពិជ័យនាគ ជាមន្ត្រីធំក្នុងខេត្តបាសាន។ អ្នកទៅយកនាង បាន ជាពលព្រះស្រីរតនត្រ័យ (ពល គឺពួកជនពូជសូទ្រៈ ជាវណ្ណៈទី៤ ឬពលព្រះរតនត្រ័យ គឺពលដែលមានមុខងារជាអ្នកថែរក្សាវត្តអារាម) ធ្វើជាភរិយា។ កាលក្នុងផែនដី ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះធម្មរាជានៅឡើយ នាងបាន មានកូនស្រីមួយ ឈ្មោះ ស។ ក្រោយនោះ នាងបានមានគភ៌គ្រប់ខែទៀត ទៀបនឹងប្រសូត្រទារកហើយ។ ថ្ងៃមួយ នាងចុះទៅដោះទុកសត្វក្នុងបង្គន់ ក៏របូតទារកនោះទៅក្នុង ទឹកទៅ។ គ្រានោះមានហេតុជាអស្ចារ្យ នាំឲ្យឃើញថា ទារកនោះមានបុណ្យមែន គឺថាវេលានោះ ស្រាប់តែត្រីពោធំមួយ មកទទួលលេបទារកនោះទៅ ក្នុងពោះបាត់ទៅ។ បន្ទាប់ពីនោះមក ព្រានប្រមង់ម្នាក់ ទៅបង់សំណាញ់ក៏ត្រូវជាប់ត្រីពោនោះបានមក។ ជាកុសលទារក នឹងមានបុណ្យ មិនស្លាប់ក្នុងថ្ងៃនោះ ក៏មានហេតុបណ្ដាលឲ្យសម្ដេចព្រះមហាសង្ឃរាជ (កាលនៅជាព្រះសង្ឃសត្ថា) យប់នោះផ្ទុំស្កប់ទៅយល់សប្តិឃើញថា : ដូចជាមានទេវតាតាមកទូលថា : ព្រឹកនោះឲ្យស្ដេចយាងទៅកំពង់ទឹក ដើម្បីឲ្យជួយសង្គ្រោះទារកម្នាក់ ជាអ្នកមានបុណ្យ មានវាសនាផង។ លុះតើនឡើង សម្ដេចក៏ទ្រង់នូវត្រៃចីវរ ចុះគង់ក្នុងទូកឲ្យសិស្សានុសិស្ស អុំចេញទៅ។ ទ្រង់បិណ្ឌបាត្រ តាមសព្វដង តែព្រះនេត្រ តែងគន់រំពៃមើល ក្រែងមានហេតុអ្វីជាចម្លែក ដ្បិតមានិមិត្តពីយប់មិញនោះ ដូចជាច្បាស់ពេកណាស់។ លុះសិស្ស អុំបានបន្តិចទៅ ទូកក៏ទៅអែបប្របទូកព្រានប្រមង់នោះ។ សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ស្ដេចឃើញត្រីពោ ក្នុងទូកព្រានប្រមង់នោះ ធំប្លែក ស្ដេចប្រឹងសង្កេត ទតឲ្យច្បាស់។ ព្រានប្រមង់ឃើញសម្ដេចព្រះមហាសង្ឃរាជ (សង្ឃសត្ថា) អើតទៅទតត្រីនោះ ក៏បង្កើតឲ្យមានសទ្ធា លើកត្រីពោនោះថ្វាយដល់ព្រះអង្គ។ ព្រះអង្គទ្រង់ទទួលហើយ ក៏ឲ្យអុំទូកបិណ្ឌបាតទៅទៀត។ លុះបិណ្ឌអស់ពេលហើយ ស្ដេចឲ្យសិស្សានុសិស្ស ត្រឡប់មកអារាមវិញ។ ខណៈនោះសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ស្ដេចមានព្រះថេរវាចាថា ត្រីពោនេះជាពោធំប្លែកពីត្រីពោសព្វដង ប្រហែលជាមានហេតុអ្វី ក្នុងពោះត្រីនេះជាពុំខានឡើយ។ អស់ពួកសិស្សានុសិស្ស ឮពុទ្ធដីកាហើយ ក៏នាំគ្នាយកកាំបិត ទៅវះត្រីនោះ វះទៅឃើញទារកមួយនៅរស់។ ទើបសម្ដេច ឲ្យកូននោះទៅ អាបានមេទាគឺប្រុសឈ្មោះបាន និងស្រីឈ្មោះនាងទានេះជាប្ដីប្រពន្ធនឹងគ្នា។ សម័យពីដើម មនុស្សដែលឥតមានបណ្ដាសក្ដិ ឥតបានបួសរៀន បើប្រុសគេហៅ អា បើស្រីគេហៅមេ ជាខ្ញុំរបស់សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ) ឲ្យយកទៅចិញ្ចឹមរក្សា។
ព្រះពិជ័យនាគ (គឹម) និង ភរិយា លុះបានដឹងថា កូនខ្លួនពុំស្លាប់ទេ ក៏ទៅក្រាបថ្វាយបង្គំប្រគេនទារកនោះថា ឲ្យនៅនឹងសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជចុះ។ សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជឲ្យទារកនោះឈ្មោះ អាកៅ តែឪពុកម្ដាយហៅថា អាកន រៀងមក។
នេះនឹងនិយាយក្នុងផែនដី ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះសុគន្ធបទវិញ។
សម័យថ្ងៃមួយនោះ ព្រះបរមពិត្រ ស្ដេចទៅថ្វាយបង្គំព្រះនៅវត្ត ស្ដេចទ្រង់ទតព្រះនេត្រទៅឃើញស្រីម្នាក់ ស ឈរនៅលើខឿនព្រះវិហារនោះ ជាកូនព្រះពិជ័យនាគ មេបានជាភរិយា មានរូបរាងល្អប្រពៃ។ ស្ដេចទតម្ដងហើយម្ដងទៀត។ ខណៈនោះ ព្រះពិជ័យនាគ ស្គាល់ច្បាស់ព្រះរាជហឫទ័យ ទើបក្រោយមកក៏ចូលទៅ ក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះបរមបពិត្រ ថ្វាយកូនស្រីនោះ ជាខ្ញុំបម្រើល្អងធូលីព្រះបាទ តរៀងទៅ។ ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ព្រះសោមនស្សណាស់ ស្ដេចត្រាស់សួរថា : នាងនេះ កូនឯងឬ?
ព្រះពិជ័យនាគ ក្រាបទូលថា : នាងនេះហើយ ដែលទ្រង់ទតឃើញ ហើយមានព្រះបន្ទូលសួរថា : ស្រីនេះពីណាមក កូនចៅអ្នកណា ដែលឈរនៅខឿនព្រះវិហារនោះ គឺនាង សនេះឯង។
ព្រះបរមបពិត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ជ្រាបហើយ ទ្រង់ត្រូវព្រះទ័យ ពន់ប្រមាណ តាំងនាមនាង ស ជាអ្នកព្រះម្នាង កេសរបុប្ផា ព្រះស្នំឯក។ ទ្រង់ព្រះចិន្តាថា នាងនេះ រូបក៏ល្អសមសួន ចរិតឫកពាឥរិយាក៏ថ្លៃថ្លាលើសពីស្រីទាំងពួង គួរគប្បីនឹងយកនាមនាងនេះ តាងនាមព្រះនគរ កុំឲ្យបាត់ឈ្មោះតទៅ។ តាំងពីថ្ងៃនោះរៀងមក ទ្រង់ព្រះបញ្ញាត្តឲ្យលើកលែងហៅ ស្រុកបាសាន ឲ្យហៅថា ស្រុកស្រី ស ឈរ ឬ ខែត្រស្រី ស ឈរ វិញ តែពាក្យនេះយារៗមក ក៏ប្រែក្លាយជាខែត្រ ស្រីសន្ធរ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
បិតាមាតា អ្នកព្រះម្នាង កេសរបុប្ផា នោះទ្រង់លើកយកឲ្យខ្ពស់ឡើង។ បិតាឲ្យហៅថា អ្នកព្រះបិតា ពិជ័យនាគ មាតា ឲ្យហៅថា អ្នកព្រះមាតា មេបាន។ ឯឈ្មោះ កន ដែលជាកូន អ្នកព្រះបិតាពិជ័យនាគនោះ លុះចម្រើនធំឡើង មានចំណេះប្រាជ្ញាឆ្លៀវឆ្លាត បម្រើគ្រូ គ្រូក៏ពេញព្រះទ័យ និង រៀនសូត្រអ្វីៗប្រាប់តែម្ដងក៏ចាំជាប់។ សម្ដេចព្រះមហាសង្ឃរាជ (ព្រះសង្ឃសត្ថា ទ្រង់ប្រិតប្រៀនទាំងអក្សរសាស្ត្រ ទាំងសិល្បសាស្ត្រមន្តវិជ្ជាការ គាថា កៅទណ្ឌ ក្បួនតម្រាផងទាំងឡាយ គ្រប់សព្វសារពើឥតចន្លោះហើយ។ កន ក៏ចេះស្ទាត់លើសសិស្សានុសិស្សទាំងពួង។ គ្រូបានទំនាយឲ្យថា : កន នេះនឹងបានគ្រងស្រុកថ្ងៃណាមួយជាមិនខាន។
អ្នកព្រះពិជ័យនាគ អ្នកម៉ែបាន កាលឃើញកូនប្រុស មានរូបរាងល្អ មានចំណេះវិជ្ជា ប្រាជ្ញា ក៏ពូកែ អាយុ ១៦ឆ្នាំហើយ ក៏នាំខ្លួនកូនទៅក្រាបទូលព្រះបរមបពិត្រ។ ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ជ្រាបថា កនជាប្អូនអ្នកព្រះស្នំឯក ក៏ទ្រង់ប្រោសប្រាណ ឲ្យហៅនាយ កន នៅក្នុងតំណែងមហាតលិក។ លុះយូរបន្តិចមក ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ប្រោសតាំង នាយ កន ជាឧកញ៉ាម៉ឺនស្នេហាចមចិត្ត។ អស់រាស្ត្រប្រជា កោតខ្លាចអ្នកម៉ឺនស្នេហាចមចិត្ត ចូលពឹងបុណ្យអំណាច អ្នកព្រះពិជ័យនាគ អ្នកម៉ែបាន អ្នកម៉ឺនស្នេហាចមចិត្តជាច្រើន។
មានថ្ងៃមួយនោះ ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ចង់ទតព្រះនេត្រពីសិល្បធ្នូ និងចំណេះវិជ្ជារបស់ ឧកម៉ឺនស្នេហាចមចិត្ត កន ទើបទ្រង់ត្រាស់ឲ្យសំដែងពីចំណេះទាំងឡាយនោះថ្វាយ។ ឧកម៉ឺនស្នេហា ចមចិត្តដំឡើងធ្នូ ចាប់ព្រួញម្ដង ៥ បាញ់ទៅម្ដង ព្រួញចេញទៅត្រូវដើមឈើ ផ្លែឈើទាំង ៥ទិស។ ឧកម៉ឺនសូត្រគាថាបាលី និង ក្បួនតម្រាអ្វីៗ ក៏ឃើញថាស្ទាត់ទាំងអស់ ទើបទ្រង់ត្រាស់សួរថា វិជ្ជាការទាំងនេះ ចេះពីគ្រូណាមក។
ឧកម៉ឺនស្នេហា ចមចិត្ត ក្រាបទូលថា : ទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំ រៀនពីសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ កាលនៅជាព្រះសង្ឃសត្ថា។
ខណៈនោះ ព្រះបរមបពិត្រ ស្ដេចត្រាស់ឲ្យនិមន្តព្រះសង្ឃរាជ "សង្ឃសត្ថា" នោះមកទ្រង់តាំងជាសម្ដេចព្រះសុគន្ធាធិបតី សិរីសង្ឃនាយក លើព្រះសង្ឃទាំងអស់។
ឯអស់សេនាបតី មន្ត្រីធំតូចយល់ថា : ព្រះនគរបានក្សេមក្សាន្តហើយ ក៏នាំគ្នាកសាងព្រះវិហារសីមា ព្រះស្តូប ព្រះចេតិយ តាមធនធានតែរៀងរាល់ខ្លួន។ ព្រះបាទបរមបពិត្រ ទ្រង់យល់ថា : អស់នាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី កសាងព្រះវិហារ សីមាទុកជាកេរ្តិ៍ នោះក៏ជាការគួរសមហើយ ឯការនេះពុំបានចម្រើនទេ នឹងរលាយបាត់បង់ទៅវិញ។ ដូច្នេះ គួរអញសាងរូបអញ និង ប្រាសាទមួយទុក ក្នុងព្រះនគរបានជ័យបានការ បើអត់ពីខ្លួនអញទៅ គង់រូបអញនៅ ឲ្យអ្នកផងធ្វើសក្ការបូជា នោះឃើញថា នឹងឋិតថេរជាជាងការទាំងពួង។ ទ្រង់ព្រះតម្រិះតែម៉្លោះហើយ ក៏ចាត់ជាង និងកូនជាងឲ្យទៅសាងប្រាសាទមួយ ព្រះរូបព្រះអង្គមួយ ទុកក្នុងកំផែងនគរបានជ័យបានការ។ អាស្រ័យហេតុនេះហើយបានជាមានរូប ព្រះបាទសម្ដេចព្រះស្រីសុគន្ធបទនៅទីនោះ តែយារៗមក អ្នកស្រុកហៅថា អ្នកតាសុគន្ធបត្រ សព្វថ្ងៃនេះ។ លុះសាងព្រះរូបនោះរួចស្រេចហើយ ស្ដេចឲ្យធ្វើបុណ្យឆ្លងយ៉ាងធំ សង្គាយនា ៧ថ្ងៃ ទើបទ្រង់ត្រឡប់មកក្រុងស្រីសឈរវិញ។
ឆ្នាំថោះ នពស័ក ព.ស. ២០៥១-គ.ស. ១៥០៧-ម.ស. ១៤២៨-ច.ស. ៨៦៨ ព្រះបរមបពិត្រស្ដេចទ្រង់ព្រះតំរិះ អំពីកិច្ចការរាជការផងទាំងពួង ទ្រង់ឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជា ត្រើយខាងលិចនោះឆ្ងាយណាស់ ឆ្ងាយអំពីកិច្ចការត្រួតត្រា គួរជាទីរងាអស់អាណាប្រជានុរាស្ត្រ។ ទ្រង់ព្រះពិចារណាឃើញថា : ចៅពញាចន្ទរាជា ជាព្រះអនុជនោះ មានតំរិះប្រាជ្ញា ល្មមជាទីកក់ក្ដៅ របស់រាស្ត្រត្រើយខាងលិចបាន ទើបទ្រង់តាំងឲ្យ ចៅពញាចន្ទរាជា ឡើងយសជា សម្ដេចព្រះបរមរាជា មហាឧបរាជរាជធិរាជ ហើយព្រះបរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់ ស្ដេចឲ្យចេញទៅគង់នៅក្នុងក្រុងចតុម្មុខ មង្គលស្រុកភ្នំពេញ ឲ្យបានជាទីកោតក្រែង អ្នកត្រើយខាងលិច។ សម្ដេចព្រះអនុជ ចន្ទរាជាធិរាជ ថ្វាយបង្គំទទួលព្រះរាជឱង្ការហើយ ក៏លាចេញមក នាំបណ្ដារាស្ត្រជាខ្ញុំក្នុងព្រះអង្គចេញទៅគង់ចតុម្មុខមង្គល (រាជធានីភ្នំពេញយើងសព្វថ្ងៃនេះ) ដើម្បីទំនុកបម្រុង អ្នកស្រុកត្រើយខាងលិច ឲ្យបានក្សេមក្សាន្ត ឥតមានកលិយុគ រៀងមកឡើយ។
សម្ដេចព្រះស្រីសុគន្ធបទរាជា ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង កាលសម្ដេចព្រះអនុជថ្វាយបង្គំលាទៅហើយ ក្រោយនោះ ទ្រង់ព្រះតំរិះយល់ថា : ព្រះរូបរបស់អញ អញក៏បានសាងទុកជាព្រះកេរ្តិ៍ ជាព្រះយសរួចហើយ ខាងរាជការទៀត ត្រើយខាងកើតមានខ្លួនអញជាអ្នកត្រួត ត្រារក្សាមាំមួនហើយត្រើយខាងលិច អញក៏បានចាត់ សម្ដេចព្រះអនុជចន្ទរាជាធិរាជ ឲ្យទៅត្រួតត្រាមាំមួនជ្រះស្រឡះហើយដែរ។ នៅឡើយតែវង្សអ្នកព្រះស្នំឯក ដែលជាប់ក្នុងពល ព្រះស្រីរតនត្រ័យ មិនទាន់បានគិតនឹងលោះដោះសារដូចម្ដេចឲ្យបានស្រឡះទាំងមាតាបិតា ទាំងអ្នកព្រះស្នំឯកផងនោះសោះ។ លុះទ្រង់ព្រះចិន្តាតែម៉្លោះហើយ ព្រះបរមបពិត្រ ស្ដេចចេញគង់ចង់ព្រះរាជរោងរម ជួបជុំព្រះរាជវង្សា ព្រាហ្មណ៍ព្រឹទ្ធាចារ្យ សេនាបតី មន្ត្រីតូចធំ ខ្ញុំរាជការទាំងអស់ ទើបទ្រង់ត្រាស់ប្រឹក្សាដូច ទ្រង់គិតគ្រប់ប្រការនោះ។
ព្រះរាជវង្សា សេនាបតី មន្ត្រីទាំងប៉ុន្មាន ព្រមគ្នាក្រាបទូលថា : ពលទាំងនេះ ព្រះមហាក្សត្រអំពីបុរាណ ទ្រង់បានឧទ្ទិសថាន ថ្វាយទៅព្រះស្រីរតនត្រ័យ ទ្រង់សច្ចាថាឲ្យគ្រប់៥០០០ ព្រះវស្សាទើបមនុស្សអាចដោះសារចេញឲ្យរួចបាន។ ប្រសិនបើទ្រង់ដោះសារ ក្នុងពេលឥឡូវនេះទៅ រឿងនេះគឺហាក់ដូចជាពុំឈឺឆ្អាល នឹងព្រះស្រីរតនត្រ័យ។ ប្រការនេះទោះបីនឹងយកមាសប៉ុនរូបបុរស ដែលជាពលនេះមួយរយ ឬមួយពាន់ដងទៅសុំសោះដោះសារ អំពីព្រះស្រីរតនត្រ័យនោះ ក៏ពុំបានដែរ ដ្បិតព្រះស្រីរតនត្រ័យនេះ ព្រះអង្គពុំប្រាថ្នាចំពោះ ត្រេកត្រង់តំលៃនោះសោះឡើយ។
ព្រះបាទបរមនាថ បរមពិត្រ ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ មន្ត្រីក្រាបបង្គំទូលគ្រប់ប្រការហើយ ទ្រង់ចូលព្រះទ័យសព្វគ្រប់ទាំងអស់ ហើយស្ដេចចូលទៅខាងក្នុងវិញ។
លុះក្រោយនោះព្រះម៉ែនាង កេសរបុប្ផា ព្រះស្នំឯក កើតរោគាជាទម្ងន់។ ពេទ្យហ្មច្រកថ្នាំប៉ុន្មាន ក៏មិនបានស្រាកស្រាន្តសោះឡើយ។ ព្រះអង្គទ្រង់ព្រួយព្រះទ័យណាស់ ទើបទ្រង់ឧទ្ទិសថានថា : សូមឲ្យតែព្រះម្នាង កេសរបុប្ផា សះជាចុះ ព្រះអង្គនឹងសាងព្រះវិហារថ្វាយ ហើយព្រះអង្គនឹងឲ្យខ្លួនអ្នកព្រះម្នាងកេសរបុប្ផា ព្រះស្នំឯកទៅ ជម្រះស្មៅព្រះអារាមរាល់ថ្ងៃសីល។ ទ្រង់បួងសួងតមក ៧ ថ្ងៃ ជំងឺនោះបានសះស្បើយជា ដូចព្រះហឫទ័យ។ ព្រះអង្គស្ដេចមានព្រះអំណរណាស់ ទ្រង់ត្រាស់ឲ្យសាងព្រះវិហារមួយជាព្រះអារាមលួង។ អ្នកព្រះមាតាបិតា ក៏ធ្វើបុណ្យឆ្លងតាមព្រះពុទ្ធានុញ្ញាតរួចស្រេច ស្ដេចត្រាស់បង្គាប់ ភ្នាក់ងារព្រះសន្ធិយា (មកពីពាក្យសាណីក្លាយ មកជាសាណីយ ហើយក្លាយមកទៀតជាសន្ធិយា ប្រែថាវាំងនន) ឲ្យយកវាំងនន ទៅបាំងជួរស្នួទាំងសងខាងផ្លូវ តាំងពីព្រះរាជវាំងរៀងទៅដល់វត្តនោះ។ ទ្រង់ត្រាស់បញ្ញត្តលើចាស់ទុំ អករ៍យាយថា : បើដល់ថ្ងៃឧបោសថកាលណា ឲ្យនាំអ្នក ព្រះស្នំឯក ទៅជម្រះស្មៅព្រះវិហារនោះ ឲ្យរាល់ថ្ងៃសីល កុំឲ្យខានឡើយ។ តែធ្វើដូច្នេះលុះកន្លងមកជាយូរអង្វែង វាំងននក៏ចេះតែដាច់ដាចទៅជារឿយៗ នឹង តាំងដេរធ្វើជាថ្មីឡើងវិញ ក៏គ្មានប្រយោជន៍ប៉ុន្មាន។ ខណៈនោះ ព្រះបរមបពិត្រ ស្ដេចត្រាស់បង្គាប់ឲ្យមន្ត្រីក្រុមវាំង រកកូនឈើឫស្សីព្រេចមកដាំជារបង ជាកំពែងទ័ពទាយរាយរៀប ដាក់ឲ្យជិតគ្នា ជារបាំងវាំងនន ជាស្នួមិនឲ្យមនុស្សមើលពីក្រៅទៅឃើញ អស់អ្នកអស់នាងនោះឡើយ។ អាស្រ័យហេតុនោះហើយបានជាកាលជាអនាគតរៀងមកខ្លះហៅ វត្តម៉ែបាន ខ្លះហៅ វត្តព្រែបាំងព្រោះចូលចិត្តតាមហេតុ ដែលខ្លួនដឹងទីទៃៗគ្នា។
ក្រោយពីនោះមក អ្នកព្រះស្នំឯក មានព្រះរាជបុត្រាមួយព្រះអង្គទ្រង់ព្រះនាមចៅពញាយសរាជា ជាព្រះរាជឱរសាធិរាជ នៃព្រះបរមបពិត្រ អ្នកជាម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង។
ចំណែកឯ អ្នកឧកស្នេហាចមចិត្ត ដែលត្រូវជាប្អូន អ្នកព្រះស្នំឯកនេះ ព្រះបរមពិត្រ ចង់តាំងឲ្យជាមន្ត្រីធំ ស្ដីរាជការថ្វាយ ប៉ុន្តែព្រះអង្គទើសទាស់នឹងមាតានៃ ឧកស្នេហាចមចិត្តនោះ ជាប់ជាពលព្រះ ក្រែងខ្ញុំរាជការផងទាំងពួង គេនឹងនិន្ទាព្រះអង្គ ព្រះអង្គនឹងខូចកិត្តិយសជាមិនខាន។ ដូច្នេះ ព្រះបរមបពិត្រ ស្ដេចទ្រង់ប្រទានងារ ដល់អ្នកឧកស្នេហាចមចិត្ត ជាឃុនហ្លួងព្រះស្ដេច សមុហសេនាបតីវិញ។ ក្នុងមុខងារនេះ ឃុនលួងព្រះស្ដេច ត្រូវមានជំទប់ ៤ នាក់ ដែលមានងារគឺ ឃុននរេន្ទ្ររាជបញ្ញោ១ ឃុនមនោរាជបញ្ញា១ ឃុនធម្មធារា១ ឃុនបញ្ញាធិរាជ១។ ឃុនហ្លួងព្រះស្ដេច ក្នុងមុខងារថ្មីនេះ មានអំណាចឲ្យស្រដីត្រួតត្រា មើលពលបម្រើព្រះស្រីរតនត្រ័យទាំងអស់ តែព្រះបរមបពិត្រ ស្ដេចពុំទាន់បានប្រទានសក្ដិ ដូចមន្ត្រីទាំងពួងឡើយ។ ឃុនហ្លួងព្រះស្ដេច មានព្រះរាជអាជ្ញា ឲ្យផ្ដន្ទាយកទោសមនុស្សពាលាពាលោមោហ៍បិទ ចិត្តអកតញ្ញូ និង បង្ខូចបង្ខុសព្រះស្រីរតនត្រ័យ ល្មើសបុរាណរាជប្រវេណី ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យផងទាំងពួង។
កាលនោះ ព្រះរាជសីមា អាណាចក្រ នៅជាសុខក្សេមក្សាន្ត ឥតមានភ័យអន្តរាយអ្វីមកបៀតបៀនឡើយ។ អស់មន្ត្រី សេដ្ឋី ពាណិជ កុះករ ប្រកបមុខរបររៀងមក ជាសុខគ្រប់ៗគ្នា។ ឃុនហ្លួងព្រះស្ដេច ក៏មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះ អស់ខ្ញុំរាជការក៏កោតក្រែងណាស់ ម៉្លោះហើយ ឃុនហ្លួងព្រះស្ដេច ក៏កម្រើកចិត្តព្រហើន អាងខ្លួនជាប្អូនព្រះស្នំឯក ជាមាព្រះរាជឱរសាធិរាជផង ពុំកោតក្រែងមន្ត្រីចាស់ទុំឡើយ។
លុះដល់មកឆ្នាំរោង សំរឹទ្ធិស័ក ព.ស. ២០៥២-គ.ស. ១៥០៨-ម.ស. ១៤៣០-ច.ស.៨៧០ ក្នុងខែចេត្រ ចូលមហាសង្ក្រាន្ត នៅថ្ងៃនក្ខត្តឫក្សនោះ អស់មហាជន សឹងជួបជុំធ្វើបុណ្យ សក្ការៈបូជាទាំងទេពនិករអមរមេឃ សូមមង្គលសួស្ដី ចូលឆ្នាំថ្មីតទៅ។ ខណៈនោះ ទ្រង់ព្រះករុណា ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ព្រះអង្គធ្វើសក្ការបូជា ថ្វាយព្រះស្រីរតនត្រ័យ សព្វទេពទិសទសស្រេចហើយ ស្ដេចចូលក្រឡាព្រះបន្ទំ បរមសេយ្យាសន៍ (ឬសយ្យាសន៍ប្រែជាទីដេក ឬទីងងុយ) ជាសុខស្កល់។
កាលដែលនឹងកើតជាហេតុធំ ក្នុងព្រះនគរនោះ ទ្រង់ព្រះសុបិននិមិត្តឃើញថា : មាននាគមួយធំមានឫទ្ធិមហិមា មកដេញព្រះអង្គ និង មនុស្សម្នា ឲ្យរត់ចេញអស់ពីព្រះរាជវាំង ហើយព្រួសពិសជាភ្លើងឆេះដាលពេញទាំងព្រះមហានគរ។ អំណាចភ្លើងនោះ ក្ដៅពន់ប្រមាណណាស់ ឃើញហាក់ដូចជានាគនោះ ស្ទុះចូលមកខាំពាំស្វេតច្ឆ័ត្រ នាំទៅកាន់ទិសបូព៌។ លុះល្មមព្រឹកឡើង ព្រាងស្វាងព្រះសុរិយា ព្រះករុណាជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ព្រះអង្គតើនចាកព្រះសេយ្យាសន៍ស្រេច ស្ដេចព្រួយព្រះទ័យ នឹងព្រះសុបិនប្លែកនោះ ពន់ប្រមាណណាស់។ លុះស្ដេចស្រង់ ទ្រង់គ្រឿងស្រេច ស្ដេចចេញព្រះរាជរោងរម គង់លើព្រះសុវណ្ណទែនទិព្វអាសនា។ សម្ដេចព្រះអនុជ ចន្ទរាជាធិរាជ និង សម្ដេចឱរសាធិរាជព្រមដោយព្រះបរមវង្សា ព្រាហ្មណ៍ព្រឹទ្ធាចារ្យ សេនាបតី មន្ត្រីតូចធំ គាល់គ្រប់តំណែង ថ្វាយទៀនធូបមាលាជាទីតបស្នងឆ្លងព្រះតេជគុណ តាមព្រះរាជប្រវេណី។ ក្នុងវេលានោះ គ្រប់គ្នាទាំងអស់ ទាំងខ្ញុំព្រះរាជការក្នុង ទាំងខ្ញុំព្រះរាជការក្រៅ មកថ្វាយទៀនធូបមាលា ពុំមានសេសសល់ដល់ម្នាក់ឡើយ។
ព្រះបាទបរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង មានព្រះរាជបន្ទូលសូរសីហនាថព្រះរាជទាន ព្រះពរសុន្ទររាជមង្គលស្រេចហើយ ស្ដេចទតព្រះនេត្រទៅ អស់ព្រះបរមវង្សា និង ខ្ញុំរាជការ រៀងទៅដល់ឃុនលួងព្រះស្ដេចធិបតី។ ខណៈនោះ ស្ដេចទតឃើញ មានតួនាគពីរ ព័ទ្ធព័ន្ធលើឃុនលួងព្រះស្ដេចហើយងើបក្បាលឆ្វេងស្ដាំ ទន្ទឹមគ្នានឹងសិរសាឃុនលួងព្រះស្ដេច កន។ រូននាគនោះ ដូចនាគដែលព្រះអង្គទ្រង់ព្រះសុបិននិមិត្ត។ កិរិយានាគនោះ ហាក់ដូចជានឹងស្ទុះទៅខាំព្រះអង្គ ព្រះអង្គទ្រង់ភ្ញាក់ព្រះទ័យត្រាស់ឲ្យមន្ត្រីមើល មន្ត្រីមើលពុំឃើញ តាមព្រះរាជបញ្ជាសោះ។ ដូច្នោះហើយ ព្រះអង្គទ្រង់ព្រួយព្រះទ័យណាស់។
ក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះ ចៅពញាមនោមេត្រី ចៅហ្វាយស្រុកបាត់ដំបង បានបកសំបុត្រប្ដឹងមកថា : ព្រះទឹកសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រ ដែលនៅក្នុងគុហាភ្នំបាណន់នោះ ចេញជាឈាមដាលក្រហមដូចទឹកល័ខ។ ព្រះចៅអធិការ វត្តព្រះវិហារសួគ៌ ក៏មានសង្ឃដីកាបកចូលមកថា : ព្រះជ្រែប្រផ្នូលនោះ បាក់មែកចេញជាឈាម។ ថាព្រះឥសូរព្រះនារាយណ៍ ប្រេះព្រះឱរា ចេញជាឈាមដែរ។ ព្រះរាជគ្រូបុរោហិត ក៏ថ្វាយសេចក្ដីថា : ព្រះខាន់ជ័យមង្គលនោះមានស្នឹមច្រាលក្រហមពីត្រីសូល៍ ដល់គល់។ ចៅហ្វាយស្រុកពោធិ៍សាត់ បកសំបុត្រប្ដឹងមកថា : ព្រះកាំបិតស្ដាំ រង្គោះផ្លែពីដង។ ថាមានផែះនៅក្នុងស្រោមកាំបិតនោះ។ ចៅហ្វាយស្រុកបាភ្នំ បកសំបុត្រចូលមកថា ព្រះពុទ្ធរូបក្នុងទីបាភ្នំ ហូរទឹកនេត្រមកជាឈាម ក្រហមដូចល័ខ។
ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ប្រការហើយ ទ្រង់ព្រួយព្រះទ័យណាស់។
លុះផុតវេលា ក្រាបបង្គំគាល់ហើយ ព្រះអនុជ អង្គចន្ទរាជាធិបតី ស្ដេចយាងត្រឡប់ទៅភ្នំពេញវិញ។ ខ្ញុំរាជការទាំងពួង ក៏ថ្វាយបង្គំលាទៅផ្ទះទីទៃៗរៀងខ្លួន។ ឯព្រះបរមបពិត្រ ព្រះអង្គចូលទៅដល់រតនបល័ង្ក តាំងប្រថាប់នៅមុខស្វេត្រច្ឆ័ត្រទើបត្រាស់ព្រះឥសីភ័ទ្ទ មហារាជគ្រូ និង រាជហោរាធិបតីឲ្យចូលទៅគាល់ខាងក្នុងទីស្ងាត់។ ខណៈនោះ ទ្រង់ប្រឹក្សាការណ៍ថា : ការផែនដីពេលនេះ មានហេតុគ្រប់ប្រការ ដូច្នេះអស់អ្នកយល់ថាដូចម្ដេច?
សម្ដេចព្រះឥសីភ័ន្ទ យកសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូលថា :
ព្រះខាន់ជ័យមង្គល ដែលមានហេតុស្នឹមដល់គល់យ៉ាងនេះ តាមសម្ដេចព្រះឥន្ទ្រាធិរាជទ្រង់ទំនាយទុកនោះថា មុខជានឹងកើតហេតុធំពុំខានឡើយ។
ព្រះរាជហោរាធិបតី យកសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូលថា :
តាមហេតុនេះ ផែនដី កើតកោលាហលដល់អស្ចារ្យ។ ផែនដីនឹងមានព្រះគ្រោះកាចខ្លាំងណាស់។
លុះទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ទំនាយឥសីភ័ទ្ទ និងហោរាសព្វគ្រប់ហើយ ទើបព្រះអង្គត្រាស់សួរទៀតថា:
"រាជសត្រូវនោះ មកពីក្នុង ឬ ក្រៅក្រុង ឲ្យគន់គូរតទៅទៀតមើល?"
ហោរា តាំងលេខតំរា គន់គូរបូកហត្ថទៅទៀត ដឹងច្បាស់ក្នុងតំរាហើយក្រាបទូលថា : " រាជសត្រូវនោះ នៅក្នុងព្រះនគរ"។ វាកើតឆ្នាំរោង ពង្សនាគ។ ទំនាយនេះ ឃើញចំពោះ ត្រូវត្រង់ខ្លួនឃុនហ្លួងព្រះស្ដេចកន ដ្បិតជតារាសីរបស់វាកំពុងឡើងខ្លាំងណាស់។ ទំនាយថា បើកើតកលិយុគម្ដងនេះ គឺកើតមកពីឃុនហ្លួនព្រះស្ដេចកននេះ ឯង ព្រោះវាកើតឆ្នាំនាគ។ នាគដើមឆ្នាំនេះ កំពុងក្លាហានណាស់ សូមទ្រង់ជ្រាប។ សូមព្រះអង្គ ស្ដេចកុំប្រហែសព្រះអង្គឡើយ។
ព្រះបរមបពិត្រ បានទ្រង់ជ្រាបទំនាយ ត្រូវនឹងហេតុនិមិត្ត ដែលព្រះអង្គយល់ឃើញគ្រប់ប្រការហើយ ទ្រង់ស្លុតក្នុងព្រះរាជហឫទ័យណាស់ ទើបត្រាស់ថា :
អញក៏ឃើញពិត ដូចហោរាឯងទាយដែរ តែបើនឹងចាប់វាយកទៅប្រហារជីវិតតែម្ដង វាឥតខុសឥតទោសនឹងអញសោះ។ ការធ្វើយ៉ាងនេះ មុខជានឹងមានពាក្យគេនិន្ទាជាមិនខាន។ មួយវិញទៀតបងវាក៏ជាព្រះស្នំឯកមានទាំងព្រះរាជបុត្រផង។ បើបងវាដឹង ក្រែងនឹងញុះញង់កូនវា ឲ្យចេញជាសត្រូវនឹងអញ។ អញនឹងកើតសត្រូវចម្បាំងព្រោះកូនឯង នាំឲ្យលំបាករាស្ត្រ។ អញគិតយល់ឧបាយកលម្យ៉ាងយ៉ាងនេះ គឺថា ដល់វេលាព្រឹកនេះ យើងក្លែងទៅបង់សំណាញ់ ហើយក្លែងធ្វើជាសំណាញ់ជាប់គល់ រួចហើយបង្គាប់ឲ្យវាមុជចុះទៅដោះ។ លុះវាមុជទៅក្នុងទឹកហើយ យើងព្រួតគ្នាបង់សំណាញ់គ្របឲ្យជាប់ទាំងដៃទាំងជើង វានឹងឡើងក៏មិនរួច ហែលក៏មិនបាន។ វាគង់តែស្លាប់ដោយងាយ តែកាលណាវាបាត់ខ្លួនទៅ សេចក្ដីដែលនឹងកើតពាក្យនិន្ទានោះក៏គ្មានដែរ។ តើអ្នករាល់គ្នា យល់ដូចម្ដេច? ព្រះឥសីភ័ទ្ទ និង រាជហោរា ឆ្លើយថា យល់តាម ព្រះរាជបរិហារគ្រប់គ្នា។
ឯព្រះម្នាងកេសរបុប្ផា ព្រះស្នំឯក កាលស្ដេចកំពុងប្រជុំមន្ត្រី ប្រឹក្សាការផែនដីនោះ លបស្ដាប់ផ្ទាប់ខាងឡប់ឡែ តែឮពុំច្បាស់។ អ្នកព្រះម្នាង ឮ តែចុងពាក្យថា : ឲ្យព្រះស្ដេចកនមុជទឹក ហើយឲ្យបង់សំណាញ់គ្របឲ្យស្លាប់ តែប៉ុណ្ណោះ ថាខុសពីហេតុអ្វីក៏ពុំដឹង។ លុះលបស្ដាប់បានប៉ុណ្ណេះហើយ ក៏លបវិលទៅដំណាក់ខ្លួនវិញ។
ឯមុខមន្ត្រី ដែលចូលជំនុំរាជការនោះ លុះទៅដល់មុខព្រះលានក្រៅហើយ ក៏បង្គាប់ឲ្យត្រៀមព្រះរាជយាន និង ព្រះទីនាំងនាវា សម្រាប់គង់ប្រពាតមច្ឆា។ អស់ខ្ញុំរាជការទាំងពួង តម្រូវឲ្យមានសំណាញ់មួយ ទូកមួយ។ សំណាញ់មួយម្នាក់ ប្រចាំហែស្ដេចទៅប្រពាតមច្ឆាក្នុងបឹង ថ្ងៃព្រឹកស្អែកនោះ។ មន្ត្រីគ្រប់ក្រុមខ្ញុំព្រះរាជការ ក៏ទទួលតាមបង្គាប់ ព្រៀងព្រមស្ដេច រង់ចាំនៅតាមតំណែងព្រះរាជការ។
លុះព្រឹកព្រាងស្វាងស្រេច ស្ដេចគង់ព្រះរាជយាន នាំអស់រាជការខាងក្នុងក្រៅ ហែចុះព្រះទីនាំងតូច សម្រាប់ទ្រង់សំណាញ់នោះ។ ពួកពលក៏តាំងស្រែកហ៊ោគឹកកង ឆ្លងទៅដល់ទំនាបមានម្លប់ព្រឹក្សាទើបស្ដេចត្រាស់ឲ្យឈប់តាំងគ្រឿងសោយ ហើយឲ្យរៀបលៀងភោជនាហារ អស់ខ្ញុំព្រះរាជការទាំងក្នុងទាំងក្រៅ ពុំរើសមុខ ជាសុខសប្បាយរាល់គ្នា។
តែអ្នកព្រះស្នំឯក ដែលបានដឹងសេចក្ដី នៃការជំនុំប្រឹក្សារាជការនោះមានចិត្តថប់ បារម្ភនឹងប្អូនពុំស្រាកស្រាន្តសោះ។ កាលព្រះបរមបពិត្រ ស្ដេចឲ្យអស់ខ្ញុំរាជការទទួលលៀងភោជនាហារនោះព្រះស្នំឯកបង្គាប់ថា ឲ្យថយទូកទៅទីស្ងាត់រួច សឹមបរិភោគគ្រប់គ្នា។ លុះទូកថយទៅដល់ទីស្ងាត់ហើយ ព្រះស្នំឯក ក៏តាំងសរសេរជាអក្សរ រាយសេចក្ដីតាមហេតុស្រេចដាក់ក្នុងកញ្ចប់បាយ ហើយឲ្យទាសីម្នាក់យកទៅឲ្យឃុនលួង ព្រះស្ដេចជាប្អូន។ ឃុនលួងព្រះស្ដេចធិបតី កាលឃើញកញ្ចប់បាយនោះហើយ ក៏គិតថា : បងអញពុំដែលឲ្យបាយកញ្ចប់ដូច្នេះសោះ។ បងធ្លាប់ឲ្យតែនឹងតុនឹងថាស។ ម្ដងនេះបងឲ្យយ៉ាងដូច្នេះ គួរឲ្យសង្ស័យណាស់។ លុះគិតដូច្នេះ ក៏កាន់បាយកញ្ចប់នោះទៅជ្រកក្នុងព្រៃស៊ុំទ្រុំ។ លុះយល់ថាស្ងាត់ហើយឃុនលួងព្រះស្ដេច ក៏លាកញ្ចប់បាយនោះមើល ហើយឃើញកំណត់មួយច្បាប់មានសេចក្ដីថា "ឲ្យប្អូនប្រយ័ត្នឲ្យមែនទែន គេនឹងសម្លាប់ហើយ។ បើលួងប្រើឲ្យមុជទឹក ឲ្យប្អូនចេញរត់ទៅឲ្យឆ្ងាយ កុំត្រឡប់មកវិញឡើយ" ឃុនលួងព្រះស្ដេចធិបតី ដឹងជាក់សេចក្ដីហើយ ធ្លាក់ថ្លើមក្ដុកភ័យណាស់ ចាប់ដីដាក់លើក្បាល ប្រណម្យដៃទាំងពីរ ហើយតាំងសច្ចាថា : "ខ្លួនខ្ញុំនេះ សុចរិតពិតត្រង់ណាស់ ឥតមានបើទាស់ខុសនឹងអ្នកណាសោះឡើយ។ ដូច្នេះ សូមគុណបុណ្យលោកជួយខ្ញុំ ឲ្យខ្ញុំបានគង់ជីវិតក្នុងគ្រានេះ ខ្ញុំតាំងទីថ្ងៃនេះទៅ ប្រាកដជាអស់ទីពឹងហើយ។
លុះសច្ចាចប់ហើយ ក៏ត្រឡប់មកទីប្រជុំមន្ត្រីវិញ។ ខណៈនោះ ព្រះបរមបពិត្រជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង កាលសោយស្រេចហើយ ស្ដេចចុះគង់ព្រះទីនាំង សម្រាប់បង់សំណាញ់ អស់ខ្ញុំរាជការ ក៏ចាប់បង់សំណាញ់ លយតាមជលធីហែទៅ។ តែឃុនលួងព្រះស្ដេចធិបតី ក៏ចុះទូកតូច តាមហែទៅជិតព្រះទីនាំងដែរ អ្នកខាងក្នុង និង ជំទាវនាងឃុនណាង ចាស់ទុំប្រជុំគ្នានៅលើគោក មើលលួងទ្រង់សំណាញ់ និង អស់ខ្ញុំរាជការធំតូចបង់សំណាញ់។ អ្នកទាំងអស់ បង់ទំនងល្អអាក្រក់ផ្សេងៗគ្នា ខ្លះបានត្រីធំ ខ្លះបានត្រីតូច ខ្លះបានមែកឈើ ខ្លះពានទៅលើត្រឹប ចឿនចក អស់អ្នកអស់នាងជំទាវឃុនណាង ដែលនៅលើគោកនោះ ក៏ស្ដីចំអន់ចំអក សើចឡើងតែសព្វខ្លួន។
ចំណែកឯ ព្រះបរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់ជីវិត ព្រះអង្គទ្រង់បង់សំណាញ់ពាក់ត្រូវមច្ឆាតរៀងៗទៅ។ លុះដល់អន្លង់មួយអន្លើ ជ្រៅក្រៃលែងជាងអន្លង់ទាំងពួង មានឫសឈើក៏ច្រើន ទើបមន្ត្រីម្នាក់ បង់សំណាញ់ចុះទៅក្នុងទីនោះ ហើយក្លែងថា : ជាប់សំណាញ់ហើយ។ ហើយក្រាបទូលថា : ត្រង់នេះត្រីច្រើនណាស់ ទូលព្រះបង្គំបង់ត្រូវទាញ លើកឡើងពុំរួចសោះ។ ខណៈនោះ ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ ទ្រង់ជ្រាបកលឧបាយដូច្នេះហើយ ទើបទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ ឲ្យប្រមូលទូកសំណាញ់ មកព័ទ្ធទីនោះ ហើយទ្រង់គ្រវែងសំណាញ់សម្រាប់ព្រះហត្ថា ចុះទៅក្នុងព្រះគង្គា ជាមួយនឹងមន្ត្រីដែលបង់មុននោះ។ ខណៈនោះទ្រង់បង្គាប់ថា : អាកនឯង លោតចុះទៅដោះសំណាញ់ឲ្យអញមួយរំពេច។
ឃុនលួងព្រះស្ដេចធិបតី ថ្វាយបង្គំលោតចុះទៅក្នុងទឹក ចាប់រាម (រាមគឺរនាម) ក្រាបរាបទៅនៅបាតបឹងនោះ។ ទូកមន្ត្រីជាងពីររយ ចូលព្រួតប្រឹង បង់គ្របប្រកិត ច្រើនត្រួតច្រើនជាន់ ដោយគិតថាឲ្យស្លាប់ កុំឲ្យហែលរត់ចេញ អំពីទីនោះរួច។
ឃុនលួងព្រះស្ដេចធិបតី កន កាលមុជចុះទៅក្នុងទឹកនោះ ភ័យណាស់ គិតអ្វីក៏ពុំឃើញ លុះដល់បាតដីហើយ គាត់ឮស័ព្ទសូរសំណាញ់ បង់គ្រាំគ្រេងខ្វែងខ្វាត់ គឹកកងរំពង ទឹកពីលើខ្លាំងណាស់ ក៏ដកដង្ហើមធំថប់គិតថា : អញមុខជានឹងស្លាប់ប្រាកដណាស់ម្ដងនេះ។ សំណាញ់ទាំងពួង ក៏កាន់តែរួបរឹតជិតមកហើយ តែដោយហេតុថា ជាតេជៈ កុសលដែលគាត់បានសាង ក៏បណ្ដាលឲ្យមាននាគរាជមួយមកព័ទ្ធកណ្ដាលខ្លួន នាំហែលរត់យ៉ាងរហ័ស ផុតពីសំណាញ់ រួចអំពីចំណោម ហើយហែលបណ្ដោយបឹងទៅទិសខាងជើង រួចហើយនាគនោះ ក៏ភៀសកាយបាត់ទៅ។ ឃុនលួងព្រះស្ដេចធិបតី ក៏ផុសលោតឡើង ដើរបន្លុយក្នុងទឹកទៅ។ ហេតុតែជាបុណ្យឲ្យបានសោយរាជ្យ ពេលនោះទើបមានសត្វទាព្រៃ ហើរពីលើខ្មួលខ្មៅ ហើយចុះទៅទុំលើក្បាលឃុនលួងព្រះស្ដេច ប្រមាណជាងពីរឱបមើលពីឆ្ងាយទៅ ដូចជាគល់ឈើ បាំងបាត់ខ្លួនព្រះស្ដេច។ ព្រះស្ដេចខំបន្លុយខ្លួនក្នុងទឹក រត់ដោះទៅជ្រកពួនក្នុងត្រឹបច្រើនមួយអន្លើ ទម្រាំយប់នឹងរត់តទៅទៀត។ អាស្រ័យហេតុនេះហើយ បានជាបឹងនោះ មានឈ្មោះហៅថា : បឹងទា យូរមកហៅថា បឹងទទាវិញ ទីបំផុតប្រែក្លាយជាបឹងទទង លុះដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
សម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ លុះបាត់ព្រះស្ដេចកន យូរពេក ទ្រង់ឲ្យស្រាវសំណាញ់ឡើង តែស្រាវមកពុំឃើញខ្លួនព្រះស្ដេចកន សោះ។ ស្ដេចឲ្យយកច្បូក សម ចាក់រកគ្រប់រាម ក៏ពុំឃើញទៀត។ ទ្រង់មិនអស់ព្រះទ័យសោះ ទើបទ្រង់ឲ្យមនុស្សពូកែមុជទឹក ឲ្យមុជចុះរកទៀតក៏ពុំឃើញ។ ស្ដេចរឹងព្រួយព្រះទ័យណាស់ ទ្រង់ត្រាស់ថា : "អានេះរត់រួចទៅ ដូចជាខ្លារួចពីទ្រុង វាគង់នឹងត្រឡប់មកសងសឹកវិញពុំខានឡើយ"។
ចៅពញាយមរាជ ចៅពញាវង្សាអគ្គរាជ ក្រាបទូលថា :
ចំពោះស្ថានការណ៍ដូច្នេះ សូមព្រះអង្គកុំព្រួយព្រះរាជហឫទ័យ។ ទូលព្រះបង្គំទាំងពីរនាក់ នឹងតាក់តែងទាហាន ឲ្យចាប់ខ្លួនឃុនលួងព្រះស្ដេចថ្វាយ ស្នងព្រះតេជៈគុណឲ្យបាន ថាហើយ ក៏ថ្វាយបង្គំលា ចេញទៅចាត់ទាហាន ស្រាល ឲ្យទៅល្បាតក្រវែល ចាំរកចាប់ខ្លួន ឃុនលួងព្រះស្ដេច កន ជុំវិញបឹង។ សម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់គិតមកនេះ ពុំបានសម្រេចដូចព្រះចិន្តា ទ្រង់ពុំស្បើយព្រះវិតក្កសោះ ទើបស្ដេចត្រឡប់ចូលក្នុងព្រះបរមរាជវាំងវិញ ហើយស្ដេចក៏រឹតទ្រង់ព្រះវិតក្កណាស់ទៅទៀត។
ចំណែកឯ ឃុនលួងព្រះស្ដេចធិបតីកន វិញ កាលខំរត់ឡើងអំពីបឹងហើយ ក៏ខំដើរទាំងយប់ទាំងអធ្រាត្រ ឥតឈប់ឈរ។ លុះដើរមកបានបន្តិច ក៏ជួបនឹងមនុស្សល្បាត។ មនុស្សល្បាត ឃើញឃុនលួងព្រះស្ដេច កន ហើយ ក៏ដេញភ្លាមឥតបង្អង់។ ឃុនលួងព្រះស្ដេចកន រត់ជ្រកពួនតាមគុម្ពព្រៃ ចេញផុតពីចំណោមទៅ ក៏ទៅប្រទះនឹងមនុស្សម្នាក់ទៀតកាន់ដាវវែង។ មនុស្សនេះឃើញហើយ ក៏ស្រែកថា :
នែ លោកព្រះស្ដេចទៅណា លួងត្រាស់ឲ្យចូលទៅគាល់។
ព្រះស្ដេចកន ឮហើយភ័យស្លុត រត់ទៅជល់នឹងដង្គត់ឫស្សីក៏ដួលចុះ។ នាយល្បាតម្នាក់នោះដេញទៅទាន់ ងាដាវទៅកាប់ ត្រឡប់ជាឃើញនាគមួយធំ បើកពពាដេញមក។ នាយភ័យណាស់ធ្លាក់ដាវពីដៃ ដួលចុះទៅនៅទីនោះ។ ព្រះស្ដេច កនយល់បានការណ៍ហើយក៏ស្ទុះកន្ត្រាក់យកដាវបានហើយកាប់ចៅនោះ ស្លាប់នៅនឹងកន្លែង។ ព្រះស្ដេចកន បានដាវនោះ រត់ទៅដល់វត្តសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ "សង្ឃសត្ថា" តាមដំណើរ។ សម្ដេចមានថេរវាចាថា :
បា កុំនៅក្នុងទីនេះឡើយ បា នឹងមានរាជភ័យជាមិនខាន។ បើបាឯងចង់ឲ្យរួចភ័យ ចូរបារត់ទៅទិសបូព៌ចុះ តែ៣ឆ្នាំ បានឹងបានជាធំពុំខានឡើយ។
ព្រះស្ដេចកន បានឮទំនាយគ្រូហើយ ត្រេកអរណាស់ ក៏ថ្វាយបង្គំលាទៅដល់ក្រៅវត្ត។ នៅទីនោះ ព្រះស្ដេចកន បានប្រទះនឹងទាសកម្មកររបស់ខ្លួន ដែលបិតាមាតាឲ្យមករកលោកចាប់យាមឲ្យ។ ព្រះស្ដេចកន ត្រេកអរណាស់ ក៏ប្រើឲ្យទៅយកធ្នូព្រួញ សម្រាប់ខ្លួននៅឯផ្ទះនោះ ហើយប្រមូលបាវព្រាវ សន្មតឲ្យមកជួបជុំ នៅព្រៃថ្មដា។ ឯខ្លួនក៏រត់ទៅពួន នៅប្របភូមិថ្មដានោះ ចាំអស់បាវព្រាវនិងស្ម័គ្រប័ក្សពួក។ ទាសកម្មករនោះ លុះទៅដល់ផ្ទះវិញហើយ ក៏ជម្រាបអ្នកបិតាពិជ័យនាគ និង អ្នកមាតាម៉ែបាន ថាទៅជួបនឹងលោកព្រះស្ដេចហើយ។ លោសុខសប្បាយទេ។ លោកប្រើខ្ញុំបាទឲ្យត្រឡប់មកយកធ្នូ សម្រាប់កាន់នោះទៅជូនលោកវិញ។ មាតាបិតាទាំងពីរនាក់បានកូននៅរស់ទេ ក៏មានចិត្តត្រេកអរណាស់ យកធ្នូនោះប្រគល់ឲ្យទៅទាសកម្មករជាបម្រើ។ បំរើទាំងនោះ ក៏ប្រមូលបាវព្រាវស្ម័គ្រប័ក្សពួក បានប្រមាណ ៥០នាក់ ហើយក៏រត់ត្រឡប់មកជួបនឹងព្រះស្ដេចកនវិញ។ ព្រះស្ដេចកននាំស្ម័គ្រប័ក្សពួកទាំងនោះរត់ទៅដល់ស្រុកបាភ្នំ។ វេលាព្រលប់ហើយ ទាំងអស់គ្នាក៏នាំគ្នាឡើងទៅលើផ្ទះចៅហ្វាយស្រុក។ ព្រះស្ដេចកន ឃើញចៅហ្វាយស្រុកកំពុងស្ដីការរាជការ យល់ប្រហែលខ្លួន ទើបស្ដេចកនក្លែងស្រែកថា : មានព្រះរាជឱង្ការ ឲ្យអញមកប្រហារជីវិតឯង ដ្បិតឯងក្បត់ ចូលនឹងចៅពញាចន្ទរាជា។ ថាហើយ កនក៏ស្ទុះទៅកាប់ចៅហ្វាយស្រុក ដល់អនិច្ចកម្មទៅ។ អស់ក្រមការ រាស្ត្រប្រជា ក៏ភ្ញាក់ផ្អើលឆោឡោអឹងកង ទើបព្រះស្ដេចកន ឧបាយស្រដីថា :
"ហ្លួងទ្រង់ជ្រាបថា" ចៅហ្វាយស្រុកនេះ ក្បត់ចូលនឹងចៅពញាចន្ទរាជា ដើម្បីនឹងដណ្ដើមរាជ្យ។ ហេតុនោះហើយ បានជាទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឲ្យអញចេញមកសម្លាប់។ បើអញសម្លាប់បានហើយ ឲ្យកេណ្ឌទ័ព នាំចូលទៅលើកចៅពញាយសរាជា ជាព្រះរាជឱរស ដែលត្រូវជាក្មួយអញ ឲ្យឡើងសោយរាជ្យ។ អស់អ្នករាល់គ្នាដែលឥតទោស កុំគិតវឹកវរបារម្ភឡើយ។ ចូលអ្នកនាំគ្នាយកអាសា ថ្វាយព្រះករុណាវិញទើបជា។ បើបានសម្រេចការណ៍ថ្ងៃណា នោះពល (គឺពូជមនុស្សដែលទុកជាវណ្ណៈថោកទាបជាងគេបំផុត បណ្ណាវណ្ណៈទាំងបួន គឺព្រាហ្មណៈ, ក្សត្រិយ, វៃស្ស, សូទ្រៈ ពលគឺជាពូជសូទ្រៈនេះឯងឬមនុស្សដែលមានទោសធ្ងន់ហើយ ច្បាប់តម្រូវឲ្យទុកមនុស្សនេះតកូន តចៅរៀងទៅ) នឹងឲ្យរួចជាព្រៃងារ (ព្រៃងារ គឺមនុស្សអ្នកជាធម្មតា ជាមនុស្សពយកភាគទី៣។ មនុស្សពួកនេះ មានសេរីភាពអាចធ្វើអ្វីបានគ្រប់យ៉ាង)។ ព្រៃងារនឹងឲ្យឡើងជាមន្ត្រី ហើយមន្ត្រីនឹងឲ្យជានាម៉ឺនធំ តាមមានគុណបំណាច់តិចច្រើន។ ឯអស់ក្រមការ ប្រជារាស្ត្របានឮ ឃុនលួងព្រះស្ដេចកន និយាយបោកប្រាស់ដូច្នោះ ក៏ជឿចិត្តចុះចូលទាំងអស់។ ព្រះស្ដេចកនចែកចាត់ជាមេកង មេទ័ព ទៅកេណ្ឌពលហើយឲ្យចេញទៅសង្កត់ស្រុកតូចធំ រៀងមកដល់ខេត្តព្រៃវែងជាមុន បណ្ដាលឲ្យចៅហ្វាយស្រុកទាំងនោះ ជឿស្ដាប់ទៅទើបបានខែត្រព្រៃវែងនោះ និង ខែត្រឯទៀតជាច្រើនជាចំណុះ។
ឯកងល្បាតរបស់ពញាយមរាជ និង វង្សាអគ្គរាជ យល់មនុស្សម្នាក់ស្លាប់ ក៏ដឹងថា ព្រះស្ដេចកនសម្លាប់ តែពុំដឹងជារត់ទៅទិសណា។ លុះស៊ើបតាមរាស្ត្រប្រជាទៅ ទើបដឹងជាក់ ជារត់ទៅតាំងខ្លួនឯស្រុកបាភ្នំ។ ទាហាន របស់ពញាយមរាជ និងវង្សាអគ្គរាជ គិតគ្នាថា នឹងលើកទ័ពតាមទៅចាប់ព្រះស្ដេចកន តែរាស្ត្រទាំងនោះឃាត់ថា នឹងទៅជាល្បាតដូច្នេះពុំបានទេ ដ្បិតព្រះស្ដេចកន សង្កត់បានតាំងពីខេត្តតូចធំ ចុះចូលជាច្រើនមានកងទ័ពរាប់ម៉ឺនរាប់ពាន់ទៅហើយ។ ឯនាយកងល្បាត ស្ដាប់បានដំណឹងជាក់ហើយ ក៏នាំគ្នាយកសេចក្ដីនោះ ចូលទៅប្ដឹងចៅពញាយមរាជ និង ចៅពញាវង្សាអគ្គរាជ ជាសេនាបតី។ សេនាបតីទាំងពីរនេះយកសេចក្ដីនោះនាំឡើងក្រាបបង្គំទូលថា : សូមទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់លើព្រះពិជ័យនាគ ឲ្យធ្វើសំបុត្រប្រាប់ប្រាមទៅកូន ឲ្យចូលមកគាល់។ បើកូនពុំចូលមកទេ សឹមយើងលើកទ័ពធំទៅចាប់ព្រះស្ដេចកន ព្រះស្ដេចកនគង់រត់មិនរួចឡើយ។
សម្ដេចព្រះបរមពិត្រ ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ហើយ ទ្រង់ត្រូវព្រះទ័យណាស់ ទើបត្រាស់បង្គាប់ព្រះពិជ័យនាគជាបិតា និង ព្រះស្នំឯកជាបង ឲ្យធ្វើសំបុត្រប្រាប់ទៅព្រះស្ដេចកន ឲ្យចូលមកគាល់ចុះ ទ្រង់នឹងលើកទោស លែងឲ្យមានទោសតទៅទៀតហើយ។ ព្រះពិជ័យនាគ និង ព្រះស្នំឯក ក៏បានធ្វើតាមទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់។
លុះបំរើនោះ ទៅដល់ទ្វាររបងហើយ ក៏ស្រែកប្រាប់នាយទ្វារថា:
ខ្ញុំជារាជបំរើហ្លួង។ ហ្លួងឲ្យខ្ញុំនាំសំបុត្រព្រះពិជ័យបិតា មកជូនឃុនលួងព្រះស្ដេច។
ឃុនហ្លួងព្រះស្ដេចដឹងកលនេះយល់ប្រាកដជា បិតាឲ្យមកយកខ្លួនហើយ ក៏គិតថា : អញបានចំណាប់ហើយ អញត្រូវនិយាយឲ្យរាស្ត្រដឹងឮច្បាស់ថា ហ្លួងឲ្យមកតឿនការសង្គ្រាមវិញ។ លុះគិតដូច្នេះហើយ ឃុនហ្លួងព្រះស្ដេចកន ក៏ក្លែងនិយាយប្រាប់ក្រមការទាំងពួងថា : ព្រះរាជឱង្ការនេះឲ្យមកតឿនការសម្ងាត់ហើយ។ ថាយើង ក៏រៀបចំមិនទាន់ស្រេច ដោយក្រមការធ្វើការធ្វេសប្រហែសពេកបានជាយឺតយូរ។ ឥឡូវព្រះរាជឱង្ការ ឲ្យអញ្ជើញមកដល់ហើយ ដូច្នេះចូរអស់ក្រមការរៀបគ្រឿងបូជាទៅអញ្ជើញព្រះរាជឱង្ការនោះចូលមក។
ក្រមការឮដូច្នោះហើយ រឹងឃើញថា កលរបស់ឃុនហ្លួងព្រះស្ដេចកននេះជាការណ៍ពិតណាស់ក៏តែងខ្លួនតាមយសសក្ដិ ហើយមានសេនាទាហាន កាន់គ្រឿងអាវុធ និង គ្រែមួយ ព្រមទាំងតោក ៥ជាន់ ចេញទៅដំកល់សំបុត្រនោះ ចូលមកដំកល់ក្នុងបន្ទាយ។ ព្រះស្ដេចកន ក៏ក្លែងធ្វើជា ក្រាបថ្វាយបង្គំ៣ដង ហើយបណ្ដេញក្រមការទាំងអស់ ឲ្យចេញទៅឆ្ងាយសិន ដ្បិតត្រូវថ្លែងព្រះរាជឱង្ការនោះសម្ងាត់។ ក្រមការទាំងអស់ ក៏ជឿពិតថា សេចក្ដីព្រះរាជឱង្ការនោះជាសម្ងាត់ ឲ្យមកតឿនការសម្ងាត់ គឺការសង្គ្រាមនោះមែន ក៏ដើរចេញទៅក្រៅអស់ទៅ។ ខណៈនោះ ព្រះស្ដេចកន មើលដឹងសេចក្ដីថា ព្រះពិជ័យបិតា និង ព្រះស្នំឯក ប្រាប់មកឲ្យខ្លួនចូលទៅគាល់ហ្លួង ហ្លួងនឹងលើកទោសហើយ។
ព្រះស្ដេចកន មើលចប់ដឹងសេចក្ដីហើយ ក៏ឆ្លើយប្រាប់ក្លែងទៅនឹងបំរើវិញថា :
ឲ្យជម្រាបលោកឪពុក និង អ្នកបងថា! ទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោស លើកលែងទោសដូច្នោះ នោះព្រះគុណធំឥតស្មើជាទីបំផុត។ ខ្ញុំនឹងចូលទៅជាខ្ញុំរាជការតាមដើមវិញ តែសូមបង្អង់ចាំចាត់ឲ្យរាស្ត្រប្រជាដែលតាមមកផងនោះ ត្រឡប់ទៅទីលំនៅវិញសិន។ ខ្ញុំចាត់ការនេះស្រេចកាលណា ខ្ញុំនឹងចូលទៅជាក្រោយ កុំឲ្យលោកឪពុកអ្នកបងព្រួយចិត្តឡើយ។ លុះប្រាប់ចប់ហើយ នាយកនក៏ឲ្យរាជបម្រើនោះត្រឡប់មកវិញ។ រាជបំរើនោះចេញផុតទៅ ព្រះស្ដេចកនធ្វើជារត់តាមទៅស្រែកផ្ដាំថា :
ឲ្យលោកឪពុក និង អ្នកបង ក្រាបទូលការណ៍នោះថា ជិតបានសម្រេចហើយ ខ្ញុំនឹងលើកទៅឆាប់ហើយ ឲ្យទ្រង់ទុកព្រះរាជហឫទ័យចុះ។ អ្នកឯងមក ឃើញមនុស្សម្នាមកកកកុំនឹងភ្នែកហើយ។
ខណៈដែលព្រះស្ដេចកនស្រែកផ្ដាំដូច្នោះ បំរើចូលចិត្តថា ប្រាកដជានឹងលើកលែងក្បត់ហើយ ហើយឲ្យកងទ័ពត្រឡប់ទៅស្រុកវិញមែន។
ចំណែកក្រមការ និង កំណែនទាំងប៉ុន្មាន កាលបានស្ដាប់សំដីថ្លែង របស់ព្រះស្ដេចកននេះហើយក៏ជឿចូលចិត្តថា ហ្លួងឲ្យមកតឿនកងទ័ព ឲ្យប្រញាប់ទៅមែន។
ក្រោយនោះមក ព្រះស្ដេចកនឲ្យធ្វើសំបុត្រប្រកាសប្រាប់ ក្រមការ និងរាស្ត្រ ឲ្យដឹងគ្រប់គ្នាថា:
ព្រះករុណា ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ត្រាស់មកឲ្យតឿនយើង ឲ្យយើងចេញមកជាមេកង ធ្វើគតចៅពញាចន្ទរាជា។ ថាក្រែងអស់រាស្ត្រពុំជឿ ទ្រង់ចាត់រាជបំរើ ឲ្យអញ្ជើញព្រះរាជឱង្ការបានឡាយព្រះហស្ថលេខាមកថែមទៀតផង។ នោះបើឈ្មោះណាយកអាសា ចាប់ចៅពញាចន្ទរាជាសម្លាប់បាន ទ្រង់ឲ្យជាមាសមួយរយតំលឹង ហើយយើងនឹងក្រាបទូលឲ្យលើកយសសក្ដិអ្នកនោះ ជានាម៉ឺនធំផង។ អស់ក្រមការប្រជារាស្ត្របានឃើញសំបុត្រប្រកាសហើយ ពុំដឹងឧបាយ ក៏នាំគ្នាចុះចូលទទួលអាសាជាច្រើន។
ព្រះរាជបំរើនោះត្រឡប់វិញ ទៅដល់ហើយ ក៏ចូលទៅក្រាបបង្គំទូលដំណើរ តាមសេចក្ដីព្រះស្ដេចកនផ្ដាំមក។ ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ប្រការ ក៏ស្មានថាជាការពិតមែន ទ្រង់ពុំបានឲ្យកេណ្ឌកងទ័ពរក្សាព្រះនគរឡើយ។ ទ្រង់បង្គាប់ព្រះស្នំឯកថា : ឲ្យចាត់បំរើស្រីៗ ឲ្យស្ដីលួងលោមព្រះស្ដេចកន ឲ្យចូលមកឲ្យឆាប់ កុំឲ្យបង្អង់ឲ្យយឺតយូរឡើយ។ អ្នកព្រះស្នំឯក ពុំហ៊ានទូលទាស់ ក៏ចាត់បំរើស្រីស្រដីថា ឲ្យទៅស្រដីលួងលោម បញ្ចុះបញ្ចូលតាមត្រាស់បង្គាប់។ លុះបំរើទៅដល់ជម្រាបថា : អ្នកជាម្ចាស់ បានក្រាបបង្គំទូលសុំ ព្រះរាជទានលើកទោស អ្នកព្រះស្ដេចអស់ហើយ។ បើអ្នកព្រះស្ដេចមិនចូលទៅគាល់ក្នុងវេលានេះទេ ព្រះបរមបពិត្រស្ដេចនឹងលើកទ័ពមកចាប់ដោយព្រះអង្គឯង។ ហេតុនេះ បើលោកបង្អង់ឲ្យយូរទៅ ការណ៍នេះនឹងកើតជាសឹកសង្គ្រាមជ័យ ហើយអ្នកជាម្ចាស់ នឹងជួយលោកពុំរួចទេ។
ព្រះស្ដេចកន ស្ដាប់ហើយក៏នឹកថាស្ដេចនេះល្ងង់ណាស់។ បើល្ងង់យ៉ាងនេះ គង់នឹងបានរាជសម្បត្តិមកអញហើយ។ លុះគិតដូច្នេះហើយ ព្រះស្ដេចកន ក៏តបជាឧបាយថា : ឲ្យអ្នកបង បង្អង់ទម្រាំតែរាស្ត្រត្រឡប់ទៅស្រុកដើមវិញចុះ ប្រហែលជាខែក្រោយៗនេះ នឹងចូលទៅក្រាបបង្គំគាល់ ព្រះបរមនាថបរមបពិត្រហើយ សូមកុំឲ្យទ្រង់ព្រួយព្រះទ័យឡើយ។ កុំភ័យនឹងខ្ញុំៗមិនក្បត់ទេ។
ស្រីបម្រើទាំងនោះ ត្រឡប់វិលមក យកសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូល តាមដំណើរវិញគ្រប់ប្រការ។ ព្រះបរមបពិត្រ ស្ដេចបានទ្រង់ជ្រាបហើយ ក៏ត្រាស់ឲ្យបង្អង់ស្ដាប់ការណ៍តទៅទៀត។
ព្រះស្ដេចកន កាលបើពួកស្រីបម្រើទាំងនោះ ត្រឡប់មកវិញហើយ ខ្លួនក៏រឹងរឹតតែចាត់កងទ័ព ចេញទៅសង្កត់បញ្ចុះបញ្ចូលអាណាប្រជានុរាស្ត្រ បង្ហាត់សេនាទាហានបានជាច្រើន កើនចំនួនឡើងតែរាល់ថ្ងៃ។ អស់ប្រជានុរាស្ត្រ ដែលជាខ្ញុំរាជការឃើញមានព្រះរាជបំរើ ឲ្យទៅមករកគ្នារឿយៗហើយឮពាក្យប្រកាសរបស់ព្រះស្ដេចកនថា : ព្រះបាទអ្នកជាអម្ចាស់ ត្រាស់ប្រើឲ្យចេញទៅគិតការណ៍ សម្លាប់ចៅពញាចន្ទរាជា ដូច្នេះក៏យល់ថាមែន។ រាស្ត្រទាំងនោះស្រដីតៗគ្នាថា : លួងព្រះស្ដេចកន ទៅបង្កើតទ័ពលើកទៅលុកសម្ដេចព្រះអនុជនេះ ឃើញថា ពិតមែនហើយ ព្រោះមានបំរើទៅមក តឿនការរាជការនេះរឿយៗ សេចក្ដីបរិហារនេះពុំស្ងាត់ រឹងតែឮឡើងៗ ពេញទាំងព្រះនគរបវររាជធានី។
សម្ដេចចៅពញាចន្ទរាជា ព្រះអង្គប្រសូតឆ្នាំមមី អដ្ឋស័ក មកដល់ចុល្លសករាជ ៨៧០ ឆ្នាំមមីឯកស័ក ត្រូវបានព្រះជន្មវស្សា ២៤ ឆ្នាំ។ លុះបានឮពាក្យដូច្នេះហើយ ទើបទ្រង់ព្រះចិន្តាថា : ពាក្យដែលឮនេះប្រហែលជាមែន បានជាសម្ដេចព្រះជេដ្ឋាធិរាជ ធ្វើព្រងើយកន្តើយ ឲ្យបំរើស្រីទៅមកយ៉ាងនេះ ណ្ហើយចុះបើព្រោះតែយើងមួយ យើងនឹងនៅឲ្យគេទើសទាល់រវល់ថ្វី ទើបស្ដេចនាំអស់បណ្ដាជាខ្ញុំ៥០នាក់ ដោះរត់ជើងគោកទាំងរាត្រីនោះពីក្រុងចតុម្មុខ ស្រូតរូតចូលទៅក្រុងទេពបុរីទៅ។ លុះស្ដេចទៅដល់ខេត្តពោធិ៍សាត់ សម្ដេចចៅពញាចន្ទរាជា ស្ដេចចូលទៅសំណាក់អាស្រ័យ នៅផ្ទះតាមឿង (ក្នុងសាស្ត្រាវត្តកំពង់ត្រឡាចក្រោមដដែលនេះ មានកន្លែងខ្លះនិយាយថា តាមឿងនេះមិនមែនឈ្មោះមឿង ឬ ឈ្មោះឃ្លាំងមឿងដូច្នេះទេ គឺថាគាត់មានឈ្មោះជា ពេជ ដូច្នេះទៅវិញ។ គេនិយាយបែបនេះក៏សមដែរ ព្រោះតាមឿងនោះស្លាប់ទៅ ទៅកើតជាអ្នកតាចាស់ស្រុក ដែលសៀមហៅអ្នកតាចាស់ស្រុកតាមពាក្យ វាថា "ខ្លាងមឿង" ហើយខ្មែរយើងហៅតាមវាយារៗ មកជាឃ្លាំងមឿងដូច្នេះទេឬ?) មេស្មឹងភ្នំក្រវាញ។ តាមឿងឃើញស្ដេចយាងទៅដល់ហើយក៏អរណាស់ ចុះមកអញ្ជើញស្ដេចឡើងទៅគង់លើផ្ទះ ហើយរៀបក្រយាស្ងោយ ថ្វាយសោយ តាមភាសាអ្នកស្រែ។ លុះព្រឹកឡើង តាមឿងថ្វាយដំរី ៨ សេះ ១០ និងកូនប្រុស ៤នាក់ជាខ្ញុំ តាមហែស្ដេចទៅក្រុងទេព។ ព្រះចៅចន្ទរាជា បានដង្វាយគួរសមហើយ ទ្រង់ព្រះអំណរណាស់។ ទ្រង់ត្រាស់ថា : តាឯងធ្វើគុណនឹងយើង យើងពុំភ្លេចគុណតាឡើយ ហើយស្ដេចលាតាមឿង ឡើងដំរី លើកចេញទៅតាមរយៈផ្លូវជាច្រើនថ្ងៃ។ លុះបានដល់ក្រុងទេពមហានគរហើយ ទ្រង់ក៏ឲ្យមន្ត្រីសៀម នាំឡើងក្រាបបង្គំទូល ព្រះចៅចក្រពត្តិតាមដំណើរគ្រប់ប្រការ។ ព្រះចៅចក្រពត្តិបានទ្រង់ជ្រាបហើយ ទ្រង់ព្រះអំណរណាស់។ ទ្រង់ត្រាស់ថា : យើងនឹងជួយទំនុកបម្រុងដល់អ្នក ហើយទ្រង់ព្រះរាជទានគ្រឿងអម្ពរ គ្រឿងឧបភោគបរិភោគ សម្រាប់យសស័ក្ដិ និង វាំងដំណាក់ ឲ្យស្ដេចគង់ខាងវត្តប្រណែងធឿន ជាសុខរៀងមក។
ស្ដេចកន ដែលចាត់មេកងទ័ព ឲ្យចេញសង្កត់ខេត្តតូចធំ កេណ្ឌរេហ៍ពលបានមកជួប ជុំល្មមជាមាំមួនហើយ លុះបានដឹងថា ចៅពញាចន្ទរាជារត់ទៅស្រុកសៀម ដូចឧបាយដែលខ្លួនគិតដូច្នោះហើយក៏អរណាស់ ទើបប្រឹក្សានឹងនាយកងទ័ពថា:
ពីដើមអញញញើតតែ ចៅពញាចន្ទរាជាមួយអង្គនេះឯង ក្រៅពីនេះ អញពុំឃើញនរណា នឹងក្លាហានចេញតនឹងអញបានឡើយ។ ឥឡូវចៅពញាចន្ទរាជា រត់ទៅស្រុកសៀមបាត់ហើយ បើដូច្នេះគំនិតអញនេះ គង់នឹងបានសម្រេច ដោយងាយជាមិនខាន។ ព្រះស្ដេចកនថាហើយ ក៏ប្រជុំរេហ៍ពលចាត់ទ័ពជាប៉ែកឆ្វេងប៉ែកស្ដាំ ទ័ពស្រួចលើកទៅបោះនៅចុងខេត្តស្រីសឈរ ដែនព្រះនគរហ្លួង។
ចំណែកឯ ព្រះបរមបពិត្រ ដែលស្ដេចរង់ចាំព្រះស្ដេចកន នឹងចូលមកគាល់នោះ លុះយល់បាត់យូរពេក ក៏ត្រាស់សួរអ្នកព្រះស្នំឯកថា :
ប្អូនឯង ម្ដេចក៏ពុំឃើញចូលមក តើឯងឮដំណឹងដូចម្ដេចដែរ?
ព្រះម្នាង កេសរបុប្ផា ក្រាបទូលថា :
ខ្ញុំម្ចាស់ឲ្យបំរើទៅតឿនវា វាថាកុំឲ្យភ័យនឹងវា វាមិនក្បត់ទេ។ ថាកាលណា វាជូនរាស្ត្រទៅស្រុករួចហើយ វានឹងចូលមកក្រាបបង្គំគាល់។ ឥឡូវស្រាប់តែបាត់ទៅៗ ចាំព្រឹកនេះ ខ្ញុំម្ចាស់នឹងចាត់បំរើ ឲ្យទៅតឿនវាទៀត។
ចំណែកឯកង ល្បាតព្រះនគរ កាលឃើញថា ព្រះស្ដេចកនលើកកងទ័ពធំមក បោះនៅចុងខេត្តស្រីសឈរដូច្នេះហើយ ក៏ស្រូតរូតនាំយកសេចក្ដីនេះ ទៅប្ដឹងចៅពញាយមរាជ, សេនាបតីនេះ ក៏នាំឡើងក្រាបបង្គំទូលថា :
ឥឡូវនេះ ព្រះស្ដេចលើកកងទ័ព មកបោះនៅចុងខែត្រស្រីសឈរ គឺចុងដែនក្រុងហើយ។ កងល្បាតទប់ពុំជាប់ ក៏រត់ចូលមកប្ដឹង។
សម្ដេចព្រះបរមពិត្រ លុះបានទ្រង់ជ្រាបហើយទ្រង់ខ្ញាល់ណាស់ ទ្រង់ត្រាស់ថា : "អញស្មានថាវា នឹងចូលមកគាល់បម្រើ នៅជាខ្ញុំរាជការតទៅទៀត មិនដឹងជាវាមានគំនិតចិត្តធំដល់ម៉្លេះឡើយ" ។
ទ្រង់ត្រាស់តែប៉ុណ្ណេះហើយ ក៏ត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកេណ្ឌកងទ័ព បានចំនួនជាងប្រាំពាន់ប្លាយនាក់ទើបទ្រង់ចាត់ហើយឲ្យនៅចាំរក្សាព្រះនគរពីរពាន់ ចាត់ឲ្យចៅពញា យោធាសង្គ្រាម លើកទៅជាទ័ពមុខ ១០០០នាក់ ចៅពញាចក្រីលើកទៅជាទ័ពធំ២០០០នាក់។ លុះបានឫក្សពារពិលាល្អហើយ ចៅពញាយោធាសង្គ្រាម ក៏លើកទ័ពទៅជាមុន ចៅពញាចក្រី លើកទ័ពធំទៅជាក្រោយ ដោយក្បួនពិជ័យសង្គ្រាម។ ព្រះបាទបរមបពិត្រ ទ្រង់យល់ទ័ពមុខ ទ័ពធំ លើកចេញហើយ ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់មន្ត្រីក្រុម រក្សាព្រះអង្គ ឲ្យទៅអញ្ជើញសម្ដេចព្រះអនុជចន្ទរាជា នឹងឲ្យចេញជាមេទ័ពហ្លួងលើកទៅជាក្រោយទៀត។ ខណៈនោះមន្ត្រីមហាថៃ (សព្វថ្ងៃហៅក្រសួងមហាផ្ទៃ) ក្រាបទូលថា : សម្ដេចព្រះអនុជជ្រាបថា ព្រះអង្គត្រាស់ប្រើ ព្រះស្ដេចកនឲ្យប្រមូលកងទ័ពនឹងលើកទៅលុកព្រះអង្គ។ ព្រះអង្គភ័យណាស់ ក៏ប្រមូលតែបណ្ដាជាខ្ញុំ៥០នាក់ រត់ទៅក្រុងទេពទាំងយប់នោះទៅហើយ។ ព្រះបាទបរមនាថ បរមពិត្រទ្រង់ជ្រាបហើយ ទ្រង់ស្ដាយណាស់ ទ្រង់ត្រាស់ថា : មិនគួរជាប្អូនមិនសួរបងសិន មិនគួររត់ចោល ឲ្យបងព្រួយដល់ម៉្លេះទេ។ ត្រាស់ហើយព្រះអង្គយាងចូលទៅខាងក្នុងទៅ។
ចៅពញាយោធាសង្គ្រាម កាលជិះដំរីចេញទៅជាមេទ័ពមុខនោះបានជួបនឹងទ័ព ព្រះស្ដេចកន។ ព្រះស្ដេចកន ក៏បរដំរីចេញចំមុខកងទ័ពនោះ ទើបចៅពញាយោធាសង្គ្រាម ស្រែកថា : " យើ អ្នកព្រះស្ដេច ម្ដេចក៏អ្នកឯងមិនកោតក្រែងព្រះចេស្ដាសោះ។ បំណាច់ទ្រង់ ព្រះមេត្តាប្រោសអ្នកឯងដល់ម៉្លេះម្ដេចក៏ហ៊ានចេញក្បត់ ប្រព្រឹត្តអកតញ្ញូនឹង ព្រះមហាករុណាទិគុណយ៉ាងនេះ" ?
ព្រះស្ដេចកន ឮហើយគិតថា : បើអញនឹងបើកឲ្យចៅពញាយោធាសង្គ្រាមនិយាយវែងទៅទៀតក្រែងកងទ័ពយល់ថាខ្លួនជាមនុស្សក្បត់ ពុំមែនជាត្រាស់ប្រើទេ ទើបឆ្លើយថា :
អ្នកឯង កុំនិយាយការអ្វី ជាជ្រៅខាងក្នុងនោះឲ្យសោះ ទ្រង់ព្រះបណ្ដាំនឹងខ្លួនខ្ញុំសព្វគ្រប់ហើយ។
ព្រះស្ដេច កន ថាហើយ ក៏យឹតធ្នូបាញ់ទៅ ត្រូវដើមកចៅពញាយោធាសង្គ្រាម ចៅពញាយោធាសង្គ្រាម ក៏ធ្លាក់ពីលើដំរីស្លាប់មួយរំពេច។
កងទ័ពឃើញនាយបរាជ័យហើយ ក៏បែកទ័ពរត់ទៅរកកងទ័ពធំ។ ចៅពញាចក្រី កាលឃើញទ័ពមុខបែកមកហើយ ក៏កាល់ពលឲ្យចូលតយុទ្ធនឹងព្រះស្ដេចកន តែចៅពញាចក្រីទប់ពុំឈ្នះ ទើបថយទ័ពមកជិតព្រះនគរ ហើយបញ្ឈប់កងទ័ពនៅទីនោះ ដើម្បីរាំងទ័ពព្រះស្ដេចកន កុំឲ្យដេញចូលមកទៀត។ ខណៈនោះ ចៅពញាចក្រី ក៏បកសំបុត្រចាត់បម្រើ ឲ្យចូលមកសុំកងទ័ពថែមទៅទៀត។ ព្រះបរមបពិត្រ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះស្រីសុគន្ធបទជាម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ព្រះអង្គទ្រង់ជ្រាបហើយ ទ្រង់ត្រាស់ឲ្យប្រជុំសេនាបតី មន្ត្រីបុរោហិតព្រឹទ្ធាចារ្យ អមាត្យទាំងឡាយមកជួបជុំត្រាស់ប្រឹក្សា កិច្ចការរាជាការសង្គ្រាម។ ខណៈនោះ ចៅពញាយមរាជ យកសេចក្ដីក្រាបទូលថា :
ទ័ពអាព្រះស្ដេចកន លើកមកឥឡូវនេះ ប្រកិតជិតព្រះរាជវាំងណាស់ហើយ ថាបើយើងឲ្យទៅកេណ្ឌកងទ័ពត្រើយខាងលិចមក ក៏មុខជាយូរ ហើយមកមិនទាន់ការណ៍ផង។ ថាពលកងល្បាតយើងមានតែ ១០០០០នាក់ប៉ុណ្ណោះ ទូលព្រះបង្គំយល់ថា មិនសួនការណ៍នឹងទទួលតនឹងទ័ពធំ អាព្រះស្ដេចកន បានឡើយ។ ហេតុដូច្នេះហើយ ទូលព្រះបង្គំ សូមអញ្ជើញព្រះអង្គថយ ទាំងគ្រប់គ្រួ ទៅឯក្រុងចតុម្មុខសិន។ លុះបានទ័ពគ្រប់សព្វហើយ សឹមលើកត្រឡប់មកកាត់ក្បាលអាក្បត់ផែនដីនេះ ដោតទុកជាបម្រាមតទៅ។ ឯខ្លួនទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំ នឹង ចៅពញាចក្រីពីរនាក់នេះ នឹងយកអាសាការ (គឺការពារ ឬ កាល់) គ្រប់គ្រួ មិនឲ្យអាព្រះស្ដេចកន វាមកធ្វើអុកឡុកឲ្យអន្តរាយបានឡើយ។ លុះធ្វើការរួចសព្វគ្រប់ហើយ ទូលព្រះបង្គំ នឹងលើកទ័ពតាមដង្ហែ ទ្រង់ព្រះករុណាទៅជាក្រោយ។
ព្រះពិជ័យនាគនឹកខឹងព្រះស្ដេច កន ណាស់ថា ដ្បិតវាទទឹងរឹងនឹងសំបុត្របង្គាប់របស់ខ្លួន ដែលឲ្យចូលមក មិនចូលមកនេះមួយ ថាទ្រង់ប្រោសប្រាណម៉្លេះហើយ នៅតែប្រែចិត្តជាគិតក្បត់វិញនេះ មួយ ទើបព្រះពិជ័យ យកសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូលថា :
កូនប្រពន្ធញាតិសន្តាន របស់ទូលព្រះបង្គន់ជាខ្ញុំទាំងប៉ុន្មាននោះ សុំឲ្យនៅតាមហែព្រះករុណាជាអម្ចាស់ទៅជាមុនទាំងអស់ចុះ តែចំណែកខ្លួនទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំមួយ ទូលព្រះបង្គំសូមព្រះរាជទានពល១០០០នាក់ ចេញទៅតដៃនឹងអាកន ដែលក្បត់នោះយកថ្វីដៃថ្វាយ។ ថាបើទូលបង្គំជាខ្ញុំ ប្រែចិត្តក្បត់ជាមួយនឹងអាកនវិញ សូមឲ្យទូលព្រះបង្គំ ស្លាប់តែនឹងត្រូវគ្រឿងសស្ត្រាវុធ ហើយសូមឲ្យសម្លាប់បុត្រភរិយា ញាតិសន្តានទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំទាំងអស់តាមសព្វព្រះរាជហឫទ័យ។
ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ហើយ ទ្រង់ឲ្យបុរោហិត អញ្ជើញគ្រឿងអាវុធ មកពិធីសុំទឹកពិភទ្ទសច្ចា ឲ្យព្រះពិជ័យនាគផឹក។ ព្រះពិជ័យនាគផឹកស្រេចហើយ ព្រះបរមបពិត្រ ស្ដេចព្រះរាជទាន ពល ១០០០នាក់ ឲ្យទៅព្រះពិជ័យនាគ ឲ្យលើកជាក្បួនទ័ពចេញទៅ។
ថ្ងៃ ៥ កើតខែជេស្ឋ ឆ្នាំវកចត្វាស័ក ព្រះបរមបពិត្រ ព្រះអង្គទ្រង់នាំគ្រប់គ្រួហ្លួង និង គ្រប់គ្រួខ្ញុំរាជការ ចុះព្រះទីនាំង និង ទូកទាំងពួង ឆ្លងទៅតាំងទ័ពនៅចតុម្មុខ ស្រុកភ្នំពេញ។ ទ្រង់ឲ្យបន្ថយគ្រប់គ្រួ ទាំងក្នុងទាំងក្រៅ ទៅឈប់នៅបន្ទាយលង្វែក ហើយទ្រង់ត្រាស់ឲ្យរកកេណ្ឌកងទ័ព ថែមបានរេហ៍ពលមកដល់២៥០០នាក់។ ខែត្រណាដែលនៅឆ្ងាយ ក៏ពុំទាន់មកដល់។ ឯពញាយមរាជ លុះឃើញទ័ពហ្លួង ចេញផុតទៅហើយ ហើយពុំឃើញមានកងទ័ពព្រះស្ដេចកន លើកទ័ពចូលមកសោះក៏ថយទ័ពតាមហែឆ្លងមកចតុម្មុខស្រុកភ្នំពេញដែរ។
ព្រះស្ដេចកន លុះដឹងថា ទ័ពហ្លួងថយចោលក្រុងហើយ ក៏លើកកងទ័ពរហ៍ពល ៥០០០០នាក់ចូលទៅវាយទ័ពចៅពញាចក្រី។ ចៅពញាចក្រី បែកទ័ព ស្លាប់ទាំងខ្លួនក្នុងសង្គ្រាមទៀត។ ព្រះស្ដេចកនលើកទ័ព ទៅដល់ទ្វារព្រះនគរ ក៏ប្រទះនឹងទ័ពព្រះពិជ័យនាគជាបិតា។ នាយកនគិតថា : បិតាខ្លួនមកនេះ ប្រាកដជាមកហាមប្រាមបញ្ចុះបញ្ចូលខ្លួន។ ថាបើដូច្នេះខ្លួននឹងនៅស្ងៀម ឲ្យបិតានិយាយទៅក្រែងបែកការណ៍ ថាខ្លួនជាមនុស្សក្បត់។ លុះគិតដូច្នេះហើយ ព្រះស្ដេចកនក៏ស្រែកឲ្យកងទ័ពចូលប្រកាប់នឹងបិតាខ្លួន តែឯបិតានេះ ព្រះស្ដេចកនឲ្យពលចូលចាប់នឹងដៃ កុំបីធ្វើឲ្យសៅហ្មង ដល់រូបកាយឡើយ។ នាយកងទ័ព និង រេហ៍ពលឮហើយ ក៏ស្ទុះចូលទៅដេញចាក់កាប់តែពលៗ។ ខាងព្រះស្ដេចកនមានពលច្រើន ខាងបិតាមានពលតិច។ ពលខាងព្រះស្ដេចកនសម្លាប់ពលខាងបិតាស្លាប់ជាច្រើន។ ព្រះពិជ័យនាគឃើញដូច្នេះ ក៏ទាល់ប្រាជ្ញា នឹងហាមាត់ស្ដីហាមប្រាមពុំបាន។ មួយរំពេចនោះពិជ័យនាគ នាំរេហ៍ពលដែលសល់ពីស្លាប់នោះរត់តាមថ្នល់ព្រះនគរចេញទៅ។ អស់រាស្ត្រដែលសល់នៅក្នុងព្រះនគរ ផ្អើលវឹកវរកោលាហល។ កងទ័ពព្រះស្ដេចកន ក៏លើកដេញចូលទៅក្នុងព្រះនគរចាក់កាប់សម្លាប់រាស្ត្រ ដែលសល់នៅនោះ ហើយដេញព្រះពិជ័យនាគទៀត។ ព្រះពិជ័យនាគ សល់ពលតែ៥០០នាក់ នាំរត់ទៅជ្រកកោនក្នុងព្រះអារាម សម្ដេចព្រះសុគន្ធាធិបតី ឈ្មោះ ហៅ វត្តស្ដីធំជាគ្រូព្រះស្ដេចកន ហើយឲ្យពលបិទទ្វារកំផែនជាន់ក្នុង ចាំទទួលច្បាំង។ កងទ័ពព្រះស្ដេចកន ដែលដេញទៅទាន់ ក៏តាំងចោមព្រះអារាមនោះជាមាំមួន ព័ទ្ធច្រើនជាន់ ច្រើនសង្កាត់។ វេលានោះ មានចលាចលជាខ្លាំង រេហ៍ពលក៏ស្លាប់ជាច្រើនណាស់ ទើបសម្ដេចព្រះសុគន្ធាធិបតី ទ្រង់ឮអ៊ឹកធឹកហើយទ្រង់ចេញមកទូត។ ឃើញហើយទ្រង់វេទនានឹងមនុស្សស្លាប់ជាច្រើននាក់នោះណាស់ ទើបសម្ដេចព្រះសុគន្ធាចេញមកឲ្យកងទ័ពឈប់ ហើយហៅព្រះស្ដេចកន ឲ្យចូលទៅសំពះសុំទោសបិតា។ លំដាប់តមក ព្រះសុគន្ធាធិបតីប្រាប់ពិជ័យនាគថា : កូនអ្នកឯងនេះ នឹងមានបុណ្យជាព្រះមហាក្សត្រ ក្នុងកម្ពុជានេះហើយ។
ព្រះពិជ័យនាគកាលបានស្ដាប់ថេរវាចាហើយ ក៏ក្រាបទូលថា : បើសម្ដេចមានបន្ទូលដូច្នោះ បុត្រភរិយាញាតិសន្តានរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា មិនស្លាប់អស់ហើយឬ? ថាហើយព្រះពិជ័យនាគ ក៏ហូតដាវស្ទុះទៅនឹងកាប់ព្រះស្ដេចកន។ តែពេលនោះអស់សេនាទាហាន រេហ៍ពលខាងព្រះស្ដេចកន ព្រួតគ្នាចូលទៅដណ្ដើម ចាប់យកដាវនោះ។ សម្ដេចព្រះសុគន្ធាធិបតី នាំព្រះពិជ័យនាគ យកទៅទុក្នុងព្រះវិហារ។ ក្រោយនោះ សម្ដេចព្រះសុគន្ធាធិបតី ស្ដេចមានថេរវាចា ឲ្យបិតា និងបុត្រ សះជានឹងគ្នាទៅ។ លុះផ្សះផ្សាស្រេចហើយ សម្ដេចឲ្យកងទ័ពយកគ្រឿងអាវុធមកប្រគងប្រកល់ដល់កំពស់ស្មើក្បាល ហើយស្ដេចឲ្យពិជ័យនាគ និងព្រះស្ដេចកនឡើងលើគំនរអាវុធទាំងពីរនាក់ ឲ្យបិតា និង បុត្រសត្យសញា (សម័យពីដើមបូរាណចារ្យច្រើនយកនាមនាមមកធ្វើជាកិរិយាសព្ទ)។ សម្ដេចព្រះសុគន្ធាធិបតីធ្វើជាអាចារ្យស្រោចទឹក ចំរើនជ័យមង្គលសិរីសួស្ដីឲ្យទាំងពីរនាក់។ ស្រេចហើយ ព្រះស្ដេចកនឲ្យរេហ៍ពលយកគ្រឿងអាវុធនោះទៅធ្វើជាចប ជីកដីលើកជាថ្នល់ (សាស្ត្រាខ្លះថាយកអាវុធនោះទៅកប់ហើយយកដដីលុបពីលើធ្វើជាថ្នល់) ថ្វាយសម្ដេចព្រះសុគន្ធាធិបតី ត្រង់ផ្លូវចេញពីព្រះវិហារ ពីអារាមរៀងទៅ ហើយប្រែឈ្មោះវត្តស្ដីធំនោះ ឲ្យឈ្មោះវត្តព្រះថ្នល់ រៀងមកដល់ឥឡូវនេះ។
លុះសុរេចការហើយ ព្រះស្ដេចកន ចាត់ចែងនាយកងទ័ព ឲ្យចេញកេណ្ឌសង្កត់ខេត្តធំតូច ត្រើយខាងកើតទាំងអស់ ហើយឲ្យប្រមូលមកជួបជុំ លើកទ័ពជើងគោកជើងទឹកសន្ធឹកមហិមា ឆ្លងទៅវាយបន្ទាយភ្នំពេញទៀត។
ព្រះបរមបពិត្រ កាលបានទ្រង់ជ្រាបថា : ព្រះស្ដេចកនលើកទ័ពមកហើយ ក៏ស្ដេចចាត់រេហ៍ពល សកលយោធា លើកចេញទៅទទួលច្បាំងនឹងស្ដេចកន ៣ថ្ងៃ តែពុំទាន់ឈ្នះចាញ់សោះ។ ព្រះស្ដេចកនយល់ថា : ទ័ពខាងព្រះបរមបពិត្រ របឹងរឹងរូសណាស់នឹងវាយបង្ខំមិនបានទេ លុះវេលាយប់ស្ងាត់ ក៏ឲ្យកងទ័ព៥០០០០នាក់ ឆ្លងទៅព័ទ្ធបន្ទាយភ្នំពេញ ពីទិសខាងលិច, ឲ្យមួយកងទៀតទៅព័ទ្ធពីខាងត្បូង។ កងទ័ពព្រះបរមបពិត្រ តែ៣០០០០នាក់ កងទ័ពខាងព្រះស្ដេចកន, នាយកងនាយទ័ពចេះតែកេណ្ឌបញ្ចូលមក បានជួបជុំទាំងមុនទាំងក្រោយ ១២០០០០នាក់ លើកចោមបន្ទាយភ្នំពេញជាបីផ្លូវ ព្រមដោយនៅកាំភ្លើងធំតូច ធ្នូស្នាឧបមាបីដូចជាម្រោមចោមសំបុក ជាសន្ធឹកគឹកកងពន់ប្រមាណ។
ព្រះបាទបរមពិត្រ ស្ដេចចេញកងទ័ពទៅ ក៏ឃើញថា : កងទ័ពព្រះស្ដេចកនច្រើនក្ដាត់ ចោមព័ទ្ធជាបីផ្លូវដូច្នេះហើយ កងទ័ពខាងព្រះអង្គ ក៏ចេះតែរត់រាមិនទទួលច្បាំងសោះ។ ខណៈនោះ ព្រះអង្គថយទ័ពទៅតាំងនៅខេត្តលង្វែក បន្ថយគ្រប់គ្រួឲ្យទៅឈប់នៅសំរោងសែន ដែនខេត្តអាសន្ទុក (សព្វថ្ងៃសំរោងសែនជាឃុំមួយ នៅក្នុងស្រុកកំពង់លែង ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង)។ ស្ដេចចាត់នាយកង នាយទ័ពឲ្យទៅកេណ្ឌកងទ័ពពីខេត្តខាងជើងថែមទៀត។
ស្ដេចកន កាលបានវាយបន្ទាយភ្នំពេញបែកហើយ ក៏ដេញកងទ័ពចូលបន្ទាយ ចាប់អស់រាស្ត្រប្រជា រឹបយកស្បៀងអាហារសស្ត្រាវុធបានជាច្រើន ហើយក៏តាំងនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី ចៅហ្វាយស្រុកធំតូច ឲ្យចេញទៅសង្កត់ខេត្តខាងត្បូង ខាងលិច គឺខេត្តបាទី ព្រៃក្របាស ទ្រាំង បន្ទាយមាស កំពត កំពង់សោម ខេត្តបាសាក់ ព្រះត្រពាំង ឪម៉ោ ក្រមួនស ទឹកខ្មៅ រៀងដល់ព្រៃនគរ បារៀ ដូនណាយ លង់ហោ ផ្សារដែក សឹងចុះចូលព្រះស្ដេចកនទាំងអស់ ព្រោះក្នុងវេលានោះ បណ្ដារាស្ត្រចូលចិត្តថា : ព្រះស្ដេចកននេះ ជាអ្នកមានបុណ្យ ទើបអាណាប្រជានុរាស្ត្រ នាំគ្នាមកថ្វាយបង្គំ ចុះចូលជាច្រើន។
លុះដល់មកឆ្នាំ កុរសប្តស័ក ព.ស. ២០៥៩ - គ.ស. ១៥១៥ - ម.ស. ១៤៣៧ - ច.ស. ៨៧៧ ព្រះស្ដេចកន ចាត់ចែងកងទ័ពជា ៤កង ឲ្យលើកទៅវាយបន្ទាយលង្វែកមួយកង មានរេហ៍ពល ៤០០០០នាក់ ឲ្យលើកទៅនៅបន្ទាយភ្នំពេញមួយកង មានរេហ៍ពល៥០០០០នាក់ ឲ្យលើកទៅខាងផ្លូវទន្លេធំមួយកង មានពល៣០០០០នាក់។ តែខ្លួនព្រះស្ដេចកនឯង មានកងពល៤០០០០នាក់ត ត្រឡប់ទៅនៅខែត្រស្រីសន្ធរវិញ។
មេទ័ព ដែលព្រះស្ដេចកន ឲ្យទៅវាយបន្ទាយលង្វែកនោះ បានលើកទៅចោមវាយមួយថ្ងៃហើយ តែមិនទាន់ជាបានការយ៉ាងណានៅឡើយ។ ឯមេទ័ព ដែលទៅខាងផ្លូវទន្លេធំនោះ លុះទៅដល់ខែត្រកំពង់សៀមហើយ ក៏បោះបន្ទាយបញ្ឈប់ទ័ពចាំស្ដាប់ កិច្ចកលចៅហ្វាយស្រុកនានា។ ចៅហ្វាយស្រុកខែត្រកំពង់សៀម ស្ទឹងត្រែង ដឹងថា មេទ័ពខាងព្រះស្ដេចកន លើកទ័ពចូលមកដល់ខែត្ររបស់ខ្លួនហើយ ក៏កេណ្ឌទ័ពបម្រុងទុក ចាំទទួលច្បាំង ហើយក៏បកសំបុត្រប្ដឹងទៅសេនាបតីគ្រប់ប្រការ។ សេនាបតី យកសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូល តាមដំណើរ។ ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ប្រការហើយ ទ្រង់ត្រាស់ថា : ខាងនេះមានកងទ័ពចូលមកចោមរោម ខាងនោះក៏មានកងទ័ពទៅចោមដែរ។ បើដូច្នេះ យើងនឹងចែកកងទ័ពឲ្យទៅជួយខ្លះ កាលណាឡើយទ័ពយើងនឹងទ្រាំនឹងទ័ពសត្រូវបាន។ ព្រះបរមបពិត្រទ្រង់ត្រាស់តទៅទៀតថា : ពីដើមឡើយ សង្ឃឹមសម្ដេចព្រះអនុជចន្ទរាជា ឥឡូវសម្ដេចព្រះអនុជចាញ់ឧបាយកលសត្រូវរត់ទៅក្រុងទេព បាត់ទៅហើយ។ នៅឡើយសង្ឃឹមតែ ចៅពញាយសរាជា ដែលឧកញ៉ាយមរាជ យកទៅរក្សា តែបុត្រាក៏ទើបតែនឹងបានព្រះជន្ម បួនប្រាំខួបប៉ុណ្ណោះនឹងរំពឹងលើអ្នកណាក៏ពុំបាន ទើបទ្រង់ត្រាស់ប្រើ ចៅពញាក្រឡាហោម ឲ្យឃុំពលដែលទើបនឹងមកដល់ថ្មីនោះ១០០០០នាក់ ឲ្យលើកឆ្លងទៅជួយខែត្រខាងកើត។ ចៅពញាក្រឡាហោម បានទទួលរាជបញ្ជាហើយ ក៏ថ្វាយបង្គំ ឃុំពល ១០០០០នាក់នោះ លើកឆ្លងទៅតាមព្រះរាជបញ្ជា។ ព្រះបរមបពិត្រស្ដេចទុកទាហាន ឲ្យនៅរក្សាបន្ទាយលង្វែកតែពល ២៥០០០នាក់ប៉ុណ្ណោះ។
មេទ័ព ដែលព្រះស្ដេចកន ឲ្យលើកទៅចោមទ័ពហ្លួង នៅបន្ទាយលង្វែកនោះ កាលដឹងថាបន្ទាយនោះធ្វើមាំមួនណាស់ ប៉ុន្តែកងទ័ព ដែលនៅរក្សាបន្ទាយនោះ មានតែ២៥០០០នាក់ទេ ក៏មានសំបុត្របកមកសុំកងទ័ព ពីបន្ទាយចតុម្មុខបាន ១០០០០នាក់ទៀតជា ៥០០០០នាក់ ព្រមដោយគ្រឿងសស្ត្រាវុធផង។ កាលបានទ័ពហើយ មេទ័ពខាងព្រះស្ដេចកន ក៏លើកទៅចោមបន្ទាយលង្វែកច្បាំងបាញ់គ្នា អស់ ៤យប់ ៤ថ្ងៃ ពុំឈប់ឈរសោះ។ វាយផ្លាស់គ្នាចូលចោមជាមាំមួនណាស់។ កងទ័ពហ្លួង ដែលមានរេហ៍ពលតិច ក្រឡេកមើលទៅខាងកងទ័ពសត្រូវ ដែលផ្លាស់គ្នា ដូចជាគេមានកងទ័ពថែមមកទៀត ព្រះអង្គក៏យល់ថា នឹងទ្រាំទៅទៀតពុំបានឡើយ ទើបទ្រង់ថយទ័ព ទៅតាំងនៅខេត្តអម្រាគគិរិន្តបូណ៌ (គឺស្រុកបរិបូណ៌សព្វថ្ងៃនេះ)។ ទ្រង់ឲ្យបន្ថយគ្រប់គ្រូ ទៅនៅសំរោងសែន ក្នុងខែត្រសន្ទុកអស់។
មេទ័ពព្រះស្ដេចកន ក៏លើកទ័ពដេញតាមទៅ។ ចំណែកចៅពញាក្រឡាហោម ជាមេទ័ពហ្លួងដែលហ្លួងបង្គាប់ឲ្យលើកឆ្លងទៅជួយខែត្រខាងកើតនោះ លុះដល់ពាក់កណ្ដាលផ្លូវ ដឹងថាទ័ពហ្លួង បែកនឹងទ័ពសត្រូវហើយ ក៏លើកកងទ័ពត្រឡប់មកវាយទ័ពសត្រូវពីខាងក្រោយវិញ។ ឯសត្រូវ ក៏រាយទ័ពវាយត្រឡប់មក ប្រកាប់គ្នាយ៉ាងក្លាហាន នឹងទ័ពចៅពញាក្រឡាហោមជាមេទ័ពហ្លួង។ ទ័ពសត្រូវនៅក្នុងចំណោមរេហ៍ពលហ្លួង ដែលវាយផ្ទប់ទាំងសងខាង ក៏ស្លុតស្លាប់ជាច្រើនពាន់ប្លាយ អន្តរាយបែកទ័ព រត់ត្រឡប់ចូលមកភ្នំពេញវិញ។
ឯសម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ (មហាក្សត្រខ្មែរ) ស្ដេចត្រាស់ឲ្យចៅពញាសួគ៌ាលោក (ចៅហ្វាយស្រុកខែត្រពោធិ៍សាត់) ជាមេទ័ពឃុំពល ១០០០០នាក់ ទៅឈររក្សាខែត្ររលាប្អៀ ឲ្យចៅពញាយមរាជ ជាបិតាលៀង (ឪពុកចិញ្ចឹម) របស់ចៅពញាយសរាជា នាំពល៥០០០នាក់ ទៅវាយយកខែត្រខាងកើតឲ្យបានមកវិញ។ លុះចាត់ការរួចហើយ សម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ លើកទ័ពទៅប្រជុំនៅខែត្រអាសន្ទុក។
ចៅពញាយមរាជ បានទទួលព្រះរាជបញ្ជាហើយ ក៏ចាត់ចែងកងទ័ព ជាប៉ែកមុខប៉ែកក្រោយ ប៉ែកឆ្វេងប៉ែកស្ដាំ ហើយលើកទ័ពចេញទៅ។ លុះទៅដល់ខែត្របារាយណ៍ ចៅពញាយមរាជ ក៏បានជួបនឹងទ័ព ខាងមេទ័ពព្រះស្ដេចកន ហើយបានច្បាំងគ្នាជាកោលាហលយ៉ាងខ្លាំង។ ក្រោយដែលបានច្បាំងគ្នា ជាច្រើនយប់ច្រើនថ្ងៃមក ទ័ពខាងចៅពញាយមរាជ មានកម្លាំងជាងខាងមេទ័ពព្រះស្ដេចកន ដូច្នេះចៅពញាយមរាជ ក៏បញ្ជាឲ្យទ័ពដេញមេទ័ពស្ដេចកនរហូតទៅ ហើយយកបានខែត្របារាយណ៍ ជើងព្រៃ កំពង់សៀម ស្ទឹងត្រង់ រួចចាត់មន្ត្រីឲ្យនៅរក្សាខែត្រទាំងនោះយ៉ាងមាំមួន។ តមក ចៅពញាយមរាជ ក៏លើកទ័ពទៅក្រាបបង្គំទូល ព្រះបរមបពិត្រ នៅខែត្រអាសន្ទុកថា បានវាយឈ្នះ ហើយយកបានខែត្រទាំងនេះ តាមកិច្ចរាជការ ហើយដើម្បីសូមទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ប្រការ។
សម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ ស្ដេចទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ហើយ ទ្រង់ព្រះអំណរណាស់។
ស្ដេចកន តាំងតែពីវាយយកបានបន្ទាយភ្នំពេញមក ក៏ចាត់មេទ័ពឲ្យនៅរក្សាបន្ទាយនោះ យ៉ាងមាំមួន តែខ្លួនព្រះស្ដេចកន ត្រឡប់ទៅគ្រងស្រុកបាសានវិញ។ តមក ព្រះស្ដេចកន ក៏តាំងតែឲ្យកេណ្ឌទ័ពមកថែមទៀត បានទ័ពទាំងថ្មីទាំងចាស់ ចំនួនទាំងអស់ដប់ម៉ឺននាក់ ហើយឲ្យធ្វើព្រះរាជពិធីលើកខ្លួនឯងឡើងជាមហាឧបរាជភូសម្រេចរាជការមហាក្រស័ត្រសឹក។ ស្ដេចកន ឲ្យធ្វើទង់ពណ៌ក្រហម ប៉ាក់រូបនាគក្បាល៨ សម្រាប់ទ័ព។ ខ្លួនស្ដេចកនបាំងក្លស់ដូចស្ដេច។ ហេតុនេះហើយ បានជាមានពាក្យរាស្ត្រប្រជាហៅថា ស្ដេចកន តាមឈ្មោះពីឪពុកឲ្យខ្លះ តាមឈ្មោះដែលហ្លួងប្រទានឲ្យខ្លះ គឺហៅតាមឈ្មោះដែលគ្រូឲ្យខ្លះ។ មហាឧបរាជកន តែងតាំងមន្ត្រីក្រៅ និង ក្នុងក្រុងជាស្រេចហើយ ទើបឲ្យព្រះពិជ័យនាគរក្សាបន្ទាយក្នុងនគរ។ ឯខ្លួនឯងលើកទ័ពឆ្លងទៅបោះ នៅខែត្រកំពង់សៀម។
អស់មុខមន្ត្រី ដែលចៅពញាយមរាជ ឲ្យនៅរក្សាខែត្រទាំងឡាយ ដែលដណ្ដើមយកបាន ពីមេទ័ពស្ដេចកន កាលបើឃើញទ័ពរបស់សត្រូវ ច្រើនលប់លើសកម្លាំងណាស់ ក៏រត់ប្រាសយកតែអាយុសព្វខ្លួន រួចចូលទៅក្រាបបង្គំទូល ព្រះបរមពិត្រ គ្រប់ៗគ្នា។
មហាឧបរាជកន លុះចូលតាំងបន្ទាយរាយទ័ពខ្ជាប់ខ្ជួនហើយ ទើបគិតឧបាយកលចាត់បម្រើឲ្យទៅក្រាបទូល ព្រះបរមបពិត្រ។ លុះបម្រើទៅដល់ ក៏ចូលប្ដឹងសេនាបតី សេនាបតីនាំឡើងគាល់ ព្រះបរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់។ ខណៈនោះ ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ ស្ដេចកំពុងចេញជួបជុំ រាជសេវកាមាត្យ ជានាយកងខាងទ័ពហ្លួង កាលបើទ្រង់បានជ្រាបថា បំរើពីអាកនក្បត់ចូលមកហើយ ទ្រង់ក៏ត្រាស់ឲ្យដាក់ក្ដីម្ចាស់ និង ញាតិសន្តានវា ៥ ប្រការ ធ្វើហាក់ដូចជានឹងប្រហារជីវិត ហើយឲ្យចេញមកទទួលបំរើដែលចូលមកក្រាបបង្គំពេលនោះ។ លុះបំរើចូលដល់ព្រះរាជទីនាំងហើយ ព្រះបរមបពិត្រស្ដេចត្រាស់បង្គាប់ឲ្យអាល័ក្សទទួលសំបុត្រពីបំរើនោះ មកសូត្រថ្វាយ។ សំបុត្រនោះ មានសេចក្ដីថា :
"សូមទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោស ឃុនលួងព្រះស្ដេចធិបតី ទូលបង្គន់ជាខ្ញុំនេះ កាលដើមឡើយមានទោស សូមក្រាបថ្វាយបង្គំ ក្រោមល្អងធូលីព្រះបាទ
ដ្បិតទូលព្រះបង្គំ ដែលបានធ្វើការមកទាំងម៉្លេះ មិនបានមានចិត្តប្រទូសរ៉ាយ ដល់ល្អងធូលីព្រះបាទក៏ទេ គឺធ្វើនេះដោយខ្លាចព្រះរាជអាជ្ញា ដោយពិតណាស់ ទើបបានជាទូលព្រះបង្គន់គិតធ្វើការនោះឲ្យគង់តែជីវិតតែប៉ុណ្ណោះ។ សព្វថ្ងៃនេះ ទូលព្រះបង្គំ មានចិត្តចង់មកនៅជាំខ្ញុំ ល្អងធូលីព្រះបាទ ដូចកាលអំពីដើមរៀងមក ប៉ុន្តែក្រែងទ្រង់ជាអម្ចាស់ពុំប្រោសព្រះរាជទាន។
សេចក្ដីនេះ បើទ្រង់ជាអម្ចាស់ ទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោស អភ័យទោសនោះ សូមព្រះបរមបពិត្រស្ដេចព្រះរាជទាន ម្ដាយនិងញាតិកា បងប្អូន ទៅទូលព្រះបង្គំជាមុនចុះ ដើម្បីឲ្យទូលព្រះបង្គំ បានឃើញមុខ នឹងបំបាត់ទុក្ខ ដោយសារព្រះរាជហឫទ័យ ទ្រង់ព្រះករុណាប្រោស។ ថាបើ ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់នៅព្រះរាជករុណាមែន ទូលព្រះបង្គន់នឹងរំលាយកងទ័ពទាំងដប់ម៉ឺន ឲ្យត្រឡប់ទៅកាន់ទីលំនៅ តាមស្រុកទេស រៀងៗខ្លួនវិញជាពុំខាន។
សម្ដេចព្រះស្រីសុគន្ធបទ ស្ដេចបានទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ហើយ ទ្រង់ព្រះពិរោធណាស់ ស្ដេចត្រាស់ឲ្យចៅពញាឧទ័យធិរាជ ជាចៅហ្វាយស្រុកអាសន្ទុក ធ្វើសំបុត្រតប ហើយប្រគល់ឲ្យបំរើវិញ។ បំរើបានសំបុត្រតបហើយ ក៏ក្រាបថ្វាយបង្គំលា នាំសំបុត្រនោះ ដល់សម្ដេចមហាឧបរាជ កន។ សម្ដេចមហាឧបរាជ កន បើកស្រោមសំបុត្រមើល មានសេចក្ដីថា:
អ្នកចៅពញា ឧទ័យធិរាជ អគ្គមហាសេនា សេនាធិបតី ចៅហ្វាយខែត្រអាសន្ទុក ខាងក្រុមមហានគរ។
"ឲ្យមកដល់ ឃុនលួងព្រះស្ដេចធិបតី"
ដ្បិតក្នុងសំបុត្រឃុន ក្រាបទូលទៅព្រះបរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូងនោះ មានសេចក្ដីថាសូមឲ្យទ្រង់ព្រះរាជទាន គ្រប់គ្រួ និងម្ដាយ មកឲ្យឃុនជាមុននោះ ពុំត្រឹមត្រូវតាមទំនៀមទេ។ បើឃុនមានចិត្តស្លូតត្រង់មែន គួរឃុនរៀបខ្លួនរំលាយកងទ័ព ចូលតែខ្លួនទៅក្រាបបង្គំទូល គាល់ព្រះបាទអ្នកជាអម្ចាស់ ទើបត្រូវតាមសណ្ដាប់ អម្ចាស់និងខ្ញុំ។ បើឃុនប្រែចិត្តលែងក្បត់ មកប្រកាន់ចិត្តកតញ្ញូហើយរំលាយទ័ពចោលទៅនោះ យើងនឹងជួយបង្គំទូល សុំទោសឲ្យឃុន។ បើឃុនប្រឹងរឹងទទឹង មិនចូលទៅ គាល់ទេ យើងនឹងឲ្យសម្លាប់ម្ដាយឃុន និង គ្រប់គ្រួទាំងអស់ ឲ្យស្លាប់ពុំត្រាប្រណីឡើយ"។
ស្ដេចកន មហាឧបរាជ ភូសម្រេចរាជការ មហាក្រស័ត្រសឹក លុះអានចប់សេចក្ដីហើយ យល់ពុំដូចគំនិតរបស់ខ្លួន ក៏ឲ្យបំរើនាំសំបុត្រនោះទៅជូនព្រះពិជ័យនាគ ជាបិតាឲ្យបានដឹងផង។ ព្រះពិជ័យនាគ កាលបើបានដំណឹងថា មានសំបុត្រពីចៅពញាឧទ័យធិរាជ មកដូច្នេះ ក៏ស្ទុះរត់ទៅ ប្រុងនឹងទទួលសំបុត្រនោះ ហើយនឹងដើម្បីសុំមហាឧបរាជ កន កុំឲ្យធ្វើទ័ពតទៅទៀត។ លុះរត់ទៅដល់ទន្ទឹមនឹងទ្វារ ក៏ភ្លាត់ជើងដួលទៅត្រូវនឹងចុងដាវ ដែលដាក់នឹងដៃកែវ ចំចន្លោះឆ្អឹងដងកាំបិត ហើយដួលចុះ សន្លប់បាត់ស្មារតី ក្នុងទីនោះទៅ។ បាវព្រាវដែលនៅក្នុងទីនោះ ឃើញហើយក៏គ្រាហ៍ព្រះពិជ័យនាគ ទៅដាក់ឲ្យដេកនៅលើគ្រែ ហើយឲ្យបម្រើទៅថ្វាយដំណឹង ដល់មហាឧបរាជកន តាមដំណើរគ្រប់ប្រការ។
មហាឧបរាជ ភូសម្រេចរាជការ មហាក្រស័ត្រសឹក បានជ្រាបថា បិតាត្រូវអាវុធ មានរបួសជាទម្ងន់ណាស់ ក៏ថយកងទ័ពស្រូតរូតចូលមក។ លុះដល់មកបន្ទាយក្នុងព្រះនគរ ក៏ល្មមនឹងពេលដែលព្រះពិជ័យនាគអនិច្ចកម្មទៅដែរ។ មហាឧបរាជ ភូសម្រេចរាជការ មហាក្រស័ត្រសឹក ដឹងថាបិតាក្ស័យហើយ ក៏ទ្រង់វិយោគសោកអាល័យផ្សេងៗ ហើយផ្អាកការសង្គ្រាម ដើម្បីធ្វើបុណ្យសពបិតា ឲ្យបានជាឧឡារិក។
ចំណែកឯ សម្ដេចព្រះស្រីសុគន្ធបទ កាលទ្រង់ជ្រាបថា ព្រះពិជ័យនាគ ក្ស័យជីវិតហើយ ហើយព្រះស្ដេចកន ថយកងទ័ព ទៅធ្វើបុណ្យឪពុកដូច្នោះ ទ្រង់ក៏ត្រាស់បង្គាប់ ចៅពញាឧទ័យធិរាជ ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តអាសន្ទុក ឲ្យលើកកងទ័ព ទៅវាយយកបន្ទាយលង្វែក ខែត្រកំពង់សៀមឲ្យបានហើយឲ្យលើកទៅវាយយកខែត្រត្បូងឃ្មុំទៀត។ ទ្រង់ឲ្យចៅពញាក្រឡាហោម លើកទ័ពទៅវាយយកបន្ទាយភ្នំពេញ។
ចៅពញាឧទ័យធិរាជ ចៅហ្វាយខែត្រអាសន្ទុក ចៅពញាក្រឡាហោម ចៅពញាសួគ៌ាលោក ជាមេទ័ពហ្លួងទាំង៣នាក់នោះ បានទទួលព្រះរាជបញ្ជាហើយ ក៏ក្រាបថ្វាយបង្គំ លាចេញទៅ ចាត់ចែងសេនាទាហានរេហ៍ពល ១០០០០នាក់ ដើម្បីលើកទៅវាយបន្ទាយសត្រូវទាំងបីអន្លើ។ ក្នុងគ្រានោះមេទ័ពខាងមហាឧបរាជ ភូសម្រេចរាជការ មហាក្រស័ត្រសឹក ក៏ចាត់កងទ័ពឲ្យឡើងច្បាំង រក្សាបន្ទាយគ្រប់កង ហើយធ្វើសំបុត្រប្ដឹង ទៅដល់មហាឧបរាជកន។ មហាឧបរាជ ភូសម្រេចរាជការ មហាក្រស័ក្រសឹកកាលបានដឹងថា ព្រះបរមបពិត្រ ស្ដេចចាត់មេទ័ពហ្លួងឲ្យមកវាយទ័ពខ្លួនដូច្នោះ ក៏ស្រើបស្រួល ជាសេចក្ដីក្សេមក្សាន្ត ទើបចាត់ភោជឲ្យលៀងសេនាទាហានយ៉ាងធំ។ វេលាកំពុងស៊ីលៀងនោះ សេនាទាហានទាំងអស់និយាយគ្នាថា :
មហាឧបរាជយើង លោកធ្វើបុណ្យបិតានោះ បើមើលមុខលោកទៅឃើញថា លោកមានទុក្ខជាទម្ងន់ណាស់។ លោកធ្វើបុណ្យមិនទាន់ហើយផង គឺទើបតែនឹងមកសង្គាយនា ហើយមានសំបុត្រប្ដឹងមកថា មានទ័ពចោមបន្ទាយនោះ លោកត្រឡប់ជាស្រើបស្រួលសប្បាយទៅវិញ។ ដូច្នេះ តើមានហេតុដូចម្ដេច ទើបបានជាមហាឧបរាជ លោកស្រើបស្រួលសប្បាយយ៉ាងនេះ?
មហាឧបរាជកន ឮហើយឆ្លើយថា : អ្នកចាំពុំច្បាស់ទំនៀម ព្រះនគរនេះទេឬអ្វី? តាមទំនៀមរដូវចូលឆ្នាំថ្មីនេះមួយ ពេលគេធ្វើបុណ្យសពបិតាគេនេះមួយ ទោះបីម្ដេចម្ដាក៏គេតែងតែឈប់ធ្វើសង្គ្រាម កំណត់មួយរយថ្ងៃសិនដែរ ឥឡូវនេះ ស្ដេចនេះ ធ្វើល្មើសនឹងបទព្រះអយ្យការយ៉ាងនេះហើយ នោះយើងយល់ថា ស្ដេចនឹងអស់បុណ្យជាពិត ហើយផែនដីនឹងបានមកយើង ដូចទំនាយលោកគ្រូទាយឲ្យយើងមិនខាន។
នាយកនថាតែប៉ុណ្ណេះហើយ ហេតុតែជាបុណ្យ ក៏បណ្ដាលឲ្យឃើញអស្ចារ្យ ជានាគមួយហោះព័ទ្ធរោងបុណ្យនោះ ៣ជុំ។ ខណៈនោះមន្ត្រីសេនាទាហានទាំងអស់ ក៏ទះដៃតាំងហ៊ោថា : បន្ទូលព្រះមហាឧបរាជនោះ ពិតដូចទំនាយហើយ។
ចាប់តាំងពីនោះមកមន្ត្រីសេនាទាហាន ក៏ព្រមព្រៀងគ្នា ប្រឹងខំធ្វើការទ្វេមួយជាប្រាំ។ ពេលនោះ សេនាទាហាន ដែលជាមេកំណែន កេណ្ឌរេហ៍ពល បានពីខែត្រខាងកើត ១២០០០០នាក់ ហើយនាំមកថ្វាយស្ដេចកន។ មហាឧបរាជកន ភូសម្រេចរាជការ មហាក្រស័ត្រសឹក យល់ថា ពលជួបជុំហើយ ទើបតាំងនាយកៅជាប្អូនម៉ែបាន ដែលត្រូវជាមាខ្លួនបង្កើត ឲ្យធ្វើជាសម្ដេចចៅហ្វាទឡ្ហៈ ហើយឲ្យឃុំពលមួយម៉ឺនប្រាំពាន់ លើកទៅជួយមេទ័ពរបស់ខ្លួន ដែលតាំងបន្ទាយនៅភ្នំពេញ តនឹងទ័ពចៅពញាក្រឡាហោមដែលជាមេទ័ពហ្លួង តាំងពីឧកម៉ឺនកែវ ជាចៅពញាក្រឡាហោម ឲ្យឃុំពល ១៥០០០នាក់ ឲ្យជួយមេទ័ពខ្លួន ដែលតាំងបន្ទាយនៅលង្វែក តនឹងទ័ពចៅពញាសួគ៌ាលោក ជាមេទ័ពហ្លួង។ ឯខ្លួនមហាឧបរាជកន ភូសម្រេចរាជការ មហាក្រស័ត្រសឹក ឯងវិញឃុំពល ៤០០០០នាក់ លើកទៅជួយមេទ័ពខ្លួន ដែលតាំងបន្ទាយនៅខែត្រកំពង់សៀមតនឹងទ័ពចៅពញាឧទ័យធិរាជ។ ខណៈនោះ មេទ័ព និងខ្លួនមហាឧបរាជ ភូសម្រេចរាជការ មហាក្រស័ត្រសឹក លើកទៅដល់បន្ទាយទាំង៣ហើយក៏ចូលតនឹងមេទ័ពហ្លួង ទាំង៣ផ្លូវ បានចូលតតាំងច្បាំងគ្នា តាំងពីអាវុធវែង រហូតដល់អាវុធខ្លី ចូលប្រកាប់គ្នា កងទ័ពពីក្នុងបន្ទាយ ក៏បើកទ្វារបន្ទាយ វាយផ្ទប់មកកងទ័ពហ្លួង នៅកណ្ដាលចំណោម។ កងទ័ពហ្លួងត្រូវនឹងអាវុធវែងខ្លី ស្លាប់អស់ជាច្រើន។ មេទ័ពហ្លួងទាំង៣ ផ្លូវ ក៏បែកទ័ព រត់ថយទៅក្រាបបង្គំទូលថ្វាយទោសគ្រប់ៗគ្នា។ សម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ប្រោសប្រណីដល់មេទ័ពទាំង៣ នាក់ មិនឲ្យមានទោសឡើយ ទ្រង់ប្រោសឲ្យធ្វើរាជការរៀងរាល់ខ្លួនតទៅទៀត។<
សម្ដេចព្រះស្រីសុគន្ធបទ ទ្រង់អាណិត លើកទោសមេទ័ពទាំង៣ ហើយ ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ ឲ្យមន្ត្រីចេញទៅកេណ្ឌកងទ័ពពីខេត្តស្ទឹងត្រងមួយ គោកខាន់មួយ សូរិន្ទមួយ ខ្លងសិញមួយ រិមជួសមួយ ជាំក្សាន្ត ចុងកាល់មួយ បាក្រង់មួយ ទង់តែមួយ ទំនប់មួយ មង្គលបុរីមួយ ឫស្សីសាញមួយ ទឹកជោរមួយ បាត់ដំបងមួយ ពោធិសាត់មួយ ក្រគរមួយ ខ្លុងក្រងមួយ អម្រាគគិរិន្តបូណ៌មួយ រលាប្អៀរមួយ ទាំង១៥ ខេត្តនេះ បានពលតែ៥០០០០នាក់ ព្រោះរាស្ត្រខ្លាចចំបាំង រត់ចូលព្រៃអស់ជាង ១០០០០០០នាក់ បានតែ១០០០០០នាក់ រួមទាំងទ័ពហ្លួង ដែលកេណ្ឌនៅខេត្តជិតៗនោះផង។
មហាឧបរាជកន យល់ឃើញថា បានការហើយ ក៏លើកទ័ពទាំងពីរផ្លូវ ត្រូវជាបីផ្លូវនឹងទ័ពខ្លួនឯងផង ចេញទៅដល់ចុងខេត្តអាសន្ទុក ហើយឲ្យឈប់ទ័ពតាំងបន្ទាយ ប្រជុំនាយកងទ័ព មកប្រឹក្សាការសង្គ្រាមថា : ទ័ពយើងដែលលើកទៅនេះ បានពិជ័យឫក្សល្អណាស់។ បើយើងនឹងលើកទៅវាយយកជ័យជំនះកាលណា ប្រាកដជាយើងនឹងបានដោយងាយ ក្នុងកាលនោះ តែស្លាប់រេហ៍ពលទាំងសងខាងខ្លះ ពុំខានឡើយ។ បើយើងមាន ជ័យជំនះកាលណា ប្រាកដជាហ្លួងឲ្យសម្លាប់ម្ដាយយើង និង ញាតិសន្តានយើង ស្លាប់អស់ឥតប្រយោជន៍។ ដូច្នេះ យើងយល់ថាយើងត្រូវគិតឧបាយកល យកម្ដាយ និង ញាតិសន្តានយើងឲ្យបាន ហើយឲ្យមានជ័យជំនះផង។ ដូច្នេះតើអស់កងសេនាទាហានយើងនេះ នរណានឹងអាចទទួលអាសាយើង យកកេរ្តិ៍ឈ្មោះទុកតទៅ។ អស់នាយកងទ័ព សួរថា :
ឧបាយកល មហាឧបរាជនោះ ដូចម្ដេច?
មហាឧបរាជ ថ្លែងប្រាប់ថា : កាលផែនដី សម្ដេចព្រះបរមរាជា ពញាញាតិនោះ ព្រះអង្គតែងប្រើឧបាយ មនុស្សដប់ពីរនាក់ ឲ្យចូលទៅលុកព្រះឥន្ទកុមាររាជា (ស្ដេចសៀម)។ ឧបាយនោះ ក៏នៅជាពុំសូវជ្រៅជ្រះណាស់នៅឡើយដែរ។ ថាបើ នរណាទទួលអាសាយើង យើងនឹងឲ្យរង្វាន់ ឲ្យយសសក្ដិឲ្យពេញចិត្ត ហើយយើងនឹងចិញ្ចឹមកូនចៅ ផៅសន្តាន តទៅ ៧ ជួរគោត្រ។ ខណៈនោះ មានម្នាក់ឈ្មោះ ឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ ជាកូនរបស់ចៅពញាយោធាសង្គ្រាម ដែលមានចិត្តឃោរឃៅខឹងនឹង សម្ដេចព្រះស្រីសុគន្ធបទថា ទ្រង់ប្រើចៅពញាយោធាសង្គ្រាម ជាបិតាខ្លួន ទៅឲ្យមហាឧបរាជកន កាលនៅជាឃុនហ្លួងព្រះស្ដេចធិបតី បាញ់សម្លាប់ ហើយមិនបានតាំងចិញ្ចឹមកូនចៅ ឲ្យកាន់នាទីបិតាតទៅ ក៏រត់ពីសម្ដេចព្រះស្រីសុគន្ធបទ ទៅនៅពឹងបុណ្យ មហាឧបរាជ កន បំណងប៉ងតែ នឹងសងសឹកឈាមបិតាវិញ តែប៉ុណ្ណោះ។ លុះឮប្រកាស មហាឧបរាជដូច្នោះហើយ ឱកម៉ឺនកែវ ក៏វារចូលទៅសំពះ ហើយនិយាយថា:
ខ្ញុំប្របាទម្ចាស់ ទទួលអាសាមហាឧបរាជ ឲ្យបានសម្រេច។
មហាឧបរាជកន កាលបានស្ដាប់ ឱកម៉ឺនកែវ សុំខ្លួនហើយ ក៏យល់ថា បានការ ទើបហៅឱកម៉ឺសូរិន្ទកែវ ឲ្យទៅទីស្ងាត់ រួចខ្សឹបប្រាប់ឧបាយកលគ្រប់ប្រការ។ ឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ សំពះគំនាប់ហើយថា ឧបាយរបស់មហាឧបរាជនេះ ខ្ញុំប្របាទម្ចាស់នឹង ធ្វើឲ្យបានសម្រេច តែទាហានពីររយនាក់ប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះ ខ្ញុំប្របាទម្ចាស់ សុំយកខ្លួន ចៈម៉ឺនចែចុងរ៉ាក់សោម ជាក្រុមរបស់ខ្ញុំប្របាទម្ចាស់ ឲ្យឃុំទាហានក្រុមខ្ញុំប្របាទនោះទៅផង ដ្បិតមនុស្សនេះជាទំនុកទុកចិត្ត របស់ខ្ញុំប្របាទម្ចាស់។
មួយរំពេចនោះ មហាឧបរាជកន ក៏យកមាសពីររយជញ្ជីង ប្រាក់ស្លឹងបុរាណ ៤០ជញ្ជីង ប្រគល់ឲ្យទៅឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ ឲ្យយកទុកជាស្បៀងតាមផ្លូវ ហើយតាំង ឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវឲ្យគ្រងទីយមរាជ។ ស្ដេចកន ប្រាប់ថែមទៀតថា : បើឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ ទៅហើយធ្វើបានដូចប្រាថ្នានោះ ខ្លួនឧបរាជកននឹងឲ្យឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ ឡើងស៊ប់ក្នុងទីយមរាជ ហើយនឹងឲ្យរង្វាន់ឲ្យពេញចិត្តទៀត កុំឲ្យថប់បារម្ភអ្វីថាឯទាហានពីររយនាក់ ដែលឯងបានរើស ព្រមទាំង ចៈម៉ឺនចែចុងរ៉ាក់ ជាទាហានរួមចិត្តរបស់ឯងទៅនោះ ក៏ឲ្យយកតាមចិត្តចុះ។ ស្ដេចកន និយាយចប់ត្រឹមនេះហើយ ក៏ស្ទុះទៅយកមាស ២០០ជញ្ជីង និងប្រាក់ ៤០០ជញ្ជីង ឲ្យទៅឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវទៀត។ ហើយផ្ដាំថា ឲ្យយកមាស និងប្រាក់នោះ ទៅចែកម៉ឺនចែចុងរ៉ាក់សោម ជាសំលាញ់ឯង និង កូនទាហានពីររយនាក់នោះ ទុកជាស្បៀងតាមផ្លូវចុះ។
ឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ ទទួលរង្វាន់ និង បណ្ដាំសព្វគ្រប់ហើយ ក៏សំពះលាថយទៅ ទីសំចតរបស់ខ្លួនរួចហើយឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ ក៏ហៅចៈម៉ឺនចែចុងរ៉ាក់ និង កូនទាហានរួមចិត្ត ចូលទៅក្នុងព្រៃស្ងាត់ ចែកមាស ចែកប្រាក់នោះ រួចទើបប្រាប់ឧបាយ តាមមហាឧបរាជ កន ផ្ដាំមកគ្រប់ប្រការ។
ចៈម៉ឺនចែចុងរ៉ាក់ និង ទាហានទាំងពីររយនាក់ បានទទួលរង្វាន់ហើយ ក៏និយាយថា : យើងតាំងចិត្តថា នឹងធ្វើរាជការ ពុំស្ដាយជីវិតទាំងម៉្លេះ ក៏ព្រោះតែប្រយោជន៍ និង គុណ ទុកតកេរ្តិ៍ ឲ្យកូនចៅ។ គ្រានោះ យើងបានដូចប្រាថ្នា ហើយត្រូវយើងប្រុងប្រៀបខ្លួន រាល់ខ្លួនធ្វើការឲ្យបានសម្រេចការតាមបង្គាប់របស់លោកមហាឧបរាជ។
ចៈម៉ឺនចែចុងរ៉ាក់ និង ប័ក្សពួក យល់ព្រមគ្នាទាំងអស់ហើយ ក៏ចូលទៅដេកដំណាក់ តាមនាទីរបស់ខ្លួន។ ព្រឹកឡើងមហាឧបរាជកន ធ្វើជាដើរត្រួតកងទាហានគ្រប់នាទីទាំងអស់។ លុះដល់ទៅនាទីម៉ឺនសូរិន្ទកែវ មហាឧបរាជកន ឃើញឈ្មោះនេះ ដេករាល់ថ្ងៃចោលនាទីបន្ទាយរបស់ខ្លួន ពុំបានត្រួតត្រាឲ្យបានដិតដល់។ ខណៈនោះ មហាឧបរាជកន បង្គាប់ឲ្យភូឃុំ ចាប់យកខ្លួន ឧកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ គ្រងងារយមរាជនោះ ដាក់ក្ដីវាយខ្នង៣០ ខ្វាប់ ឲ្យបណ្ដើរអាក្រោស ឲ្យគ្រប់៣ ថ្ងៃ ហើយឲ្យសម្លាប់ចោលក្នុងពេលនោះ។
ក្នុងគ្រានោះ មហាឧបរាជកន និង ចៅពញាឧទ័យធិរាជ បោះបន្ទាយរាយទ័ពល្បាតប្រទល់គ្នា។ លុះភូឃុំ បណ្ដើរអាក្រោស ឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ ទៅមុខបន្ទាយចៅពញា ឧទ័យធិរាជហើយ ក៏បោះឈើបំណងនឹងសម្លាប់ ឱកម៉ឺន សូរិន្ទកែវ ហើយបង្គាប់ឲ្យ ឱកម៉ឹនសូរិន្ទកែវ ភាវនា។ ខណៈនោះ ចៈម៉ឺនចែចុងរ៉ាក់សោម និងទាហាន រួមចិត្តពីររយនាក់ ឃើញថាដល់សន្មតហើយ ក៏តាំងហ៊ោចេញពីក្នុងព្រៃមក ដេញពួកភូឃុំដែលបណ្ដើរ ឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវនោះ ហើយដោះក្ដី ឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ ចេញពីបង្គោល រួចនាំគ្នារត់ទៅរកបន្ទាយ ចៅពញាឧទ័យធិរាជ។ ចៅពញា ឧទ័យធិរាជ ក្រឡេកឃើញហើយសាកសួរទៅ ឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ និង ចៈម៉ឺនចែចុងរ៉ាក់សោម ព្រមទាំងទាហានទាំងពីររយនាក់ដោយចង់ដឹង។ មនុស្សទាំងនេះ ក៏ឆ្លើយត្រូវសេចក្ដីគ្នាថា ខ្លួនដើរយាមល្បាតរាល់ថ្ងៃរាល់យប់។ ថា យប់ម្សិលមិញនេះ ឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ ទទួលទានដំណេកទាល់ថ្ងៃ ក៏ព្រះស្ដេចកន ដែលតាំងខ្លួនជាឧបរាជ ភូសម្រេចរាជការ មហាក្រស័ត្រសឹកនោះចេញមក ដើរត្រួតត្រាបន្ទាយ ឃើញក៏ចាប់ទោសឲ្យយកមកសម្លាប់ ហេតុនេះហើយបានជា ពួកខ្ញុំប្របាទម្ចាស់ ទាំងពីររយនាក់នេះអាណិតអាសូរ វេទនាដល់ជាតិត្រកូល ឱកម៉ឺន សូរិន្ទកែវ ដែលជាកូនចៅពញាយោធាសង្គ្រាម ស្លាប់ដោយមានគុណបំណាច់នឹងផែនដីនោះផង។ ខ្ញុំប្របាទទាំងអស់គ្នា ខំដណ្ដើមយកខ្លួន ឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ មកសុំជ្រកបុណ្យអំណាចព្រះតេជគុណ សូមធ្វើរាជការ សងសឹកបិតា ក្នុងបុណ្យព្រះតេជគុណតទៅ។
ចៅពញា ឧទ័យធិរាជសួរថា : ចៅពញាយោធាសង្គ្រាម ដែលអាព្រះស្ដេច កន បាញ់ធ្លាក់ពីក្បាលដំរីនោះ ឬ ជាបិតារបស់ឯង។
ឱកម៉ឺនឆ្លើយថា : បាទនុះឯងហើយ វាបាញ់បិតាខ្ញុំប្របាទស្លាប់ ហើយវាចាប់យកខ្លួនខ្ញុំប្របាទយកទៅរាប់អានបញ្ចុះបញ្ចូល រួចក៏ឲ្យចូលទៅធ្វើរាជការនឹងវា។ ឥឡូវនេះខ្ញុំប្របាទម្ចាស់ បានរួចពីវាមកហើយ ខ្ញុំប្របាទម្ចាស់ទាំងអស់គ្នានេះ សូមផ្ញើអាយុជីវិត ធ្វើរាជការក្នុងព្រះតេជគុណ ដើម្បីគិតសម្លាប់ ព្រះស្ដេចកន សងឈាមបិតាខ្ញុំប្របាទ ឲ្យបានវិញ។
ចៅពញា ឧទ័យធិរាជ បានស្ដាប់ចម្លើយ អស់ទាំងពីររយនាក់នោះហើយ ឃើញថា ឆ្លើយត្រូវគ្នាទាំងអស់ ក៏អាណិតវេទនា នឹងទៅដល់ចៅពញាយោធាសង្គ្រាម ដ្បិតជាភ្នាក់ងារខ្ញុំព្រះរាជការចាស់ជាមួយគ្នា ជឿទុកចិត្តថា : សំដីបោកប្រាសនេះ ជាសំដីពិតប្រាកដណាស់ ទើបមានប្រសាសន៍ថា :
ការណ៍នេះ បើអ្នកស្លូតត្រង់ ស្មោះចំពោះនឹងព្រះបរមបពិត្រ ជាម្ចាស់មែន យើងនឹងជួយទំនុកបម្រុង ក្រាបបង្គំទូលព្រះអង្គ ឲ្យបានសេចក្ដីគាប់ ទៅជាខាងក្រោយ ប៉ុន្តែជាន់នេះ តាមច្បាប់អាជ្ញាសឹកនឹងខានដាក់ក្ដី នាំខ្លួនឯងទាំងអស់គ្នា ទៅថ្វាយព្រះអង្គពុំបានឡើយ។
ចៅពញាឧទ័យធិរាជ ថាហើយក៏បង្គាប់ នាយកងនាយទ័ពឲ្យដាក់ឈ្មោះ ទាំង ២០២ នាក់ហើយចាត់បម្រើឲ្យនាំខ្លួនទាំង ២០២ នាក់នោះ ទៅក្រាបបង្គំទូលថ្វាយ ព្រះបរមបពិត្រ ដែលស្ដេចគង់នៅ ក្នុងបន្ទាយស្ទឹងសែន។
ទាហានទាំង ២០២នាក់ បានទៅដល់ព្រះអង្គហើយ ក៏ក្លែងធ្វើជាក្រាបយំ អណ្ដឺតអណ្ដករអាក់រអួលពន់ប្រមាណ។
សម្ដេចព្រះស្រីសុគន្ធបទរាជា ពេលនោះ ព្រះអង្គចេញគង់ ចុងព្រះរាជរោងរម្យ ជួបជុំអស់នាម៉ឺនសេនាបតី មន្ត្រីតូចធំខ្ញុំរាជការ នៅបន្ទាយស្ទឹងសែន លុះព្រះអង្គទតឃើញបម្រើ ចៅពញាឧទ័យធិរាជ ថ្វាយសំបុត្រចម្លើយទាហាន ទាំង២០២នាក់នោះ ទ្រង់ក៏ត្រាស់បង្គាប់មន្ត្រីខាងទាហានក្រុមមឿង ទាហានរក្សាព្រះអង្គ និង ក្រុងមហាផ្ទៃ ឲ្យពិចារណាសួរកត់យកចម្លើយ ហើយឲ្យយកទៅសូត្ររាយការណ៍ ថ្វាយទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់។ មន្ត្រីទាំង៣ក្រុម ក៏ធ្វើតាមព្រះរាជបង្គាប់។ លុះឃើញថាចម្លើយរបស់ទាហានទាំង ២០២នាក់នោះ ត្រូវដូចចម្លើយក្នុងសំបុត្រ ចៅពញាឧទ័យធិរាជហើយ ទ្រង់ព្រះអាសូរ ដល់ចៅពញាយោធាសង្គ្រាមណាស់ ទ្រង់ក៏ឲ្យលើកទោសដោះក្ដី ទាហានទាំង២០២នាក់នោះចេញ។ ទ្រង់ទុកអ្នកទាំងនោះ ជាមន្ត្រីក្នុងទាហាន រក្សាព្រះអង្គតទៅ។ បន្ទាប់មក ទ្រង់ព្រះរាជទានប្រាក់ ឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ ៥ជញ្ជីង ឲ្យចៈម៉ឺនចែចុងរ៉ាក់សោម ៤ ជញ្ជីង ឲ្យទាហានទាំង ២០០នាក់ ៥តម្លឹងៗម្នាក់។
មហាឧបរាជកន ភូសម្រេចរាជការ មហាក្រស័ក្រសឹក កាល ឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវគ្រងងារជាយមរាជ រត់ចេញទៅហើយនោះ ក៏លើកកងទ័ពទៅចោមវាយ បន្ទាយចៅពញា ឧទ័យធិរាជ យ៉ាងសាហាវ។ ចៅពញា ឧទ័យធិរាជ ក៏ឲ្យកងទ័ពទទួលតតាំងច្បាំង តាំងពីព្រឹកលុះដល់ថ្ងៃរសៀល ជិតព្រលប់ទើបឈប់។ កងទ័ពខាងចៅពញាឧទ័យធិរាជ ស្លាប់អស់ជាច្រើន។ ចៅពញា ឧទ័យធិរាជយល់ថា នឹងទ្រាំច្បាំងតទៅទៀតពុំបាន លុះវេលាយប់ ក៏នាំកងទ័ពដោះថយទៅស្ទឹងសែន ហើយឲ្យរៀបព្រះទីនាំងនាវា ទូកចំណុះ និង ទូកចម្លង ត្រៀមទុក ដើម្បីនឹងអញ្ជើញ ព្រះបរមបពិត្រ ឲ្យស្ដេចនាំគ្រប់គ្រួទៅគង់ ទៅនៅឯខែត្រពោធិ៍សាត់វិញ។
នៅវេលាយប់នោះ សម្ដេចព្រះស្រីសុគន្ធបទ ជាអម្ចាស់ផែនដី ស្ដេចចូលក្រឡាព្រះបន្ទំ ទ្រង់សុបិននិមន្តឃើញថា : ព្រះអង្គចុះស្រង់ក្នុងទឹកស្ទឹងសែន ថាវេលានោះមាននាគរាជមួយមកខាំពាំព្រះអង្គ ហើយពន្លិចព្រះអង្គទៅក្នុងគង្គា ឥតមានមន្ត្រីណាជួយព្រះអង្គដល់ម្នាក់សោះ ថាក្នុងពេលនោះស្ដេចឃើញ ដូចជាសម្ដេចព្រះវររាជបិតា មកដាស់ហៅព្រះអង្គថា ឯងទៅនៅនឹងអញ ថាស្ដេចនាគរាជនោះ កុំឲ្យឯងតនឹងវាអី ថាវានោះដល់កំណត់ព្រះចន្ទ រះមកពីទិសខាងលិចកាលណា វាក៏រលាយរូបទៅក្នុងកាលនោះដែរ។ ទ្រង់ព្រះសុបិនតែប៉ុណ្ណោះហើយ ក៏តើនចាកក្រឡាបព្រះបន្ទំ។ លុះដឹងព្រះអង្គស្រេច ស្ដេចចេញទៅខាងក្រៅ ត្រាស់ហៅព្រះបុរោហិត និង ហោរាមកថ្វាយព្យាករណ៍។ ព្រះហោរាធិបតី ថ្វាយព្យាករណ៍ថា : ការណ៍ដែលព្រះអង្គនិមិត្ត ឃើញនាគខាំពាំព្រះអង្គ នាំទៅក្នុងទឹកស្ទឹងសែននោះ ត្រូវត្រង់ស្ដេចកន នាំអ្នកជាមកប្រមាថព្រះអង្គបាន។ ថាត្រង់ដែលឃើញសម្ដេច ព្រះវររាជបិតា មកស្រែកហៅព្រះអង្គនោះ ទំនាបថា ព្រះអង្គគង់នៅទីនេះពុំបានទេ។ ថាបើ ចៅពញាឧទ័យធិរាជ ឲ្យរៀបព្រះទីនាំង ឲ្យថយទៅខេត្តពោធិ៍សាត់នោះ ឃើញថាត្រូវណាស់ សូមព្រះអង្គទ្រង់ធ្វើតាមចុះ។ ថាត្រង់ដែលព្រះចន្ទរះមកពីទិសខាងលិច នឹងរលាយរូបនាគនោះ ទំនាយថា អ្នកមានបុណ្យក្នុងព្រះត្រកូលនឹងចេញមកពីទិសបស្ចិម មកប្រាមប្រាប ឲ្យរលាយព្រះស្ដេច កននេះ ពុំខានឡើយ។
កាលដែលហោរាទំនាយថ្វាយនោះ ត្រូវជាថ្ងៃ ១៥ កើត ខែជេស្ឋ ឆ្នាំវក ចត្វាស័ក ព.ស.២០៥៦ គ.ស. ១៥១២-ម.ស. ១៤៣៤-ច.ស. ៨៧៤។ បើគិតពីត្រឹមកាលដែលព្រះអង្គ ព្រះស្រីសុគន្ធបទស្ដេចសោយរាជជាសុខនោះ បាន៥ឆ្នាំ ស្ដេចធ្វើសង្គ្រាមបាន ៤ឆ្នាំ បូករួមទៅត្រូវជា៩ ឆ្នាំ ព្រះជន្មវស្សា ៣៤ឆ្នាំ។
ក្នុងគ្រាដែលហោរា កំពុងព្យាករណ៍នោះ ឧកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ គ្រងងារយមរាជមួយ ចៈម៉ឺនចែចុងរ៉ាក់សោមមួយ នាំទាហានទាំងពីររយនាក់ ចូលទៅស្រែកថា មានការណ៍ធំណាស់ សូមក្រាបបង្គំគាល់។ ខណៈនោះ ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់តើនឡើង ទើបតែនឹងគង់ស្រង់ព្រះអង្គ ទាហានទាំងពីរកាយនេះ កាប់ត្រូវព្រះអង្គជាទម្ងន់។ ព្រះបរមបពិត្រទ្រង់ស្រែកហៅក្រុមរក្សាព្រះអង្គ ឲ្យចូលមកជួយក្រុមរក្សាព្រះអង្គស្ទុះចូលទៅ កូនទាហានទាំងពីររយនាក់នោះ ទទួលកាប់ចាក់គ្នាជាឧឡារិក ឮសូរសន្ធឹកនេះ ដល់ទៅចៅពញាយមរាជ ដែលជាបិតាលៀង នៃ ចៅពញាយសរាជា ជាព្រះរាជបុត្រ តែចៅពញាយមរាជ លើកទៅជួយពុំទាន់ ព្រះបរមបពិត្រ ក៏សុគតទៅ។ កាលព្រះបរមបពិត្រ ព្រះអង្គសុគតទៅ ចៅពញាយមរាជ អញ្ជើញចៅពញាយសរាជា លើកព្រះសពព្រះបិតាបញ្ចុះនៅទីសមគួរហើយនាំសេនាទាហានខ្លះ ចេញមកកាប់អាក្បត់ស្លាប់អស់៣០នាក់ ស្លាប់ខាងទ័ពហ្លួងជាង ១០០នាក់។
ចំណែកឯ មហាឧបរាជកនវិញ កាលព្រឹកឡើងដឹងថា : ចៅពញា ឧទ័យធិរាជនាំកងទ័ពរត់ចោលបន្ទាយហើយ ក៏លើកកងទ័ពទៅដល់បន្ទាយទ័ពហ្លួង។ ឯទ័ពហ្លួងដែលគ្មានមេកងត្រួតត្រា ក៏បែកទ័ពរត់ខ្ចាត់ខ្ចាយអស់ទៅ។ ឯចៅពញាយមរាជ កាលដេញកងទ័ពឱកម៉ឺនសូរិន្ទកែវ រត់ខ្ចាត់ខ្ចាយអស់ហើយ ក៏ចេញមកទទួលច្បាំងនឹងទ័ពអាស្រូវកន តែច្បាំងពុំបាន ក៏នាំចៅពញាយសរាជា ចុះទូកចែវរត់ទៅ។ លុះដល់ខេត្តមហានគរហើយ ចៅពញាយមរាជ ក៏សុំយកដំរីសេះ ពីចៅហ្វាយស្រុកនោះមក ដើម្បីរត់ទៅក្រុងទេព (ប្រទេសសៀម)។ ចៅពញាយមរាជ លុះធ្វើដំណើរដល់ពាក់កណ្ដាលផ្លូវ ក៏ឈឺអនិច្ចកម្មទៅ។ អស់មុខមន្ត្រីក្រមការមហាតលិក រៀបដាក់ស្នែងបញ្ចុះសព នៅទីសមគួរហើយ ក៏នាំគ្នាអញ្ជើញ ចៅពញាយសរាជា ចូលទៅក្រុងទេព។
នេះនឹងស្រដីអំពី សម្ដេចព្រះឥសីភ័ទ្ទសួស្តិ៍ថា : កាលដែលបន្ទាយសំរោងសែន បែកទ័ពនោះសម្ដេចព្រះឥសីភ័ទ្ទ ព្រមគ្នានឹងស្ម័គ្របក្សពួក អញ្ជើញយកព្រះខាន់រតនមង្គល ព្រះលំពែងជ័យ និងគ្រឿងព្រះបញ្ចក្សេត្រ ចុះទូកនាំហែទៅដល់ពាក់កណ្ដាលផ្លូវ។ នៅទីនោះ គាត់គិតថា : បើអញទ្រាំទៅឲ្យដល់ទៅស្រុកសៀមទៅ មុខជាសៀមមិនឲ្យអញត្រលប់មកវិញទេ។ លុះគិតដូច្នេះហើយសម្ដេចឥសីភ័ទ្ទ ក៏ធ្វើជាចូលទូក ទៅបន្ទោបង់ឧច្ចារៈ (ដោះទុក្ខសត្វធំ) ក្នុងព្រៃ។ លុះទូកទីនាំង នាំចៅពញាយសរាជា ហួសទៅ សម្ដេចព្រះឥសីភ័ទ្ទ គាត់ក៏បត់ក្បាលទូកនោះ ចែវត្រឡប់មកត្រើយខាងលិចវិញ ហើយក៏ឡើងគោកចោលទូកនោះទៅ យកតែព្រះខាន់រាជ្យ និង លំពែងជ័យ ព្រះកៅទណ្ឌសរ នោះ ឲ្យអាសូរជាខ្ញុំវេចស្ពាយ រត់ទៅដល់ចុងខេត្តបាទី។ (គឺស្រុកកណ្ដាលស្ទឹងសព្វថ្ងៃនេះ ព្រោះសម័យពីដើម ស្រុកកណ្ដាលស្ទឹង ស្អាង សំរោង ភ្នំស្រួច ភ្នំស្រង់ គងពិសី ទាំងអស់នេះ នៅក្នុងខែត្របាទីដែរ)។ នៅទីនោះ សម្ដេចឥសីភ័ទ្ទ ក៏នាំគ្នានឹងអាសូរជាខ្ញុំ ពួនពាក់លាក់ខ្លួន មិនឲ្យអ្នកណាដឹងឡើយ។ ឯព្រះខាន់រាជ្យ នឹងព្រះលំពែងជ័យ និងគ្រឿងព្រះបញ្ចក្សេត្រនោះ សម្ដេចឥសីភ័ទ្ទយកទៅលាក់ទុក នៅក្នុងរន្ធ នៃ ប្រហោងដើមចំបក់មួយ។
ចំណែកឯ ចៅពញាយសរាជា ជាព្រះរាជបុត្រ ព្រះស្រីសុគន្ធបទនោះ ព្រមទាំងបណ្ដាជាខ្ញុំ ក្រុមមហាតលិក នាំព្រះអង្គរត់ទៅដល់ស្រុកសៀមហើយ ក៏ចូលទៅនៅនឹងសម្ដេចចៅពញាចន្ទរាជា ជាព្រះបិតុលា ហើយថ្វាយបង្គំយំខ្សឹកខ្សួល ទូលពីរឿងដែលអា (កន) ព្រះស្ដេចគិតប្រទូសរ៉ាយ ក្លែងឧបាយក្បត់ផែនដី។ ទ្រង់ថ្លែងសេចក្ដី ពីសម្ដេចព្រះវររាជបិតា ក្ស័យព្រះជន្ម នៅស្ទឹងសែន សព្វគ្រប់ប្រការ។
សម្ដេចព្រះបរមរាជា មហាឧបរាជ ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ហើយ ទ្រង់មានសេចក្ដីអាល័យ សម្ដេចព្រះជេដ្ឋាណាស់។ ទ្រង់នឹកតូចព្រះទ័យនឹងការចាញ់ឧបាយកលអា (កន) ព្រះស្ដេច ដែលវាចេញក្បត់ផែនដី ទាល់តែអន្តរាយដល់ព្រះអង្គព្រះជេដ្ឋា។ ស្ដេចទ្រង់ព្រះកន្សែងទាំងពីរអង្គ ទាំងមុខមន្ត្រីក៏សោកយំគ្រប់គ្នា។ លុះបន្ទោសោកស្រេច សម្ដេចព្រះបរមរាជា មហាឧបរាជ ស្ដេចនាំចៅពញាយសរាជ ចូលគាល់សម្ដេចព្រះមហាចក្រពត្តិ "ស្ដេចសៀម" ទូលរឿងសព្វគ្រប់ហើយ ទូលពីសម្ដេចព្រះរៀម សុគតគ្រប់ប្រការ រួចទូលសុំកងទ័ពលើកទៅចាប់អា (កន) ព្រះស្ដេច ប្រហារជីវិតឲ្យបាន។
ព្រះមហាចក្រពត្តិ ទ្រង់ប្រារព្ធនឹងក្រស័ត្រទាំងពីរព្រះអង្គ ហាក់ដូចជាឈឺឆ្អាលណាស់ ថាចាំយើងចាត់សេនាទាហាន ឲ្យលើកទៅជួយបង្ក្រាប អាក្បត់នោះឲ្យវិនាសឆាប់ៗ កុំបីក្មួយ កុំបីចៅព្រួយព្រះទ័យឡើយ។
រីឯ មហាឧបរាជ កន ភូសម្រេចរាជការ មហាក្រស័ត្រសឹក កាលបានជ័យជំនះឈ្នះ ព្រះមហាក្សត្រហើយ ក៏ទ្រើសចិត្តពន់ប្រមាណណាស់ ហើយឲ្យសម្ដេចចៅហ្វាកៅ ត្រូវជាមា និងនាយកងនាយទ័ព លើកទៅសង្កត់ខែត្រ ឲ្យរាបទាបទាំងអស់ គឺខាងជើងទល់នឹងនគរលាវ ខាងលិចទល់នឹងនគរចាមខាងត្បូងទល់នឹងសមុទ្រ។ លុះសង្កត់ខែត្របានរាបទាបហើយ ចៅហ្វាកៅ ក៏តាំងចៅហ្វាយស្រុក ឲ្យនៅរក្សាខែត្រយ៉ាងមាំមួន រួចទើបត្រឡប់មករក មហាឧបរាជកន វិញ។
មហាឧបរាជ ភូសម្រេចការរាជការ មហាក្រស័ត្រសឹក បានដឹងថា អាណាខែត្ររាបទាបអស់ហើយ ក៏មានចិត្តត្រេកអរណាស់ ទើបឲ្យលើកកងទ័ពត្រឡប់មកក្រុងស្រីសន្ធរវិញ។ មហាឧបរាជលុះចូលទៅក្នុងព្រះរាជវាំងហើយ ក៏តាំងសម្ដេចចៅហ្វាកៅជាមាឲ្យជាធំ សម្រេចរាជការខាងទាហាន។
ក្រៅពីនោះ តាំងឲ្យជា សេនាបតី មន្ត្រីធំតូច តាមមានគុណបំណាច់រាល់រូប។ លុះរៀបចំសេនាបតីរួចស្រេចហើយ មហាឧបរាជ កន ក៏ប្រកាសថា : បើអ្នកណារកព្រះខាន់រាជ្យមកថ្វាយបាន មហាឧបរាជនឹងឲ្យរង្វាន់ ជាមាស ៥០០ តម្លឹង តែរកពុំឃើញសោះ។ ស្ដេចកន ឲ្យធ្វើព្រះខាន់ថ្មី វិចិត្រ រចនាដោយសុវណ្ណរតន៍ រួចស្រេចហើយ សម្ដេចចៅហ្វាកៅ និង អស់សេនាបតីមន្ត្រីតូចធំ ខ្ញុំព្រះរាជការជំនុំព្រមគ្នា រៀបចំពិធី ប្រាប្ដាភិសេក មហាឧបរាជ ឲ្យឡើងសោយរាជសម្បត្តិ គ្រប់គ្រងក្រុងកម្ពុជាធិបតី តទៅ។
បោះនៅរោងពុម្ព អន្តរជាតិ ផ្ទះឡូត៍លេខ ១១ G ៥ ផ្លូវលេខ ៣៧១ ឧកញ៉ា ទេពផន សង្កាត់លេខ ៥ ទីសំណាក់ការលេខ៧៦ ស.២ ផ្លូវលេខ២៩៨ មហាវិថីព្រះបាទមុនីវង្ស សង្គាត់លេខ ៥ ភ្នំពេញ តម្កល់ទុកតាមលេខ ១៩៥ ចុះថ្ងៃទី ២១ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ១៩៦៩ បោះចំនួន ៣៥០០ ច្បាប់។