កម្រងគំនិតគណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ

សុបិនរួមរបស់​គណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ​ "មាតុ​ភូមិ​មួយ​ដែល​ពួក​យើង​រស់​នៅ​ដោយ​ស្មើ​ភាព​គ្នា​ក្នុង​ភាព​ជា​ម្ចាស់​​"

ផ្នែកទី១

១. រួមគិត រួមធ្វើ រួមទទួលខុសត្រូវ

២. បន្ថយអំណាចរដ្ឋ = រាស្ត្រមានអំណាច

៣. គ.ស.ប កើតពីប្រជាពលរដ្ឋ របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីប្រជាពលរដ្ឋ ទាំងអស់គ្នាដើម្បីទាំងអស់គ្នា!

៤. ពួកយើងប្រញាប់ខ្លាំងណាស់ដូច្នេះយើងត្រូវដើរយឺតៗ មួយជំហានៗដែលយើងឈានចូលសង្គមត្រូវប្រយត្ន័ បំផុត។ យើងគ្មានពដលធ្វើសាក ឬធ្វើជាលើកទី២ឡើយ។

៥. គោលដៅរួមរបស់ពួកយើងគឺ “មាតុភូមិមួយដែលពួកយើងរស់នៅដោយស្មើភាពគ្នាក្នុងភាពជាម្ចាស់” ។ គោលដៅយើងនៅឆ្ងាយ តែជាគោលដៅដែលយើងមានទំនុកចិត្តថាយើងអាចទៅដល់បាន។

៦. យើងសង្ឃឹមថាយើងអាចនឹងទៅដល់គោលដៅព្រោះអ្វីដែលយើងធ្វើ (ការដាក់យន្តការ៨ចំណុច) ក្នុងប្រពន្ធ័ដឹកនាំរដ្ឋជាផលប្រយោជន៍រួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ។

៧. នយោបាយគឺជាសិល្ប: ធ្វើ ឲ្យបានសំរេចដល់គោលដៅ ឬជាសិល្បៈនៃការដោះស្រាយបញ្ហា។

៨. យន្តការ ៨ចំណុចរបស់យើង គឺធ្វើឲ្យប្រជាជនមានអំណាច និងសិទ្ធិក្នុងការចាត់ចែងកិច្ចការប្រទេសជាតិស្ថិតក្នុងកណ្តាប់ដៃប្រជាពលរដ្ឋ ។

៩. តុល្យភាពអំណាចគឺជាតុល្យភាពកំលាំងរវាងប្រជាពលរដ្ឋ និងអ្នកតំណាងដែលយើងបានរើស។ មានន័យថាយើងអាចរើស និងអាច ទំលាក់អ្នកតំណាងបាន។ ដើម្បីទំលាក់បានលុះណាយើងកាត់បន្ថយអំណាចរបស់អ្នកតំណាងនោះរួចហើយ។

១០. រដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យគឺជារដ្ឋាភិបាលដែលកើតឡើងដោយ ប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីប្រជាពលរដ្ឋ និង របស់ប្រជាពលរដ្ឋ។

១១. នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ការដឹកនាំប្រៀបបានទៅនឹងការបររទេះសេះ។ រដ្ឋាភិបាលជារទេះ ហើយប្រជាជនជាអ្នកបររទេះនោះ។

១២. នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ គ្មាននរណាធ្វើការសម្រាប់នរណាម្នាក់ទៀតឡើយ។ មនុស្សទាំងអស់ គ្នាធ្វើការដើម្បី ប្រយោជន៍ទាំងអស់គ្នា។

១៣. នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យគ្មានទេ វណ្ណ:ដឹកនាំគេ និង វណ្ណ:ដែលត្រូវបានគេដឹកនាំ គឺទាំងអស់គ្នាដើម្បីទាំងអស់គ្នា។

១៤. ប្រជាធិបតេយ្យ គឺគេនិយាយតែពីរបៀបដឹកនាំរដ្ឋដោយប្រជាពលរដ្ឋប៉ុណ្ណោះ រីឯការរីកចំរើន ឬមិនរីកចំរើន គឺមកពីប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងសង្គមនោះឯង។

១៥. យើងបង្កើតបក្សដើម្បីជាតិ មិនមែនជាតិដើម្បីបក្សនោះទេ។ យើងខិតខំគ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីជួយជាតិ វាផ្ទុយពីខិតខំគ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីបំផ្លាញជាតិធ្វើឲ្យតែបានប្រយោជន៍ខ្លួន ឬបក្សពួកខ្លួន។

១៦. សូមអ្នកកុំយកឆ្នាំងបាយមកលាយទ្បំជាមួយកិច្ចការនយោបាយ។ កិច្ចការនយោបាយគឺជាកិច្ចការដើម្បីជួយដល់សង្គមជាតិអ្នកឲ្យរីកចំរើន ទាំងផ្នែកលោកសម្ភារ និងមនោសញ្ចេតនា។

១៧. សំណួរមួយដែលអ្នកចូលរួមនយោបាយក្នុងប្រទេសខ្មែរត្រូវសួរខ្លួនឯងជានិច្ចគឺ៖ តើលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាអ្វី? តុល្យភាពអំណាចរវាងអ្នកដឹកនាំ និងប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវរួមគិត រួមធ្វើ និង រួមទទួលខុសត្រូវ ដូចម្តេច?

១៨. គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យគឺ កើតពីប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីប្រជាពលរដ្ឋ និងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋលុះណាមានការចូលរួមដោយការយល់ដឹងធ្វើ ប្រព័ន្ធពីប្រជាពលរដ្ឋគ្មាននរណាធ្វើឲ្យយើងទ្បើយ។

១៩. ប្រព័ន្ធ ប្រជាធិបតេយ្យអាចដំណើរការបាន លុះត្រាតែមានតុល្យភាពអំណាចរវាងអ្នកដឹកនាំ និងប្រជាលរដ្ឋ។

២០.ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរសង្គមទាំងមូល គឺយើងត្រូវផ្លាស់ប្តូរមនុស្សក្នុងសង្គម ហើយដើម្បីផ្លាស់មនុស្សក្នុងសង្គមនោះ គឺជាដំបូងយើងត្រូវផ្លាស់ប្តូរការគិតរបស់គេជាមុនសិន។

២១. អ្នកនៅស្ងៀមមិនចូលកសាងសង្គមអ្នកឲ្យមានការរីកចំរើនមានន័យថាអ្នកបានចូលរួមបំផ្លាញសង្គមអ្នកហើយ។

២២. អ្នកឈរមើលអ្នកផ្សេងប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់មានន័យថាអ្នកក៍ជាអ្នករួមចំណែកបង្កើតអំពើអាក្រក់ដែរ។

២៣. កាលណាយើងមានគុណសម្បត្តិរបស់ចិត្តគ្រប់គ្រាន់មានន័យថាចិត្តយើងស្អាត(គ្មាន លោភៈ គ្មានទោសៈ គ្មានមោហៈ…)យើងប្រើប្រតិកម្មផ្លូវចិត្តដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហា និងប្រើប្រតិកម្មផ្លូវចិត្តឆ្លើយតបទៅ អ្នកដទៃយ៉ាងឆាប់រហ័ស និងល្អបំផុតហើយវាត្រឹមត្រូវព្រោះចិត្តយើងមានគុណសម្បត្តិរួចហើយ។

២៤. សម្តីសជាតិមាយាទសពូជ។ សម្តីខ្ញុំ មាយាទខ្ញុំ តាមបង្ហាញថាខ្ញុំតាមវាយអំពើអាក្រក់មិនដកដៃមិនសំចៃមាត់ មិនបន្លាយពេលវេលា មិនឈប់ឈរ។

២៥. មនុស្សអាក្រក់ មានធាតុអាក្រក់ជាធាតុទ្រទ្រង់ រីឯមនុស្សល្អមានធាតុល្អជាធាតុទ្រទ្រង់ មិនខុសគ្នា នឹងអំពិលមានជាតិជូរជាធាតុទ្រទ្រង់ឬឯអំពៅមានជាតិផ្អែមជាធាតុទ្រទ្រង់។

២៦. ការងារដែលផ្តើមចេញពីប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនមិនឆ្លើយតបជាមួយសេចក្តីត្រូវការរបស់មនុស្សឡើយ។ ការងារដែលផ្តើមពីបេះដូងសង្គ្រោះគឺចេញពីបេះដូង មិនមែនចេញពីខួរក្បាលនោះទេ។ ចូរអ្នកសួរបេះដូងអ្នកឲ្យបានច្បាស់ថាអ្នកពិតជាមានបេះដូងសង្រ្គោះពិត ឬយ៉ាងណា?

២៧. មនុស្សល្អមានធាតុសំខាន់ប្រាំយ៉ាង គឺ (១) ស្គាល់អំពើល្អ (២) ដាំបណ្តុះអំពើល្អដាក់ក្នុងខ្លួន(៣) ប្រតិបត្តិអំពើល្អ (៤) ពង្រីកអំពើល្អ និង(៥)ការពារអំពើល្អ។

២៨. កុំធ្វើជាទីផ្គាប់ចិត្តរបស់បុគ្គលពាល។ ពាលគឺជាមនុស្សដែលផ្ទុយពីសប្បុរស សប្បុរសស្គាល់ហេតុនៃសេចក្តីវិនាស និងហេតុនៃសេចក្តីចំរើនក្រោយពីដឹងថា នេះជាហេតុនៃសេចក្តីវិនាសទំលាក់ចុះ ហើយងាកមកចាប់យកហេតុ នៃសេចក្តីចំរើន, ស្គាល់ថាការងារនេះគួរធ្វើម្នាក់ឯង ឬការងារនេះត្រូវចូលរួមគ្នាធ្វើ រាល់ហេតុទាំងនេះវា ផ្តើមចេញតាមរយៈការងាររបស់អ្នកមិនមែនតាមរយៈពាក្យសម្តីនោះទេ។

២៩. កាតព្វកិច្ចមួយដែលមិនអាចខ្វះបានរបស់មនុស្សល្អគឺការតាមវាយកំទេចអំពើអាក្រក់មិនឈប់ ។

៣០. ក្នុងចលនាមួយណាក៏ដោយការចូលរួមដោយសទ្ធាជ្រះថ្លា, ជ្រះស្រលះគ្មានមន្ទិលសង្ស័យនៅក្នុងផ្លូវចិត្ត វាជាការចាំបាច់បំផុតដែលនាំដល់ការសាមគ្គីក្នុងក្រុម និងសង្គមជាតិទាំងមូល ដើម្បីឲ្យមានការចូលរួម ទាំងកំលាំងកាយ ថវិកា និងបញ្ញាដោយការពេញចិត្ត។

៣១. LDPថ្វីត្បិតតែមានអ្នកគាំទ្រតិចនៅឡើយ ប៉ុន្តែនេះជាពន្លកនៃក្តីសង្ឃឹមថ្មីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដូច្នេះការងារគ្រប់បែបយ៉ាង គឺត្រូវមានការប្រុងប្រយ័ត្នបំផុតជាពិសេសការកសាងចលនាស្នូលរបស់បក្ស។

៣២. ការងារមិនច្របូកច្របល់គឺជាមង្គលដ៍ប្រសើរហើយការងារមិនច្របូកច្របល់ទៅបានលុះណាខួរក្បាលរបស់បុគ្គលនោះ មិនច្របូកច្របល់ដោយផ្តើមពីការគិតត្រឹមត្រូវនាំមកនូវការយល់ត្រូវ និងទង្វើត្រូវ។

៣៣. យើងមិនមែនអ្នកខ្លាំងទេ ប៉ុន្តែយើងចេះធ្វើឲ្យអ្នកចូលរួមជាមួយយើងមានជំហររឹងមាំ និងខ្លាំងក្លាដែរ។

៣៤. អ្នកល្បីល្បាញលើលោកភាគច្រើនសុទ្ធសឹងតែមនុស្សធ្វើប្រយោជន៍ដើម្បីអ្នកដទៃហើយប្រាសចាកភាពអាត្មានិយម ហើយចាត់ទុកខ្លួនឯងដូចលាមកគ្មានតំលៃអ្វីទាំងអស់បើគ្មានការងារជាឧត្តមគតិសម្រាប់ពួកគេ។

៣៥. បើខ្មែរភាគច្រើនចាត់ទុកប្រទេសខ្លួនឯងជាផ្ចះរបស់ពួកគេច្បាស់ជាពួកគេនាំគ្នាការពារយ៉ាងសស្រាក់សស្រាំ។

៣៦. គោលនយោបាយរបស់ គ.ស.ប គឺបង្ហាញពីទឹកចិត្ត និងទស្សនវិស័យ(យើងក៏អាចធ្វើបានហើយអ្នកដទៃក៏អាចយកទៅធ្វើបាន)ក្នុងការ ដោះស្រាយបញ្ហាដែលគណបក្សណាក៏អាចយកទៅធ្វើបានឲ្យតែគេយល់ច្បាស់។

៣៧. តើដើម្បីជួយមនុស្សទាំងអស់ក្នុងសង្គមដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាគ្រប់បែបយ៉ាងក្រៅពីធ្វើនយោបាយដោយ ដួងចិត្តសង្គ្រោះ និងទស្សនវិស័យភ្លឺថ្លាតើយើងត្រូវធ្វើតាមមធ្យោបាយអ្វីទៅ?

៣៨. ការងារថ្លៃថ្នូរគឺការងារប្រាសចាកភាពអាត្មានិយម ឬការងារគិតតែពីខ្លួនឯងដែលមិនខ្វល់អ្នកដទៃ។

៣៩. បាតគ្រឹះរបស់ក្រុមយើង( គសប )គឺសុចរិត, យើងនិយាយតែការពិត, អ្វីៗដែលយើងយល់ថាត្រឹមត្រូវហើយដល់កាលគឺពួកយើងនិយាយ និងទទួលខុសត្រូវរាល់ពាក្យសម្តីដែលយើងបានទំលាក់ទៅក្នុងសង្គម។

៤០. បើទិទៀនសូមមកជាមួយហេតុផល និងសុចរិត ភាពស្មោះត្រង់ ក្នុងនាមជាមនុស្សជាតិដូចគ្នា។

៤១. ជាងគម្ពីរ ជាងគេជាគ្រូ ជាងហ្វូង គឺហេតុផល។ បើយើងពិចារណាទៅឃើញថាគ្មានហេតុផលយើងមិនទទួលយកទ្បើយ។

៤២. គ្មានមនុស្សណាថោកទាបជាងមនុស្សដែលទទួលថាខ្លួនថោកទាបដើម្បីបន្តសកម្មភាពថោកទាបរបស់ខ្លួន ឡើយ។

ផ្នែកទី២

៤៣ ការគាំទ្រគណបក្សវាមិនមែនជារឿងខុសនោះទេតែដែលខុសនោះគឺត្រង់យើងដឹងថាគណបក្សនោះមិនល្អហើយយើង នៅតែគាំទ្រព្រោះទទួលបានប្រយោជន៍តិចតួចហ៊ានបំផ្លាញប្រយោជន៍រួមជាតិ។

៤៤ បញ្ហាសំខាន់បំផុតនៅក្នុងប្រទេសខ្មែរគឺបណ្តាលមកពីភាពល្ងង់ខ្លៅ និងភាពអសកម្មក្នុងការចូលរួមកសាងប្រទេសជាតិរបស់ប្រជា ពលរដ្ឋភាគច្រើន។

៤៥ ការវិវឌ្ឈន៍របស់ប្រទេសមួយខុសពីប្រទេសមួយផ្សេងទៀតគឺ វាទាក់ទងទៅនឹងការគិតរបស់របស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេសនោះឯង។

៤៦ ការជួយប្រជាពលរដ្ឋពិតប្រាកដគឺការជួយប្រជាពលរដ្ឋឲ្យចេះជួយខ្លួនឯងមិនមែនធ្វើជាមនុស្សខ្លាំង ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋពឹងនោះទេ។

៤៧ របៀបធ្វើការរបស់ពួកយើងគឺ៖ តួនាទីរត់រកមនុស្ស មិនមែនមនុស្សរត់រកតួនាទីទ្បើយ មានន័យថាយើងធ្វើការដោយមិនគិតទៅរកតំណែង តែតំណែងតួនាទីវាសក្តិសមនឹងយើង។

៤៨ សូមឲ្យសកម្មភាពការងាររបស់អ្នកទៅមុនពាក្យសម្តី សូមកុំសន្យាគ្រប់បែបយ៉ាងតែធ្វើមិនកើត ដូចពាក្យមួយឃ្លាពោលថា”ទ្រឹស្តីហៀរដល់កែង អនុវត្តន៍ជាក់ស្តែងសូន្យ”។

៤៩ ក្នុងធម្មជាតិនេះគ្មានអ្វីដែលមិនសមនោះទេតែពេលខ្លះអ្នកមានអារម្មណ៍ថាមិនសមនេះគឺព្រោះតែអ្នកមិនទាន់យល់ អំពីដំណើរនៃធម្មជាតិ។

៥០ នៅលើលោកនេះមានតែអ្វីដែលគេមិនទាន់ដឹង តែគ្មានអ្វីដែលគេមិនអាចដឹងនោះទេ។

៥១ បេះដូងអ្នកប្រាជ្ញចិញ្ចាចចាំងលោកិយ រស់គ្មានចង់បានអ្វីក្នុងលោកាតែត្រូវពាលខ្លៅប្រៀបលោកទៅបន្លា វាខំកាប់ឆ្ការឲ្យលោកាងងឹតសូន្យឈឹង។

៥២ សរសើរបុគ្គលដែលគួរសរសើរនិន្ទាបុគ្គលដែលគួរនិន្ទារមែងឡើងឋានសួគ៌ដូចគេចាប់ដាក់ផ្ទុយទៅវិញសរសើរបុគ្គលដែល មិនគួរសរសើរ និងនិន្ទាបុគ្គលដែលគួរសរសើរ រមែងធ្លាក់នរកដូចគេចាប់ដាក់។

៥៣ ដឹងពីខ្លួនយើង ដឹងពីសត្រូវ ច្បាំងមួយរយដងឈ្នះមួយរយដង មិនដឹងពីខ្លួនយើង ដឹងតែពីសត្រូវ ចាញ់ និងឈ្នះស្មើគ្នា មិនដឹងពីខ្លួនយើង មិនដឹងពីសត្រូវ ច្បាំងមួយរយដង ចាញ់ទាំងមួយរយដង។

៥៤ ប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនគឺជាប្រយោជន៍អាស្រ័យ រីឯប្រយោជន៍រួមវិញគឺជាប្រយោជន៍ដើម ប្រៀបបាននឹងដើមស្វាយបើគ្មានដើមក៍គ្មានផ្លែដែរ។

៥៥ ត្រីដែលគិតតែពីចំណី មិនគិតអំពីទឹក ថ្ងៃណាមួយវានឹងស្លាប់ទាំងអស់គ្នា។

៥៦ បុគ្គលដែលពូកែគេមិនខ្វល់ថានរណាជាអ្នកធ្វើឲ្យទីនេះងងឹតនោះទេតែគេត្រូវគិតធ្វើយ៉ាងម៉េចដើម្បីឲ្យទីនេះភ្លឺវិញបាន។

៥៧ អ្នកដទៃ មើលងាយអ្នកបានគឺមកពីខ្លួនអ្នកធ្វើឲ្យគេមើលងាយបានមានន័យថាមកពីយើងវាអត់ថ្លៃល្មម ឲ្យគេមើលងាយបាន។

៥៨ អ្នកដែលបំផ្លាញការគិតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ គឺស្មើនឹងការបំផ្លាញជាតិ ហើយថែមទាំងបំផ្លាញដល់ឫសគល់ទៀតផង។

៥៩ មនុស្សដែលគិតតែប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន គឺកំពុងបំផ្លាញប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គេ។

៦០ មនុស្សទាំងឡាយដែលព្រមជឿ គឺព្រមបញ្ចប់ចំណេះដឹងរបស់ខ្លួន។

៦១ មនុស្សអាក្រក់ និងមនុស្សល្អ កើតមាននៅលើលោកនេះតាមច្បាប់ធម្មជាតិ។ ប៉ុន្តែមនុស្សអាក្រក់មានច្រើន គឺដោយសារភាពអសកម្មនៃមនុស្សល្អមិនដេញវាយអំពើអាក្រក់។

៦២ ទំនាស់មួយអាចដោះស្រាយបានយ៉ាងងាយ ប្រសិនបើភាគីទំនាស់យកប្រយោជន៍រួមជាគោល។

៦៣ ទំនាស់មួយមិនអាចដោះស្រាយបានឡើយ ប្រសិនភាគីនៃទំនាស់តម្កល់ប្រយោជន៍បុគ្គលជាធំ ឬឈរលើភាពអាត្មានិយម។

៦៤ អ្នកនយោបាយ ដែលមានបេះដូងសង្រ្គោះ អាចជួយមនុស្សបានច្រើនបំផុត។

៦៥ ក្នុងវិធីសាស្រ្តផ្សព្វផ្សាយព្រះធម៌ ព្រះពុទ្ធប្រើប្រាស់វិធីសាស្រ្ត “ប៥” ប្រាប់-បង្ហាញ-បង្រៀន-បង្ហាត់-ប្រតិបត្តិ អមដោយការពន្យល់ក្បោះក្យាយក្នុងបំណងឲ្យមនុស្សផ្លាស់ប្តូរអត្តចរិកឬផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិតផ្សេងៗហើយធ្វើឲ្យមនុស្សមានសទ្ធា និងបង្រៀនឲ្យមនុស្សចេះជួយខ្លួនឯងដោយតថាគតមិនអាចជួយអ្នកបានទ្បើយ។

៦៦ រឿងជឿ ឬមិនជឿ គឺជារឿងសាសនា ជារឿងអាត្មានិយមបំផុត។

៦៧ មនុស្ស ដែលមានគុណធម៌ខ្ពស់ គឺជាមនុស្សដែលប្រព្រឹត្តយ៉ាងហី ចំពោះលោកធម៌ទាំង៨។

៦៨ ដំណើរជួយអ្នកដទៃដោយមិនរំពឹងផលត្រទ្បប់មកវិញនោះ គឺជាដំណើរជួយខ្លួនឯងពិតៗ។

៦៩ មនុស្សខុសពីសត្វត្រង់កន្លែងចេះផ្តល់ហេតុផល។ ដូចនេះ អ្នកនិយាយត្រូវផ្តល់ហេតុផល ហើយអ្នកស្តាប់ត្រូវចេះរកហេតុផល។

៧០ ប្រទេសមួយជឿនលឿន គឺជាប្រទេសដែល ពលរដ្ឋមានវិន័យ, ការប្តេជ្ញា, សេចក្តីអធិដ្ឋាន, មនោសញ្ចេតនា, ការយល់ដឹងខ្ពស់។

៧១ អ្នកគ្មានសេចក្តីស្រមៃទេ, តើធ្វើដូចម្តេចទើបអ្នកអាចធ្វើសុបិននោះក្លាយជាការពិតបាន?

៧២ កាលណាមនុស្សម្នាក់កាន់តែជឿ មនុស្សនោះកាន់តែបិទការគិតរបស់ខ្លួន។

៧៣ អ្នកដឹកនាំត្រូវចេះធ្វើឲ្យសម្រេចគោលដៅ ដោយមិននាំឲ្យខូចប្រយោជន៍របស់អ្នកចូលរួម ។

៧៤ អ្នកដឹកនាំត្រូវមានទេពកោសល្យធម្មជាតិពីរយ៉ាងមិនអាចខ្វះបាន គឺបេះដូងស្មោះត្រង់ពិតប្រាកដ និងមាន ទស្សនះវិស័យ ភ្លឺថ្លា។

៧៥ បាបមួយនៃបាបទាំង៧ របស់មាហាត្មៈគន្ធី ដែលនាំឱ្យប្រទេសអន្តរាយ គឺសាសនាគ្មានការ លះបង់។

៧៦ មនុស្សល្ងង់មើលបញ្ហានឹងភ្នែក មនុស្សឆ្លាតមើលបញ្ហានឹងគំនិត និងការវិភាគ។

៧៧ គ្រាន់តែចេះជេរ ឬចេះនិយាយពីបញ្ហា ពុំមែនជាលំនាំលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឡើយ។

៧៨ ការនិយាយគួរចេះតំរៀបពាក្យសំដីរបស់ខ្លួនឱ្យមានតម្លៃសកល។

៧៩ ការយល់ខុស នាំដល់សកម្មភាពខុស។

៨០ ព្រះពុទ្ធនៃយើង មិនមែននាំមនុស្សលោកឱ្យជឿទេ ប៉ុន្តែនាំឱ្យមនុស្សគិត ត្រិះរិះ និងពិសោធន៍គឺនាំឱ្យមនុស្សមានសទ្ធា។

៨១ មានទឹកចិត្តស្មោះត្រង់ ទស្សនវិស័យភ្លឺថ្លា សេចក្តីប្តេជ្ញាចិត្តខ្ពង់ខ្ពស់អ្នកអាចធ្វើនយោបាយបានហើយ។

៨២ យើងគួរតែបំព្រួញទំនាស់ដោយពង្រីកការចរចារ ឬដំណោះស្រាយដោយផ្អែកលើបាតគ្រឹះសុចរិត និងយុត្តិធម៌។

៨៣ យើងគោរពមនុស្សគឺគោរពសន្តានចិត្ត ឬដួងចិត្តដែលប្រកបទៅដោយមេត្តា និងករុណារបស់មនុស្សនោះ។

៨៤ សកម្មភាពតាមកាយ និងវាចារ ហៅថាសុជីវធម៌ សកម្មភាពតាមមនោហៅថាសីលធម៌។

៨៥ អ៊ីស្រាអែលជាពលរដ្ឋមានបញ្ញា, ពលមានការប្តេជ្ញាខ្ពស់ និងសាមគ្គីជាតិនេះគឺជាកំលាំងស្នូលក្នុងការការពារ និងកសាងជាតិសំខាន់បំផុត។

៨៦ រដ្ឋបាល ខ្លី សាមញ្ញ ងាយ ថ្លារបស់សិង្ហបុរី (Singapore)ធ្វើឲ្យពិភពលោកទទួលស្គាល់ និងស្ងើចសរសើរព្រោះជាប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលភ្លឺស្វាងនឹងនាំប្រទេសដល់គោលដៅសុភមង្គលដោយមានភាពសុចរិត តម្លាភាព និងប្រយោជន៍រួម។

៨៧ លីក្វានយូ(Lee Quan Yew)៖ជាជនផ្តាច់ការភ្លឺស្វាងដែលមនុស្សលើពិភពលោកទទួលស្គាល់ (ពលត្រូវមានវិន័យ សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ,ក្បាល៖ត្រូវមានបញ្ញាឆ្លាតវៀងវៃ, បេះដូង៖ត្រូវមានបេះដូងដ៏ស្មោះត្រង់, កណ្តាប់ដៃ៖ត្រូវមានសេចក្តីប្តេជ្ញាចិត្ត និងឆន្ចៈមុះមុត។

៨៨ ព្រះធម៌គឺឈរលើគោលហេតុផល និងការបើកផ្ងារ។ អ្នកយល់ពីធម៌មានចិត្តទូលាយណាស់ ហើយព្រះធម៌មិនត្រឹមតែមិនដូចសាសនាទេ គឺថែមទាំងបញ្រ្ចាស់ និងប្រឆាំងជាមួយសាសនា។ សាសនាជារឿងកំលៅ ជឿ ឬមិនជឿ ជារឿងសាសនា និងនិកាយដែលសុទ្ធតែជារឿងផ្កាប់។ អ្នកសាសនាមានចិត្តអាត្មានិយមណាស់។

៨៩ ធម៌គឺជាអ្វីដែលមានស្រេចស្រាប់នៅក្នុងធម្មជាតិ ឬក្នុងលោកយើងនេះដោយមិនបាច់ត្រូវការអ្នកត្រាស់ដឹងបង្កើតទ្បើយ រីឯ ព្រះធម៌គឺជាមេរៀនរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធដែលកើតទ្បើងពីសត្តមយបញ្ញា, ចិន្តាមយបញ្ញា និងភាវនាមយបញ្ញា ទុកឲ្យមនុស្សលោកសិក្សាដើម្បីស្គាល់ធម៌ ហើយ បដិបត្តិឲ្យអស់អញ នៅក្នុងជាតិនេះ។

៩០ ការគិតរបស់ប្រជាជន គឺជាការកំណត់វាសនាប្រទេសរបស់ជនជាតិនោះ។

៩១ តើពួកអ្នកយល់ដូចម្តេចពី គណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ(LDP)? តើគណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បី ប្រជាធិបតេយ្យ(LDP) ជា អ្វីទៅ? គណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ(LDP) ជាតំណាងឲ្យភាពបរិសុទ្ធមួយ សុចរិតទៀងត្រង់មួយ ការបើកចំហមួយ ជាចលនាថ្មីខុសពីចលនាដទៃ ពោរពេញដោយចិត្តមេត្តា ករុណាចង់ជួយប្រទេសជាតិពិតបា្រកដ។

៩២ ជាតិយើងអាចរស់ព្រោះតែយើងហ៊ានស្លាប់ ក៏ប៉ុន្តែជាតិយើងអាចនឹងស្លាប់ប្រសិនបើយើងខ្លាចស្លាប់ហើយយើងតែងតែ គិតប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនជាប្រចាំ។

៩៣ កិច្ចការតំបូង និងចាំបាច់របស់ក្រុមយើង(LDP)គឺការផ្តល់មូលដ្ឋានពិចារណា និងសមត្ថភាពវែកញែកដល់ប្រជាពលរដ្ឋ។

៩៤ ខ្មែរមួយចំនួនធំដើរតាមឬចូលរួមក្នុងនយោបាយដោយជឿមិនមែនដោយសទ្ធាជ្រះថ្លានោះទេព្រោះពួកគាត់មិនបាន ប្រើក្បាល ឬបង្កើតបញ្ញា និងប្រើបញ្ញា។

៩៥ វិទ្យាសាស្ត្រមានកម្មវត្ថុសម្រាប់សិក្សាហើយអាចពិសោធន៍បានដោយឧប្បករណ៏ផ្សេងៗចំណែកព្រះធម៌ មានកម្មវត្ថុសម្រាប់សិក្សាហើយអាចពិសោធន៍បានដោយសតិដឹង។

៩៦ មនុស្សដែលគួរឲ្យស្អប់ជាងគេគឺមនុស្សអួត។ អួតជាលក្ខណះរបស់ចិត្ត គឺច្រើនតែសំដីទៅមុនទង្វើ ហើយធ្វើមិនកើត ឬមិនទៅធ្វើ។

៩៧ បណ្តុះមនុស្សឲ្យមានគុណធម៌វាត្រូវចំណាយពេលយូរណាស់ តែបើបណ្តុះបានហើយគឺគ្មានអ្វីប្តូរបានទ្បើយ។

៩៨ គ្មានអ្វីកើតទ្បើងប្រាសចាកហេតុនឹងផល មានន័យថា មកពីអញ្ចឹង បាន វាអញ្ចឹង។

៩៩ ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យមាន ការងារខ្លះយើងផ្តល់ឲ្យអ្នកតំណាង ហើយការងារខ្លះយើងធ្វើដោយខ្លួនឯង ហើយការងារដែលយើងផ្តល់ឲ្យអ្នកតំណាង គឺត្រូវតែងជាច្បាប់ និងវិធានការដោយយើង(តំណាងរាស្ត្រ)។

១០០ មនុស្សដែលល្បីល្បាញទាំងអស់គឺសុទ្ធតែជាមនុស្សដែលមិនចង់ល្បី ហើយមនុស្សដែលមិនចង់ល្បី គឺជាមនុស្សដែលធ្វើការប្រាសចាកភាពអាត្មានិយម។

១០១ យើងដឹងពីបញ្ហាអស់ហើយដូច្នេះយើងមិនចាំបាច់និយាយពីបញ្ហាទៀតទេ គឺយើងត្រូវនិយាយពីដំណោះស្រាយ និងចូលរួមគ្នាធ្វើ។

១០២ របៀបធ្វើការរបស់ក្រុមសម្ព័ន្ធ គឺយើងមិនពឹងផ្អែកលើកត្តាខាងក្រៅទេ គឺយើងយកកំលាំងខាងក្នុងរបស់យើងទៅបង្វែរស្ថានភាពខាងក្រៅសព្វបែបយ៉ាង។

១០៣ យុត្តិធម៌មិនមែនជាការសងសឹកទេតែជាការស្វែងរកការដាក់ទោសមួយយ៉ាងសមរម្យទៅលើឧក្រិដ្ឋជនដោយផ្អែក សំអាងទៅលើច្បាប់ដ៏មានប្រសិទ្ធភាព។

១០៤ មនុស្សដែលគួរឲ្យខ្លាចបំផុតគឺមនុស្សដែលមិនចេះស្តាប់ហេតុផល និងមនុស្សដែលមិនចេះផ្តល់ហេតុផល។

១០៥ ពាក្យទិតៀនមិនសមហេតុផលពីខាងក្រៅមិនមែនជាសម្ពាធរបស់យើងទេប៉ុន្តែបើគេទិទៀនត្រូវអ្វីដែលយើងខុស យើងត្រូវពិចារណារកហេតុផល និងកែតម្រូវជាបន្ទាន់។

១០៦ ល្អគឺមានន័យថាអ្នកកំពុងធ្វើហេតុនាំដល់ការរីកចំរើនដោយប្រាសចាកភាពអាត្មានិយម អាក្រក់គឺមានន័យថាអ្នកកំពុងធ្វើហេតុនាំដល់ការវិនាសដោយ ដោយផ្អែកលើភាពអាត្មានិយម។ ល្អ អាក្រក់ ភាគច្រើនផ្អែកលើប្រយោជន៍ដែលមនុស្សកំណត់។

១០៧ អ្នកមិនពាល់ត្រូវធម៌ មិនអាចលោតរួចលោកធម៌បានទ្បើយ ហើយគេក៌មិនអាចក្លាយជាអ្នកដឹកនាំល្អបានដែរ។

១១៨ ឫសគល់នៃជំនឿគឺ ឃ្លាន(ទ្បើងឋានសួគ៌) ខ្លាច(ធ្លាក់នរក) ខ្លៅ(មិនដឹងហើយធ្វើ)។

១១៩ ខ្មែរទាំងទ្បាយចូរអ្នកប្រើក្បាលដើម្បីត្រិះរិះរកហេតុផល ហើយចាំប្រកាន់យក, លៈភាពអាត្មានិយម, និងជួយពង្រឹងមោទនភាពជាតិទ្បើងវិញ។

១២០ ធ្វើអ្វីក៏ដោយកុំគិតរឿងគេថាពេក គិតរឿងកំហុសខ្លាំងពេកគឺយើងត្រូវច្បាស់ខ្លួនយើងថាអ្វីដែលយើងកំពុងធ្វើវាត្រឹមត្រូវ។ មានន័យថាធ្វើការងារដែលត្រឹមត្រូវឲ្យអស់លទ្ធភាពហើយរីករាយនឹងលទ្ធផលដែលយើងទទួលបាន។

១២១ ឈ្នះខ្លួនឯង មានន័យថាមិនអត់អោនកំហុសខ្លួនឯង ស្វ័យទិទាន តាមដានចិត្តខ្លួនឯងដោយឧបេក្ខា ឈ្នះអ្នកដទៃមានន័យថា ឈ្នះទាំងចិត្តចង់ឈ្នះអ្នកដទៃថែមទៀត។

១២២ ក្នុងមួយជំហ៊ានៗរបស់យើងគឺសំដៅទៅរកគោលដៅដែលយើងបានកំណត់យ៉ាងច្បាស់ ហើយត្រូវចាំថាការងាររួមយើងមិនអាចធ្វើម្នាក់ឯងបានទេ។

១២៣ ស្ថានភាពប្រទេសយើងការរកខុសត្រូវវាមិនសមស្របទេពីព្រោះអំណាចក្នុងការចាត់ចែងកិច្ចការប្រទេសជាតិមិនស្ថិត នៅក្នុងកណ្តាប់ដៃពលរដ្ឋនៅឡើយ។

១២៤ ការសម្របសម្រួលដ៏ពិតបា្រកដ គឺត្រូវឈរលើភាពត្រឹមត្រូវ សុចរិត ច្បាស់លាស់ និងមិនជាប់លោកធម៌។

១២៥ ជោគជ័យរបស់អ្នកនិយាយទូទៅគឺឈ្នះឆ្នោត ចំណែកក្រុមយើង គឺបើអ្នកដទៃយល់ខុសហើយយើងអាចកែមកយល់ត្រូវនោះគឺជាជោគជ័យរបស់យើង។

១២៦ ខ្មែរដែលគួរកាន់ការងារប្រទេសជាតិគឺខ្មែរដែលស្រលាញ់ខ្មែរពិតប្រាដក ខ្មែរដែលលះបង់ដើម្បីអ្នកដទៃ ខ្មែរដែលបានបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស និងខ្មែរដែលបានហ្វឹកហាត់ទឹកចិត្តឲ្យយល់ពីជីវិតថាគួររស់នៅបែបណា (សីលធម៌, ព្រះធម៌, សង្គម)

១២៧ ចិត្តនឹងនររបស់អ្នកជាការចាំបាច់ដើម្បីធ្វើចិត្តមិននឹងនររបស់អ្នកដទៃឲ្យមានលំនឹងបាន, ជាពិសេសប្រមុខក្រុម។

១២៨ ប្រទេសយើងបច្ចុប្បន្នមិនមែនជាពេលប្រកួតទស្សនះក្នុងការដឹកនាំជាតិទេ គឺយើងត្រូវប្តូរប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋតាមបែបអំណាចប្រមូលផ្តុំឲ្យទៅ ជាប្រព័ន្ធពង្រាយអំណាចដែលអំណាចស្ថិតក្នុងដៃប្រជាជនជាមុនសិន ដូច្នេះយើងកំពុងតែដោលអំណាចផ្តាច់ការនៅពីលើហើយពួកគេ កំពុងតែសង្កត់ពីលើផងដែរដូច្នេះយើងមិនត្រូវចំណាយពេលច្រើនលើការប្រកួតទស្សនះក្នុងការកសាងជាតិដូចសហរដ្ឋអាមេរិកនោះទេ។

១២៩ បើយើងចេះតែម្នាក់ឯងប្រជាពលរដ្ឋដទៃទៀតល្ងង់យើងមិនអាចការពារប្រទេសជាតិពីការឈ្លានពានរបស់បរទេស និងពង្រីកសេដ្ឋកិច្ចរបស់យើងបានទ្បើយ។

១៣០ ក្នុងសកម្មភាពខ្ញុំ ខ្ញុំមិនចង់បានអី្វផងតើអ្នកចង់បានអ្វី?ខ្ញុំលះបង់គ្រប់យ៉ាងលើការងារនេះដើម្បីបុព្វហេតុរួមរបស់យើង។

១៣១ សង្គមមួយស្អាតស្អំទៅបានត្រូវប្រើការអប់រំដ៏ត្រឹមត្រូវដល់ពលរដ្ឋ ដាក់វិធានការច្បាប់យ៉ាងតឹងរឹង។ ដើម្បីសម្រេចបានដូច្នេះលុះណា ប្រមុខក្រុមជាមនុស្សស្អាតស្អំ និងមានទស្សនវិស័យភ្លឺថ្លា។

១៣២ មនុស្សដែលខ្លាំងពូកែ និងបិនប្រសព្វគឺឃើញផលស្គាល់ដល់ហេតុរួច ជីករំលើងហេតុនោះ ឬ បង្កើតហេតុថ្មីបើហេតុនោះធ្វើឲ្យកើតផលល្អថ្មី។

១៣៣ ភាសាដួងចិត្ត(ស្មោះត្រង់, ស្អាត)គឺក្បាល(បញ្ញាវាងវៃ) និងចិត្តធ្វើការស្របគ្នាមិនមែនធ្វើការបញ្ចា្រសគ្នានោះទេមានន័យថាជាមនុស្សស្អាតស្អំ។

១៣៤ ការលើកទឹកចិត្តគឺការធ្វើសកម្មភាពមួយធ្វើឲ្យមនុស្សនោះផុះទឹកចិត្តទ្បើង មិនមែនគ្រាន់តែនិយាយថាដូចជា ខ្ញុំសូមលើទឹកចិត្តបងប្អូន…ដើម្បីឲ្យយើងពូកែនិយាយគឺយើងចាប់ផ្តើមនិយាយពីអ្វីដែលយើងចេះទៅមុន។

១៣៥ ដើម្បីឲ្យយើងធ្វើអំពើល្អមិនចេះហត់នឿយ យើងត្រូវចេះរំលឹកនូវអំពើល្អដែលយើងបានធ្វើ និងបានដាំបណ្តុះជាយូរណាស់មកហើយ, ជាពិសេសត្រូវនឹកឃើញដល់អ្នកប្រាជ្ញដែលលោកមានបំណងចង់ឲ្យយើងបន្តការងាររបស់ពួកគាត់។

១៣៦ ផលប្រយោជន៍នៃអំពើបុណ្យគឺធ្វើឲ្យមានការរីកចំរើនគ្រប់បែបយ៉ាងរបស់(ដល់)សង្គមជាតិ, បំពេញសេចក្តីត្រូវការចាំបាច់របស់មនុស្ស

១៣៧ មនុស្សអស្ចារ្យទាំងអស់សុទ្ធតែធ្វើល្អគ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីអ្នកដទៃ។ នេះពេញតួជាបុណ្យដែលហៅថាបុណ្យពិតប្រាកដគឺការធ្វើអ្វីៗគ្រប់បែប យ៉ាងដើម្បីជួយដល់សេចក្តីត្រូវការពិតប្រាកដរបស់មនុស្ស។ បុណ្យគឺចេតនាចង់ជួយអ្នកដទៃហើយបាបគឺចេតនាចង់បំផ្លាញអ្នកដទៃ។

១៣៨ អ្នកត្រូវធ្វើជាគំរូនៅក្នុងសង្គមគ្រប់បែបយ៉ាងព្រោះអ្នកចង់ដាក់គំរូសង្គមថ្មី។ ភាពជាគំរូច្រើនណាស់ដែលអ្នកត្រូវពង្រីកជារៀងរាល់ថ្ងៃ យើងធ្វើមិនមែនដើម្បីបំពេញចិត្ត ឬជូនបុគ្គលណាទៅធ្វើអ្វីមួយនោះទេគឺយើងកំពុងបំរើទស្សនះរួមមួយរបស់យើង។

១៣៩ បើយើងសុចរិត និងច្បាស់លាស់ យើងមិនងាយបាត់ម្ចាស់ការនោះទេ ហើយយើងស្គាល់ខ្លួនឯងតាមរយៈខណៈចិត្តបើយើងខ្វល់, ពិបាកចិត្ត, ស្រលាញ់ប្រទេសជាតិ…គឺជាភាសាបេះដូង, និយាយបែបនេះបានលុះណាបេះដូងយើងស្អាត។

១៤០ មោទនភាព គឺជាលោកធម៌នេះជាភាសារបស់មនុស្សធម្មតា, ពាក្យដែលត្រឹមត្រូវគឺ ខ្ញុំពេញចិត្តនូវអ្វីដែលខ្ញុំបានធ្វើ។

១៤១ ក្នុងនាមអ្នកជាមនុស្សអ្នកត្រូវប្រើរូបកាយរបស់អ្នកឲ្យអស់លទ្ធភាពមុនស្លាប់ហើយអ្នកត្រូវយល់ដល់ទីបំផុត នៃច្បាប់ធម្មជាតិទាំងទ្បាយ(ធម៌,ព្រះធម៌),និងទំលាប់គិតរឿងណាដែលមនុស្សភាគច្រើនមិនដឹង ហើយព្យាយាមបញ្ចេញនូវអ្វីដែលអ្នកយល់មកក្រៅ។

១៤២ សម្រាប់ក្រុមយើងយល់ឃើញថា កំលាំងដែលធំ និងខ្លាំងខ្លាបំផុត គឺកំលាំងដែលកើតពីការយល់ ហើយយើងត្រូវយល់ថាពលរដ្ឋរបស់យើងមានលក្ខណះ(ការ គិត, ឃើញ, ដឹង, យល់, មនោសញ្ចេតនា…)មិនជ្រៅនោះទេដូច្នេះយើងត្រូវព្យាយាមពន្យល់ពួកគាត់។

១៤៣ បញ្ហាដែលកើតទ្បើងទៅលើមនុស្សភាគច្រើន វាត្រូវដោះស្រាយបានដោយការចូលរួមដោះស្រាយទាំងអស់គ្នា។

១៤៤ មនុស្សអាត្មានិយម ធ្វើអ្វីក៏ក្នុងបំណងអាត្មានិយមផងដែរ, មានន័យថាមនុស្សអាត្មានិយមិនអាចធ្វើសេចក្តីល្អដើម្បីអ្នកដទៃបានទេ។

១៤៥ អីស្រាអែល នៅក្នុងវចនានុក្រមរបស់ជនជាតិយើងគ្មានទេពាក្យថាទៅមិនរួចបើអ្នកគិតថាទៅមិនរួចគឺមានតែស្លាប់។

១៤៦ ជនជាតិដែលមិនអាចជួយខ្លួនឯងទាំងអស់គឺ សេចក្តីសុខទាំងទ្បាយស្ថិតលើកណ្តាប់ដៃរបស់គេអ្នកដទៃ ប៉ុន្តែជនជាតិដែលមានកំណើតទាំងអស់សេចក្តីសុខស្ថិតក្នុងកណ្តាប់ដៃខ្លួនឯងរបស់ពួកគេ។

១៤៧ ចំណុចពិសេសរបស់ខ្ញុំគឺតាមវាយអំពើអាក្រក់មិនឈប់ ហើយ ខ្ញុំ គ្មានភាពស្មោកគ្រោក។ ជីវិតអ្នករួចរំដោះមិនរវល់នឹងសេចក្តីស្លាប់ទេ គឺគេបានស្លាប់រួចទៅហើយគឺពាល់ត្រូវថាគ្មានអញយ៉ាងច្បាស់។

១៤៨ ច្បាប់មិនដែលសូមអង្វរឲ្យគេគោរពនោះទេគឺ ច្បាប់ត្រូវមានការកំណត់ព្រំដែនសកម្មភាព ហើយបើយើងធ្វើលើសព្រំដែនកំនត់គឺត្រូវទទួល ពិន័យ។ ដើម្បីដាក់ពិន័យបានលុះមានយន្តការដើម្បីរុញច្រានឲ្យច្បាប់អាចអនុវត្តបានទៅលើមនុស្សទាំងអស់ក្នុងសង្គម។

១៤៩ គតិបណ្ឌិតកើតទ្បើងដោយការពិចារណាយ៉ាងល្អិតល្អន់នៃបេះដូងដែលពោរពេញដោយមនោសញ្ចេតនាមេត្តាករុណា។

១៥០ ពេលណាដែលអ្នកចូលរួមធ្វើអ្វីមួយណគឺអ្នកត្រូវយល់ថាអ្នកកំពុងតែធ្វើអ្វី? ហើយធ្វើវាដើម្បីអ្វី?

១៥១ ចលនាបដិវត្តន៍ដែលទទួលជោគជ័យលើលោកគឺជាចលនាដែលកើតទ្បើងក្នុងគោលបំណងតែមួយគត់ គឺទាំងអស់គ្នាដើម្បីទាំងអស់គ្នា។

១៥២ ដើម្បីឲ្យការចូលរួមក្នុងចលនាមួយមានចិត្តស្រូចស្រាវ, មុះមុត, ប្តូរផ្តាច់, ច្បាស់លាស់…លុះណាអ្នកពន្យល់ ឬប្រមុខក្រុមមានលក្ខណះសម្បត្តិគ្រប់ គ្រាន់ អាចពន្យល់គេឲ្យមានទំហំទឹកចិត្តស្មើគ្នាថាតើហេតុអ្វីយើងត្រូវចូលរួមដើម្បីប្រយោជន៍រួម?

១៥៣ មនុស្សដែលអស្ចារ្យលើលោកទាំងអស់សុទ្ធតែផ្តើមពីដួងចិត្តមិនចង់អស្ចារ្យអ្វីទាំងអស់ តែសុទ្ធតែផ្តើមពីដួងចិត្តដើម្បីអ្នកដទៃ ស្របតាម ឧត្តមគតិរបស់ខ្លួន។

១៥៤ មេទ័ពខ្លាំងមិនដែលថាគ្មានកូនទ័ពខ្លាំងនោះទេ។

១៥៥ សូមអ្នកកុំចង់តែរស់រហូតដល់ភ្លេចថាខ្លួនមិនស្លាប់នោះ។

១៥៦ ប្រភពនៃមួយទុក្ខ គឺប្រជាជនគ្មានអំណាចហើយពួកគាត់ព្រមរស់នៅជាមួយភាពគ្មានអំណាចនេះ។

១៥៧ បើយើងមើលមនុស្សតាមកាយវិការ និងវាចារ មួយជីវិតនេះ យើងងាប់តែគេបោក។

១៥៨ ខ្មែរពូកែណាស់ក្នុងការវាយកំទេចផ្ទះចាស់ចោល ប៉ុន្តែរបៀបនៃការសាងសង់ផ្ទះថ្មីមិនដឹងទេ។

១៥៩ របៀបដឹកនាំសេដ្ឋកិច្ចនៅសហរដ្ឋអាមេរិកគឺតាមរបៀសេដ្ឋកិច្ចមូលធននិយម(រដ្ឋាភិបាលជួយក្រុមហ៊ុនធំៗដែល ត្រឹមត្រូវស្របច្បាប់ឲ្យរីកចំរើនដើម្បីស្រូបទាញបុគ្គលិកបានច្រើនហើយពលរដ្ឋបង់ពន្ធឲ្យរដ្ឋដើម្បីដំណើរការផ្សេងៗ ក្នុងការដឹកនាំរដ្ឋឲ្យភាពរីកចំរើន)។

១៦០ មនុស្សដែលមានតំលៃទាំងទ្បាយមុននិយាយអ្វីមួយគឺគេទទួលពត៌មានពិតគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ និងត្រិះរិះពិចារណាហើយធ្វើសេចក្តី សន្និដ្ឋានយ៉ាងត្រឹមត្រូវដោយយោងទៅលើពត៌មាន និងការត្រិះរិះនោះ។

១៦១ ទាន គឺចិត្តហុច មិនមែនកាយហុចទេ។

១៦២ ចិត្តកើតពីធាតុបួន ៖វេទនា សញ្ញា សង្ខារ វិញ្ញាណ។

១៦៣ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រើវិធីបង្ហុយអាសវមានន័យថាឧបេក្ខានឹងវេទនា ពួកធម្មាចារ្យសព្វថ្ងៃប្រើវិធីបង្ហប់។

១៦៤ គ្មានទេពិភពលោកម្សិលមិញ គ្មានទេពិភពលោកថ្ងៃស្អែក មានតែពីភពលោកឥទ្បូវៗនេះ។ ពិភពលោកនេះគឺស្ថិតនៅក្នុងកង កងតូចនៅ ក្នុងកងធំគឺដំណើរវដ្ដ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ លោតផុតកងនេះ។

១៦៥ ព្រះពុទ្ធនាំមនុស្សឱ្យស្គាល់ពីប្រយោជន៍ និងចេះធ្វើប្រយោជន៍ស្របតាមដំណើរធម្មជាតិទៅរកការររីកចំរើន។

១៦៦ បើខិតខំមិនត្រូវទំនង នោះលទ្ធផលដែលទទួលបានវាពិតជាមិនបានផលល្អនោះទេ។

១៦៧ ពួកកាន់អំណាចរាល់ថ្ងៃគេតែងតែសរសើយើងបើយើងព្រមឲ្យគេជិះជាន់យើងគ្រប់បែបយ៉ាងតែបើយើងចង់រើបំរាស់គេថា យើងជាពួកអគតិ។

១៦៨ សម្រាប់ខ្ញុំសុំដឹងការពិត មិនចង់រស់នៅដោយមិនដឹងការពិតអស់មួយជីវិតនោះទេ ហើយក្រោយពីដឹងការពិតហើយទុកឲ្យខ្ញុំជាអ្នកសម្រេចចិត្តដោយខ្លួនឯង។

១៦៩ អ្វីៗដែលធ្វើទៅមិនរួច ឬពិសោធន៍មិនបាន វាជារឿង ជឿ ឬមិនជឿ ជាទូទៅអ្នកជឿតែងតែខាតប្រយោជន៍ គ្រប់បែបយ៉ាងប៉ុន្តែអ្នកធ្វើឲ្យគេជឿតែងតែបានប្រយោជន៍ជានិច្ច។ ជឿធ្វើឲ្យយើងស៊ប់ចំណែកយល់ធ្វើឲ្យយើងកើតទំនុកចិត្តកណ្តាលបេះដូង។

១៧០ រាល់អ្នកដឹកនាំកំពូលទាំងអស់លើលោកតែងតែទទួលពាក្យនិន្ទាច្រើនជាងពាក្យសរសើនៅពេលគេចាប់ផ្តើមធ្វើ ដ៏ត្រឹមត្រូវ និងច្បាស់លាស់នៅដំបូងដៃ ប៉ុន្តែនៅពេលក្រោយពីគេធ្វើបានសម្រេចដល់គោលដៅពាក្យសរសើរ ច្រើនជាងពាក្យ និន្ទាវិញហើយ។

១៧១ នយោបាយមិនមែនជាមុខរបររកស៊ី ឬជាជំនួញនោះទេ តែវាជាជំនួយគ្រប់បែបយ៉ាងសម្រាប់មនុស្សទូទៅ យើងច្បាស់ខ្លួនយើងថាយើងមកធ្វើនយោបាយនេះ គឺយើងធ្វើទ្បើងដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រទេសជាតិ។ អ្នកនយោបាយខ្មែរទាំងទ្បាយ! តើអ្នកអាចទាញប្រជាពលរដ្ឋពីចំណុចខុសមកត្រូវបានទេ? ឬអ្នកធ្វើ នយោបាយតាមរាស្ត្រគ្រប់បែបយ៉ាងដោយផ្អែកលើប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន? អ្នកនយោបាយ និងសកម្មជន ទាំងទ្បាយការងារនេះមិនមែនជាចំណីសម្រាប់អ្នកទេ! សូមអ្នកកុំស៊ីនុយឲ្យសោះ បើអ្នកស៊ីនុយនោះអ្នកនឹង ជាប់ផ្លែស្ទូចហើយ។ នយោបាយវាផ្សារភ្ជាប់យ៉ាងសំខាន់ជាមួយឆ្នាំងបាយរបស់ពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេស។ មានតែ នយោបាយទេទើបជួយប្រទេសជាតិបាន។

១៧២ ក្រុមរបស់យើងយល់យ៉ាងមុតស្រួចថា ផ្លូវចេញដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រទេសខ្មែរ គឺមានតែពន្យល់រាស្ត្រទៅ លើគោលធំបីចំណុច

  ១. ប្រជាធិបតេយ្យ, 
  ២. ទាញឲ្យបានប្រយោជន៍ពីកិច្ចប្រតិបត្តិព្រះធម៌, 
  ៣. សីលធម៌សង្គម; ដោយបង្ហើបបង្ហាញពីគុណវិបត្តិដែលកើតពីអំណាចប្រមូលផ្តុំ, គុណសម្បត្តិដែលកើតពី ការបំបែក

អំណាចរដ្ឋ និងការផ្លាស់ផ្តូរផ្នត់គំនិតប្រជាពលរដ្ឋទៅលើគោល៣ខាងលើ។

១៧៣ នយោបាយមានន័យដូចម្តេច? ការពន្យល់ប្រជាពលរដ្ឋឲ្យយល់ពីនយោបាយវាជាការចាំបាច់បំផុតព្រោះពលរដ្ឋជាចលករសំខាន់ណាស់ ក្នុងការកសាងជាតិឲ្យមានការអភិវឌ្ឍន៍។ បុព្វហេតុរបស់ចិត្តមនុស្សដែលចង់ក្លាយជាអ្នកនយោបាយត្រឹមត្រូវមិនមែនពួកចង់បាន ប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនបន្លំខ្លួនមកសំងំពួនក្នុងចលនានយោបាយទេ តែគឺដួងចិត្តប្រកបទៅដោយការសង្គ្រោះ, ប្រកបទៅដោយការ ឈឺឆ្អាល, ប្រកបទៅដោយការចង់ជួយពិតប្រាកដ ជួយមនុស្សឲ្យរស់នៅក្នុងសាមញ្ញសុខ, យុត្តិធម៌, សេរីភាព និងលោកសម្ភារៈ, រស់នៅក្នុងភាពរុងរឿង….បុគ្គលដែលចង់ដោះស្រាយបញ្ហាទាំងអស់នេះ ពួកគេពុះពារចូលទៅក្នុងកន្លែងនយោបាយដោយខ្លួន គេមានសមត្ថភាព, លទ្ធភាព, និង គុណសម្បត្តិផ្សេងៗទៀត, ហើយមនុស្សដែលគិតប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនមិនអាចធ្វើ នយោបាយបានទេ។ យើងមានបំណងតែមួយគត់គឺចង់ដោះស្រាយបញ្ហាជាតិគ្រប់បែបយ៉ាងសូម្បីគេមិនជួបបញ្ហាក៏ដោយ, ពួកគេ ចូលខ្លួនមកលីសែង, រែកពន់បញ្ហាអស់ទាំងនេះ, ដួងចិត្តឈឺឆ្អាលចង់ជួយ។ ក្នុងចំណោមអ្នកធ្វើបុណ្យគ្មានអ្វីប្រសើរជាង ការធ្វើនយោបាយនោះទេ។ យើងប្រើពេលវេលា, សន្តិសុខ, ថវិកា, កំលាំង ត្រូវទាញផលមកវិញឲ្យបានផលអតិបរិមា ទោះជាប្រឆាំងជាមួយអ្នកណាក៏មិនខ្វល់ទាល់តែសោះ, សេចក្តីសុខរបស់មនុស្សពេញផ្ទៃប្រទេសសំខាន់ណាស់។ គណបក្ស នយោបាយគឺជាបន្តុំមនុស្សដែលមានបំណងដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាគ្រប់បែបរបស់មនុស្សភាគច្រើន ដូច្នេះសាលា នយោបាយគឺគេបង្រៀនមនុស្សដែលមានបំណងចង់ជួយមនុស្សភាគច្រើនដើម្បីសម្រេចដល់គោលដៅប្រាសចាក ភាពអាត្មានិយម។ ត្រូវចាំថាអ្នកនយោបាយពិតគឺគ្មានប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនមកផ្ជាប់ចលក្នុងចលនានយោបាយឡើយ បើពួកគេ ផ្ជាប់ផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនពេលដែលមានគេទិញគឺទៅលឿនបំផុត។ ការមិនចូលរួមនយោបាយមានន័យថាយើងកំពុងតែ ចូលរួមបំរើ ឬដើរតាមអ្នកនយោបាយដោយដឹងខ្លួន ឬមិនដឹងខ្លួនយ៉ាងពេញទំហឹង។

១៧៤ សម្រាប់ការចូលរួមអភិវឌ្ឍន៍សង្គមរបស់អ្នក សួរថា បើមិនមែនជាអ្នកដែលជាធាតុនៃសង្គមនោះ តើជាអ្នកណា? ហើយបើមិន នៅពេលដែលសង្គមរបស់អ្នកកំពុងត្រូវការអ្នកទេ ថាតើនៅពេលណា? ហើយបើមិនចាប់ផ្តើមឡើងដោយ បេះដូងសុចរិតទៀងត្រង់ ប្រកបជាមួយទស្សនវិស័យត្រឹមត្រូវទេ តើត្រូវចាប់ផ្តើមឡើងដោយអ្វី?

១៧៥ ???

១៧៦ ក្នុងចលនានយោបាយមួយអ្នកអាចនឹងចាញ់ ហើយអ្នកអាចនឹងចាញ់ទៀត ហើយអ្នកអាចនឹងចាញ់ទៀត ចាញ់ដោយគ្មាន ទីបញ្ចប់ព្រោះអ្នកគិតតែអំពីជោគជ័យ ប៉ុន្តែអ្នកអាចនឹងឈ្នះ ព្រោះអ្នកមិនដែលគិត អំពីជោគជ័យប៉ុន្តែ អ្នកគិតតែពីការងារ ដែលត្រឹមត្រូវ និងធ្វើវាជាប្រចាំ អាចធ្វើដូចនេះបានលុះត្រាអ្នកមានទឹកចិត្តបរិសុទ្ធ ឬទឹកចិត្តស្មោះត្រង់ហើយ និងទស្សន វិស័យភ្លឺថ្លាក្លាយជាមនុស្សយល់ការ, អ្នកមិនមែនចេញទៅរកសន្លឹកឆ្នោតទេ គឺអ្នកកំពុងចេញទៅឃោសនានយោបាយ ដើម្បីឲ្យពលរដ្ឋយល់ពីទស្សនក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាជាតិ

១៧៧ ពួកយើងមិនធានា និងមិនសន្យាថាទឹកដីខ្មែរនឹងមិនត្រូវបានបរទេសគ្រប់គ្រង ឬបាត់បង់ទឹកដីនោះទេបើពលរដ្ឋគ្រប់រូបមិចូលរួម ធ្វើលើសពី៥០%+១។ គឺពួកយើងធ្វើតែការងាររបស់ពួកយើងគឺ ពន្យល់ ពន្យល់ ពន្យល់…. និងពន្យល់។ ពន្យល់ទីនេះក្នុងគោលបំណង ផ្លាស់ប្តូរ ផ្នត់គំនិតពលរដ្ឋ,បង្ហាញវិបត្តិដែលកើតទ្បើងពីអំណាចប្រមូលផ្តុំ និងផលប្រយោជន៍ដែលកើតទ្បើងពីការបំបែកអំណាចរដ្ឋ។

១៧៨ ខណៈនេះខ្ញុំត្រូវការសេះប៉ុន្តែអ្នកជាជ្រូក! ដូច្នេះខ្ញុំមិនអាចទទួលយកអ្នកបានទេ មានន័យថា ខ្ញុំត្រូវការមនុស្សដែលមានលក្ខណៈជាជនគំរូ តែអ្នកមានលក្ខណៈត្រឹមតែជាជនគំរក់ដូច្នេះខ្ញុំមិនអាចទទួលបានទេ។

១៧៩ យើងត្រូវការកសាងធនធានមនុស្សមួយក្រុមដើម្បីធ្វើឲ្យសម្រេចបានវត្ថុបំណងរបស់យើងគឺយើងប្រើគោលការមួយគឺ លើកដាក់តាមកំលាំងកុំប្រឹងខ្លាំងឈឺដល់ស្មាក្នុងការចូលរួមគឺចូលរួមទាំងកំលាំង ចំណេះដឹង ឬគំនិត(បញ្ញា) និងថវិការ។ បើមិនមានធនធានមនុស្សទេយើងមិន អាចអនុវត្តន៍អ្វីៗទាំងអស់ខាងលើបានទេ។សេចក្តីបញ្ជាក់៖ក្រុមស្នូល(គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៏, អគ្គលេខាធិការ និងក្រុមសវនម្ម, គណៈកម្មាធិការកណ្តាល, ក្រុមប្រឹក្សាមូលដ្ឋាន, ក្រុមប្រឹក្សាវិន័យ)ត្រូវខិតខំគ្រប់បែបយ៉ាងមិនអាចពឹងតែលើមនសិការនោះទេគឺត្រូវមានការលៈបង់ និងពេញចិត្តដើម្បីឲ្យចលនានេះវាគួចយ៉ាងឆាប់រហ័សឆ្ពោះសំរេចសុបិនរួមរបស់ពួកយើងគឺមាតុភូមិមួយដែលពួកយើងរស់នៅដោយស្មើភាពគ្នាក្នុងភាពជាម្ចាស់)។

១៨០ ខ្ញុំអាចបោះបង់ចោលញាតិមិត្តដែលមិនស្គាល់ខុសត្រូវ ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនអាចដើចោលភាពត្រឹមត្រូវបានទេ។

១៨១ ពួកយើងជួយពួកអ្នកមិនបានទេប៉ុន្តែពួកយើងអាចប្រាប់ផ្លូវថាតើពួកយើងគួរចូលរួមគ្នាធ្វើយ៉ាងដូចម្តេចដើម្បី ជួយខ្លួនឯង?

១៨២ ក្នុងចលនាមួយដែលទទួលបានជោគជ័យទៅបានការកសាងកំលាំងស្នូលដែលមានសមត្ថភាព និងទឹកចិត្តច្បាស់លាស់សំខាន់ខ្លាំង ណាស់, មុននឹងធ្វើការងារមួយឲ្យបានសម្រេចយើងត្រូវស្ទង់ចិត្តខ្លួនឯងឲ្យបានច្បាស់លាស់ គឺស្ទង់ដោយចិត្តស្មោះត្រង់ស្ទង់ដោយ គ្មានភាពអំណួត ស្ទង់ដោយគ្មានភាពច្រណែនស្ទង់ដោយគ្មានភាពឈ្នានិស ស្ទង់ដោយដួងចិត្តស្មើ និង ស្ទង់មើលសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន រួចហើយត្រូវស្ទង់មើលកិច្ចការដែលបងប្អូនត្រូវធ្វើ និងឧបសគ្គដែលយើងត្រូវបុកបំបែក បើមានចំណុចខ្វះខាតត្រូវតែបំពេញ, សិក្សា លើចំណុចទាំងនេះឲ្យបានច្បាស់រួចកសាងទ័ពឲ្យសមស្របទៅនឹងស្ថានភាពទាំងនេះ។

១៨៣ បញ្ហា(អន្តោប្រវេសហូរចូលដីខ្មែររាល់ថ្ងៃ, អយុត្តិធម៌សង្គម, អំពើពុករលួយរីករាលដាលពាសពេញផ្ទៃប្រទេស, គ្មានសេរីភាព, បាត់បង់ភាពស្មើរភាពគ្នា, រំលោភដីធ្លីពាសពេញផ្ទៃប្រទេស, ភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាពលរដ្ឋ, ការបាត់ភាពជាម្ចាស់ប្រទេសរបស់ ពលរដ្ឋខ្មែរ…)បើយើងចង់រកខុសរកត្រូវគឺយើងត្រូវកៀងគរកំលាំងគ្នាឲ្យលើសពី៥០+១ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះពីព្រោះ ក្នុងនាមជាមនុស្សគឺយើងត្រូវរស់នៅក្នុងភាពត្រឹមត្រូវ។

១៨៤ ការងារដែលខ្ញុំធ្វើសព្វថ្ងៃគឺជាបុព្វហេតុពិតនៅក្នុងជីវិតខ្ញុំទោះបីចំណាយអ្វីៗក៏ដោយគឺក្នុងគោលបំណងដើម្បីបំរើ អ្វីដែលយើងយល់ថាត្រឹមត្រូវ, ដោយបាតគ្រឹះរបស់យើងគឺសុចរិត និងប្រយោជន៍រួម ហើយបើយើងកសាងមនុស្សប្រភេទនេះបានកាន់តែច្រើនគឺគ្មាននរណាអូសទាញបានទ្បើយ។

១៨៥ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធលោកសម្តែងទៅកាន់អាភ័យរាជ្យកុមារ(អាភ័យរាជ្យកុមារ តថាគត ស្គាល់ថាពាក្យណាពាក្យ ពិតពាក្យណាពាក្យមាន ប្រយោជន៍ទោះបីមិនត្រូវចិត្តអ្នកដទៃក៏ដោយឲ្យតែដល់កាលតថាគត់ពោលហើយពីព្រោះវាជាធាតុផ្តល់សេចក្តីសុខដល់អ្នកដទៃស្របតាមឧត្តមគតិរបស់តថាគត់ ប៉ុន្តែ តថាគត ស្គាល់ថាពាក្យណាពាក្យ មិនពិតពាក្យណាពាក្យគ្មានប្រយោជន៍ទោះបីត្រូវចិត្តអ្នកដទៃ ក៏ដោយតថាគតមិនពោលទេពីព្រោះវាជាធាតុមិនផ្តល់សេចក្តីសុខដល់អ្នកដទៃស្របតាមឧត្តមគតិរបស់តថាគតទ្បើយ។ អាចធ្វើបែបនេះលុះណាអ្នកជាមនុស្សស្តើងអញប៉ុន្តែប្រយ័ត្នជាប់ចុងក្រោយបំផុតគឺជាប់នឹង អញជាមនុស្សស្តើងអញ ឬ អញជាមនុស្សអស់អញ។

១៨៦ បើយើងស្គាល់ខ្លួនឯង(ដួងចិត្តពិតប្រាកដចង់ធ្វើ ឬគ្រាន់តែរំជួលចិត្តម្តងម្កាល, សមត្ថភាព ឬគុណសម្បត្តិដែលអ្នកមាននោះវាធ្វើឲ្យអ្នកមាន លំនឹងផ្លូវចិត្តខ្លាំងណាស់ហើយអ្នកមានទំនុកចិត្តកើតទ្បើងពីការពិចារណាប្រកបដោយហេតុផលយ៉ាងច្បាស់លាស់, លទ្ធភាព) និងឧបសគ្គ ឬសត្រូវរបស់អ្នក (ចំណុចខ្លាំង និងខ្សោយ)របស់ខ្លួនច្បាស់លាស់នោះបើអ្នកចេញប្រយុទ្ធ១០០០ដងឈ្នះទាំង១០០០ដង។ ការស្គាល់ខ្លួនឯងបានលុះណាយើងមានចិត្តឧបេក្ខា(មានចិត្តនឹងធឹង, ចិត្តស្មើ) និងមិនមានមោទនៈភាពចំពោះខ្លួនឯងហើយគ្មានអំណួតទៅលើអ្វីៗដែលខ្លួន មាន(មនុស្សដែលមាន សុច្ឆន្ទៈឬបំណងពិតប្រាកដហើយបំណងនេះវាប្រាសចាកភាពអាត្មានិយមដូចជាលោកស្រីGolda Meir, Sun Jard Sen…)។

១៨៧ ព្រះពុទ្ធ ៖ គ្មានសេចក្តីសុខឯណា ប្រសើរជាងការស្ងប់ចិត្តឡើយ។

១៨៨ ជាកិច្ចចាប់ផ្តើមរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំចង់ដាក់សំណួរទៅបងប្អូនរួមជាតិថាតើបងប្អូនពិតជាមនុស្សស្រលាញ់ភាពស្អាតស្អំ និងចង់ឲ្យមានភាពស្អាតស្អំនៅក្នុងសង្គមជាតិអ្នកដែរ ឬទេ? បើបងប្អូនស្រឡាញ់ភាពស្អាតស្អំ បងប្អូនត្រូវចាប់ផ្ដើមពង្រីកភាពស្អាតស្អំចេញពីខ្លួនយើងទៅ។ ហើយបើ អ្នកមិនស្រលាញ់អំពើអាក្រក់លុះណាអ្នកជាមនុស្សមិនប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់ ហើយអ្នកមិនអនុញ្ញាត្តិឲ្យអ្នកដទៃប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់ដែរ។ តើបងប្អូនអាចបើកចំហរយកបងប្អូនជាទូទាំងប្រទេសជាមហាគ្រួសារតែមួយបានទេ?យើងត្រូវរស់នៅរួមសុខ រួមទុក្ខជាមួយគ្នា តកូនតចៅ។

១៨៩ ខ្ញុំមិនដឹកនាំពួកអ្នកឲ្យមានការអភិវឌ្ឍទេ ហើយអ្នកក៏មិនត្រូវដឹកនាំខ្ញុំឲ្យមានការអភិវឌ្ឍដែរ ប៉ុន្តែពួកយើងគៀកស្មាគ្នាដើម្បីធ្វើឲ្យមានការអភិវឌ្ឍន៍ដែលពួកយើងទាំងអស់គ្នាប្រាថ្នាចង់បាន ដែលពួកយើងរស់នៅដោយស្មើភាពគ្នាក្នុងភាពជាម្ចាស់។

១៩០ ការគ្រប់គ្រងដែលប្រសើរថ្លៃថ្លាបំផុតគឺការគ្រប់គ្រងតាមបែបមិនគ្រប់គ្រង ធ្វើដូច្នេះបានលុះណាប្រមុខក្រុមគឺជាមនុស្សដែលមានលក្ខណៈជាជនគំរូ។

១៩១ សាងខ្លួនឯងឲ្យរឹងមាំទាំងសមត្ថភាព, កំលាំង, លទ្ធភាពដើម្បី ជួយ, ទូល, រែក, សែង អ្នកដទៃ នេះហើយជាលក្ខណះរបស់អ្នកល្បីល្បាញលើលោកពីព្រោះដួងចិត្តរបស់ពួកគេមិនដែលចង់ល្បីល្បាញទាល់តែសោះគឺចង់ តែជួយអ្នកដទៃដោយដួងចិត្តមេត្តាប្រាសចាកភាពអាតា្មនិយម នេះហើយជាលក្ខណះរបស់មនុស្សល្បីល្បាញ ពិតប្រាកដ។ ជនឆ្នើមលើលោកជាទូទៅគឺធ្វើបញ្ច្រាសពីមន្សធម្មតា និងមនុស្សអាត្មានិយមទាំងទ្បាយ។

ផ្នែកទី៣

១៩២. ដើម្បីរើសបានអ្នកដឹកនាំល្អយើងត្រូវ ៖

  :១. ប្រើប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតចំមុខ។ ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវយល់ដឹងហើយត្រូវស្គាល់ពីលក្ខណះសម្បត្តិ និងគុណតំលៃរបស់តំណាងខ្លួន។
  :២. ប្រើប្រព័ន្ធបង្រួមអំណាចអាចរើសបានអ្នកដឹកនាំដែលមានឆន្ទះ។
  :៣. ការសួរដេញដោលគឺអាចដឹងពីសមត្ថភាពនៃការដឹកនាំប្រទេសដល់កំរិតណា, មានបុគ្គលិកលក្ខណៈគ្រប់គ្រាន់ដែរ ឬទេ។
  :៤. សារពត៌មានដែលពិតឥតលំអៀងវាជាទីភ្លឺដែលធ្វើឲ្យសភាវៈអាក្រក់ខ្លាចរអារ,និងជាចំណីដ៏ចាំបាច់សម្រាប់ខួរក្បាល

ធ្វើឲ្យពលរដ្ឋមានមូលដ្ឋានពិចារណាដ៏ត្រឹមត្រូវ។

  :៥. ប្រជាពលរដ្ឋជាមនុស្សមានបញ្ញា, ជាពលរដ្ឋល្អ, ពលរដ្ឋដែលមានគុណធម៌, គុណសម្បត្តិ, គុណតំលៃ។

១៩៣. របៀបនៃការប្រើសិទ្ធិ៖

  :១. ការផ្ទេរសិទ្ធិ
  :២. ការប្រើសិទ្ធិ
  :៣. ការដកសិទ្ធិ ដើម្បីធ្វើដូច្នេះបានលុះណាតែរដ្ឋត្រូវបានកាត់បន្ថយអំណាចរួចមានន័យថាសិទ្ធិ 

និងអំណាចក្នុងការចាត់ចែងកិច្ចការប្រទេសជាតិស្ថិតក្នុងកណ្តាប់ដៃប្រជាពលរដ្ឋ។

១៩៤. ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវមានតួនាទីបីយ៉ាង៖

  :១. ជ្រើសរើសអ្នកដឹកនាំប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវ។
  :២. តាមដានអ្នកដឹកនាំ តាមរយៈការស្តាប់ដែលត្រឹមត្រូវធ្វើឲ្យយើងស្គាល់ ពីសមត្ថភាព និងដួងចិត្តបុគ្គលនោះយ៉ាងច្បាស់,

ការត្រួតពិនិត្យមើលសកម្មភាពបុគ្គលដែលយើងត្រូវរើសជាអ្នកតំណាង។

  :៣. ទំលាក់អ្នកដឹកនាំធ្វើទៅបានលុះណាកាត់បន្ថយអំណាចរដ្ឋធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមានអំណាច

១៩៥. ភាពច្បាស់ពិតប្រាកដដែលពួកយើង(គ.ស.ប=LDP)ដឹងច្បាស់បំផុតគឺ ៖

  :១. ច្បាស់លើទឹកចិត្តថាយើងធ្វើនេះឥតចង់បានប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនទេគឺយើងចង់តែសំរេចសុបិនរួមរបស់យើង
  :២. ច្បាស់លើដំណោះស្រាយ(គោលដៅ, ចំណុចចាប់ផ្តើម, ឥរិយាបថនយោបាយ, ការកសាងធនធានមនុស្ស)គឺត្រូវតែអីញ្ចឹង
  :៣. ច្បាស់លើគូរប្រជែងរបស់យើងជាពិសេសគឺគណបក្សទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេសខ្មែរច្បាស់លើទឹកចិត្ត បេះរបស់អ្នកឯងមិនស្អាតស្អំមិនត្រឹមត្រូវ,ច្បាស់ថាអ្នកគ្មានទស្សនះនយោបាយអ្វីទេគឺធ្វើតាមនឹកឃើញគឺមានន័យថាគ្មានដំណោះស្រាយបញ្ហាជាតិច្បាស់លាស់, ដូចជាការធ្វើដំណើររបស់កង្កែបមានទំនុកចិត្តវាលោតទៅដោយជើងទាំង២ ដង្កូវវាខុសគ្នាគឺវាគ្មានទំនុកចិត្តនោះទេវាត្រូវតោងខាងមុខរួចទើបលែងខាងក្រោយ

១៩៦. ក្រុមរបស់យើងមានរបៀបធ្វើការដូចខាងក្រោមដែលធ្វើឲ្យក្រុមរបស់យើងមានទំនុកចិត្តក្នុងការងារប្រចាំថ្ងៃ ៖

  :១. គោលដៅ ក្រុមយើងមានគោលដៅច្បាស់លាស់គឺទៅសំរេចសុបិនរួមរបស់យើងគឺ មាតុភូមិមួយដែលពួកយើងរស់នៅដោយស្មើភាពគ្នាក្នុងភាពជាម្ចាស់។ គឺយើងចង់បានសង្គមប្រជាធិបតេយ្យដែលពលរដ្ឋគ្រប់រូបមានសិទ្ធ និងអំណាចសំរេចវាសនាប្រទេសរបស់ខ្លួន។ កំណត់ចំណាំនៃវត្ថុបំនងនេះគឺការឈានបានការដាក់យន្តការទាំង៨ចំណុចទៅក្នុងការដឹកនាំស្រុកទេស។
  :២. ឥរិយាបថនៃការធ្វើនយោបាយគឺទន់ភ្លន់ដើម្បីសាមគ្គីជាតិខ្មែរទ្បើងវិញដោយមិនបំភ្លើសបំប៉ោងរឿង, មិនឆ្លៀតឪកាស, មិនអួតមិនបំភ្លៃរឿងដើម្បីផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនដែលនាំឲ្យមានអរិភាពនៅក្នុងសង្គមជាតិ យើង។ ក្រុមយើង ប្រកាន់យកសុចរិតវាជាឥរិយាបថនយោបាយផង ជាអត្តចរិកនយោបាយរបស់ក្រុមយើងផង និងជាឧត្តមគតិរបស់ក្រុមយើងផង។ យើងខ្មាស់បាប ខ្ពើមបាបមិនប្រព្រឹត្តសូម្បីអ្នកដទៃដឹង ឬមិនដឹងក៏ដោយគឺយើងមិនធ្វើអ្វីដែលយើងយល់ថាមិនត្រឹមត្រូវ ដូចករណីប្រជាពលរដ្ឋទាញឲ្យយើងទៅសរសើរបញ្ជោរគឺអាចបានសន្លឹកឆ្នោត ប៉ុន្តែយើងយល់យ៉ាងច្បាស់ថាបើយើងលូកទៅយកសន្លឹកឆ្នោតតាមរបៀបនេះវាជាការបំផ្លាញពលរដ្ឋដែលជាធាតុកសាងសង្គមនៅថ្ងៃក្រោយ។ សត្រូវរបស់យើងគឺអំពើអាក្រក់ គឺមិនមែនព្រោះគេស្ថិតក្នុងនិន្នាការ

ផ្សេងពីយើងនោះទេគឺយើងតិទៀនគ្រប់បែបយ៉ាងក្នុងបំណងតែមួយគត់ គឺការតាមកំទេចអំពើអាក្រក់ពីសង្គមខ្មែរ។

  :៣. ចំណុចចាប់ផ្តើមដើម្បីទាញយកកំលាំងប្រជាពលរដ្ឋចូលរួមប្រកបដោយការយល់ដឹង

គឺយើងចាប់ផ្តើមពីការពន្យល់ពលរដ្ឋទៅលើគោលធំ៣គឺ

  :១. ពន្យល់អំពីប្រជាធិបតេយ្យ
  :២. ការទាញយកប្រយោជន៍ពីកិច្ចប្រតិបត្តិ
  :៣. ព្រះធម៌ សីលធម៌សង្គម។
  :៤. ធនធានមនុស្ស ៖ ធនធានមនុស្សដែលត្រូវក្លាយទៅជាតំណាងឆន្ទៈរបស់ពលរដ្ឋហោចណាស់ត្រូវមាន

គុណសម្បត្តិ២យ៉ាងគឺគុណសម្បត្តិផ្នែកបេះដូង និងគុណសម្បត្តិផ្នែកខួរក្បាល។ គេត្រូវមានភាពស្អាតស្អំចង់បង្រ្កាបអំពើអាក្រក់របស់ខ្លួនឯងផង និងអ្នកដទៃផងហើយគេជាមនុស្សដែលមិនភ្ជាប់ប្រយោជន៌ ផ្ទាល់ខ្លួនក្នុងសកម្មភាពនយោបាយឡើយ។ មនុស្សថ្លៃថ្នូរកើតឡើងដោយសារការធ្វើការងារថ្លៃថ្នូរ(ការងារថ្លៃថ្នូរគឺការងារ ដែលប្រាសចាកភាពអាត្មានិយម)។

១៩៧. ពួកយើង មើលឃើញថាពលរដ្ឋខ្មែរសព្វថ្ងៃមិនយល់លើ៤ចំណុចដូចខាងក្រោម ៖

  :១. តើភាពជាម្ចាស់លើទឹកដីមួយនេះបងប្អូនអាចធ្វើអ្វីបានខ្លះ?
  :២. កាតព្វកិច្ចជាម្ចាស់លើទឹកដីរបស់ពលរដ្ឋត្រូវធ្វើអ្វីខ្លះ?
  :៣. តើអំណាចប្រមូលផ្តុំវាគ្រោះថ្នាក់អ្វីខ្លះទៅលើភាពជាម្ចាស់របស់ពលរដ្ឋ?
  :៤. កាលណាមានប្រព័ន្ធបំបែកអំណាចតើវាមានអត្ថប្រយោជន៍អ្វីខ្លះទៅលើភាពជាម្ចាស់របស់បងប្អូន?ចំណុចទាំងបួននេះ

ហើយដែលពួកយើងចង់ពន្យល់ពលរដ្ឋឲ្យល់ពីការពិតជាក់ស្តែងដែលពលរដ្ឋខ្មែរកំពុងជួប

១៩៨ រូបភាព៤យ៉ាងនៅក្នុងប្រទេសខ្មែរដែលពលរដ្ឋភាគច្រើនកំពុងតែភាន់ច្រទ្បំ ៖

  :១. ជួយក្រោមរួបភាពសម្លាប់ (ដូចជាបរទេសចូលលុកលុយប្រទេសខ្មែររាល់ថ្ងៃតាមរយៈវិនិយោគទុន (ល))
  :២. បំផ្លាញក្រោមរូបភាពកសាង (ដីសម្បទានឲ្យបរទេស ។ ល។ )
  :៣. បំពុលក្រោមរូបភាពបំប៉ន (អ្នកនយោបាយ, ពួកពិធីករមួយចំនួននិយាយបំពុលដល់ពលរដ្ឋ ។ ល។ )
  :៤. បំផ្លាញព្រះធម៌ក្រោមរូបភាពសាសនា (អ្នកសាសនានិយាយប្រវ័ញ្ញលាភពីអ្នកជឿព្រោះតែភាពអាត្មានិយម)

១៩៩ ដើម្បីឲ្យខ្មែរពេញចិត្តក្នុងការចូលរួមជាមួយសកម្មភាពអ្វីមួយយើងត្រូវបា្រប់ពលរដ្ឋ៖

  :1. បុព្វហេតុជីវិត ៖ រូបកាយដូចជាគំនរសាកសព ឬលាមក, ការពិតរូបកាយនេះគ្មានអញទេនៅពេលដែលយើងវិប្បសនាបានសម្រេច, ហើយត្រូវយល់ថាតំលៃរបស់ជីវិតគឺក្រោយពេលស្លាប់ទៅបានបន្សល់ទុកអ្វីលើផែនដីដែលជាប្រយោជន៍របស់មនុស្សជំនាន់ក្រោយដោយដួងចិត្តមេត្តា និងករុណា…។
  :2.ការតព្វកិច្ចប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការចូលរួមកសាងសង្គមជាតិ ៖ កាតព្វកិច្ចជាសីលធម៌,មនសិកានិងកាតព្វកិច្ចតំរូវដោយច្បាប់

ហើយជាទូទៅកតព្វកិច្ចបានផលប្រយោជន៍ទៅលើអ្នកដទៃការទទួលខុសត្រូវរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅលើទឹកដីមួយដែលគេកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមាន ការទទួលខុសត្រូវអ្វីខ្លះ, អប់រំ និងបណ្តុះបណ្តាលប្រជាពលរដ្ឋឲ្យមានសីលធម៌ដើម្បីឲ្យប្រជាធិបតេយ្យបានជាប្រយោជន៍

២០០ ភាពអសកម្មរបសមនុស្ស ៤ ពួក ៖

  :១. ពួកមាយាទថោក ៖ (មិនធ្វើអំពើល្អតែចង់បានល្អមកដាក់ខ្លួន, ចូលចិត្តជាន់ និងក្តិចត្រួយកូនខ្មែរល្អៗមិនអាចលូតលាស់រួច, ឲ្យតែបានផលប្រយោជន៍មកខ្លួន និងក្រុមបក្សពួកខ្លួនមិនខ្វល់ពីការប៉ះពាល់អ្វីទាំងអស់។ ល។ )
  :២. ពួកអន់ចរិត ៖ ដឹងថាសង្គមខ្មែរមានបញ្ហារាប់មិនអស់តែមិនចូលរួមធ្វើមានន័យថាដឹងហើយនៅដេក
  :៣. ពួកល្ងង់ ៖ បំផ្លាញខ្លួនឯងជាប្រចាំ(ផឹកស្រា, លេងល្បែង, សម្លាប់ពេលវេលា…)
  :៤. ពួកក្រៅសង្គម ៖ ជាមនុស្សដែលមិនដឹង និងមិនខ្វល់អ្វីទាំងអស់ពីបញ្ហាក្នុងសង្គមគិតតែពីរកស៊ីធ្វើអ្នកមានហើយ ពួកនេះខ្លាចងាប់ជាងគេបំផុត, គេចយកតែរួចខ្លួនហើយចាំតែសើយផលពីអ្នកដទៃធ្វើទុកឲ្យចាំតែសោយផលពីទង្វើអ្នកដទៃ

២០១ មនុស្សនៅក្នុងស្រុកខ្មែរមានគំនិត២ធំៗ៖

  :១. ពួកអញនិយម និងពួកអគិត ៖លោកធម៌), អញមិនងាយបេះចេញពីមនុស្សទេបើមនុស្សនោះមិនពាល់ត្រូវធម៌
  :២. គំនិតលាក់ពត់របស់អ្នកនយោបាយ(ស្នេហាអញតែប្រាប់គេថាស្នេហាជាតិ, ផ្តាច់ការថាប្រជាធិបតេយ្យ, អាចោរពាក់អាវអាចារ្យ)

២០២ រស់នៅក្នុងប្រទេសសមគួរជាមង្គលដ៏ប្រសើរ៖

  :១. ប្រទេសដែលមាននីតិរដ្ឋ រដ្ឋដែលច្បាប់អាចអនុវត្តទៅលើមនុស្សទាំងអស់ក្នុងសង្គមទាំងមូល
  :២. ពលរដ្ឋខ្លឹម និងមានវិន័យ(ពលដែលមាន គុណធម៌, គុណសម្បត្តិ និងគុណតំលៃ…)
  :៣. ប្រទេសពោរពេញដោយលោកសម្ភារះ

២០៣ ដើម្បីរួបរួមគ្នាជាមួយគណបក្សផ្សេងៗបានគឺយើងត្រូវការជជែកលើ៤ចំណុចគឺ ៖

  :១. គោលដៅគឺបំបែកអំណាចរដ្ឋតាមរយៈយន្តការទាំង៨ចំណុច
  :២. ឥរិយាបថនៃការធ្វើនយោបាយគឺសុចរិត(ទន់ភ្លន់, មិនបំផ្លោង និងមិនកេងចំណេញ….)
  :៣. ចំណុចចាប់ផ្តើមគឺចាប់ផ្តើមចេញពីការពន្យល់ពលរដ្ឋ
  :៤. ធនធានមនុស្ស

២០៤ ចំពោះការសង្កេតទៅលើគណបក្សនយោបាយយើងត្រូវត្រូតពិនិត្យលើ៖

  :១. គោលនយោបាយ និងមនោគមវិជ្ជារបស់គណបក្សនយោបាយនោះថាតើគេដោះស្រាយបញ្ហាជាតិយ៉ាងដូចម្តេច
  :២. សកម្មភាពការងាររបស់ពួកគេត្រឹមត្រូវដែរ ឬទេ
  :៣. តាមរយៈពាក្យសម្តីដែលគេនិយាយ, តើគេយល់ដល់កំរិតណា(ជាពិសេសប្រមុខក្រុម)ដើម្បីឆ្លុះបញ្ចាំងដល់ទីជំរៅ
  :៤. ការចាប់ផ្តើមដ៏ត្រឹមត្រូវហើយច្បាស់លាស់ និងដួងចិត្តដ៏ស្មោះស, កំរិតយល់ដឹងពិតប្រាកដ និងក្រុមរបស់គេស្អាតស្អំដែរ ឬទេ

២០៥ ដើម្បីធ្វើនយោបាយយ៉ាងហោចណាស់យើងត្រូវមានគុណសម្បត្តិ២គឺ៖

  :១. គុណសម្បត្តិបេះដូង ដួងចិត្តបរិសុទ្ធ ចេតនាដើម្បីសង្គ្រោះជាតិពិតប្រាកដ
  :២. គុណសម្បត្តិខួរក្បាល មានទស្សនវិស័យភ្លឺថ្លា មានទស្សនះមុតស្រួចក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាប្រទេសជាតិ ស្គាល់ចំណុចចាប់ផ្តើម មាន

ឥរិយាបថសុចរិតក្នុងដំណើរការឈានទៅដល់គោលដៅ និងចេះកសាងធនធានមនុស្សដើម្បីទៅធ្វើសកម្មភាពបំរើទស្សនដែលខ្លួនបាន កំណត់។ ច្បាស់លាស់ពីការងារដែលកំពុងធ្វើមិនបាចសាចសំដីឥតប្រយោជន៌ដូចជាការធ្វើសំណូមពរទៅរដ្ឋាភិបាលជាដើមគឺបុករុកទៅ រកតែរាស្រ្តគឺច្បាស់ថាអ្វីអ្វីស្ថិតនៅលើប្រជាពលរដ្ឋ។ បើនិយាយពីបញ្ហាគឺយើងនិយាយពីបញ្ហាជ្រៅជាងអ្វីដែលមើលឃើញតែនឹងភ្នែកជា ពិសេសយើងបង្ហាញពីប្រភពបញ្ហា និងទស្សនក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហា រួមទាំងមានសកម្មភាពបំរើទស្សនះនោះ។ ទស្សនវិស័យ ៖ បេះ ដូងភ្ជាប់មកខួរក្បាលដែលមានលក្ខណៈល្អិតល្អន់ និងច្បាស់លាស់ហើយព្យាយាមរុញច្រានទស្សនះនោះឲ្យដល់គោលដៅ (បញ្ហា ប្រភព បញ្ហា ទស្សនក្នុងដោះស្រាយបញ្ហា និងចែកការងារគ្នាធ្វើ)។ ដាក់ទស្សនរួចហើយធ្វើសកម្មភាពដើម្បីបំរើទស្សនះរបស់យើងឲ្យចេញជា រូបរាង។ មើលឃើញដោយការគិតដល់ទីជំរៅហើយរៀបចេញជាលំដាប់លំដោយការងារ និងចេញទៅធ្វីការងារនោះ។

២០៦ ដើម្បីទៅនិយាយជាមួយអ្នកដទៃមានប្រៀបលុះណា ៖

  :១. យើងជាមនុស្សសុចរិត និងស្អាតគ្មានក្នុងគ្មានក្រៅ, ស្អាតស្អំ។ យើងមិនប្រព្រឹត្តហើយមិនអនុញ្ញាត្តឲ្យអ្នកដទៃប្រព្រឹត្តគឺក្រាញនរនាល

ប្រឆាំងទប់ទល់, ដេញធាក់អំពើអាក្រក់គ្រប់ទីកន្លែង ហើយ ដាំអំពើល្អទ្បើងវិញ

  :២. បញ្ញាភ្លឺថ្លា និងកាន់, ការពាររបស់ពិត ចេះនិយាយថាចេះ មិន ចេះនិយាយថា

២០៧ ស្ថានភាពប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ៖

  :១. ពលរដ្ឋភាគច្រើនជាអ្នកញៀនស្រា ញៀនគ្រឿងញៀនដែលនាំឲ្យបំផ្លាញខួរក្បាល គឺបំផ្លាញការគិតដែលជាតួបញ្ញា
  :២. លេងល្បែងស៊ីសងផ្សេងៗបង្កើតចោរកម្ម និងភាពក្រីក្រដោយសារចាញ់ល្បែង និងបំផ្លាញពេលវេលា
  :៣. ចំលងវប្បធម៌បរទេសគឺមានលក្ខណៈជាអ្នករងឥទ្ធិពល ធ្វើឲ្យប្រទេសបាត់អត្តសញ្ញាណជាតិជាដំណើររលត់រលាយជាតិ
  :៤. ភាពអាត្មានិយមមិនខ្វល់ជាមួយអ្នកដទៃធ្វើយ៉ាងណាឲ្យតែបានប្រយោជន៍មកខ្លួន ធ្វើឲ្យមានការបែបបាក់ជាតិ
  :៥. ភាពល្ងង់ខ្លៅ និងភាពអសកម្មក្នុងការចូលរួមកសាងប្រទេសជាតិ គឺពួកគាត់ចូលចិត្តផ្អែកលើអ្នកដទៃធ្វើឲ្យហើយពួកគាត់ចាំសើយផលដោយចង់បានប៉ុន្តែមិនចូលរួមធ្វើ។

ដើម្បីបំបែកស្ថានភាពខាងលើនេះបានគឺប្រើពីរវិធីពន្យល់លើគោលបីសំខាន់យ៉ាងគឺ ប្រជាធិបតេយ្យ ទាញឲ្យបានជាប្រយោជន៌អតិបរិមាពីកិច្ចបដិបត្តិព្រះធម៌ និងសីលធម៌សង្គម ប្រើវិធានការច្បាប់ដែលដំបូងបំផុតគឺយកយន្តការ៨ចំណុចទៅដាក់ក្នុងប្រពន្ធ័ដឹកនាំរដ្ឋដើម្បីកាត់បន្ថយអំណាចរដ្ឋធ្វើឲ្យសិទ្ធិ និងអំណាចក្នុងការចាត់ចែងកិច្ចការប្រទេសជាតិ ស្ថិតក្នុងកណ្តាប់ដៃប្រជាពលរដ្ឋ។វិធានការនេះកើតមានបានលុះណាមានសម្លេងគាំទ្រ គ្រប់គ្រាន់ពីពលរដ្ឋ។

២០៨ ក្រុមរបស់ គសប ពួកអ្នកត្រូវយល់ថាអ្នកមានឧបសគ្គធំៗចំនួនពីរ ៖

  :១. អំណាចផ្តាច់ការសង្កត់ពីលើពួកអ្នកគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់ជាពិសេសអ្នកទន់ខ្សោយក្នុងសង្គម
  :២. សង្គា្រមចិត្តសាស្ត្រគ្រប់បែបយ៉ាងពីមនុស្សខ្មែរផ្សេងៗទៀតដែលមានគំនិតផ្ទុយពីពួកអ្នក។ ចុះភាពអសកម្មរបស់ពលរដ្ឋមិនមែនជាឧបគ្គទេរឺ?
  :៣. ភាពអសកម្មរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។

២០៩ បើអ្នកស្គាល់ខ្លួនឯងច្បាស់ស្គាល់ឧបសគ្គស្គាល់សត្រូវច្បាស់លាស់ដោយគ្មានមោទនភាពខ្លួនឯង, អ្នកចេញប្រយុទ្ធ១០០០ដងអ្នកឈ្នះទាំង១០០០ដង អាចធ្វើដូច្នេះបានលុះណាអ្នកមានចិត្តស្មើ។

  :១. ការស្គាល់ខ្លួនឯង៖ ត្រូវស្គាល់ដួងចិត្តខ្លួនឯងឲ្យបានច្បាស់ថាចិត្តរបស់អ្នកវាចង់ធ្វើពិតប្រាកដ ឬគ្រាន់តែរំជួលចិត្ត, ពេលអ្នកមានលក្ខណបែបនេះធ្វើឲ្យអ្នកមានទំនុកចិត្ត និងលំនឹងផ្លូវចិត្ត, ចំណុចនេះមិនងាយប៉ុន្មានទេដោយយើងបោះខួរក្បាលចូលទៅក្នុងចិត្តខ្លួនឯងដើម្បីយល់ពីចិត្ត

ខ្លួនឯងឲ្យបានច្បាស់,អ្នកជាមនុស្សមានវត្ថុបំណងពិតប្រាកដហើយបំណងនេះគឺជាបំណងប្រាសចាកភាពអាត្មានិយមមិន កុហកខ្លួនឯងនេះជាចំណុចមិនអាចខ្វះបានក្នុងនាមជាមនុស្សជួយមនុស្សជាច្រើនហើយការងារយើងធ្វើគឺចង់បង្ក្រាបអំពើ អាក្រក់ហើយចង់ឲ្យមនុស្សទាំងអស់រស់នៅក្នុងក្រោមច្បាប់ទាំងអស់គ្នា, បញ្ហារួមត្រូវចូលរួមដោះស្រាយរួមគ្នា។ ការស្គាល់ខ្លួនឯងកាន់តែល្អិតទៅៗអ្នកអាចតាមទាន់ខណៈចិត្តរបស់អ្នក(មនុស្សដែលពូកែនិយាយគឺជាមនុស្សពិចារណាច្រើន ហើយ ភាសានិយាយជាភាសាដួងចិត្ត)។គុណសម្បត្តិរបស់អ្នកគ្រប់គ្រាន់ហើយ ឬនៅ? អាចទប់ទល់ជាមួយឧបសគ្គបានទេ? ត្រូវមានទស្សនះច្បាស់លាស់ គឺខួរក្បាល របស់អ្នក ត្រូវមានគំនិតស្រមើស្រមៃទុកមុននៅពេលយើងចាប់ផ្តើមធ្វើដូចអ្វីដែលយើងគិតប្រសិនបើខុសបន្តិចបន្តួចអាចកែតំរូវបាន, បើស្ថានភាពបែបហ្នឹងមកដល់យើងគួរធ្វើដូចម្តេច(Dream)។

  :២. ការស្គាល់ឧបសគ្គ ៖ ស្គាល់ចំណុចខ្លាំង និងចំណុចខ្សោយរបស់ឧបសគ្គ, ស្គាល់គោលដៅ និងវត្ថុបំណងរបស់ឧបសគ្គ

២១០ ពួកយើងកំពុងតែកសាងក្រុមមួយដែលមានលក្ខណៈ ៖

  :១. កសាងមនុស្សដែលមិនចង់បាន និងមិនជាប់ប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនប៉ុន្តែទៅធ្វើព្រោះឃើញអ្នកដទៃមានទុក្ខលំបាកផ្សេងៗ
  :២. កសាងទំនុកចិត្តដោយឈរលើបាតគ្រឹះសុចរិតទៀងត្រង់គ្មានក្នុងគ្មានក្រៅឲ្យតែរឿងណាដែលយើងនិយាយទៅ

មិនប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខជាតិគឺពួកយើងលើកមកនិយាយទាំងអស់ដើម្បីឲ្យអ្នកដទៃយល់ផង, ចំណុចត្រង់នេះ ធ្វើឲ្យជាតិយើងមានសាមគ្គីហើយប្រមុខក្រុមសំខាន់ណាស់គ្មានការលាក់បាំងសូម្បីរឿងផ្ទាល់ខ្លួន, ការប្រជុំគ្នា ញឹកញាប់បើកចំហរ ស្វ័យទិទាន រិះគន់គ្នាចំមុខដោយដួងចិត្តស្មោះត្រង់មិនបំពានព្រោះជាប់លោកធម៌ និងអគតិធម៌៣. បង្កើតឲ្យមានការទទួលខុសត្រូវលើកាតព្វកិច្ចចំពោះពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូប

២១១ តើគោលរបស់ក្រុមយើងគឺអ្វីខ្លះ?

  :១. ដើម្បីផលប្រយោជន៍រួម, ផលប្រយោជន៍ជាតិ ទាំងអស់គ្នាមិនមែនអ្នកស៊ីឈ្នួលនយោបាយទេ
  :២. ការងារគ្រប់បែបយ៉ាងគឺជាការងារឧត្តមគតិ(ស៊ីបាយផ្ទះឯងប៉ុន្តែធ្វើការឲ្យគេ)

២១២. ដើម្បីសម្រេចគោលបំណងទាំង៤ខាងលើគឺយើងត្រូវមាន៖

  :១. កន្សោមទស្សនះដែលអាចដោះស្រាយបញ្ហាជាតិសំខាន់ដែលពួកយើងហៅថាមនោគមវិជ្ជា
  :២. អ្នកពន្យល់ទស្សនះដល់ព្រមដោយសម្បយុត្តិ(បេះដូងសុចរិត, ពូកែពន្យល់, មានបញ្ញាវាងវៃ, សុខភាពល្អនិយាយរួមជាគឺជាជនគំរូ)
  :៣. មធ្យោបាយផ្សព្វផ្សាយយើងពឹងវិទ្យុ និងតាមបច្ចេកទេសផ្សេងៗហើយយើងត្រូវការថវិកាជាចាំបាច់ដើម្បីដំណើរការ

ឲ្យសកម្មភាពទាំងនេះប្រព្រឹត្តទៅបាន៤. អ្នកពង្រីកគំនិតត្រូវយល់ពីមនោគមវិជ្ជារបស់ គសប ដូចមានចែងក្នុង លក្ខណសម្បត្តិដែល គសប កំណត់ទុកជាខ្នាតវាស់ស្រាប់(ទាំងចាស់ក្មេង, សិស្ស, និស្សិត, ព្រះសង្ឃ….)

២១៣ បន្ទាប់ពីមានយន្តការ៨ចំណុចត្រូវបានដាក់ចូលនៅក្នុងប្រពន្ធ័ដឹកនាំស្រុកយើងហើយវត្ថុបំណងបន្តរបស់ពួកយើងគឺ៖

  :១. សេរីភាព ៖ មនុស្សគ្រប់រូបក្រៅពីសេរីភាពផ្នែករាងកាយគឺយើងត្រូវការសេរីភាពផ្នែកខួរក្បាល។ នេះជាបាតគ្រឹះនៃការលូតលាស់ផ្នែកខួរក្បាល ដែលនាំឲ្យកើតគំនិតថ្មីក្នុងការចូលរួមអភិវឌ្ឍន៌ប្រទេសជាតិ។
  :២. យុត្តិធម៌ ៖ បែងចែកភោគទ្រព្យជាតិដោយយុត្តិធម៌ ពិសេសក្នុងប្រពន្ធ័តុលាការអ្នកប្រព្រឹត្តខុសត្រូវតែទទួលទោស។
  :៣. ភាពស្មើមុខគ្នាក្នុងភាពជាម្ចាស់៖ យើងគ្រប់គ្នាមានសិទ្ធិស្មើគ្នាក្នុងនាមជាម្ចាស់ប្រទេស តែយើងត្រូវការភាពជាម្ចាស់

របស់យើងគ្រប់គ្នា។ វណ្ណៈថ្នាក់វាគ្រាន់តែជាសំបកដែលអត់ប្រយោជន៌អ្វីសោះដល់ពលរដ្ឋម្ចាស់ប្រទេសវាមានតែបង្កើតការ ឈឺចាប់ដល់ពលរដ្ឋតាមរយៈមុខងារជាឯកឧត្តម…

  :៤. ប្រទេសពោរពេញដោយលោកសម្ភារៈ(បច្ច័យបួន)

២១៤ យន្ដការ៨ចំណុចដើម្បីកាត់បន្ថយអំណាចរដ្ឋរបស់ គណបក្ស សម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិប្បតេយ្យ៖

  :១. ត្រូវកំណត់អាណត្ដិនាយករដ្ឋមន្ដ្រី (២ អាណត្ដិ)។
  :២. មិនអនុញ្ញាតឱ្យនាយករដ្ឋមន្ដ្រីបង្កើតក្រុមអង្គរក្ស ដោយខ្លួនឯង។
  :៣. នាយករដ្ឋមន្រ្តីត្រូវរស់នៅក្នុងផ្ទះដែលផ្ដល់ដោយរដ្ឋ។
  :៤. ត្រូវបង្កើតតុលាការរដ្ឋបាល។
  :៥ ត្រូវសុំការទុកចិត្ដពីសភា សម្រាប់តួនាទី ភារកិច្ច និងឋានន្ដរសក្ដិចាប់ពីថ្នាក់ឧត្ដមសេនីយ៍ យោធា និងនគរបាល។
  :៦ អព្យាក្រឹត្យមន្ដ្រីរាជការ។
  :៧. បោះឆ្នោតដោយផ្ទាល់ ជ្រើសរើស និងទំលាក់តំណាងគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ ដោយប្រជាពលរដ្ឋ (ថ្នាក់ឃុំ/សង្កាត់ ស្រុក/ខណ្ឌ/ក្រុង និងខេត្ដ/រាជធានី)។
  :៨. ប្រើប្រព័ន្ធចម្រុះដើម្បីជ្រើសរើសតំណាងរាស្ដ្រ។

២១៥ ដំណើរបីយ៉ាងដែលនាំឲ្យយឺតយូរក្នុងការយល់សេចក្តីពិតគឺ៖

  :១. ទិដ្ឋិ ៖ គេយល់ថាអីញ្ចឹងហើយដោយក្នុងនោះអាចយល់ខុស ឬយល់ត្រូវតែខុសកាល, ការប្រកាន់ខ្ជាប់
  :២. មានះ ៖ អំណួតអួតអាង, សេចក្តីប្រកាន់
  :៣. តណ្ហា ៖ ជាមនុស្សដែលតែងតែជាប់នឹងលោកធម៌ ទាំងប្រាំបី លាភ យស សរសើរ សុខ គ្មានលាភ គ្មានយស គ្មានសរសើរ គ្មានសុខនិង អគតិធម៌

២១៦ ចំណុច ៥ យ៉ាង ដែលសមាជិករបស់គណបក្សសម្ព័ន្ធត្រូវពិចារណាមានដូចខាងក្រោម ៖

   :១ មនសិការ ៖ ដំណើរការនៃការវែកញែក ដឹងខុសត្រូវ តាមរយៈការពិចារណា
  :២. ចរិត ៖ មានបីយ៉ាងគឺការប្រព្រឹត្តល្អដោយការយ ហៅថាកាយសុចរិត ដោយចិត្តបរិសុទ្ធហៅហថាមនោ វចីសុខរិត, សុចរិត(សុចរិតគឺជាសមិទ្ធផលដែលកើតទ្បើងពីការពិចារណារវាងក្បាល និងបេះដូលឧបេក្ខា)។
   :៣. ប្រយោជន៍រួមគឺវាបញ្ច្រាសជាមួយភាពអាត្មានិយម។
   :៤. ប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិ និងអំណាចក្នុងការចាត់ចែងកិច្ចការប្រទេសជាតិស្ថិតក្នុងកណ្តាប់ដៃរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ៥. គោរពសិទ្ធិបុគ្គល។

២១៧ ធាតុរបស់ខួរក្បាលរួមមាន៥តាមលំដាប់លំដោយគឺ ៖

  :១. សតិ សតិគឺការដឹង(ដឹងថាខ្លួនកំពុងធ្វើអ្វី)។ សតិកើតឡើងក្រោយពេលដែលយើងផ្ចង់ការដឹងរួច ហើយ។
  :២. សម្បជញ្ញ ជាធម្មធាតុដែលនាំឲ្យមនុស្សចេះឆ្ងល់ ចេះត្រិះរិះពិចារណា ដឹងអ្វីខុសអ្វីត្រូវ។
  :៣. មនសិការ គឺការវែកញែកតាមបែបការដឹងខុសដឹងត្រូវ អ្វីល្អអ្វីអាក្រក់តាមរយៈការពិចារណារបស់សម្បជញ្ញខាងលើ។
  :៤. ឧត្តមគតិ បន្ទាប់ពីដឹងថាអ្វីខុសអ្វីត្រូវហើយគឺតាំងស៌ប់លើអ្វីដែលយល់ថាត្រឹមត្រូវមិនទំលាក់។ ឧត្តមគតិគឺជាគុណធម៌ដែលល្អជាងគេបំផុតហើយវាជួយឲ្យឈ្នះសត្រូវគ្រប់បែបយ៉ាងក្នុងខ្លួនយើង តែវាច្រើនតែបញ្រ្ជាស់ជាមួយចិត្ត។ ពេលខ្លះចិត្តចង់លុតក្រាបតែឧត្តមគតិ

វាប្រាប់ថាមិនអាចទេ។ មនុស្សចាស់នៅក្នុងប្រទេសខ្មែរភាគច្រើនគ្មានឧត្តមគតិទេ ព្រោះគាត់មិនដែលតាំងស៌ប់លើឧត្តមគតិឡើយ គាត់ច្រើនតែគិតថាធ្វើតែតាមគេតាមឯងទៅ ឯក្មេងសំរេចចិត្តធ្វើលឿនតែប្រែប្រួលក៌លឿនគឺច្រើនតែមិនស្គាល់ខ្លួនឯង ស្មានថាខ្លួន ស្នេហាជាតិតែការពិតគេពុលនឹងមុខមាត់ តួនាទី បុណ្យសក្តិ…ដូច្នេះយើងត្រូវតាមដានចិត្ត និងខួរក្បាលជាប្រចាំ។ ទណ្ឌកម្មរបស់ឧត្តម គតិគឺវិប្បដិសារីនូវអ្វីដែលខ្លួនធ្វើ ខុស។

  :៥. បញ្ញា ជាបទពិសោធន៌នានាសំរាប់ជំនួយការគិតពីចារណាថ្លឹងថ្លែង។ បញ្ញាជាអ្នកវែកញែក និងអារកាត់បញ្ហា។ទាំង៥ខាងលើវាអាចកើតឡើងបានព្រោះគេមានបេះដូងស្អាត ស្ងប់ គ្មានពិសពុលបើមិនដូច្នេះទេចិត្តដ៌កខ្វក់នឹងបញ្ជាឲ្យ៥ខាងលើធ្វើសកម្មភាពបំរើចិត្តដ៌កខ្វក់នោះ។

២១៨ លក្ខណសម្បិត្តរបស់ជនគំរូទាំងទ្បាយលើលោក៖

   :I. សុចរិត (ការពិចារណា ដោយប្រើ ក្បាល+បេះដូងឧបេក្ខា(មានសេចក្តីអាណិត និងស្រលាញ់នៅក្នុងនោះ នេះហើយជាឧបេក្ខាបរិសុទ្ធ,ទៀងត្រង់ មិនលំអៀង ស្រលាញ់ប្រជាពលរដ្ឋដូចជាក្រុមគ្រួសាររបស់ខ្លួនចំណុចត្រង់នេះកើតបានលុះណាតែជាមនុស្សឈ្នះលោកធម៌ និង

ជាមនុស្សយល់ពីព្រះធម៌, កាយ វាចា មនោសុចរិត), ឥតបំផ្លាញគេ

   :II. សំបូរគតិ ឬ សំបូរទស្សន (ទស្សនរួមជាមួយ និងទង្វើជាក់ស្តែងដើម្បីឲ្យបានសំរេចនូវគោលដៅ គឺការជួយប្រទេសរបស់ខ្លួន និងសមាជិករបស់ខ្លួនឲ្យបានជោគជ័យផងដែរ, ទស្សនវាជាធម្មជាតិម្យ៉ាងអរូបី ហើយវាមានទំនាក់ទំនងរវាងហេតុ និងផលបើទស្សនដែលមិនបានគិតពិចារណាច្បាស់លាស់កាលណាយើងយកមកប្រត្តិបត្តិវានាំមកនូវសេចក្តីវិនាសតែបើយើងពិចារណាយ៉ាងល្អិតល្អន់វានាំមកនូវការរីកចំរើន)
   :III. ជាអ្នកហ៊ានប្រកួតប្រជែងចំពោះមុខមហាជនដើម្បីបង្ហាញពីអ្វីដែលយល់ឃើញថាត្រឹមត្រូវ (Challenge) ។
   :IV. សេចក្តីប្តេជ្ញាចិត្តខ្ពស់ដើម្បីដាក់នូវអ្វី ដែលខ្លួនយល់ឃើញថាត្រឹមត្រូវនោះឲ្យបានសម្រេច(Commitment)
   :V. ជាក់ស្តែងនិយមគឺទទួលយកភាពជាក់ស្តែងមកដោះស្រាយ
  :VI. ពូកែពន្យល់នូវអ្វីដែលជាការយល់ឃើញរបស់ខ្លួនឲ្យគេបានយល់ឃើញដូចខ្លួន។ (Convince)
  :VII. ជាអ្នកដែលចេះបណ្តុះបណ្តាលមនុស្សហើយជាអ្នកចេះប្រើមនុស្សឲ្យត្រូវជំនាញរបស់ពួកគេ។
  :VIII. ជាអ្នកដែលសកម្ម ( គ្រប់សកម្មភាព ដេក ដើរ ឈរ អង្គុយ រាប់ទាំងពីការគិតផងដែរ )។ (Active)
   :IX. ជាអ្នកដែលឈ្នះលោកធម៌ (លោកធម៌ទាំងប្រាំបី លាភ យស សរសើរ សុខ និងគ្មានលាភ គ្មានយស គ្មានសរសើរ គ្មានសុខ) និង មិនជាប់អគតិទាំងបួន ស្រាលាញ់ ស្អប់ ខ្លាច និង អវិជ្ជា។
   :X. ជាអ្នក ដែលមានថាមពល (កម្លាំងកាយសម្បទា មាំមួន សុខភាពល្អ)

២១៩ ចំណាត់ថ្នាក់ប្រភេទមនុស្សពីទាបទៅខ្ពស់៖

   :១ ពួកសាសនា ជាក្រុមមនុស្សអាត្មានិយមបំផុតគិតតែប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនមិនខ្វល់ជាមួយអ្នកណាទាំងអស់
   :២ ពួកផ្តាច់ការគិតតែពីក្រុមគ្រួសារ និងបក្សពួកខ្លួនពលរដ្ឋលំបាកវេទនាយ៉ាងណាមិនសូវគិតគូរទ្បើយហើយជាទូទៅប្រទេសដែលដឹកនាំ

តាមផ្តាច់ការរីកចំរើនទៅបានលុះណាមេដឹកនាំផ្តាច់ការជាមនុស្សឈ្នះលោកធម៌ទាំង៨ និង ទស្សនវិស័យភ្លឺថ្លា

   :៣. ពួកជាតិនិយម មាន ហូជីម៉ីញជាគំរូជាតិណាស្លាប់ក៏មិនគិតដែរឲ្យតែជាតិឯងរស់
   :៤. ពួកប្រជាធិបតេយ្យ បេះដូងបើកទូលាយដោយឈរលើការគោរពសិទ្ធិមនុស្សេជាសកល
   :៥. អ្នកធម៌ មានព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាគំរូ លោកមានដួងចិត្តមេត្តាមហាសាល រាប់ទាំងមនុស្ស សត្វ ធម្មជាតិ ។ ល។

២២០ មនុស្សដែលរស់នៅលើលោកនេះមានបួនប្រភេទ ៖

   :១. មនុស្សដែលចាំតែគេជួយ និងងាប់តែគេជាន់ដូចជាជនជាតិដែលល្ងង់ៗចាញ់ទាំងសត្វទៅទៀត
   :២. ពួកអ្នកចេះ អ្នកដឹង រស់នៅឆ្ងាយពីសង្គមមិនដែលខ្វល់ពីអ្នកណាដូចជាឈ្លើង, ព្រូន, តេនញ្ញា, ជាចំណែកលើសនៃសង្គម(ដូចជា

បុគ្គលិកក្រុមហ៊ុនខ្លះៗ, ពួកអ្នកជំនួញខ្លះៗ។ ល។ )

   :៣. ក្រុមកាត់តំរង់ពួកឆ្លាត, ពួកអ្នកចេះពួកអ្នកដឹងរស់នៅបៀតបៀនអ្នកដទៃឲ្យតែបានមកលើខ្លួនឯង, ប្រើចំនេះដឹងដើម្បីបំរើមហិច្ឆតារបស់ខ្លួនបានដល់ពួកនយោបាយធំៗនៅក្នុងប្រទេសផ្តាច់ការ និងកុំម្មុយនីស, 

ពួកមេសាសនាជាដើម។

   :៤. ពួកចេះតែឈឺឆ្អាលគេជានិច្ចទោះរឿងនោះមិនទាក់ទងជាមួយខ្លួនក៏ដោយពួកនេះបានដល់ពួកអ្នកមានចិត្តព្រះ, ពួកមានសីល, ពួកយល់ពីព្រះធម៌របស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ(យូរមានមួយ)។

២២១ មនុស្សត្រូវរស់នៅដើម្បីបំពេញការងារបួនយ៉ាង៖

   :១. មនុស្សធ្វើការងារដើម្បីរស់(បច្ច័យបួនសំខាន់ណាស់ដើម្បីរស់)
   :២. ការងាររៀនសូត្រ (មានជំនាញពិតប្រាកដយ៉ាងតិចមួយ)
   :៣. បំរើសេចក្តីស្រលាញ់របស់ខ្លួន, មនោសញ្ចេតនា(មេត្តា, ករុណា)
   :៤. ការងារជាឧត្តមគតិគឺការកាន់អំពើល្អមិនទំលាក់, ប្រឆាំងតតាំងនឹងអំពើអាក្រក់គ្រប់បែបយ៉ាង។

២២២ អ្នកអាចបិតបាំងការពិតបានតែអ្នកមិនអាចកាទ្បៃការពិតបានទេ, ពេលដែលយើងមានជីវិតយើងត្រូវតែចាប់ផ្តើមភាពរឹងមាំផ្តើមចេញពីខ្លួនយើងទៅមុន៖

  :១. ដើម្បីកើតសាមគ្គីផ្ទៃក្នុងបានលុះណាមនុស្សយល់, មានយុត្តិធម៌, សុចរិតភាពហើយបាត់ភាពអាត្មានិយម
   :២. មិនត្រូវមានការកេងប្រវញ្ច័លើគ្នា(កេងប្រវញ្ច័ទាំង ថវិកា កំលាំង និងគំនិត
   :៣. ចេះស្តាប់ហេតុផលគ្នាទៅវិញទៅមកដោយមិនផ្អែកលើអគតិធម៌ទាំង ៤ ឬលោកធម៌ទាំង ៨

២២៣ មនុស្សខ្មែរយើងមានលក្ខណៈ៤ យ៉ាង៖

   :១. ការគិតវាខ្លីបំផុតគឺគិតតែរឿងស៊ី ដេក ដើរលេង និង រួមភេទ
   :២. មនោសញ្ចេតនា មេត្តា ករុណា ក៏ខ្លីបំផុត, គិតតែក្រុមគ្រួសារខ្លួនឯង ឬ ត្រឹមតែប្តីប្រពន្ធ កូនចៅ, សូម្បីឪពុកមា្តយក៏មិនសូវនឹកគិតដល់…
   :៣. សេចក្តីអធិដ្ឋាន ក៏ខ្លីមិនដែលចង់ធ្វើការងារណាដែលបានប្រយោជន៍ដល់មនុស្សទូទៅ, ឬសង្គមជាតិទាំងមូល…
    :៤. មិនស្អប់អំពើអាក្រក់ ហើយថែមទាំងហ៊ានប្រព្រឹត្តយ៉ាងសប្បាយ និងពេញចិត្តដូចជាធ្វើផ្ទុយពីសីល៥…

២២៤ មនុស្ស មានៈមាន៣ យ៉ាង៖

   :១. ខុសហើយមិនព្រមទទួលថាខុស
   :២. ជាមនុស្សដែលបា្រប់ហើយមិនស្តាប់
   :៣. ជាមនុស្សដែលតែងតែទទួលកំហុសតែមិនកែប្រែអ្វីបន្តិចសោះទ្បើយ

២២៥ កត្តាសក្តានុពលរបស់ប្រទេសខ្មែរមាន៖

   :១. កត្តាទឹកដីខ្មែរសំបូរទៅដោយជីជាតិ និងរងគ្រោះធម្មជាតិតិចបំផុតបើធៀបប្រទេសដទៃ
   :២. កត្តាចិត្តសប្បុរសរបស់ខ្មែរមានឈាមឧត្តមគតិហើយថែមតែបញ្ញាគឺគ្រប់គ្រាន់ដោយប្តូរពីការជឿទៅយល់ចប់សព្វគ្រប់
   :៣. កត្តាព្រះធម៌ជាមេរៀនសិក្សាឲ្យស្គាល់ធម៌ដើម្បីប្រតិបត្តិឲ្យបានសេចក្តីសុខនៅក្នុងជាតិនេះ

២២៦ ពូជខ្មែរយើងមានស៊ែនល្អៗជាច្រើនប៉ុន្តែត្រូវបាត់ជិតអស់ហើយដោយសាររបបនយោបាយ និងពួកអ្នកសាសនា ៖

   :១. សុចរិតភាព(កត្តាចិត្ត)
   :២. ភក្តីភាព(កត្តាចិត្ត)
   :៣. ភាតរះភាព(កត្តាចិត្ត)
   :៤. កត្តាព្រះធម៌ដែលធ្វើឲ្យមនុស្សមានការវែកញែកយ៉ាងល្អិតល្អន់ និងតែងតែមានហេតុផលមិនមែនជំនឿនោះទេ
   :៥. កត្តាទឹកដីប្រពៃណីទំនៀមទំលាប់

១២៧ ដើម្បីឲ្យការជជែកគ្នាមានប្រយោជន៍ និងព្រមព្រៀងគ្នាបានលុះណាតែមាន៖

   :១. ទិសដៅរួម
   :២. ប្រយោជន៍រួម
   :៣. មានសីលធម៌
   :៤. ការមិនលំអៀងដោយអគិណាមួយ (ស្អប់, អាណិត, ខ្លាច និងអវិជ្ជា)

១២៨ ជីវិតត្រូវរស់នៅដើម្បីអ្វី៖

   :១. ដើម្បីធ្វើប្រយោជន៍សម្រាប់អ្នកដទៃគឺមានន័យថាធ្វើប្រយោជន៍សម្រាប់ខ្លួនឯង, ត្រូវស្គាល់ខ្លួនឯងសិក្សាពីក្នុងខ្លួនអ្នកដើម្បីឲ្យស្គាល់អញ
   :២ ប្រើបា្រស់ អ្វីដែលខ្លួនមានដើម្បីជួយសង្គមជាតិយើង និងពិភពលោកក្លាយជាប្រទេសដ៏សម្យគួរ

១២៩ ដើម្បីសង្កេត និងសម្គាល់មនុស្សម្នាក់យើងត្រូវ៖

   :១. ប្រើបញ្ញាសង្កេតតាមពាក្យសម្តី, ទឹកសម្លេង, អត្ថន័យ, វិធានការដែលបុគ្គលនោះបង្កើតមកដូចជា យន្តការ៨ចំណុចជាដើម, ការយល់ដឹងផ្សេងៗរបស់បុគ្គលនោះទាក់ទងនឹងជីវិត 

ជាពិសេសយល់ពីធម៌របស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធរបស់អ្នកបង្កើត។

   :២. សង្កេតរកមើលគុណសម្បត្តិ និងគុណតំលៃទាំងផ្នែកបេះដូង(សុចរិត) និងផ្នែកខួរក្បាល(មានអង្គប្រាំគឺសតិ សម្បជញ្ញ មនសិការ ឧត្តមគតិ និងបញ្ញា)

២៣០ អ្នកទេសនាស្រុកខ្មែរភាគច្រើនបើមិននិយាយជាតិមុខជាតិក្រោយច្បាស់ជាគ្មានអ្វីនិយាយទេ ព្រោះពួកគេមិនមានលក្ខណៈសម្បត្តិជាអ្នកផ្សាយធម៌។ លក្ខណៈសម្បត្តិជាអ្នកផ្សាយធម៌មានលក្ខណៈ៥យ៉ាង៖

   :១. ជាបុគ្គលដែលមានចិត្តចង់ឲ្យអ្នកដទៃ សំគាល់បានតាមរយៈ កាយ វាចារ និងជាពិសេស គឺដួង ចិត្មានបេះដូងសង្គោះ
   :២. ជាអ្នកដែលយល់ច្បាស់លាស់ពីមេរៀនត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ និងអាចសន្និដ្ឋានបាន ហើយយល់ថាជាធម៌មិនមែន

សាសនានោះទេ (ធម៌មានរូប ធម៌ឥតរូប និងលក្ខណះប្រតិកម្មរបស់វា ឬសង្ខារ)។ ដើម្បីឲ្យកាន់តែច្បាស់គឺយើងត្រូវវិបស្សនា។ កាលណាយើងពាល់ត្រូវធម៌ ឬស្តាប់យល់គឺយើង (អស់វិច្ចិកិច្ឆា, អស់សកាយទិដ្ឋិ, អស់សីលព័ទ្ធបរម្បស)

   :៣. គេត្រូវស្គាល់អំពីរបៀបនៃការផ្ទេរចំណេះដឹងរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទៅកាន់អ្នកស្តាប់ធម៌គឺអ្នកត្រូវគិត ពិចារណារហូតដល់

អ្នកកើតសទ្ធា(តថាគត គ្រាន់តែបា្រប់រួចអ្នកបដិបត្តិដោយខ្លួនឯង)។ ធម៌ជាមេរៀនអាចសួរបាន សិក្សាបាន និងពិសោធន៍បាន ដូច្នេះអ្នកត្រូវជ្រះស្រលះ។ ដើម្បីជ្រះស្រលះគឺត្រូវសួរត្រូវស្គាល់ពីគោលដៅដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធនាំទៅ។ គោលដៅគឺដើម្បីវាយ បំបែកទិដ្ឋិដែលភាន់ច្រលំថាមានអញព្រោះសតិដឹងរបស់យើងតាមមិនទាន់សេចក្តីពិតយើងភាន់ច្រលំថាមានអញ(ដំណើរទៅគឺ ធ្វើតាមមគ្គទាំង៨)

   :៤. អ្នកផ្សាយធម៌ត្រូវពាល់ធម៌ត្រូវ។

២៣១ បរទេសមានការធុញទ្រាន់អន្តារាគមន៍ជួយដោះស្រាយបញ្ហារបស់ខ្មែរព្រោះ ៖

   :១. បញ្ហាខ្មែរដែលដោះស្រាយមិនចេះចប់មិនចេះហើយគណបក្សប្រឆាំង និងគណបក្សកាន់អំណាចពូកែបង្កើតបញ្ហាតែមិនពូកែដោះស្រាយ
   :២. ប្រទេសនិមួយៗកំពុងខ្វល់ខ្វាយចំពោះបញ្ហារបស់គេរៀងៗខ្លួនជាពិសេសវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ និងភេរវកម្មគ្រប់ជ្រុងជ្រោយលើប្រទេសក្នុងពិភពលោក
   :៣. ពិភពលោកបានផ្លាស់ប្តូរលើសេដ្ឋកិច្ចធំជាងនយោបាយ
   :៤. មានបញ្ហាធំៗដែលពិភពលោកត្រូវដោះស្រាយជាបន្ទាន់ ដូចជា នុយក្លេអ៊ែនៅកូររ៉ អ៊ីរ៉ង់ គ្រោះធម្មជាតិ និងពិភពលោកកើនកំដៅ ។ល។

២៣២ កិច្ចសន្យារបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលជាម្ចាស់ ជាមួយអ្នកកាន់ការងារប្រទេសជាតិដែលជាតំណាងធំៗមានបី ៖

   :១. រដ្ឋត្រូវរៀបចំសណ្តាប់ធ្នាប់សង្គមសាធារណៈកុំឲ្យមានភាពរញេរញៃដើម្បីឲ្យមនុស្សរស់នៅមានសុខសន្តិភាព
   :២. រដ្ឋត្រូវការពារទាំងសម្បត្តិវប្បធម៌(ប្រពៃណីវប្បធម៌បា្រសាទ) និង សម្បត្តិធម្មជាតិ(ព្រៃឈើបឹងបួ សមុទ្រ…)
   :៣. រដ្ឋត្រូវផ្តល់សេវាសាធារណ និង បង្កើត ការងារឲ្យប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីមានបច្ច័យបួនក្នុងការប្រើប្រាស់
   :៤. បើរដ្ឋមិនធ្វើតាមកិច្ចសន្យាទាំងបីខាងលើយើងអាចទំលាក់បានបើលុះត្រារដ្ឋមិនបានប្រមូលផ្តុំអំណាច ហើយបច្ចុប្បន្នច្បាប់ទាំងអស់

កំពុងតែតែងទ្បើងដើម្បីចងរឹតរួតតែរាស្ត្រហើយគ្មានច្បាប់ណាចងរដ្ឋមន្ត្រី និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីទ្បើយ, បច្ចុប្បន្នមាន អនុក្រឹតចេញពីនាយករដ្ឋមន្ត្រី, ចេញពីរដ្ឋមន្ត្រី(សេចក្តីប្រកាស), ចេញពីមន្ទីរក្រសួង ឬនាយកដ្ឋាន(សារាចរណ៏)។ ស.ជ.ណ, ប្រកាស់, អនុក្រឹត្យគ្មានអំណាច យកទៅកាត់ក្តីបានទេបទបញ្ជា, ដីកាទាំងអស់នេះងាប់ប្រជាពលរដ្ឋណាស់។

២៣៣ បាបកម្ម ១០ យ៉ាងប្រឆាំងមនុស្សជាតិ៖

   :១. នយោបាយគ្មានគោលការណ៍
   :២. ទ្រព្យសម្បត្តិមិនបានមកពីការងារ
   :៣. ការងារគ្មានមនសិការ
   :៤. ចំណេះដឹងគ្មាននិស្ស័យ
   :៥. ជំនួញគ្មានសីលធម៌
   :៦. វិទ្យាសាស្រ្តគ្មានមនុស្សធម៌
   :៧. សាសនាគ្មានករុណាធម៌
   :៨. បុព្វសិទ្ធិគ្មានការទទួលខុសត្រូវ
   :៩. អំណាចគ្មានគណនេយ្យភាព
   :១០. ការអភិវឌ្ឍគ្មាននិរន្តរភាព

២៣៤ មនុស្សដែលប្រសព្វនិយាយមានលក្ខណៈ៖

   :១. មានលក្ខណៈជាជនគំរូ និងលក្ខណសប្បុរស
   :២. មានបំណងចង់ជួយ ឬសង្គ្រោះពិតប្រាកដ, យល់អាថ៌សេចក្តីនៃពាក្យដែលយើងស៊កបញ្ចូលក្នុងឃ្លា, មានសណ្តានជាអ្នកជួយ
   :៣. ស្គាល់ខ្លួនឯង, ស្គាល់អញជាអ្វី, ស្តើងអញស្គាល់ខ្លួនឯង, ស្តើងអញ
   :៤. បេះដូង និងក្បាលធ្វើការស្រប់គ្នាគ្មានក្នុងគ្មានក្រៅជាមនុស្សដែលមានគុណធម៌មានវោហារសាសន៍

២៣៥ គុណសម្បត្តិរបស់បណ្ឌិត មាន ៖

   :១. ជាមនុស្សដែលមានគតិ
   :២. ជាមនុស្សដែលមានគតិបណ្ឌិត អ្វីដែលគេពិចារណា សមហេតុផល និងអាចអនុវត្តន៍បាន
   :៣. ជាមនុស្សដែលមានទស្សនវិស័យភ្លឺថ្លា៤. ជាមនុស្សដែលមានបេះដូងបរិសុទ្ធស្មោះត្រង់ មេត្តា ករុណា និងឧត្តមគតិ ។ល។

២៣៦ តាមព្រះពុទ្ធសម្មាមគ្គ(អដ្ឋង្គិកមគ្គ) ដំណើរការនៃការប្រើបញ្ញា មាន៨ជំហានគឺ ៖

   :១. សម្មាទិដ្ឋិ សេចក្តីយល់ឃើញត្រូវ (ពាក្យផ្ទុយ មិច្ឆាទិដ្ឋិ)។ (បញ្ញា)
   :២. សម្មាសង្កប្ប ឬសម្មាសង្កប្បៈសេចក្តីត្រិះរិះត្រូវ, តម្រិះត្រូវ(ពាក្យផ្ទុយមិច្ឆាសង្កប្បៈ), ពេលឃើញអ្វីត្រូវត្រិះរិះរកហេតុផលក្នុងផ្លួវត្រូវ។ (បញ្ញា)
   :៣. សម្មាវាចាសម្តីត្រូវ, ប្រើជាសម្មាពាក្យក៏បាន, ការនិយាយណាដែលមិនផ្តល់ការឈឺចាប់ដល់អ្នកដទៃ ការនិយាយដែលមានប្រយោជន៍ហើយគ្មានចេតនាធ្វើឲ្យអ្នកដទៃឈឺចាប់ដោយសម្តីរបស់ខ្លួន។ (ពាក្យផ្ទុយមិច្ឆា វាចា ឬមិច្ឆាពាក្យ) (សីល៖ការអប់រំ)
   :៤. សម្មាកម្មន្តៈការងារត្រូវ(ពាក្យផ្ទុយមិច្ឆាកម្មន្តៈ), ការប្រើកំលាំងតាមផ្លូវកាយត្រូវដូចជាជួយអ្នកដទៃពេលគេឈ្លោះគ្នាជាដើម, (ពាក្យផ្ទុយ

មិច្ឆាកម្មន្តៈ)។ (សីល៖ការអប់រំ)

   :៥. សម្មាអាជីវៈ ការចិញ្ចឹមជីវិតត្រូវ៖ ប្រើជាសម្មាអាជីវោ ឬ សម្មាអាជីព, សម្មាជីព, សម្មាជីវៈក៏បាន (ពាក្យផ្ទុយ មិច្ឆាអាជីវៈ ឬមិច្ឆាអាជីវោ

ឬ មិច្ឆាអាជីព, មិច្ឆាជីព)។ (សីល៖ការអប់រំ)

  :៦. សម្មាវាយាមៈ ព្យាយាមត្រូវ, ប្រើជាសម្មាព្យាយាមក៏បាន, លក្ខណសម្បត្តិរបស់ចិត្ត, ចិត្តអំណត់, ព្យាយាមក្នុងដំណើរហី, (ពាក្យផ្ទុយ

មិច្ឆាវាយាមៈ ឬមិច្ឆាព្យាយាម)។ (សមាធិ)

  :៧. សម្មាសតិស្មារតីត្រូវ, ការរឭកត្រូវ, ការរលឹកដឹងក្នុងក្របខ័ណ្ឌកាយពីក្បាលដល់ចុងជើងស្ទង់ឲ្យឃើញវេទនា, (ពាក្យផ្ទុយមិច្ឆាសតិ)។(សមាធិ)
  :៨. សម្មាសមាធិសមាធិត្រូវ, បាតគ្រឹះវាគឺឧបេក្ខា, ចិត្តមូលលើឧបេក្ខា, ចិត្តធម្មតាចិត្តហី, (ពាក្យផ្ទុយមិច្ឆាសមាធិ) ។ ល។ (សមាធិ)

២៣៧ បុញ្ញកម្ម៖ អំពើបុណ្យមាន១០យ៉ាងគឺ៖

   :១ ទាន ៖ បុណ្យកើតទ្បើងព្រោះការឲ្យទាន
   :២ សីល ៖ បុណ្យកើតទ្បើងព្រោះការរក្សាសី
   :៣ ភាវនា ៖ បុណ្យកើតទ្បើងព្រោះការចម្រើនធម៌ដែលគួរចម្រើនឲ្យកើតមានក្នុងចិត្ត
   :៤ អបចាយន ៖ បុណ្យកើតទ្បើងព្រោះការគោរពកោតក្រែងឳនលំទោនជឿស្តាប់បុគ្គលគួរគោរព
   :៥ វេយ្យាវច្ច ៖ បុណ្យកើតទ្បើងព្រោះការខ្នះខ្នែងខ្វល់ខ្វាយចាត់កិច្ចការបុណ្យ ឬបម្រើក្នុងការធ្វើបុណ្យ
   :៦ ធម្មទេសនា ៖ បុណ្យកើតទ្បើងព្រោះការសម្តែង ឬពន្យល់ធម៌ឲ្យគេស្គាល់ ឬបង្រៀនឲ្យគេបានចេះធម៌ផង
   :៧ ធម្មស្សវន ៖ បុណ្យកើតទ្បើងព្រោះការស្តាប់ដោយគោរពគឺស្តាប់ដោយការយកចិត្តទុកដាក់
   :៨ បត្តិទាន៖ បុណ្យកើតទ្បើងព្រោះការឲ្យចំណែកបុណ្យគឺជូន ឬឧទ្ទិសចំណែកបុណ្យដែលខ្លួនបានហើយឲ្យទៅអ្នកដទៃ
   :៩ បត្តានុមោទនា ៖ បុណ្យកើតទ្បើងព្រោះការរត្រេកអរទទួលយកចំណែកបុណ្យដែលគេឲ្យមកខ្លួន។
   :១០ ទិដ្ឋុជុកម្ម ៖ បុណ្យកើតទ្បើងព្រោះការធ្វើសេចក្តីយល់ឃើញរបស់ខ្លួនឲ្យត្រូវត្រង់តាមផ្លូវពិត គឺធ្វើប្រាជ្ញាជាសម្មាទិដ្ឋិឲ្យកើតមានក្នុងសន្តានចិត្ត។

២៣៨ សប្បុរិសធម៌ ៧យ៉ាង គឺ ៖

   :១. ធម្មញ្ញុតា៖ស្គាល់ហេតុ, ស្គាល់ធម៌ ធម៌ក្នុងលោកមានហេតុមានផល
   :២. អត្ថញ្ញុតា៖ ស្គាល់ផលរបស់ហេតុ
   :៣. អត្តញ្ញុតា ៖ ស្គាល់ខ្លួនឯងថាពីក្បាលដល់ចុងជើងមានអញដែរ ឬទេ, ស្គាល់ចិត្តខ្លួនឯងជាការស្គាល់ ដ៏កំរ
   :៤. មត្តញ្ញុតា ៖ ស្គាល់ប្រមាណ
   :៥. កាលញ្ញុតា ៖ ស្គាល់កាល ឬ ស្គាល់កាលៈទេសៈ
   :៦. បរិសញ្ញុតា៖ ស្គាល់ប្រជុំជន គឺស្គាល់ទីកន្លែងប្រជុំជន និងពពួកជន ស្គាល់របៀបរបបទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីរបស់មនុស្សក្នុងស្រុក

ភូមិ។ ល។

   :៧ បុគ្គលញ្ញុតា ៖ ស្គាល់បុគ្គល គឺស្គាល់ និងយល់សេចក្តីផ្សេងគ្នានៃបុគ្គលម្នាក់ៗ

២៣៩ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធចែកមនុស្សជា៥ ពួកគឺ ៖

   :១ ខ្លួនជាមនុស្សចិត្តជាតិរច្ឆាន មនុស្សតិរិច្ឆន្នោ
   :២. ខ្លួនជាមនុស្សចិត្តជាមនុស្ស មនុស្សៈ មនុស្សោ
   :៣. ខ្លួនជាមនុស្សចិត្តជាទេវតា មនុស្សសទេវោ
   :៤. ខ្លួនជាមនុស្សចិត្តជាប្រេត មនុស្សសបេតោ
   :៥. ខ្លួនជាមនុស្សចិត្តជាអសុរកាយ មនុស្សនិរយកោមានន័យថាដែលហៅថាមនុស្សមិនមែនរូបកាយទេ គឺលក្ខណៈរបស់ចិត្ត។

២៤០ ឥទ្ធិបាទ៖គុណធម៌ប្រៀបដូចជាជើង ឬដូចជាជំហ៊ាននៃសេចក្តីសម្រេច, នៃសេចក្តីចម្រើនមាន៤យ៉ាង ៖

   :១. ឆន្ទៈ(ចិត្តមុះមុត, បំណងធ្វើអ្វីមួយឲ្យបានសម្រេច)
   :២. វិរិយៈ(ព្យាយាម)
   :៣. ចិត្តៈគំនិត(ចេះតែរស់រវើក)
   :៤ វីមំសា ការពិចារណា, ល្បងមើល, ពិសោធមើល, ប្រលងឥទ្ធិបាទទាំង៤នេះជាធម៌សំខាន់បំផុតរបស់សត្វលោក(ទាំងផ្លូវលោកទាំងផ្លូវធម៌)

២៤១ សេចក្តីសុខតាមទ្រឹស្តីព្រះពុទ្ធកើតទ្បើងតាមវិធី៤យ៉ាង ៖

   :១ សប្បាយព្រោះមានទ្រព្យសម្បត្តិ
   :២ សប្បាយព្រោះចាយទ្រព្យសម្បត្តិ
   :៣ សប្បាយព្រោះមិនជំពាក់បំណុលគេ
   :៤ សប្បាយអស្ចារ្យបំផុតគឺយើងមិនដែលធ្វើអ្វីខុស សប្បាយព្រោះបានជួយអ្នកដទៃ។

២៤២ ព្រះពុទ្ធមានព្រះដីកាថានៅលើលោកមានមនុស្សចំនួន៤ពួក៖

   :១ មនុស្សមួយពួកកំពុងរត់ពីទីងងិតទៅរកទីងងិត
   :២ មនុស្សមួយពួកទៀតកំពុងរត់ពីទីភ្លឺទៅរកទីងងិត
   :៣ មនុស្សមួយពួកកំពុងរត់ពីទីងងិតទៅរកទីភ្លឺ
    :៤ មនុស្សមួយពួកកំពុងរត់ពីទីភ្លឺទៅរកទីភ្លឺជាង។

២៤៣ បញ្ញាមានបីថ្នាក់ ៖

   :១ សុតមយប្បញ្ញា:បា្រជ្ញាដែលកើតអំពីការស្តាប់, អ្នកបានឮអ្វីមួយ, ការយល់ឃើញព្រោះការស្តាប់, នេះជាបញ្ញារបស់អ្នកដទៃ(បញ្ញាថ្នាក់

ឈ្លាសវៃ)

   :២ ចិន្តាមយប្បញ្ញា:បា្រជ្ញាដែលកើតអំពីការគិតឃើញ, យល់ការពិត(បញ្ញាថ្នាក់ឈ្លាសវៃ), នេះជាបញ្ញារបស់អ្នក
   :៣ ភាវនាមយប្បញ្ញា:បា្រជ្ញាដែលកើតអំពីការពាល់ត្រូវ, ការពិសោធន៍, នេះជាបញ្ញាដែលធ្វើឲ្យយើងរួចរំដោះ(បញ្ញាថ្នាក់ពាល់ត្រូវ)

២៤៤ ព្រហ្មវិហារធម៌ ៖ ធម៌ជាលំនៅនៃចិត្តដ៏ប្រសើរមាន៤យ៉ាងគឺ៖

   :១ មេត្តា ផ្សាយសេចក្តីរាប់អានទៅរកសព្វសត្វ
   :២ ករុណា ផ្សាយសេចក្តីអាណិតទៅរកសព្វសត្វ
    :៣ មុទិតា ផ្សាយអំណរទៅរកសព្វសត្វដែលបានសេចក្តីសុខចម្រើនគឺមានអំណរនឹងគេបាន សុខចម្រើន
    :៤ ឧបេក្ខា ផ្សាយសេចក្តីស្មោះស្មើទៅរកសព្វសត្វ

២៤៥ ទសបារមី៖ បារមី១០គឺចរិយាដ៏លើសលប់ ឬគុណជាតិដ៏ល្អដែលគួរបំពេញមាន១០យ៉ាងគឺ ៖

    :១ ទាន ៖ បុណ្យកើតទ្បើងព្រោះការឲ្យអំណោយ
    :២ សីល ៖ បុណ្យកើតទ្បើងព្រោះការរក្សាកាយវាចាឲ្យបរិសុទ្ធប្រពៃ
    :៣ នេក្ខម្ម ៖ ការចេញចាកកាមគឺចេញបួស
    :៤ បញ្ញា ៖ ការដឹងច្បាស់នូវសេចក្តីពិត
    :៥ វីរិយ ៖ ព្យាយាម
    :៦ ខន្តី ៖ សេចក្តីអត់ធន
    :៧ សច្ច ៖ ការកាន់សំដីពិត
    :៨ អធិដ្ឋាន ៖ ការអធិដ្ឋានឲ្យឃើញជាក់ស្តែងតាមហេតុពិត
   :៩ មេត្តា ៖ ការផ្សាយសេចក្តីរាប់អានចំពោះសព្វសត្វមិនរើសមុខ
   :១០ ឧបេក្ខា ៖ ដំណើរតាំងចិត្តជើយព្រងើយដោយស្មោះស្មើ។

បារមីទាំង១០នេះឯងដែលពោធិសត្វរាល់ព្រះអង្គបំពេញឲ្យបានត្រាស់ជាព្រះសព្វញ្ញូពុទ្ធ។

២៤៦ ខន្ធ៥គឺ ៖

   :១ រូបក្ខន្ធ៖កងរូប, ប្រជុំរូប, រចនាសម្ព័ន្ធចិត្តទាំងមូលដែលប្រកបដោយដុំកលប្បៈកើតរលត់ៗ
   :២ វេទនាខន្ធ ៖ វេទនា(ការទទួលអារម្មណ៏, ការសោយ ឬការរងអារម្មណ៏, ការដឹងអារម្មណ៏ជាសុខ ឬជាទុក្ខ, ក្ខន្ធ…)= ពួក ឬកងវេទនា, ហើយវេទនាចែកជា៥យ៉ាងគឺ៖
   :1) សុខវេទនា ការទទួលអារម្មណ៏ជាសុខ
   :2) ទុក្ខវេទនា ការទទួលអារម្មណ៏ជាទុក្ខ
   :3) ឧបេក្ខាវេទនា ការទទួលអារម្មណ៏ជាឧបេក្ខា
   :4) សោមនស្សវេទនា ការទទួលអារម្មណ៏ជាសោមនស្ស(សេចក្តីសប្បាយចិត្ត, សេចក្តីរីករាយ)
   :5) ទោមនស្សវេទនា ការទទួលអារម្មណ៏ទោមនស្ស(សេចក្តីតូចចិត្ត, សេចក្តីអាក់អន់ចិត្ត)
  :៣ សញ្ញាក្ខន្ធ៖ សញ្ញា(សេចក្តីសម្គាល់, ការចំណាំ, ការចងចាំបាន, ក្ខន្ធទទួលស្គាល់)=ពួក ឬកងសញ្ញាដែលរាប់ថាជាខន្ធមួយក្នុង

ខន្ធទាំង៥

   :៤ សង្ខារក្ខន្ធ ៖ សង្ខារ(ការតាក់តែង, គ្រឿងប្រកប ឬតាក់តែង)=គំនរ ឬកងនៃគំនិត
   :៥ វិញ្ញាណក្ខន្ធ ៖ ធម្មជាតិដឹងច្បាស់នូវអារម្មណ៏, ក្ខន្ធទទួលដឹង

២៤៧ ទសពិធរាជធម៌៖រាជធម៌១០យ៉ាងគឺធម៌១០ប្រការសម្រាប់ព្រះរាជាទ្រង់ប្រព្រឹត្តព្រមទាំងណែនាំ ពួកសេនាបតីមន្ត្រីធំតូច និងពួករាស្ត្រប្រជាឲ្យប្រព្រឹត្តផង។ ទសពិធរាជធម៌នោះគឺ៖

   :១. ទាន ៖ បុណ្យកើតទ្បើងព្រោះការឲ្យធ្វើអំណោយ
   :២. សីល ៖ បុណ្យកើតទ្បើងព្រោះការរក្សាសីល៥ជានិច្ច ឬរក្សាសីល១០មួយដងមួយកាល
   :៣. បរិច្ចាគ ៖ ការអំណោយព្រះរាជទ្រព្យទំនុកបម្រុងប្រទេសជាតិ
   :៤. អាជ្ជវ ៖ មានសេចក្តីស្មោះត្រង់
   :៥. មទ្ធវ ៖ មានសេចក្តីទន់ភ្លន់ស្លូតសុភាពរាបសា
   :៦. តប ៖ ការកាន់ឧបោសថសីលតាមកាលកំណត់
   :៧. អក្កោធន ៖ មិនធ្វើឲ្យអ្នកដទៃក្ដៅក្រហាយ
   :៨. អវិហឹសា ៖ មិនបៀតបៀនអ្នកដទៃ
    :៩. ខន្តី ៖ មានសេចក្តីអត់ធន់
    :១០. អវិរោធន ៖ មិនបំពានលើធម៌លើច្បាប់។

២៤៨ ដើម្បីឲ្យការស្តាប់បានជាប្រយោជន៍លុះណា ៖

   :១. ស្តាប់ដោយមិនជាប់អគតិធម៌ទាំងបួន
   :២. ស្តាប់ដោយយកចិត្តទុកដាក់ យល់រួចហើយធ្វើការសន្និដ្ឋានបានយ៉ាងត្រឹមត្រូវជៀសវាងការវាយតំលៃខុស
   :៣. ស្តាប់ហើយធ្វើការពិចារណារកហេតុផល ថារឿងនេះសមហេតុផលអាចទទួលយកបានដែរ ឬទេ

២៤៩ មនុស្សបីពួកដែលគួរកត់សម្គាល់ ៖

   :១. ជាមនុស្សដែលធ្វើប្រយោជន៍សម្រាប់ខ្លួនឯង និងអ្នកដទៃ
   :២. ជាមនុស្សដែលបំផ្លាញប្រយោជន៍សម្រាប់ខ្លួនឯង និងអ្នកដទៃ(ជាមនុស្សដែលបំផ្លាញប្រយោជន៍ខ្លួនឯង និងអ្នកដទៃ)

២៥០ ពាក្យថាវប្បធម៌(សាបព្រោះធម៌)វាក្តោបចំណុចសំខាន់បីយ៉ាង ៖

   :១. បោសសំអាត(ផ្នត់គំនិត ប្រពៃណី ទំនៀមទំលាប់ណាដែលមិនត្រឹមត្រូវយើងត្រូវបោសសំអាតវា)
   :២. ដាក់ដាំ(យើងសិក្សាស្វែងយល់ថាពូជអ្វីគួរដាំចុះក្នុងសង្គមជាតិយើង មិនមែនពូជអ្វីក៏ដាំចុះនោះទេ)
   :៣. ការពារ(ផ្នត់គំនិត ប្រពៃណីយ ទំនៀមទំលាប់ណាដែលត្រឹមត្រូវយើងត្រូវអភិរក្សវា)

២៥១ នៅពេល គ.ស.ប ទទួលបានសិទ្ធិ និងអំណាច ក្នុងការចាត់ចែងកិច្ចការប្រទេសជាតិ ពេលនោះ គ.ស.ប នឹង រៀបចំប្រទេសតាមលំដាប់ដោយដូចខាងក្រោម ៖

    :១. ការសរសេរច្បាប់ដែល ស្របតាម សិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ មានប្រយោជន៍ និង អាចអនុវត្តន៍ទៅបាន
    :២. ត្រូវមានយន្តការរុញច្រានឲ្យមនុស្សទាំងអស់រស់នៅក្នុងសង្គមស្ថិតក្រោមច្បាប់

២៥២ មនុស្សម្នាក់អាចក្លាយពីកូនអ្នកស្រែទៅដល់អ្នកដឹកនាំកំពូលត្រូវមាន ៖

   :១ បេះដូងសុចរិត មិនមែនជាមនុស្សលោភលន់សម្រាប់ខ្លួនឯង ហើយតែងតែពិចារណា និងវិភាគរក សច្ចធម៌ជាប្រចាំ
   :២ ជាមនុស្សមានទស្សនវិស័យយ៉ាងច្បាស់លាស់ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាអ្វីមួយ

២៥៣ ការនិយាយដែលខាបទឹកចិត្តអ្នកចូលរួមយ៉ាងច្រើនគឺ ៖

   :១. និយាយគូសបញ្ជាក់ពីអ្វីដែលខ្លួនយល់ច្បាស់ៗហើយប្រកបដោយទស្សន និងដល់ព្រមដោយសម្បយុត្ត
   :២. និយាយចេញពីដួងចិត្តស្មោះត្រង់ និង សុចរិតប្រាសចាកភាពអាត្មានិយម។

២៥៤ ការស្តាប់ដែលត្រឹមត្រូវ និងបានជាប្រយោជន៍មានពីរចំណុច ៖

   :១ ដឹងថាគេកំពុងនិយាយអ្វី, ដឹងពីសមត្ថភាព និង ទស្សនវិស័យរបស់អ្នកនិយាយ, ពាក្យសំដី និងអត្ថន័យរួម។
   :២ ដឹងពីដួងចិត្តនៃអ្នកនិយាយយ៉ាងច្បាស់ថាដួងចិត្តនេះ ល្អ ឬអាក្រក់, សុចរិត ឬទុច្ចរិត ស្ដាប់ដោយមិនជាប់អគតិ

២៥៥ រឿងដែលខ្ញុំជាប់ជំពាក់ហើយជាការងារចាំបាច់របស់ខ្ញុំសម្រាប់ខ្មែរគឺ ៖

    :១. បង្ហាញខ្មែរដែលកំពុងតែរស់នៅក្នុងបញ្ហា តែពួកគាត់មិនស្គាល់ពីបញ្ហា។
   :២. ប្រាប់ពីផ្លូវដល់អ្នកដែលចង់ចេញពីការលំបាកទាំងនេះ បើពួកគាត់មិនចង់ចេញគឺជារឿងរបស់ពួកគាត់មិនមែនជារឿងរបស់ខ្ញុំទៀត

នោះទេ ព្រោះខ្ញុំបានធ្វើការងាររបស់ខ្ញុំរួចរាល់ហើយ។

២៥៦ ចំណុចគន្លឹះដែលក្រុមយើងដើរគ្រប់ទីកន្លែងពន្យល់ប្រជាពលរដ្ឋគឺចង់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋយល់ពី៖

  :១. ផលវិបាកដែលកើតពីអំណាចប្រមូលផ្តុំ
  :២. ផលប្រយោជន៍ដែលកើតពីការបំបែកអំណាចរដ្ឋ, ឬបំបែកការទទួលខុសត្រូវយើងធ្វើដូចនេះព្រោះអាណិតខ្មែរទាំងអស់ដែលបាន និងកំពុងរងទុក្ខវេទនាគ្រប់បែបយ៉ាង ដោយចិត្តមេត្តា ចិត្តករុណា ប្រកបដោយភាពសុចរិតស្អាតស្អំ។

២៥៧ គណបក្សនយោបាយមួយអាចដឹកនាំប្រទេសរីកចំរើន និងអភិវឌ្ឍន៍ទៅបានលុះណា ៖

   :១. មានគោលនយោបាយច្បាស់លាស់ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាប្រទេសជាតិគ្រប់បែបយ៉ាង។
   :២. ធនធានមនុស្សក្នុងការអនុវត្តន៍គោលនយោបាយដែលក្រុមខ្លួនបានកំនត់, យល់ដឹងពីមនោគមវិជ្ជារួចស្មោះស្ម័គ្រមនោគមវិជ្ជាដែលខ្លួនបានយល់ និងស្រលាញ់។