មិលិន្ទប្បញ្ហា ភាគ១/កណ្ឌទី២ - វគ្គទី៧ - អរូបវវត្ថានវគ្គ

ទំព័របន្ទាប់:កណ្ឌទី២ - មិលិន្ទប្បញ្ហាបុច្ឆាវិសជ្ជនា

កណ្ឌទី ២

វគ្គទី ៧ - អរូបវវត្ថានវគ្គ

បញ្ហាទី ១ - សតិឧប្បជ្ជនប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន សតិរមែងកើតឡើងដោយអាការប៉ុន្មាន ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ សតិរមែងកើតឡើងដោយអាការ ១៧ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ សតិរមែងកើតឡើងដោយអាការ ១៧ អ្វីខ្លះ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ សតិរមែងកើតឡើងព្រោះជាមនុស្សរៀនចេះដឹង, តិរមែងកើតឡើងព្រោះជាមនុស្សដែលអ្នកដទៃដាស់តឿនឱ្យដឹងនូវអ្វីដែលធ្វើទៅហើយ, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះវិញ្ញាណគ្រោតគ្រាត, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះវិញ្ញាណអំណោយផល, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះវិញ្ញាណមិនអំណោយផល, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះនិមិត្តមានចំណែកដូចគ្នា, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះនិមិត្តមានចំណែកខុសគ្នា, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះការយល់សម្តី, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះលក្ខណៈ, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះបានអ្នកដទៃប្រាប់ឱ្យរឭក, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះមានវិធីកត់ត្រា, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះវិធីរាប់, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះវិធីចងចាំ, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះភាវនា, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះពាក្យនិពន្ធក្នុងគម្ពីរ, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះការទុកដាក់, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះជាអារម្មណ៍ដែលធ្លាប់សោយ ដូចនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះជាមនុស្សរៀនចេះដឹងយ៉ាងដូចម្តេច? សូមថ្វាយព្រះពរ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះជាមនុស្សរៀនចេះដឹង ប្រៀបដូចជា ព្រះអានន្ទ និង នាងខុជ្ជុត្តរាឧបាសិកា ឬ អ្នកដទៃខ្លះ ដែលរព្ញកជាតិទាំងឡាយបាន រមែងរព្ញកជាតិបាន។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះជាមនុស្សដែលអ្នកដទៃដាស់តឿនឱ្យដឹងនូវអ្វី ដែលបានធ្វើទៅហើយយ៉ាងដូចម្តេច ? បុគ្គលរមែងភ្លេចភ្លាំងសតិ លុះអ្នកដទៃដាស់តឿនដើម្បីឱ្យរព្ញកដល់អ្វី ដែលបានធ្វើទៅហើយនោះ ក៏រមែងរព្ញកបាន។ សតិរមែងកើតឡើងព្រោះជាមនុស្ស ដែលអ្នកដទៃដាស់តឿនឱ្យដឹងនូវអ្វី ដែលបានធ្វើទៅហើយ យ៉ាងនេះ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះវិញ្ញាណគ្រោតគ្រាតយ៉ាងដូចម្តេច? សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះវិញ្ញាណគ្រោតគ្រាត ដូចក្នុងគ្រាដែលបុគ្គលបានអភិសេកក្នុងរាជសម្បត្តិ ឬសម្រេចសោតាបត្តិផល យ៉ាងនេះ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះវិញ្ញាណអំណោយផលយ៉ាងដូចម្តេច ? បុគ្គលជាមនុស្សពោរពេញទៅដោយសេចក្តីសុខនៅទីណា ក៏រមែងរព្ញកបានថា “នៅទីនោះ យើងជាមនុស្សពោរពេញទៅដោយសេចក្តីសុខហើយយ៉ាងនេះ”ដូចនេះ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះវិញ្ញាណអំណោយផល យ៉ាងនេះ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះវិញ្ញាណមិនអំណោយផលយ៉ាងដូចម្តេច? បុគ្គលជាមនុស្សពោរពេញទៅដោយសេចក្តីទុក្ខនៅទីណា ក៏រមែងរព្ញកបានថា “នៅទីនោះ យើងជាមនុស្សពោរពេញទៅដោយសេចក្តីទុក្ខហើយយ៉ាងនេះ ” ដូចនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះវិញ្ញាណមិនអំណោយផល យ៉ាងនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះនិមិត្តមានចំណែកដូចគ្នាយ៉ាងដូចម្តេច ? បុគ្គលឃើញមនុស្សដែលដូចនឹងមាតា(របស់ខ្លួន)ជាដើម ក៏រមែងរព្ញកដល់ មាតា ឬបិតា ឬបងប្អូនប្រុស ឬបងប្អូនស្រី(របស់ខ្លួន) ឃើញអូដ្ឋ ឬគោ ឬពពែ របស់អ្នកដទៃ ដែលដូចគ្នានឹងរបស់ខ្លួននោះ ក៏រមែងរព្ញកដល់អូដ្ឋ ឬគោ ឬពពែ(របស់ខ្លួន)។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះនិមិត្តមានចំណែកដូចគ្នា យ៉ាងនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះនិមិត្តមានចំណែកខុសគ្នាយ៉ាងដូចម្តេច ? គឺរមែង រព្ញកបានថា របស់នោះមានពណ៌ដូចនេះ មានរសដូចនេះ មានផោដ្ឋព្វៈដូចនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះនិមិត្តមានចំណែកខុសគ្នា យ៉ាងនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះការយល់សម្តីយ៉ាងដូចម្តេច ? អ្នកដែលរមែងភ្លេចភ្លាំងច្រើន លុះបានអ្នកដទៃប្រាប់ឱ្យរព្ញក ក៏រព្ញកបានព្រោះសម្តីនោះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះការយល់សម្តី យ៉ាងនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះលក្ខណៈយ៉ាងដូចម្តេច ? ធម្មតា បុគ្គលដែលសម្គាល់គោពលិព័ទ្ទ ទាំងឡាយ បានដោយអវយវៈ ឈ្មោះថា ស្គាល់ព្រោះលក្ខណៈ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះលក្ខណៈ យ៉ាងនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះបានអ្នកដទៃប្រាប់ឱ្យរព្ញកយ៉ាងដូចម្តេច? អ្នកដែលរមែងភ្លេចភ្លាំង លុះអ្នកដទៃមកប្រាប់ឱ្យរព្ញកជាញយៗ ថា “ ចូររព្ញកឃើញចុះណា៎ អ្នកមហាចម្រើន, ចូររព្ញកឃើញចុះណា៎ អ្នកមហាចម្រើន” ដូចនេះ (ក៏រមែងរព្ញកបាន) សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះបានអ្នកដទៃប្រាប់ឱ្យរព្ញក យ៉ាងនេះ។

សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះមានវិធីកត់ត្រា យ៉ាងដូចម្តេច ? ព្រោះបានសិក្សាវិធីសរសេររួចហើយ ទើបដឹងថា “ អក្សរមួយនេះត្រូវធ្វើ(ត្រូវសរសេរ) បន្ទាប់ពីអក្សរមួយនេះ ” ជាដើម ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះមានវិធីកត់ត្រា យ៉ាងនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះមានវិធីរាប់ យ៉ាងដូចម្តេច ? ព្រោះបានសិក្សាវិធីរាប់រួចហើយ អ្នករាប់ទើបអាចរាប់ចំនួន ទោះជាច្រើនយ៉ាងណាបាន(មិនខុស) សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះមានវិធីរាប់ យ៉ាងនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះមានវិធីចងចាំ យ៉ាងដូចម្តេច ? គឺ ព្រោះបានសិក្សាវិធីចងចាំរួចហើយ បុគ្គលអ្នកនឹងចងចាំទុកទើបអាចចាំបាន ទោះជាច្រើនយ៉ាងណា។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះមានវិធីចងចាំ យ៉ាងនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះភាវនាយ៉ាងដូចម្តេច ? គឺ ភិក្ខុក្នុងសាសនានេះ រមែងតាមរព្ញកដល់ខន្ធដែលធ្លាប់នៅ ក្នុងភពមុនៗ បានជាច្រើន គឺ រមែងរព្ញកទៅមួយជាតិខ្លះ ពីរជាតិខ្លះ៘ រមែងតាមរព្ញកដល់ខន្ធដែលធ្លាប់នៅក្នុងភពមុន ៗ ព្រមទាំងអាការ ព្រមទាំងឧទ្ទេសយ៉ាងនេះ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះភាវនាយ៉ាងនេះ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះពាក្យនិពន្ធក្នុងគម្ពីរយ៉ាងដូចម្តេច ? គឺ ពួកព្រះរាជាទាំងឡាយ ពេលនឹងរព្ញកដល់អនុសាសនី ទើបមានបន្ទូលថា ចូរយកគម្ពីរនេះមក ទ្រង់រព្ញកដល់អនុសាសនីបាន ព្រោះគម្ពីរនោះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះពាក្យនិពន្ធក្នុងគម្ពីរ យ៉ាងនេះ។

សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះការទុកដាក់យ៉ាងដូចម្តេច ? គឺ លុះឃើញរបស់ដែលបានទុកដាក់ ក៏រមែងរព្ញកបាន ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះការទុក ដាក់ យ៉ាងនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះជាអារម្មណ៍ ដែលធ្លាប់សោយយ៉ាងដូចម្តេច? គឺ រមែងរឭកដល់រូបបានព្រោះធ្លាប់ឃើញ រមែងរព្ញកដល់សំឡេងបានព្រោះធ្លាប់ឮ រមែងរព្ញកដល់ក្លិនបានព្រោះធ្លាប់ធុំក្លិន រមែងរព្ញកដល់រសបានព្រោះធ្លាប់ភ្លក់ រមែងរព្ញកដល់ផោដ្ឋព្វៈបានព្រោះធ្លាប់ប៉ះ រមែងរព្ញកដល់ធម៌បានព្រោះធ្លាប់ដឹង។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះជាអារម្មណ៍ ដែលធ្លាប់សោយយ៉ាងនេះ។ សូមថ្វាយព្រះពរ សតិរមែងកើតឡើង ដោយអាការ ១៧ ទាំងនេះ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១

ក្នុងវគ្គទី ៧ នេះ មាន ១៦ បញ្ហា ។ បញ្ហាទាក់ទងនឹងការកើតឡើងនៃសតិ ឈ្មោះថា សតិឧប្បជ្ជនប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះជាមនុស្សរៀនចេះដឹង បានសេចក្តីថា អ្នកដែលរៀនចេះដឹង ជាធម្មតាប្រើសតិរព្ញកដល់មេរៀនញឹកញាប់ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ការចងចាំបាន ដោយអាស្រ័យទាំងភាពជាមនុស្សអស់កិលេស ឬមានកិលេសតិចទៀតផង សតិនេះរមែងមានកម្លាំង រហូតទាល់តែរព្ញកជាតិមុនបាន ។

ពាក្យថា វិញ្ញាណអំណោយផល គឺ វិញ្ញាណដែលប្រកបដោយសុខវេទនាដ៏ស្ងប់ ដ៏ត្រជាក់ មិនខ្វល់ខ្វាយ មិនមានសេចក្តីព្យាបាទបៀតបៀន ។ គួរជ្រាប វិញ្ញាណមិនអំណោយផល ដោយប្រការផ្ទុយគ្នា។

ពាក្យថា និមិត្តមានចំណែកដូចគ្នា និមិត្តមានចំណែកខុសគ្នា គឺប្រការដែលដូចគ្នា ប្រការដែលខុសប្លែកគ្នា ។

ពាក្យថា រមែងរព្ញកបានថា របស់នោះមានពណ៌ដូចនេះ ។ល។ មានផោដ្ឋព្វៈដូចនេះ គឺ លុះដឹងហើយថា របស់នោះមានពណ៌ដូចនេះ គឺ ពណ៌បៃតង ។ល។ មានផោដ្ឋព្វៈដូចនេះ គឺ គ្រោតគ្រាត ក៏រមែងរព្ញកដល់របស់មួយទៀត ដែលមានប្រការខុសប្លែកគ្នាបានថា រីឯរបស់នោះមានពណ៌ដូចនេះ គឺ ពណ៌ក្រហម ។ល។ មានផោដ្ឋព្វៈដូចនេះ គឺ ម៉ដ្ឋល្អិត យ៉ាងនេះ ជាដើម ។

ពាក្យថា ព្រោះលក្ខណៈ គឺ ព្រោះលក្ខណៈនៃអវយវៈ ពោលគឺ ផ្នែកផ្សេង ៗ នៃរូបរាងកាយ ។

ពាក្យថា ព្រោះបានសិក្សាវិធីសរសេររួចហើយ គឺ ព្រោះបានសិក្សារហូតដឹងវិធីសរសេរពាក្យដែលត្រឹមត្រូវរួចហើយ ពេលនឹងសរសេរសេចក្តីក៏រមែងរព្ញកបានថា បើនឹងសរសេរពាក្យនេះ ត្រូវសរសេរអក្សរមួយនេះមុន បន្ទាប់មកត្រូវសរសេរអក្សរមួយនេះ អក្សរមួយនេះត្រូវសរសេរបន្ទាប់ពីអក្សរមួយនេះ យ៉ាងនេះ ជាដើម ។

ពាក្យថា វិធីរាប់ វិធីចងចាំ គឺ ឧបាយរាប់ ឧបាយចងចាំ ។

ពាក្យថា ព្រោះភាវនា គឺ ព្រោះការចម្រើនបុព្វេនិវាសានុស្សតិញ្ញាណ ដែលជាញាណប្រព្រឹត្តទៅ ជាមួយសតិដ៏មានកម្លាំង ក្នុងការរព្ញកជាខ្លាំង ។

ចំណែកក្នុងពាក្យថា ភិក្ខុក្នុងព្រះសាសនានេះ រមែងតាមរព្ញកដល់ខន្ធ ដែលធ្លាប់នៅ ក្នុងភពមុនបានជាច្រើន ជាដើមនេះ មានសេចក្តីពេញយ៉ាងនេះគឺ ៖ ភិក្ខុក្នុងព្រះសាសនានេះ រមែងតាមរព្ញកដល់ខន្ធ ដែលធ្លាប់នៅក្នុងភពមុនៗ បានជាច្រើន គឺ រមែងរព្ញកទៅមួយជាតិខ្លះ ពីរជាតិខ្លះ ។ល។ ច្រើនសំវដ្តកប្បខ្លះ ច្រើនវិវដ្តកប្បខ្លះ ច្រើនសំវដ្តវិវដ្តកប្បខ្លះ ថា “ក្នុងកាលនោះ យើងមានឈ្មោះយ៉ាងនេះ មានត្រកូលយ៉ាងនេះ មានពណ៌សម្បុរយ៉ាងនេះ មានអាហារយ៉ាងនេះ សោយសុខឬទុក្ខយ៉ាងនេះ មានកម្រិតអាយុយ៉ាងនេះ យើងនោះរំកិល(ស្លាប់)ចេញពីទីនោះ រួចក៏បានកើតឡើងនៅទីឯណោះ។ នៅទីនោះ យើងមានឈ្មោះយ៉ាងនេះ មានត្រកូលយ៉ាងនេះ មានពណ៌សម្បុរយ៉ាងនេះ មានអាហារយ៉ាងនេះ សោយសុខឬទុក្ខយ៉ាងនេះ យើងនោះរំកិលពីទីនោះហើយ ក៏មកកើតឡើងនៅទីឯណេះ ”ដូចនេះ ភិក្ខុនោះ រមែងតាមរព្ញកដល់ខន្ធដែលធ្លាប់នៅក្នុងភពមុនៗ បានជាច្រើន ព្រមទាំងអាការ ព្រមទាំងឧទ្ទេស។

ក្នុងពាក្យទាំងនេះ ពាក្យថា សំវដ្តកប្ប គឺ កប្បដែលកំពុងត្រូវបំផ្លាញ ។ ពាក្យថា វិវដ្តកប្ប គឺ កប្បដែលកំពុងចម្រើន ។ ពាក្យថា ព្រមទាំងអាការ គឺ ព្រមទាំងឈ្មោះ និងត្រកូល ។ ពាក្យថា ព្រមទាំងឧទ្ទេស គឺ ព្រមទាំងប្រការផ្សេង ៗ នៃពណ៌សម្បុរ អាហារ សុខ និងទុក្ខ ជាដើម ។

ពាក្យថា លុះបានឃើញរបស់ដែលទុកដាក់ក៏រមែងរព្ញកបាន គឺ លុះឃើញរបស់ដែលបានទុកដាក់ក៏រមែងរព្ញកបានថា របស់នេះយើងបានមក ដោយប្រការយ៉ាងនេះ ជាដើម ព្រមទាំងបុគ្គល ទីកន្លែង ជាដើម ទាក់ទងនឹងរបស់ដែលទុកដាក់នោះ ៕

បញ្ហាទី ២ - ពុទ្ធគុណសតិបដិលាភប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រះគុណម្ចាស់ទាំងឡាយ ពោលពាក្យនេះថា “ បុគ្គលឯណាធ្វើតែអកុសលរហូត ១០០ ឆ្នាំ ប៉ុន្តែនាពេលជិតស្លាប់ មានសតិរព្ញកដល់ព្រះពុទ្ធគុណ បុគ្គលនោះនឹងកើតក្នុងបណ្តាទេវតាទាំងឡាយ ” ខ្ញុំព្រះករុណាមិនជឿពាក្យដែលថា នេះទេ ។ ម៉្យាងវិញទៀត សូម្បីពាក្យដែលព្រះគុណម្ចាស់ទាំងឡាយពោលយ៉ាងនេះថា “បុគ្គលនឹងកើតឡើងនៅនរកបាន ព្រោះបាណាតិបាត ដែលបានធ្វើតែមួយដង ” នេះ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏មិនជឿដែរ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ព្រះអង្គទ្រង់យល់សេចក្តីនោះ យ៉ាងដូចម្តេច ដុំថ្មទោះជាដុំតូច ៗ ក្តី លើកលែងការប្រើនាវាចេញ តើអាចអណ្តែតនៅលើទឹកបានឬយ៉ាងណា?”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មិនបានទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ដុំថ្មទោះបីជាចំនួន ១០០ រទេះ ដែលគេផ្ទុកនៅលើនាវា តើអាចអណ្តែតនៅលើទឹកបានឬទេ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ បាន ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ បុគ្គលគួរឃើញកុសលកម្មទាំង ឡាយថា ប្រៀបដូចជានាវាផងចុះ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ២

បញ្ហាស្តីអំពីការមានសតិរព្ញកដល់ព្រះពុទ្ធគុណ ឈ្មោះថា ពុទ្ធគុណ-បដិលាភប្បញ្ហា ។ គួរជ្រាប ការប្រៀបធៀបដោយឧបមា ដូចតទៅ ៖

ប្រៀបដូចជា ដុំថ្មទោះជាដុំតូច ៗ ក្តី ដាក់នៅផ្ទៃលើទឹក ដោយមិនបានដាក់នៅលើនាវា ពុំមាននាវាទ្រទ្រង់ រមែងមិនអាចអណ្តែតនៅលើផ្ទៃទឹកបាន រមែងតែលិចចុះទៅក្នុងទឹកតែម្តង យ៉ាងណា។ បុគ្គលដែលធ្វើអកុសលកម្ម សូម្បីតែមួយលើកក្តី នៅវេលាជិតស្លាប់ នៅពេលពុំមានកុសលកើតឡើងមកទ្រទ្រង់ គឺ ការពារទុក រមែងតែលិចចុះទៅ គឺ ធ្លាក់ទៅក្នុងនរកតែម្តង ដូចនោះ។ ដុំថ្មទោះជាចំនួន ១០០ រទេះ ផ្ទុកនៅលើនាវាធំមួយគ្រឿង រមែងអណ្តែតនៅលើផ្ទៃទឹកបាន មិនលិចចុះទៅក្នុងទឹកយ៉ាងណា ។ បុគ្គលដែលបានធ្វើអកុសលកម្មច្រើន ប៉ុន្តែ នៅពេលជិតស្លាប់ មានកុសលដ៏អស្ចារ្យ មានពុទ្ធានុស្សតិ ជាដើម កើតឡើងមកតែមួយគ្រាប៉ុណ្ណោះ ក៏រមែងឈានឡើងទៅកាន់ឋានសួគ៌បាន មិនធ្លាក់ចុះទៅក្នុងនរក យ៉ាងនោះ ។ គួរឃើញសត្វដែលធ្វើអកុសលកម្ម ប្រៀបដូចជាដុំថ្ម គួរឃើញកុសលកម្ម ប្រៀបដូចជានាវា ៕

បញ្ហាទី ៣ - ទុក្ខប្បហានវាយាមប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ពួកលោកម្ចាស់ទាំងឡាយ រមែងព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខអតីត ឬយ៉ាងណា ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ មិនមែនទេ មហាបពិត្រ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ បើដូចនេះ រមែងព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខអនាគត ឬព្រះគុណម្ចាស់ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ មិនមែនទេ មហាបពិត្រ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ បើដូចនេះ រមែងព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខបច្ចុប្បន្ន ឬព្រះគុណម្ចាស់ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ មិនមែនទេ មហាបពិត្រ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ប្រសិនបើ ពួកលោកម្ចាស់មិនបានព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខអតីត មិនបានព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខអនាគត មិនបានព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខបច្ចុប្បន្ន បើដូចនេះ ពួកលោកម្ចាស់នាំគ្នាព្យាយាម ដើម្បីប្រយោជន៍អ្វី ? ”

ព្រះថេរៈ ថ្វាយព្រះពរឆ្លើយថា “ សូមថ្វាយព្រះពរ ដើម្បីប្រយោជន៍អ្វីទៅឬមហាបពិត្រ ? ពួកអាត្មាភាពរមែងព្យាយាមដើម្បីប្រយោជន៍ប្រការនេះគឺ ទុក្ខនេះរលត់ទៅហើយ ទុក្ខផ្សេងមិនកើតឡើង”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ប៉ុន្តែលោកម្ចាស់នៅមានទុក្ខអនាគតនៅឡើយឬ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ពុំមានទេ សូមថ្វាយព្រះពរ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ពួកលោកម្ចាស់សុទ្ធតែជាអ្នកវៃឆ្លាតហួសបណ្ឌិត ដែលព្យាយាមលះទុក្ខអនាគត ដែលពុំទាន់មាន ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គទ្រង់មានព្រះរាជាបដិបក្ខមួយចំនួន ជាសត្រូវឈ្លានពានឬទេ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែនហើយ មានសត្រូវ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឱ្យជីកគូជុំវិញនគរ ឱ្យសាងកំពែង ឱ្យសាងខ្លោងទ្វារនគរ ឱ្យសាងប៉មការពារ ឱ្យប្រមូលស្រូវអង្ករទុក ក្នុងវេលានោះ (ក្នុងវេលាដែលសត្រូវឈ្លានពាន) ឬ?”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពុំមែនទេ ព្រះគុណម្ចាស់ កិច្ចមានការជីកគូជុំវិញនគរទុក ជាដើមនោះ ចាំបាច់ត្រូវត្រៀមការឱ្យស្រេច តាំងពីចម្ងាយតែម្តង ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ពួកព្រះអង្គទ្រង់សិក្សាក្នុងរឿងដំរី ទ្រង់សិក្សាក្នុងរឿងសេះ ទ្រង់សិក្សាក្នុងរឿងរទេះ ទ្រង់សិក្សាក្នុងរឿងធ្នូ ទ្រង់សិក្សាក្នុងរឿងលំពែង ក្នុងវេលានោះឬ?”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពុំមែនទេ ព្រះគុណម្ចាស់ កិច្ចមានការសិក្សាក្នុងរឿងដំរី ជាដើមនោះ ចាំបាច់ត្រូវត្រៀមការឱ្យស្រេច តាំងពីចម្ងាយតែម្តង ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ដើម្បីប្រយោជន៍អ្វីទៅឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ដើម្បីប្រយោជន៍ គឺការការពារគ្រោះភ័យអនាគត ”

ព្រះនាគសេន ៖“សូមថ្វាយព្រះពរ គ្រោះភ័យអនាគតកំពុងមានឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពុំទាន់មានទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ពួកព្រះអង្គសុទ្ធតែជាអ្នកវៃឆ្លាតហួសបណ្ឌិត ដែលទ្រង់ត្រៀមការ ដើម្បីការពារគ្រោះភ័យអនាគត ដែលពុំទាន់មាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “សូមព្រះគុណម្ចាស់ឧបមាឱ្យកាន់តែច្បាស់ថែមទៀត”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ព្រះអង្គនឹងទ្រង់យល់សេចក្តីនោះយ៉ាងដូចម្តេច ព្រះអង្គទ្រង់ស្រេកទឹកក្នុងវេលាណា ព្រះអង្គក៏ត្រាស់ឱ្យគេជីកអណ្តូងទឹក ឱ្យជីកស្រះ ឱ្យជីកត្រពាំងទឹក ដោយកំណត់ក្នុងព្រះទ័យថា “យើងនឹងសោយទឹក ” ក្នុងវេលានោះ ឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពុំមែនទេ ព្រះគុណម្ចាស់ កិច្ចមានការឱ្យជីកអណ្តូងទឹក ជាដើមនោះ ចាំបាច់ត្រូវតែត្រៀមការឱ្យហើយស្រេច តាំងពីចម្ងាយតែម្តង ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ដើម្បីប្រយោជន៍អ្វីឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ដើម្បីប្រយោជន៍ គឺការការពារការស្រេកទឹកក្នុងពេលអនាគត ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ការស្រេកទឹកក្នុងអនាគតកំពុងមានឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពុំទាន់មានទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ពួកព្រះអង្គទ្រង់សុទ្ធតែជាអ្នកវៃឆ្លាតហួសបណ្ឌិត ដែលត្រៀមកិច្ចមានការឱ្យជីកអណ្តូងទឹក ជាដើមនោះ ដើម្បីប្រយោជន៍ គឺ ការពារការស្រេកទឹកក្នុងអនាគត ដែលមិនទាន់មាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ សូមព្រះគុណម្ចាស់ឧបមាឱ្យកាន់តែច្បាស់បន្តិចទៀត”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គទ្រង់យល់សេចក្តីនោះយ៉ាងដូចម្តេច ព្រះអង្គទ្រង់ឃ្លានអាហារឡើងមកវេលាណា ព្រះអង្គក៏ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឱ្យភ្ជួរស្រែ ឱ្យព្រោះស្រូវសាលី កំណត់ទុកក្នុងព្រះទ័យថា “យើងនឹងសោយអាហារ ” ក្នុងវេលានោះឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពុំមែនទេ ព្រះគុណម្ចាស់ កិច្ចមានការឱ្យភ្ជួរស្រែជាដើមនោះ ចាំបាច់ត្រូវត្រៀមការឱ្យហើយស្រេច តាំងពីចម្ងាយតែម្តង ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ដើម្បីប្រយោជន៍អ្វីឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ដើម្បីប្រយោជន៍ គឺការពារភាពស្រេកឃ្លានក្នុងអនាគត ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ភាពស្រេកឃ្លានក្នុងអនាគតកំពុងមានឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពុំទាន់មានទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ពួកព្រះអង្គទ្រង់សុទ្ធតែជាអ្នកវៃឆ្លាតហួសបណ្ឌិត ដែលត្រៀមការដើម្បីប្រយោជន៍ គឺការពារភាពស្រេក-ឃ្លានក្នុងអនាគត ដែលមិនទាន់មាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៣

បញ្ហាស្តីអំពីសេចក្តីព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខ ឈ្មោះថា ទុក្ខប្បហានវាយាមប្បញ្ហា ។ នៅពេលព្រះរាជាទ្រង់ត្រាស់សួរថា “ ពួកលោកម្ចាស់រមែងព្យាយាម ដើម្បីលះទុក្ខអតីតឬ ? ” ការដែលព្រះនាគសេនត្ថេរថ្វាយព្រះពរឆ្លើយបដិសេធពាក្យត្រាស់របស់ព្រះរាជាថា “ មិនមែនទេ មហាបពិត្រ ” ដូចនេះ ក៏ព្រោះតែទុក្ខអតីតជាឧបាទានក្ខន្ធ ៥ ដែលកន្លងផុតទៅហើយ អស់ទៅហើយ បាត់បង់ទៅហើយ បើដូចនេះ ប្រយោជន៍អ្វីដោយសេចក្តីព្យាយាម គឺ ដោយការប្រារឰសេចក្តីព្យាយាមដើម្បីលះនូវអ្វីដែលកន្លងទៅហើយនោះទៀតទៅ ។ ចំណែកឯទុក្ខអនាគត ព្រះថេរៈគួរតែទទួលស្គាល់ថា “ ពិតមែន មហាបពិត្រ ” ព្រោះការប្រារឰសេចក្តីព្យាយាមក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន គឺដើម្បីការមិនកើតឡើងនៃទុក្ខដែលនឹងកើតឡើងនាពេលអនាគត ប៉ុន្តែលោកក៏នៅតែបដិសេធថា “ មិនមែនទេ មហាបពិត្រ ” ដូចគ្នានោះដែរ ។ ព្រោះហេតុអ្វីទើបលោកនៅតែបដិសេធ ? ឆ្លើយថា ព្រោះហេតុថា សេចក្តីព្យាយាម ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នដំណើរទៅ ដើម្បីការមិនកើតឡើងនៃទុក្ខ ដែលនឹងកើតឡើងក្នុងអនាគតក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែទុក្ខក្នុងអនាគតមិនបានមានឱ្យលះក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ប្រៀបបីដូច ការត្រៀមធ្នូ លំពែង ជន្លួញ ការហ្វឹកហាត់ប្រយុទ្ធ ជាដើម រមែងមានដើម្បីកម្ចាត់សឹកសត្រូវ ដែលអាចមកទន្ទ្រានឈ្លានពានក្នុងពេលអនាគតក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែសឹកសត្រូវក៏ពុំទាន់មាន មិនបានបង្ហាញ ឱ្យកម្ចាត់ក្នុងខណៈនោះ ដូចនេះទើបព្រះថេរៈសំដៅដល់សេចក្តីនោះ ទើបពោលបដិសេធ យ៉ាងនេះ ។ នៅពេលមានបន្ទូលសួរតទៅទៀតថា “ បើដូចនេះ រមែងព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខ បច្ចុប្បន្នឬ ? ” ដូចនេះ ព្រះថេរៈនៅតែបដិសេធទៀតថា “ មិនមែនទេ មហាបពិត្រ ” ព្រោះថា ទុក្ខ គឺឧបាទានក្ខន្ធ ៥ ក្នុងបច្ចុប្បន្ននេះ រមែងដល់សេចក្តីវិនាសដោយខ្លួនឯង តាមសភាពរបស់ខ្លួន ដោយមិនបាច់ប្រើសេចក្តីព្យាយាមអ្វី ដើម្បីឱ្យអស់ទៅនោះទេ ។

ក្នុងពាក្យថា ទុក្ខនេះរលត់ទៅ ហើយទុក្ខផ្សេងមិនកើតឡើង បានសេចក្តីថា ទុក្ខនេះ គឺ ឧបានទានក្ខន្ធ ៥ ក្នុងភពបច្ចុប្បន្ននេះ រលត់ទៅដោយអំណាចនៃចុតិ ដោយប្រការ ដែលមិនជាបច្ច័យ ចំពោះបដិសន្ធិក្នុងភពខាងមុខ ហើយទុក្ខផ្សេង គឺ ឧបាទានក្ខន្ធ ៥ ដែលនឹងកើតឡើង ក្នុងភពផ្សេងក្នុងអនាគត នឹងមិនកើតឡើងដោយអំណាចនៃមគ្គភាវនា ដែលបានអប់រំសន្សំទុកមកហើយក្នុងភពមុនៗ ។

ពាក្យអធិប្បាយដែលនៅសល់ក្រៅពីមួយឃ្លានេះ គួរជ្រាបតាមប្រការ ដូចបានពោលរួចហើយ ក្នុងបញ្ហាមុននេះ ៕

បញ្ហាទី ៤ - ព្រហ្មលោកប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រហ្មលោកនៅឆ្ងាយពីទីនេះ ទៅប៉ុនណា ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ព្រហ្មលោកនៅឆ្ងាយពីទីនេះ រយៈចម្ងាយដែលដុំថ្មទំហំប៉ុនផ្ទះ ធ្លាក់ពីព្រហ្មលោកនោះ មួយយប់មួយថ្ងៃ អស់រយៈចម្ងាយ ៤៨.០០០ យោជន៍ ធ្លាក់ដល់ដី ប្រើពេល ៤ ខែ(១) ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ពួកលោកម្ចាស់នាំគ្នាពោលយ៉ាងនេះថា “ ភិក្ខុដ៏មានប្ញទ្ធិ ដែលមានចេតោវសី អាចអន្តរធានបាត់ខ្លួននៅជម្ពូទ្វីបនេះ ទៅបង្ហាញខ្លួននៅព្រហ្មលោក រយៈពេលប្រៀបដូច បុរសដ៏មានកម្លាំងសន្ធឹងដៃ ដែលបត់នោះចេញទៅ ឬ បត់ដៃ ដែលកំពុងសន្ធឹងនោះ ចូលមក ” ខ្ញុំព្រះករុណាមិនជឿឡើយ ភិក្ខុនឹងទៅអស់រយៈចម្ងាយជាច្រើនរយយោជន៍ដល់ថ្នាក់នោះ បានលឿនរហ័សបែបនេះឬ ? ”

ព្រះថេរៈ ពោលថ្វាយព្រះពរថា “ សូមថ្វាយព្រះពរ ជាតិភូមិ(ដែនប្រសូត)របស់ព្រះអង្គនៅទីណា ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មានកោះមួយឈ្មោះថា អលសន្ទ ខ្ញុំព្រះករុណាប្រសូតនៅទីនោះ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ កោះអលសន្ទនៅឆ្ងាយពីទីនេះប៉ុន្មាន ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖“ឆ្ងាយពីទីនេះប្រមាណ ២០០យោជន៍ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ព្រះអង្គទ្រង់ជ្រាប មិនថាអ៊ីចឹងឬ ? ថា ព្រះអង្គទ្រង់រព្ញកដល់ព្រះរាជករណីយកិច្ច ដែលទ្រង់បានធ្វើនៅឯកោះនោះបាន ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែន ព្រះគុណម្ចាស់ ខ្ញុំព្រះករុណារព្ញកបាន ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គយាងទៅអស់រយៈចម្ងាយ ២០០ យោជន៍ បានលឿនមែនទែនហ្ន៎ ! ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៤

បញ្ហាស្តីអំពីរយៈចម្ងាយទៅកាន់ព្រហ្មលោក ឈ្មោះថា ព្រហ្មលោក ប្បញ្ហា ។ ព្រះរាជាទ្រង់រព្ញកទៅកាន់កោះអលសន្ទ ដែលនៅឆ្ងាយដល់ទៅ ២០០ យោជន៍ បានលឿនមែនទែន គឺ រព្ញកទៅដល់បានភ្លាមតាមបំណងយ៉ាងណា ភិក្ខុដ៏មានប្ញទ្ធិ ធ្វើកាយឱ្យស្របទៅតាមអំណាចនៃចិត្ត ទៅកាន់ព្រហ្មលោក ដែលនៅឆ្ងាយប្រមាណប៉ុណ្ណោះ បានភ្លាមតាមបំណង គឺ ដំណាលគ្នានឹងចិត្ត ដែលអធិដ្ឋាន យ៉ាងនោះ ។ គួរជ្រាបថា ព្រហ្មលោក ដែលនៅចម្ងាយមានប្រមាណប៉ុណ្ណោះ គឺ ព្រហ្មលោកថ្នាក់បឋមជ្ឈានភូមិ ៕

បញ្ហាទី ៥- ទ្វិន្នំលោកុប្បន្នានំសមកភាវប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន បុគ្គលដែលស្លាប់ក្នុងទីក្រុងនេះ ហើយទៅកើតនៅព្រហ្មលោក ជាមួយនឹងបុគ្គលដែលស្លាប់ក្នុងទីក្រុងនេះ ហើយទៅកើតឡើងនៅកស្មិរនគរ អ្នកណាយូរជាងអ្នកណារហ័សជាង ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ស្មើគ្នា មហាបពិត្រ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ សូមព្រះគុណម្ចាស់ធ្វើការឧបមា ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ នគរប្រសូតរបស់ព្រះអង្គនៅទីណា ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មានទីកន្លែងមួយឈ្មោះថា កាលសិគ្រាម ខ្ញុំព្រះករុណាប្រសូតនៅទីនោះ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ កាលសិគ្រាម នៅឆ្ងាយពីទីនេះប៉ុន្មាន ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ប្រមាណ ២០០ យោជន៍ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ កស្មិរនគរនៅឆ្ងាយពីទីនេះប៉ុន្មាន ?”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ប្រមាណ ១២ យោជន៍ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ណ្ហើយចុះ មហាបពិត្រ សូមព្រះអង្គទ្រង់នឹកដល់កាលសិគ្រាម ទៅចុះ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ខ្ញុំព្រះករុណា នឹកដល់ហើយ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖“ ណ្ហើយចុះ មហាបពិត្រ សូមព្រះអង្គទ្រង់នឹកដល់កស្មិរនគរ ទៅចុះ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ខ្ញុំព្រះករុណា នឹកដល់ហើយ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ទីណាជាទីដែលព្រះអង្គទ្រង់ប្រើពេលនឹកដល់យូរជាង ទីណានឹកដល់បានលឿនជាង ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ប្រើពេលស្មើគ្នា ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ បុគ្គលដែលស្លាប់ក្នុងនគរនេះហើយ កើតឡើងក្នុងព្រហ្មលោក និងបុគ្គលដែលស្លាប់ក្នុងនគរនេះហើយ កើតឡើងក្នុងកស្មិរនគរ រមែងកើតឡើង ប្រើពេលស្មើគ្នាតែម្តង ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ សូមព្រះគុណម្ចាស់ឧបមាឱ្យកាន់តែច្បាស់បន្តិច ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គនឹងទ្រង់យល់សេចក្តីនោះយ៉ាងដូចម្តេច ចាប ២ ក្បាលហើរនៅលើអាកាស ចំណោមចាប ២ ក្បាលនោះ ចាបមួយហើរទៅទំនៅលើមែកឈើខ្ពស់ ចាបមួយទៀតហើរទៅទំនៅលើមែកឈើទាប បណ្តាចាបទាំង ២ ដែលចុះទំប្រើពេលស្មើគ្នានោះ ស្រមោលរបស់ចាបមួយណា តាំងនៅលើផ្ទៃដីមុន ស្រមោលរបស់ចាបមួយណា ប្រើពេលតាំងនៅលើផ្ទៃដីយូរជាង ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ប្រើពេលស្មើគ្នា ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ បុគ្គលដែលស្លាប់ក្នុងទីក្រុងនេះហើយ ទៅកើតនៅព្រហ្មលោក ជាមួយនឹងបុគ្គលដែលស្លាប់ក្នុងទីក្រុងនេះ ហើយទៅកើតឡើងនៅកស្មិរនគរ រមែងកើតឡើងប្រើពេលស្មើគ្នាតែម្តង ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៥

បញ្ហាស្តីអំពីភាវៈ ដែលបុគ្គល ២ នាក់ ប្រើពេលឧប្បត្តិក្នុងលោកស្មើគ្នា ឈ្មោះថា ទ្វិន្នំលោកុប្បន្នានំសមកភាវប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា យូរជាង គឺ យឺតជាង ។

ពាក្យថា លឿនជាង គឺ រហ័សខ្លាំង ។

ពាក្យថា ស្មើគ្នា គឺ ប្រើពេលស្មើគ្នា ៕

បញ្ហាទី ៦ - ពោជ្ឈង្គប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ពោជ្ឈង្គៈមានប៉ុន្មាន ? ”

ព្រះនាគសេន៖“សូមថ្វាយព្រះពរមហាបពិត្រ ពោជ្ឈង្គៈមាន៧យ៉ាង”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់ បុគ្គលរមែងត្រាស់ដឹងដោយពោជ្ឈង្គៈប៉ុន្មានយ៉ាង ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ បុគ្គលរមែងត្រាស់ដឹងដោយពោជ្ឈង្គៈតែមួយគឺ ដោយធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គៈ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ បើដូចនេះ ព្រោះហេតុដូចម្តេចទើបពោលថា ពោជ្ឈង្គៈមាន ៧ យ៉ាងដូចនេះ ព្រះគុណម្ចាស់ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ព្រះអង្គទ្រង់យល់សេចក្តីនោះយ៉ាងដូចម្តេច ដាវដែលទុកក្នុងស្រោម ដោយមិនបានប្រើដៃទាញចេញមក អាចកាប់ដាច់ឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មិនទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ លើកលែងធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គៈចេញ បុគ្គលនឹងត្រាស់ដឹងដោយពោជ្ឈង្គៈ ៦ យ៉ាង (ដែលនៅសល់ផ្សេងទៀត) គឺ ពុំមានឡើយ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៦

បុគ្គលឈ្មោះថា “ពោធិ” ព្រោះអត្ថន័យថា ត្រាស់ដឹង ។ ធម៌ ៧ យ៉ាង មានសតិ ជាដើម ឈ្មោះថា ពោជ្ឈង្គៈ ព្រោះអត្ថន័យថា ជាអង្គ គឺជាសម្ភារៈ ឬជាឧបករណ៍គ្រឿងត្រាស់ដឹងនៃបុគ្គលដែលឈ្មោះថា “ពោធិ ” នោះ។ ពោជ្ឈង្គៈមាន ៧ យ៉ាង គឺ សតិសម្ពោជ្ឈង្គៈ ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គៈ វីរិយសម្ពោជ្ឈង្គៈ បីតិសម្ពោជ្ឈង្គៈ បស្សទ្ធិសម្ពោជ្ឈង្គៈ សមាធិសម្ពោជ្ឈង្គៈ និង ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គៈ។ ដោយនិប្បរិយាយ គឺបញ្ញាប៉ុណ្ណោះ ដែលត្រាស់ដឹងនូវធម៌ទាំងឡាយ ឬ ត្រាស់ដឹងនូវសច្ចៈ ៤ ឬជាហេតុឱ្យបុគ្គលត្រាស់ដឹង ព្រោះហេតុនោះ ទើបព្រះថេរៈពោលថា “ រមែងត្រាស់ដឹង ដោយពោជ្ឈង្គៈតែមួយ គឺ ដោយធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គៈ ” គឺ ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គៈ ជាឈ្មោះរបស់បញ្ញា ។

បើដូចនេះ ពោជ្ឈង្គៈគួរតែមានតែមួយ គឺ ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គៈនោះប៉ុណ្ណោះ ព្រោះហេតុដូចម្តេចធម៌ ៦ យ៉ាងផ្សេងទៀត មានសតិជាដើម ទើបបានឈ្មោះថា ជាពោជ្ឈង្គៈដែរ ? ឆ្លើយថា ធម៌ ៦ យ៉ាងផ្សេងទៀត បានឈ្មោះថា ជាពោជ្ឈង្គៈ ដោយបរិយាយ ដោយពាក់ព័ន្ធក្នុងឋានៈ ជាអ្នកឧបត្ថម្ភធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គៈនោះ ។ ប្រៀបដូចជា ទោះជាដាវនោះដែលប្រើកាប់វត្ថុបានដាច់ល្អ ស្រោមដាវមិនអាចប្រើកាប់វត្ថុបានដាច់ ក៏ពិតមែនហើយ ប៉ុន្តែប្រសិនបើបុគ្គលមិនទុកដាវក្នុងស្រោម មិនរក្សាដាវ ទុកក្នុងស្រោមដោយល្អ ដាវនោះមិនបានទទួលការរក្សាដោយល្អ នឹងកើតមន្ទិល ឡើងច្រែះ ជាដើម នឹងរឹលមុខ អស់ភាពមុត បុគ្គលនឹងមិនអាចប្រើកាប់វត្ថុនោះ ឱ្យដាច់ដោយស្រួល បានយ៉ាងណា។ ទោះជាបញ្ញាប៉ុណ្ណោះ ដែលព្រះយោគាវចរប្រើកាប់ គឺ ត្រាស់ដឹងនូវធម៌ លះកិលេសបានក្តី ធម៌ ៦ យ៉ាងផ្សេងទៀត មិនអាចប្រើត្រាស់ដឹងនូវធម៌បាន ក៏ពិតមែន ទោះជាយ៉ាងនោះក្តី ប្រសិនបើធម៌ ៦ យ៉ាងផ្សេងទៀតមានភាពខុសឆ្គង បញ្ញាមិនបានទទួលការឧបត្ថម្ភដោយល្អពីធម៌ទាំងនោះ រមែងនឹងខ្វះភាពមុត មិនអាចត្រាស់ដឹងធម៌ មិនអាចលះកិលេសទាំងឡាយបាន ដូចនេះដែរ ។ បញ្ញាប្រៀបបាននឹងដាវ ធម៌ ៦ យ៉ាងផ្សេងទៀត ប្រៀបបាននឹងស្រោមដាវ ព្រោះជាអ្នកឧបត្ថម្ភបញ្ញា ។ ដូចនេះ ធម៌ ៦ យ៉ាងផ្សេងទៀត ក៏ឈ្មោះថា ពោជ្ឈង្គៈ ដោយបរិយាយនេះ ។

បញ្ហាទី ៧ - បាបបុញ្ញានំ អប្បានប្បភាវប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន មួយណាមានច្រើនជាងគ្នា បុណ្យឬក៏បាប ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ បុណ្យមានច្រើនជាង បាបមានបន្តិចបន្តួច ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រោះហេតុអ្វីឬ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ បុគ្គលនៅពេលធ្វើអំពើបាប រមែងជាមនុស្សមានវិប្បដិសារៈថា “ យើងបានធ្វើកម្មអាក្រក់មកហ្ន៎ ” ព្រោះហេតុនោះ ទើបបាបមិនចម្រើន (មិនសាយភាយ) ឡើង។ សូមថ្វាយព្រះពរ នៅពេលបានធ្វើអំពើបុណ្យក៏ពុំមានវិប្បដិសារៈ បុគ្គលពុំមានវិប្បដិសារៈរមែងមានសេចក្តីសប្បាយចិត្ត បុគ្គលសប្បាយចិត្ត រមែងមានភាពរីករាយចិត្ត កាយ(នាមកាយ)របស់បុគ្គលដែលមានចិត្តរីករាយ រមែងមានភាពស្ងប់រម្ងាប់ល្អ (គឺមានភាពមិនអន្ទះអន្ទែង) បុគ្គលមានកាយរម្ងាប់ រមែងសោយសុខ ចិត្តរបស់បុគ្គលដែលមានសុខវេទនា រមែងតាំងមាំបានល្អ បុគ្គលមានចិត្តតាំងមាំបានល្អ រមែងដឹងច្បាស់តាមសភាវៈពិត ព្រោះហេតុនោះ ទើបបុណ្យចម្រើនបាន ។

សូមថ្វាយព្រះពរ បុរសមានដៃនិងជើងកំបុត បានថ្វាយផ្កាឈូកតែមួយបាច់ដល់ព្រះដ៏មានព្រះភាគ នឹងមិនទៅវិនិបាតភូមិរហូត ៩១ កប្ប ។ សូមថ្វាយព្រះពរ អាស្រ័យដោយហេតុនេះ ទើបអាត្មាភាពពោលថា បុណ្យមានច្រើនជាង បាបមានបន្តិចបន្តួច ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៧

បញ្ហាស្តីអំពីបាបមានតិច បុណ្យមានច្រើន ឈ្មោះថា បាបបុញ្ញានំ អប្បនប្បភាវប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា បុណ្យ គឺ កុសល ។

ពាក្យថា បាប គឺ អកុសល ។

ពាក្យថា រមែងចម្រើនបាន ដោយពាក់ព័ន្ធនឹងភាពជាបច្ច័យដល់បុណ្យដទៃ ដែលកាន់តែខ្ពស់ថែមទៀត ៕

បញ្ហាទី ៨ - ជានន្តាជានន្តបាបករណប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន បុគ្គលម្នាក់បានដឹងរួចធ្វើកម្មអាក្រក់ បុគ្គលម្នាក់ទៀតមិនបានដឹងរួចធ្វើកម្មអាក្រក់ តើនរណាមានបាបច្រើនជាង ? ”

ព្រះថេរៈ ថ្វាយព្រះពរឆ្លើយថា “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ អ្នកដែលមិនបានដឹង រួចធ្វើកម្មអាក្រក់ មានបាបច្រើនជាង ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ បើដូចនេះ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន អ្នកដែលជារាជឱរស ឬជារាជមហាអាមាត្យរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា មិនបានដឹងរួចធ្វើកម្មអាក្រក់ ខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវដាក់ទោសអ្នកនោះ ទ្វេជាពីរដងហើយអ៊ីចឹង ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គនឹងទ្រង់យល់សេចក្តីនោះយ៉ាងដូចម្តេច ដុំដែកដែលត្រូវដុតភ្លើងរហូតឡើងក្រហមឆេះ ម្នាក់បានដឹងរួចចាប់ដែក ម្នាក់ទៀតមិនបានដឹងរួចចាប់ដែក តើនរណាចាប់ណែនជាង ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន អ្នកដែលមិនបានដឹងចាប់ណែនជាង ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ បុគ្គលដែលមិនបានដឹង រួចធ្វើកម្មអាក្រក់ រមែងមានបាបច្រើនជាង ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៨

បញ្ហាស្តីអំពីការធ្វើកម្មអាក្រក់ នៃអ្នកបានដឹង និងអ្នកមិនបានដឹង ឈ្មោះថា ជានន្តាជានន្តបាបករណប្បញ្ហា ។

ក្នុងការចាប់ដុំដែកក្តៅរបស់បុគ្គលទាំង ២ អ្នកដែលមិនបានដឹងថា “នេះជាដុំដែកក្តៅខ្លាំង ” ដូចនេះ ក៏នឹងចាប់យ៉ាងណែន បាតដៃរបស់គេនឹងរលាក ឡើងពងដៃយ៉ាងណា អ្នកមិនបានដឹងថា “ការធ្វើបែបនេះជាបាណាតិបាត ជាកម្មអាក្រក់មានផលជាសេចក្តីទុក្ខ ” ដូចនេះ ជាដើម រមែងធ្វើកម្មអាក្រក់នោះយ៉ាងធ្ងន់ គឺ ចេតនាក្នុងការធ្វើមានកម្លាំង ព្រោះពុំមានភាពខ្លាចក្រែងផលនៃអំពើបាប។ បើដូចនេះ នឹងរមែងបានសោយទុក្ខ ដែលជាផល នៃកម្មអាក្រក់នោះដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ មានការត្រូវភ្លើងឆេះនៅក្នុងនរក ជាដើម ដូចនេះ ។

ចំណែក អ្នកដែលបានដឹងថា “ នេះជាដុំដែកក្តៅខ្លាំង ” ដូចនេះ ទោះជា ចាំបាច់ត្រូវចាប់ដែក ក៏រមែងនឹងចាប់ដោយអាការស្រាល មិនចាប់ណែន ព្រោះខ្លាចរលាកបាតដៃ បាតដៃរបស់គេ ទោះជាក្តៅ ក៏មិនដល់ថ្នាក់រលាកពងដៃយ៉ាងណា ។ អ្នកដែលបានដឹងថា “ ការធ្វើបែបនេះជាបាណាតិបាត ជាកម្មអាក្រក់ មានផលជាសេចក្តីទុក្ខ ” ដូចនេះ ជាដើម ទោះជាចាំបាច់ត្រូវធ្វើកម្មអាក្រក់នោះ ព្រោះមិនអាចអត់ទ្រាំកិលេស ដែលកើតឡើងគ្របដណ្តប់ចិត្ត ក្នុងវេលានោះបានក្តី នឹងរមែងធ្វើអំពើបាបយ៉ាងស្រាល មិនធ្ងន់ធ្ងរ គឺចេតនាក្នុងការធ្វើ មិនមានកម្លាំង ដោយបង្ខំចិត្តធ្វើ ព្រោះខ្លាចផលនៃអំពើបាប ។ បើដូចនេះ ទោះជាត្រូវសោយទុក្ខ ដែលជាផលនៃកម្មអាក្រក់នោះ ក៏មិនធ្ងន់ធ្ងរ ទោះជាត្រូវធ្លាក់នរកអបាយភូមិ ព្រោះកម្មអាក្រក់ ដែលបានធ្វើនោះ ក៏ក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លី មិនយូរប៉ុន្មាននឹងរួចផុតពីនរក ដូចនេះដែរ ៕

បញ្ហាទី ៩ - ឧត្តរកុរុកាទិគមនប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន បុគ្គលខ្លះទៅឧត្តរកុរុទ្វីប ឬព្រហ្មលោក ឬទ្វីបផ្សេងបានដោយសរីរៈនេះ (រាងកាយនេះ) តើមានដែរឬទេ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖“ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ បុគ្គលដែលទៅឧត្តរកុរុទ្វីប ឬព្រហ្មលោក ឬទ្វីបផ្សេង ដោយកាយដែលប្រកបដោយមហាភូតរូប ៤ នេះ គឺមាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់ គេទៅឧត្តរកុរុទ្វីប ឬព្រហ្មលោក ឬ ទ្វីបផ្សេង ដោយកាយដែលប្រកបដោយមហាភូតរូប៤នេះ បានយ៉ាងដូចម្តេច ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គទ្រង់ជ្រាបទេថា ព្រះអង្គក៏ទ្រង់លោតនៅលើផ្ទៃដីនេះ ខ្ពស់ឡើងមួយចំអាមក៏បាន មួយហត្ថក៏បាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែន ព្រះគុណម្ចាស់ ខ្ញុំព្រះករុណាជ្រាបច្បាស់ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ខ្ញុំព្រះករុណាលោតបានខ្ពស់ដល់ទៅ ៨ ហត្ថ ឯណោះ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គលោតបានខ្ពស់ដល់ទៅ ៨ ហត្ថ យ៉ាងដូចម្តេច ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់ លុះខ្ញុំព្រះករុណាកើតមានគំនិតថា “យើងនឹងលោតនៅទីនេះ ” ដូចនេះ រាងកាយរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ក៏ស្រាលភ្លាម ស្របគ្នានឹងគំនិតដែលកើតឡើង ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ ភិក្ខុដ៏មានប្ញទ្ធិដែលមានចេតោវសី ( មានភាពជំនាញក្នុងសមាធិចិត្ត ) រមែងលើកកាយចូលទុកក្នុងចិត្ត ហើយទៅកាន់វេហា ដោយអំណាចនៃចិត្ត”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៩

បញ្ហាស្តីអំពីការទៅកាន់ឧត្តរកុរុទ្វីបជាដើម ឈ្មោះថា ឧត្តរកុរុកាទិគមនប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា រមែងលើកកាយចូលទុកក្នុងចិត្ត គឺ ធ្វើសរីរកាយឱ្យសម្របទៅតាមអំណាចចិត្ត ដែលអធិដ្ឋាន ព្រោះហេតុនោះ ទើបកាយជាធម្មជាតិ ដែលស្រាល អាចទៅបានលឿន ដូចចិត្តប៉ងប្រាថ្នា។

ពាក្យថា ដោយអំណាចនៃចិត្ត គឺ ដោយអំណាចនៃអភិញ្ញាចិត្ត ៕

បញ្ហាទី ១០ - ទីឃដ្ឋិប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រះគុណ-ម្ចាស់ទាំងឡាយនាំគ្នាពោលយ៉ាងនេះ ថា “ គ្រោងឆ្អឹង សូម្បីមានប្រវែងដល់ទៅ ១០០ យោជន៍ ក៏មាន ” សូម្បីដើមឈើមានកម្ពស់ដល់ទៅ ១០០ យោជន៍ មិនទាន់មានផង គ្រោងឆ្អឹងដែលមានប្រវែងដល់ទៅ ១០០ យោជន៍ នឹងមានមកពីណា ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ព្រះអង្គទ្រង់យល់សេចក្តីនោះយ៉ាងដូចម្តេច ព្រះអង្គទ្រង់បានស្តាប់មកខ្លះឬទេថា ក្នុងមហាសមុទ្រ ត្រីសូម្បីមានប្រវែងដល់ទៅ ៥០០ យោជន៍ ក៏មាន?”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែន ព្រះគុណម្ចាស់ ខ្ញុំព្រះករុណាធ្លាប់ឮសូរ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ត្រីដែលមានដងខ្លួនប្រវែងដល់ទៅ ៥០០ យោជន៍ក៏នៅមាន គ្រោងឆ្អឹងសូម្បីមានប្រវែងត្រឹមតែ ១០០ យោជន៍ ក៏មានដែរ មិនថាអ៊ីចឹងឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១០

បញ្ហាមានការសួរដល់គ្រោងឆ្អឹងដ៏វែង ឈ្មោះថា ទីឃដ្ឋិប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា យោជន៍ ឈ្មោះថា “យោជន៍” មានការរាប់យ៉ាងនេះ គឺ ២ វិទត្ថិ (២ ចំអាម) ស្មើនឹង ១ រតនៈ(១ ហត្ថ), ៧ រតនៈ ស្មើនឹង ១ យដ្ឋិ, ២០ យដ្ឋិ ស្មើនឹង ១ ឧសភៈ, ២០ ឧសភៈ ស្មើនឹង ១ ឃោសៈ, ៤ ឃោសៈ ស្មើនឹង ១ គាវុត, ៤ គាវុត ស្មើនឹង ១ យោជន៍ ដូចនេះ ។

ពាក្យថា ត្រីដែលមានប្រវែងដល់ទៅ ៥០០ យោជន៍ គឺ ត្រីដែលមានឈ្មោះថា តិមិតិមិង្គលៈ នៅក្នុងមហាសមុទ្រ ៕

បញ្ហាទី ១១ - អស្សាសបស្សាសនិរោធប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រះគុណ-ម្ចាស់ទាំងឡាយនាំគ្នាពោលយ៉ាងនេះថា “ បុគ្គលអាចរំលត់ខ្យល់អស្សាសៈ និងបស្សាសៈបាន ” ពិតមែនឬ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ពិតមែន មហាបពិត្រ បុគ្គលអាចរំលត់ខ្យល់អស្សាសៈនិងបស្សាសៈបាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន បុគ្គលអាចរំលត់ខ្យល់អស្សាសៈ និងបស្សាសៈបានយ៉ាងដូចម្តេច ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គនឹងទ្រង់យល់សេចក្តីនោះយ៉ាងដូចម្តេច ព្រះអង្គទ្រង់ធ្លាប់ឮដែរឬទេថា អ្នកខ្លះគេងស្រមុក ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែន ព្រះគុណម្ចាស់ ខ្ញុំព្រះករុណាធ្លាប់ឮ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ នៅពេលគេផ្អៀងកាយ សំឡេងស្រមុកនោះនឹងរម្ងាប់ទៅ មែនឬទេ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែន នឹងរម្ងាប់ទៅ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ចំពោះអ្នកដែលមិនទាន់បានអប់រំកាយ មិនបានអប់រំសីល មិនបានអប់រំចិត្ត មិនបានអប់រំបញ្ញា នៅពេលគ្រាន់តែផ្អៀងកាយ សំឡេងស្រមុកនៅអាចរម្ងាប់ទៅបាន បើដូចនេះ នឹងនិយាយអ្វីចំពោះភិក្ខុ ដែលបានអប់រំកាយហើយ បានអប់រំសីលហើយ បានអប់រំចិត្តហើយ បានអប់រំបញ្ញាហើយ កំពុងចូលនៅក្នុងឈានទី ៤ ថា ខ្យល់អស្សាសៈ និងបស្សាសៈ នឹងមិនរលត់ទៅបាននោះ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១១

ក្នុងព្រះវិន័យ ឈ្មោះថា ខ្យល់អស្សាសៈ គឺខ្យល់ដកដង្ហើមចេញ ឈ្មោះថា ខ្យល់បស្សាសៈ គឺខ្យល់ដកដង្ហើមចូល ។ ចំណែកក្នុងព្រះសូត្រ ឈ្មោះថា ខ្យល់អស្សាសៈ គឺ ខ្យល់ដកដង្ហើម ចូល ឈ្មោះថា ខ្យល់បស្សាសៈ គឺខ្យល់ដកដង្ហើមចេញ ។ គួរប្រកាន់យកតាមព្រះសូត្រ ព្រោះជារឿងទាក់ទងនឹងការប្រតិបត្តិកម្មដ្ឋាន ។

ពាក្យថា អប់រំកាយ គឺ មានខន្តីអត់ធ្មត់ ចំពោះសុខវេទនា និង ទុក្ខវេទនាដែលកើតឡើងក្នុងកាយ ។

ពាក្យថា អប់រំសីល គឺ ចម្រើនសីលបរិសុទ្ធ ៤ យ៉ាង មានបាដិមោក្ខ-សំវរសីល ជាដើម ។

ពាក្យថា អប់រំចិត្ត គឺចម្រើនសមាធិ ខុសគ្នាដោយឧបចារៈ និងអប្បនា។

ពាក្យថា អប់រំបញ្ញា គឺ ចម្រើនវិបស្សនាបញ្ញា និងមគ្គបញ្ញា ។ បុថុជ្ជន ទោះជាពួកអន្យតិរ្ថិយក្រៅសាសនា គ្រាន់តែជាអ្នកបានឈាន ៤ ហើយចូលចតុត្ថជ្ឈាន (ឈានទី ៤) ប៉ុណ្ណោះ ខ្យល់ដង្ហើមចូលនិងខ្យល់ដង្ហើមចេញ រមែងរលត់ទៅបានពិតមែន ។ ប៉ុន្តែព្រះថេរៈ មានបំណងនឹងពោលដល់ភាពរលត់ទៅតាមលំដាប់នៃសង្ខារ ៣ គឺ កាយសង្ខារ វចីសង្ខារ និង ចិត្តសង្ខារ នៃភិក្ខុដែលចូលនិរោធសមាបត្តិ ទើបពោលថា “ ចំពោះភិក្ខុដែលបានអប់រំកាយហើយ បានអប់រំសីលហើយ ” ដូចនេះ ជាដើម ។ ជាការពិតថា ភិក្ខុចូលនិរោធសមាបត្តិ រមែងអាស្រ័យកម្លាំង ២ យ៉ាង ដើម្បីធ្វើចិត្តឱ្យដល់ភាពរលត់ទៅ គឺ កម្លាំងសមថៈ ដោយការចូលលោកិយឈានទៅតាមលំដាប់ ចាប់តាំងពីបឋមជ្ឈាន(ឈានទី១)ទៅ រហូតដល់នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនជ្ឈាន និងកម្លាំងវិបស្សនា ដោយការចេញពីឈាននីមួយ ៗ ដែលចូលនោះ រួចក៏ពិចារណាត្រៃលក្ខណ៍ ធ្វើសង្ខារ ៣ ឱ្យរលត់ទៅតាមលំដាប់យ៉ាងនេះគឺ នៅពេលចូលឈានទៅតាមលំដាប់រហូតដល់ទុតិយជ្ឈាន (ឈានទី២) ដែលពុំមានវិតក្កនិងវិចារ វចីសង្ខារគឺវិតក្កនិងវិចារក៏រមែងរលត់ទៅ នៅពេលដល់ចតុត្ថជ្ឈាន(ឈានទី ៤) ឈានចិត្តនោះជាធម្មជាតិដែលស្ងប់ជាខ្លាំង រហូតមិនអាចជាសមុដ្ឋាននៃខ្យល់ដកដង្ហើមបាន កាយសង្ខារគឺខ្យល់ដង្ហើមចូលនិងខ្យល់ដង្ហើមចេញ ក៏រមែងនឹងរម្ងាប់រលត់ទៅ ។ នៅពេលដល់នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនជ្ឈាន នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនចិត្ត ដំណើរទៅ ២ ខណៈ រលត់ទៅហើយ ចិត្តសង្ខារ គឺ សញ្ញានិងវេទនា ឬ សូម្បីតែនាមធម៌ទាំងអស់ រមែងរម្ងាប់រលត់ទៅ ដូចនេះ ៕

បញ្ហាទី ១២ - សមុទ្ទប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ហៅទឹកថា សមុទ្រ សមុទ្រ ព្រោះហេតុអ្វីទើបហៅទឹកថា សមុទ្រ ? ”

ព្រះថេរៈ ថ្វាយព្រះពរវិសជ្ជនាថា “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ក្នុងទីមានទឹក ក៏ជាទីដែលមានភាពប្រៃ ក្នុងទីមានភាពប្រៃ ក៏ជាទីដែលមានទឹក ព្រោះហេតុនោះ ទើបហៅថា សមុទ្រ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១២

បញ្ហាស្តីអំពីសមុទ្រ ឈ្មោះថា សមុទ្ទប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា ព្រោះហេតុអ្វីទើបហៅទឹកថា សមុទ្រ គឺ ព្រោះហេតុដូចម្តេចទើបហៅទីដែលមានទឹកថា សមុទ្រ ។ បានសេចក្តីថា គ្រាន់តែថាជាទីដែលមានទឹកប៉ុណ្ណោះ មិនអាចហៅថាសមុទ្រទេ ឬ គ្រាន់តែថា ជាទីដែលមានភាពប្រៃប៉ុណ្ណោះ ក៏មិនអាចហៅថា សមុទ្រ បានដែរ គឺហៅថា សមុទ្រ ក៏ព្រោះថា ជាទីដែលមានទាំងទឹក ទាំងភាពប្រៃ៕

បញ្ហាទី ១៣ - សមុទ្ទឯករសប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រោះហេតុដូចម្តេច ទើបសមុទ្រមានរសតែមួយ គឺ រសប្រៃ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ សមុទ្រមានរសតែមួយ គឺ រសប្រៃ ព្រោះការដែលទឹកតាំងនៅជាយូរយារមកហើយ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១៣

បញ្ហាពោលដល់ភាពមានរសតែមួយនៃសមុទ្រ ឈ្មោះថា សមុទ្ទឯក-រសប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា ព្រោះការដែលទឹកតាំងនៅជាយូរយារមកហើយ គឺ ព្រោះការដែលទឹកក្នុងទីនោះតាំងនៅជាយូរយារ គឺ ដក់នៅជាយូរយារ មិនអាចដឹងបានថា ចាប់ផ្តើមដក់នៅតាំងពីពេលណា ការដក់នៅជាយូរយារដល់ថ្នាក់នោះ ជាហេតុឱ្យមានរសប្រៃ ដូចនេះ ៕

បញ្ហាទី ១៤ - សុខុមប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន បុគ្គលអាចកាត់ផ្តាច់នូវអ្វី ដែលមានភាពសុខុមជាង(ប្រការផ្សេង)គ្រប់យ៉ាងបានឬទេ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ បាន មហាបពិត្រ បុគ្គលអាចកាត់ផ្តាច់នូវអ្វី ដែលមានភាពសុខុមជាង គ្រប់យ៉ាងបាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់ គឺអ្វីទៅឈ្មោះថា ជាអ្វី ដែលមានភាពសុខុមជាងគ្រប់យ៉ាង ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ គឺ ធម៌ ឈ្មោះថា ជាអ្វីដែលមានភាពសុខុម ជាងគ្រប់យ៉ាង ។ សូមថ្វាយព្រះពរ ធម៌ទាំងឡាយគឺ មិនមែនមានភាពសុខុមទាំងអស់ គ្រប់យ៉ាងទេ ។

ពាក្យថា “សុខុម ” ក្តី ពាក្យថា “គ្រើម ” ក្តី ជាពាក្យពោលដល់ធម៌ទាំងឡាយ អ្វីណាមួយជាប្រការដែលអាចកាត់ផ្តាច់បាន បុគ្គលរមែងកាត់ផ្តាច់នូវអ្វីប្រការនោះទាំងអស់បាន ដោយបញ្ញា ពុំមានអ្វី ដែលត្រូវកាត់ផ្តាច់ដោយបញ្ញា ជាប្រការទី ២ ឡើយ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១៤

បញ្ហាស្តីអំពីភាពសុខុម ឈ្មោះថា សុខុមប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា ពុំមានអ្វី ដែលត្រូវកាត់ផ្តាច់ជាប្រការទី ២ គឺ ពុំមានអ្វីណាដែលបញ្ញាត្រូវកាត់ផ្តាច់ជាប្រការទី ២ គឺផ្សេងទៀត ក្រៅពីធម៌ទាំងពួង ៕

បញ្ហាទី ១៥ - វិញ្ញាណនានត្តប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន របស់ដែលហៅថា “វិញ្ញាណ”ក្តី ថា“បញ្ញា”ក្តី ថា“ជីវៈក្នុងភូត”ក្តី ធម៌ទាំងនេះ មានអត្ថ-ន័យផ្សេងគ្នាផង មានព្យញ្ជនៈផ្សេងគ្នាផង ឬក៏ថាមានអត្ថន័យតែមួយ ផ្សេងគ្នាតែព្យញ្ជនៈប៉ុណ្ណោះ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ វិញ្ញាណមានការដឹងផ្សេង ៗ ជាលក្ខណៈ បញ្ញាមានការដឹងដោយប្រការទាំងឡាយ ជាលក្ខណៈ ជីវៈក្នុងភូតពុំមានទេ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ប្រសិនបើជីវៈពុំមានទេ បើដូចនេះ អ្នកណាជាអ្នកឃើញរូបដោយភ្នែក បានឮសូរសំឡេងដោយត្រចៀក ហិតក្លិនដោយច្រមុះ ភ្លក់រសដោយអណ្តាត ពាល់ផោដ្ឋព្វៈដោយកាយ ដឹងធម៌ដោយចិត្ត ? ”

ព្រះថេរៈ ថ្វាយវិសជ្ជនាថា “ សូមថ្វាយព្រះពរ ប្រសិនបើជីវៈឃើញរូបដោយភ្នែក ៘ ដឹងធម៌ដោយចិត្តនោះ នៅពេលភ្នែកទាំងពីរត្រូវខ្វេះចេញទៅ ជីវៈនោះក៏អើតមុខ ចេញទៅក្រៅខាងអាកាសដ៏ល្វឹងល្វើយ សម្លឹងមើលរូបបានច្បាស់ ។ នៅពេលត្រចៀកទាំង ២ ត្រូវទម្លុះ ពេលច្រមុះត្រូវទម្លុះ ពេលអណ្តាតត្រូវកន្ត្រាក់យកចេញ ពេលកាយត្រូវបំផ្លាញ នឹងអើតមុខទៅខាងអាកាសដ៏ល្វឹងល្វើយ ស្តាប់សំឡេង ហិតក្លិន ភ្លក់រស ពាល់ផោដ្ឋព្វៈបានច្បាស់ ឬយ៉ាងណា ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មិនមែនទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ បើដូចនេះ ជីវៈក្នុងភូតក៏គ្មាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១៥

បញ្ហាស្តីអំពីភាពផ្សេងគ្នា នៃធម៌ទាំងឡាយ មានវិញ្ញាណ ជាដើម ឈ្មោះថា វិញ្ញាណនានត្តប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា មានអត្ថន័យផ្សេងគ្នា គឺ មានសភាវៈផ្សេងគ្នា ។

ពាក្យថា ជីវៈក្នុងភូតពុំមានទេ គឺ ជីវៈដែលមានឈ្មោះថា វេទគូ ក្នុងបញ្ហាមុនគឺ សត្វ ពុំមានក្នុងភូត គឺក្នុងខន្ធ បានសេចក្តីថា មានតែខន្ធសុទ្ធ-សាធប្រព្រឹត្តទៅ ខ្លឹមសារចំណែកដែលនៅសល់ គួរជ្រាបពាក្យអធិប្បាយតាមន័យក្នុងបញ្ហាមុន ៗ ៕

បញ្ហាទី ១៦ - អរូបធម្មវវត្ថនទុក្ករប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់បានធ្វើនូវប្រការដ៏ពិបាកធ្វើឬទេ ? ”

ព្រះថេរៈ ថ្វាយព្រះពរវិសជ្ជនាថា “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ព្រះដ៏មានព្រះភាគ ទ្រង់បានធ្វើនូវប្រការដ៏ពិបាកធ្វើ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់បានធ្វើនូវប្រការដ៏ពិបាកធ្វើ គឺអ្វីទៅ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់បានធ្វើនូវប្រការដ៏ពិបាកធ្វើ គឺការត្រាស់ញែកនាមធម៌ គឺ ចិត្តនិងចេតសិកទាំងឡាយ ដែលប្រព្រឹត្តទៅ ក្នុងអារម្មណ៍តែមួយបានថា “នេះផស្សៈ នេះវេទនា នេះសញ្ញា នេះចេតនា នេះចិត្ត ” ជាដើម ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ សូមព្រះគុណម្ចាស់ធ្វើការឧបមា ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ប្រៀបដូចជា បុរសខ្លះទៅកាន់មហាសមុទ្រដោយនាវា ប្រើកម្បង់ដៃដួសទឹក ឡើងមកភ្លក់ដោយអណ្តាត ។ សូមថ្វាយព្រះពរ បុរសនោះអាចដឹងបានឬទេថា នេះជាទឹកនៃទន្លេគង្គា នេះជាទឹកនៃទន្លេយមុនា នេះជាទឹកនៃទន្លេអចិរវតី នេះជាទឹកនៃទន្លេសរភូ នេះជាទឹកនៃទន្លេមហី ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ការដែលដឹង ជាប្រការដ៏ពិបាក ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់បានធ្វើនូវប្រការដ៏ពិបាកធ្វើជាងនោះទៅទៀត គឺ ការត្រាស់ញែកនាមធម៌ គឺ ចិត្តនិងចេតសិកទាំងឡាយ ដែលប្រព្រឹត្តទៅ ក្នុងអារម្មណ៍តែមួយបានថា “ នេះផស្សៈ នេះវេទនា នេះសញ្ញា នេះចេតនា នេះចិត្ត ” ជាដើម ”

ព្រះរាជា ទ្រង់ធ្វើការអនុមោទនាជាខ្លាំងថា “ពិតជាប្រសើរមែន ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១៦

បញ្ហាស្តីអំពីការកំណត់ញែកនាមធម៌ទាំងឡាយ ដែលជាប្រការដ៏ពិបាកធ្វើ ឈ្មោះថា អរូបធម្មវវត្ថានទុក្ករប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា ប្រការដ៏ពិបាកធ្វើ បានសេចក្តីថា ជាការដែលអ្នកដទៃលើកលែងព្រះតថាគត នឹងគិតក្តី នឹងដឹងក្តី នឹងពោលក្តី នឹងបញ្ញត្តក្តី នឹងសម្តែងក្តី នឹងធ្វើក្តី ជាប្រការដែលពិបាកធ្វើ អធិប្បាយថា លើកលែងន័យដែលប្រទានឱ្យ គឺ មិនអាចធ្វើបានឡើយ ។ ទន្លេទាំងឡាយ មានទន្លេគង្គាជាដើម នាំគ្នាហូរឆ្ពោះតម្រង់ទៅរួមគ្នានៅមហាសមុទ្រ ទឹកក្នុងទន្លេនីមួយ ៗ ទាំងនោះ មានរសមិនដូចគ្នា នៅពេលហូរទៅរួមគ្នានៅមហាសមុទ្រ រសទាំងឡាយក៏រមែងដល់ភាពឡូកឡំគ្នា ។ នៅពេលបុគ្គលក្បង់ទឹកឡើងមកភ្លក់រស ទោះជាដឹងរស ប៉ុន្តែការនឹងកំណត់ញែក ដើម្បីឱ្យដឹងថា ទឹកដែលខ្លួនក្បង់ឡើងមកភ្លក់ជាទឹកនៃទន្លេអ្វី ជាប្រការដែលពិបាកនឹងធ្វើ ប្រការនេះយ៉ាងណា នៅពេលនាមធម៌ទាំងឡាយកើតឡើងដំណាលគ្នា ប្រព្រឹត្តទៅ ក្នុងអារម្មណ៍តែមួយ ដល់ភាពរួមគ្នាជាតែមួយ ព្រោះហេតុដូចពោលខាងលើ ការដែលនឹងកំណត់ញែកថា “នេះផស្សៈ នេះវេទនា ” ជាដើម រមែងជាប្រការដ៏ពិបាកធ្វើ ដូចនេះ ៕

ទំព័រមុន:កណ្ឌទី២ - វគ្គទី៦ - សតិវគ្គ

ទំព័របន្ទាប់:កណ្ឌទី២ - មិលិន្ទប្បញ្ហាបុច្ឆាវិសជ្ជនា