ឯកសារមហាបុរសខ្មែរ/ផែនដីព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា
គិតពីស្ដេចកន សោយរាជ្យជាសុខ ជាសម្ដេចព្រះស្រីជេដ្ឋាមកដល់ ព.ស. ២០៦០ គ.ស. ១៥១៦ ម.ស. ១៤៣៨, ច.ស. ៨៧៨ ឆ្នាំជូត អដ្ឋស័ក ត្រូវជាបួនឆ្នាំ។ ស្ដេចកនធ្វើសង្គ្រាមនឹងព្រះអង្គចន្ទ ពីឆ្នាំជូតនោះ មកដល់ចុល្លសករាជ ៨៨៦ ឆ្នាំវក ឆស័កនេះ ត្រូវជា ១២ ឆ្នាំ បែកព្រះនគរហើយរត់ជ្រកព្រៃ តាំងពីឆ្នាំវក មកដល់ ចុល្លសករាជ ៨៨៧ ឆ្នាំរកា សប្តស័កនេះមួយឆ្នាំទៀត ត្រូវនៅក្នុងរាជសម្បត្តិបាន ១៣ ឆ្នាំ សុវណ្ណគុតដោយអាវុធ។ "ព្រះរាជពង្សាវតារភាគបី របស់ព្រះរាជបណ្ណាល័យលេខ គ. ៥៣-៣ មានសេចក្ដីថា : ព្រះចន្ទរាជា ទ្រង់ចាត់សេនាបតីឱ្យលើកទ័ព ទៅចោមបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យនគរទៀត ចោមព័ទ្ធ ៣ ខែ តែវាយមិនបែក ដ្បិតបន្ទាយនោះ ធំខ្ពស់ ហើយនៅលើភ្នំផង។ ទើបទ្រង់តម្រិះថា : បន្ទាយនេះ ធំខ្ពស់កាលណានឹងវាយបានងាយ មានតែធ្វើកលឧបាយទើបវាយបាន។ ទ្រង់ព្រះតម្រិះដូច្នេះហើយ ស្ដេចឱ្យចាប់រាស្ត្រអ្នកស្រុកមកសួរថា : ឯងមានញាតិសន្តាននៅក្នុងបន្ទាយខ្លះឬទេ មនុស្សទាំងនោះទូលថា : មាន។ ទ្រង់ត្រាស់ថា : បើមានចូរឯងទៅប្រាប់ញាតិរាល់គ្នាចុះថា : ស្ដេចកន វានៅមានបុណ្យតែ ៣ ថ្ងៃទៀតទេ ដល់ថ្ងៃជាគំរប់ ៤ ស្ដេចនឹងចាប់យកមកកាត់ក្បាលដោយជាបម្រាមពិតប្រាកដ ឯងរាល់គ្នាទៅប្រាប់ញាតិសន្តាននៅក្នុងបន្ទាយស្ដេចកន ជាឆាប់។ រាស្ត្រទាំងនោះ នាំគ្នាទៅប្រាប់ញាតិសន្តានជាប្រញាប់។ អ្នកទាំងនោះ បានស្ដាប់ហើយ ភិតភ័យបារម្ភណាស់ ថាយើងនឹងនៅទ្រាំចាំច្បាំងពុំបាន ក៏នាំគ្នាបើកទ្វារបន្ទាយរត់ចេញមក។ កងទ័ពហ្លួង យល់បានការណ៍ហើយ ក៏នាំគ្នាវាយទម្លាយចូលកាប់សម្លាប់អាក្បត់ ស្លាប់ពាសពេញ រួចលើកគ្រាចូលទៅក្នុងវាំង ហើយបានកាប់សម្លាប់នាយទាហានខ្មាំងច្រើន។ ឯចៅហ្វាកៅ លុះឮកលាហលជាខ្លាំង ក៏ចាប់រាវលំពែងចេញមកដល់មាត់ទ្វារជាន់ក្នុងប្រទះនឹងឧកញ៉ាចក្រី ឧកញ៉ាចក្រីបានឃើញហើយ ក៏ស្ទុះទៅកាប់នឹងដាវដាច់ក ស្លាប់មួយរំពេច។ ឧកញ៉ាវាំងនាយទាហានវាយទម្លាយទ្វារចូលទៅខាងក្នុងបាន ឃើញស្ដេចកនកំពុងអង្គុយ ជាមួយនឹងស្រីស្នំក៏ពួយនឹងលំពែង ត្រូវដើមដៃស្ដេចកន ដួល ឧកញ៉ាវាំងស្ទុះទៅចាប់ចងសេក ប្រគល់ឱ្យទាហានរក្សាទុក ក្នុងវេលាយប់នោះ។ លុះព្រឹកឡើងមេទ័ព ត្រើយខាងលិច ប្រមូលរបស់ទ្រព្យគ្រប់គ្រឿងសស្ត្រាវុធ និង ស្រីដែលជាប្រពន្ធធំតូចចំនួន ៥០០ នាក់។ លុះយកបញ្ជីស្រេចហើយ មេទ័ពទាំងនោះ ក៏លើកទ័ពនាំស្ដេចកន និងស្រី៥០០នាក់ ព្រមទាំងរបស់ទ្រព្យទាំងនោះ យកមកក្រាបបង្គំទូលថ្វាយសម្ដេចព្រះបរមបពិត្រទ្រង់ជ្រាបថា ចាប់អាខ្មាំងបានហើយ ទ្រង់ព្រះអំណរពន់ប្រមាណណាស់ ស្ដេចឱ្យយកកូនប្រពន្ធស្ដេចកន និងស្ម័គ្របក្សពួក ដែលរួមគំនិតទាំងប៉ុន្មាន ប្រហារជីវិតទាំងអស់។ ឯស្ដេចកន ស្ដេចឱ្យបណ្ដើរអាក្រោស៣ថ្ងៃ រួចប្រហារជីវិតបង់ យកក្បាលវាទៅដោត នៅប្របផ្លូវទ្វារមុខបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យនគរ កុំឱ្យជនទាំងពួងយកបែបយ៉ាងតទៅ។" ក្រោយនោះទ្រង់ប្រកាសប្រាប់អស់បណ្ដារាស្ត្រ កុំឱ្យភ្ញាក់ផ្អើល ឱ្យទៅនៅរកស៊ីតាមភូមិលំនៅវិញ។ កាលសម្លាប់ស្ដេច កនបាននោះនៅក្នុងឆ្នាំរកាសប្តស័ក ព.ស. ២០៦៩, គ.ស. ១៥២៥។ សិរីរាជ្យសម្បត្តិស្ដេចកន បាន១៤ឆ្នាំ ព្រះជន្ម ៤២ឆ្នាំសុគត។ "សាស្ត្រាដទៃទៀត ក៏និយាយថា : ស្ដេចកន បរាជ័យ ដោយសារចាញ់សង្គ្រាមរបស់ព្រះអង្គចន្ទរាជា ប៉ុន្តែជាឧបាយកល ប្លែកពីខាងលើនេះទៅទៀត"។ ឯសម្ដេចព្រះភាគិនេយ្យោយសរាជា ជាកែវនាយកនោះ ព្រះអង្គប្រាប់ប្រាម សឹកសង្គ្រាមបានរាបទាបសព្វគ្រប់ហើយ ព្រះអង្គតាំងចៅហ្វាយស្រុក ឱ្យនៅរក្សាខែត្រខណ្ឌព័ទ្ធសីមាស្រេច ស្ដេចត្រឡប់ទ័ពទៅក្រាបបង្គំគាល់ ព្រះបរមរាជបិតុលាធិរាជ។ ព្រះបរមរាជបិតុលា ទ្រង់ជ្រាបហើយ ទ្រង់ព្រះអំណរណាស់ទ្រង់ព្រះរាជទានរង្វាន់ សម្ដេចព្រះភាគិនេយ្យាតាមមានគុណបំណាច់។ ឯសម្ដេចព្រះភាគិនេយ្យោយសរាជាព្រះអង្គមានព្រះរាជបុត្រាមួយព្រះអង្គ ព្រះនាមជ័យជេដ្ឋាក្នុងឆ្នាំនោះ ព្រះអង្គមានព្រះជន្មវស្សា២៩ឆ្នាំ ទ្រង់ព្រះអាពាធ សុវណ្ណគតតទៅ។ "ព្រះរាជពង្សាវតារភាគបី របស់ព្រះរាជបណ្ណាល័យថា : ព្រះភាគិនេយ្យោនេះ មានព្រះជន្មាយុ ៣៣ ឆ្នាំ មានព្រះរាជបុត្រីមួយព្រះអង្គ ទ្រង់ព្រះនាមជា សុជាតិក្សត្រី ទ្រង់សុគតក្នុងឆ្នាំកុរ នពស័ក ព.ស. ២០៧១, គ.ស.១៥២៧។ ចំណែកឯសាស្ត្រាវត្តសិទ្ធបូរ និងវត្តកោកាក មិនបាននិយាយដល់ ព្រះអង្គយសរាជានេះទេ។ ប៉ុន្តែមានសៀវភៅមួយទៀត របស់លោកតាឌុច លោកយាយពិន ដែលជាបិតា មាតាលោកឌុចស៊ីឌឹម និយាយថា : ព្រះយសរាជា ស្ដេចសុវណ្ណគតក្នុងសង្គ្រាម ក្នុងពេលដែលព្រះអង្គ ស្ទាក់វាយចៅហ្វា កៅ"។ សម្ដេចព្រះរាជបិតុលា ស្ដេចទ្រង់ស្ដាយពន់ប្រមាណណាស់ ទ្រង់ត្រាស់ឱ្យលើកព្រះសព តម្កល់ ក្នុងព្រះកោដ្ឋ ហើយទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឱ្យមុខងារ ឱ្យទៅអញ្ជើញព្រះសពសម្ដេច តម្កល់ក្នុងព្រះកោដ្ឋហើយទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឱ្យមុខងារ ឱ្យទៅអញ្ជើញព្រះសពសម្ដេច តម្កល់ក្នុងព្រះកោដ្ឋហើយទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឱ្យមុខងារ ឱ្យទៅអញ្ជើញព្រះសពសម្ដេចព្រះស្រីសុគន្ធបទ អំពីស្រុកសំរោងសែន ខេត្តអាសន្ទុកមកហើយ ទ្រង់ត្រាស់ឱ្យសាងព្រះមេរុថ្វាយព្រះភ្លើង រំលាយព្រះបរមសពតាមរាជប្រវេណី។ ឯសម្ដេចព្រះឧត្តមបរមខត្តិយា មហាចន្ទរាជា កាលចុល្លសករាជ ៨៨៧ ឆ្នាំវក ឆស័ក ដែលព្រះអង្គត្រឡប់ពីធ្វើសង្គ្រាម ក្នុងខែត្រត្បូងឃ្មុំ នឹងព្រះស្ដេចកន ហើយយាងទៅដល់បន្ទាយមានជ័យវិញនោះ ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឱ្យ ឧកញ៉ាពិភ័ក្ដិឥស្សរា ១ ឧកញ៉ារក្សាឥស្សរោ២ ជាមេការ ឧកញ៉ាពិភ័ក្ដិទិព្វរាជ្យ ១ ឧកញ៉ាស្រីសុមេធរាជធិបតី បែន ក្រុមព្រះសុរិយោដី ១ កេណ្ឌរាស្ត្រទៅកាប់ឈើ ឱ្យមេការទៅសាងព្រះរាជវាំងលង្វែក ឱ្យធ្វើឱ្យមាំមួន កុំឱ្យធ្វេសប្រហែស។ នោះក្រុមព្រះសុរិយោដី ក៏ចេញទៅកេណ្ឌរាស្ត្រ កាប់ឈើ ជញ្ជូនថ្ម ប្រគល់ឱ្យក្រុមមេការ ក្រុមមេការក៏តាំងកេណ្ឌជាងឱ្យទៅសាងព្រះរាជវាំង និងបន្ទាយរាជសីមា។ នោះក្រុមមកេការ ឱ្យជីកបុកឫសរៀបថ្ម ៦ ហត្ថជុំវិញបន្ទាយជា ៣ ជ្រុង ហើយលើកដីច្រុះក្ដារ ធ្វើជាបន្ទាយខងលើនោះ តម្កល់ ១៧ ហត្ថ កម្រាស់ខាងលិច ១០ ហត្ថ ជើងទេរក្រោម ២២ ហត្ថ ជុំវិញទាំង ៣ ជ្រុង "ព្រោះជ្រុងទី៤ នោះគឺទន្លេ តាមយល់របស់អ្នកនិពន្ធ" ៥ ជាន់ហើយមានទ្វារធំ៨។ ទ្វារមួយៗ មានសើនមួយ។ ទាំង៨សើននោះ កំពស់ ២២ ហត្ថ សម្រាប់ដាក់កាំភ្លើងធំ។ ចំជ្រុងទាំង ៤ កម្ពស់២៥ហត្ថ សម្រាប់ដាក់កាំភ្លើងធំដូចគ្នា។ ឯលើភាគបន្ទាយជុំវិញនោះទ្រង់ឱ្យដាក់សុទ្ធតែកាំភ្លើងបាញ់ច្រូងជុំវិញទាំង ៥ ជាន់។ ខាងមុខកំផែង ជាន់ទី១ ស្ដេចឱ្យធ្វើរោង ដំរី រោងសេះ។ ក្នុងកំផែងជាន់ទី១ នេះធ្វើដាក់សុទ្ធតែទាហាន កាំភ្លើងធំ។ ខាងកំផែងជាន់ទី២ តាំងថែវ ដាក់សុទ្ធតែទាហានកាំភ្លើងតូច និងធ្វើសាលាជំនុំដាក់សាលាដំបូងខាងឆ្វេង សាលាឧទ្ធរណ៍ខាងស្ដាំ។ ខាងក្នុងកំផែងទី៣ តាំងថែវដាក់សុទ្ធតែទាហានដាវ ផ្គាក់ ជាទាហានអាវុធខ្លី។ ខាងកំផែងជាន់ទី៤ តាំងថែវដាក់ទាហានរក្សាព្រះអង្គរោងល្ខោន និង ព្រះពន្លាទតល្ខោន។ ខាងក្នុងកំផែងទី៥ តាំងរោងព្រះបញ្ចក្សេត្រ និងដំណាក់សំរឹទ្ធិ ពិមានសម្រាន្តភិរម្យ ក្រុមបារគូ បុរោហិត និងក្រុមមហាតលិកនៅក្នុងកំផែងជាន់ទី៥ នៅទ្វារយាម ព្រលប់នោះ តាំងថែវឱ្យកំបាំង កំពូល ៥ ត្រឡែងកែង មានជហ្វាដងក្ដារ សុទ្ធតែលាបម្រ័ក្សណ៍ ជាតិហិង្គុល បិទមាស ឱកាសសោភាភ្លឺផ្លេកពន់ប្រមាណ ហើយធ្វើប្រាង្គមហាប្រាសាទមួយកំពូល ៥ ជាប្រាសាទសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រាធិរាជផ្ទំ សាងព្រះរាជមន្ទីរធំមួយសម្រាប់ព្រះស្នំក្រមការប្រចាំយាម ហើយធ្វើប្រាសាទមួយ កំពូល៣ជាន់ ជាសម្រាប់ព្រះរាជបុត្រី ហើយឱ្យធ្វើព្រះដំណាក់៥ខ្នង សម្រាប់ព្រះមង្គល និងព្រះស្នំទាំង៥ ឱ្យធ្វើព្រះដំណាក់៥ខ្នងទៀតជាសម្រាប់ព្រះម្នាងទាំង៥ ឱ្យធ្វើព្រះដំណាក់២ខ្នងទៀត ជាសម្រាប់អស់អ្នកចេញឈ្មោះ ហើយខាងក្រោយកំផែងនោះ ឱ្យតាំងឃ្លាំងស្រូវអង្ករ និងឃ្លាំងអំបិល ត្រី១៥ខ្នង ខាងត្បូងនិងខាងជើងកំផែងនោះ តាំងឃ្លាំងគ្រាប់រំសេវ១០ខ្នងខាងឦសានព្រះរាជវាំង ឱ្យតាំងខ្លាងមឿង ទុកខាងមុខ។ ប្រាសាទ ព្រះរាជមន្ទីរតូចធំ សុទ្ធសឹងចំលួយចម្លាក់ ឆ្លាក់ឆ្លៅ លាបម្រ័ក្សណ៍ ជាតិហិង្គុល បិទមាស ឧភាសឆ្អិនឆ្អៅ ដាំនូវកញ្ចក់ ឆ្លូកឆ្លុះ ចាំងសែងព្រះសុរិយា ថ្លាថ្លៃ ក្រៃពេកណាស់។ ហើយស្ដេចឱ្យជីកស្រះស្រង់រងថ្លា សួនច្បារផ្កា ដំណាំ ក្រអូប ល្វឹងល្វើយ ល្អជាអនេក ប្លែកត្រកាលក្នុងព្រះនគរ។ ព.ស. ២០៧១, គ.ស. ១៥២៧, ម.ស. ១៤៤៩, ច.ស. ៨៨៩ ឆ្នាំកុរ នពស័ក នោះក្រុមជាង ក្រុមព្រះសុរិយោដី ដែលទៅសាងនគរលង្វែកនោះ សាងព្រះនគរ តាំងពី ច.ស. ៨៨៧ ឆ្នាំរកា សប្តស័ក ដល់មក ច.ស. ៨៨៩ ឆ្នាំកុរ នពស័ក ត្រូវជា៣ឆ្នាំ រួចស្រេចសព្វគ្រប់ហើយ ក៏នាំគ្នាចូលទៅក្រាបបង្គំទូល ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ប្រការ។ ទ្រង់ព្រះអំណរសោមនស្សណាស់។ ព.ស. ២០៧២, គ.ស. ១៥២៨, ម.ស. ១៤៥០, ច.ស. ៩០០ ឆ្នាំជូត ឯកស័ក ព្រះបាទបរមនាថ បរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា ព្រះអង្គនាំអស់ព្រះអគ្គមហេសី ស្រីស្នំក្រមការ និងព្រះបរមវង្សានុវង្ស អង្គអគ្គមហាសេនា សេនាបតី មន្ត្រីតូចធំខ្ញុំព្រះរាជការ លើកព្យូហយាត្រា ទាំងជើងទឹក ជើងគោក ចេញចាក ព្រះបរមនិវេសន៍ បន្ទាយមានជ័យ ខែត្រពោធិ៍សាត់ ទៅគង់នៅព្រះរាជនិវេសន៍ បន្ទាយលង្វែក ជាឯកមហាក្រស័ត្រ។ នៅក្នុងឆ្នាំជូត សំរឹទ្ធិស័កនោះ ព្រះបាទបរមខត្តិយា មហាចន្ទរាជា ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ ឧកញ៉ាចក្រី ឧកញ៉ារាជតេជៈ ឱ្យបង្គាប់មន្ត្រីខាងជើងគោក ឱ្យត្រៀមក្បួនហែ ស្ដេចប្រពាតព្រៃ។ នោះឧកញ៉ាចក្រី ឧកញ៉ារាជតេជៈ ក៏ថ្វាយបង្គំលាចេញ ត្រៀមដំរី សេះ រទេះ ហើយចាត់មន្ត្រីគ្រប់ក្រុម ខ្ញុំព្រះរាជការ ឱ្យតាមហែស្ដេចទៅប្រពាតព្រៃ។ ចាត់ស្រេចហើយ មន្ត្រីទាំងពីរនាក់ក៏នាំយកទៅត្រៀមទុក នៅមុខព្រះលាន ព្រះបរមរាជវាំង។ ដល់ថ្ងៃ ៥កើត ខែចេត្រ ឆ្នាំជូត វេលាព្រឹក សម្ដេចព្រះបរមនាថបពិត្រជាអម្ចាស់ ជីវិតលើត្បូង នាំព្រះអគ្គមហេសី ស្រីព្រះស្នំក្រមការ ចេញអំពីព្រះបរមរាជវាំងឡើងគង់ព្រះទីនាំង កញ្ចោងគជេន្ទ្រា។ ឯព្រះស្នំ ក្រុមបរិវារ ក៏ឡើងជិះជំនិះ តាមចំណាំរសព្វខ្លួនទីទៃៗ ស្រេចហើយក៏លើកព្យូហយាត្រា ប្រពាតព្រៃចេញទៅ។ សូរសព្ទរទេះ សេះ ដំរី នោះ សន្ធោសន្ធឹក ពន់ប្រមាណ។ លុះដល់មុខភ្នំត្រៀល ក្នុងខែត្រលង្វែកនោះទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឱ្យឈប់ធ្វើព្រះសុវណ្ណព្រះពន្លាជ័យឡើង គង់ប្រថាប់កំសាន្ត ព្រះចិន្តា។ ខណៈនោះព្រះទីនាំងគង់ភក្ដី ព្រះទីនាំងពិជ័យគជេន្ទ្រយុទ្ធឈឺ ដួលមួយរំពេច។ អស់ហ្មប្រកបថ្នាំ ពុំស្បើយ ទ្រង់ជ្រាបដល់ក្រោមល្អងធូលីព្រះបាទ ទ្រង់ព្រួយព្រះទ័យណាស់ ទ្រង់ត្រាស់ថា : ព្រះពិជ័យគជេន្ទ្រយុទ្ធនេះ ធ្លាប់ជិះធ្វើសង្គ្រាមមានជ័យច្រើនគ្រា លុះត្រាតែបានសម្រេចផែនដី។ ឥឡូវមកមានជម្ងឺដូច្នេះ បើនរណាមើលជា អញនឹងឱ្យប្រាក់មួយហាប និង គ្រឿងឧបភោគបរិភោគ ឱ្យបរិបូណ៍ ហើយនឹងឲ្យមានយសសក្ដិជាចៅហ្វាយស្រុកខែត្រនេះផង។ ខណៈនោះមានតាចាស់ម្នាក់ ជាមនុស្សកាន់សីល ឈ្មោះពញាដែកជាមេស្រុកចាស់ ក្រោយមកលាចេញពីរាជការ មកកាន់រក្សាបង់បត់ នៅភ្នំត្រៀលទូលថា : ព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រនោះ ប្រហែលជាដើរកាត់មុខអ្នកតាហើយ បានជាមានជម្ងឺឈឺនេះ។ ឯអ្នកតា និងបង់បត់នោះកាលផែនដីព្រះបរមរាជា ពញាយ៉ាត ស្ដេចមកសាងព្រះនគរនៅចតុមុខនោះ ព្រះអង្គសាងរូបព្រះទសមុខ ៤ និងព្រះឥសូរ ព្រះនារាយណ៍ និងព្រះយាយទេព ច្រើនព្រះអង្គ ទ្រង់ប្រតិស្ឋាន ទុកនៅភ្នំត្រៀល១ ភ្នំស្រង់១ ទុកជាទ្វារព្រះនគរ បង្ការសឹកសង្គ្រាមសៀមលាវ ពីទិសខាងលិច ខាងជើងប្រតិស្ឋាន នៅវត្តស្លាកែត១ ព្រែកអំពិល១ ព្រះវិហារសួគ៌១ ទុកជាទ្វារព្រះនគរ បង្ការសឹកសត្រូវខាងយួនចាម នៅទិសខាងត្បូង ខាងកើត។ ក្នុងមួយឆ្នាំ ព្រះអង្គតែងតែ នាំអង្គព្រះកឋិន និងគ្រឿងសក្ការបូជា ទៅបូជាក្នុងវត្តព្រែកអំពិល១ វត្តកៀនស្វាយក្នុង១ កៀនស្វាយក្រៅ១ វត្តត្រៀល១ វត្តស្រង់១ វត្តព្រះវិហារសួគ៌ ជាទីដំណែលព្រះបាទអញជាញរាជបក្សីចាំក្រុង១។ ព្រះនគរក៏បានសុខសប្បាយក្សេមក្សាន្ត រៀងមក។ ពេលល្អងធូលីព្រះបាទ មកសាងព្រះនគរថ្មី នៅលង្វែកនេះ បាត់ស្ងាត់គ្រឿងសក្ការបូជានោះ អស់ទៅហើយ ព្រះទីនាំងក៏ពានមកលើទីនេះផង បានជាព្រះទីនាំងនោះពុំស្រួល។ សម្ដេចព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា ទ្រង់ជ្រាបហើយ ទ្រង់មានព្រះរាជឱង្ការ ត្រាស់ថា : បើដូច្នោះ ចូរតាឯងយកទៀនធូបទៅបន់ស្រន់ជាប្រញាប់ បើចំពិតដូចសំដីតាឯងនិយាយមែន យើងនឹងឱ្យរង្វាន់ឱ្យពេញចិត្រ។ ខណៈដែលពញាដែក ទទួលទៀនធូបទៅកាលណា ព្រះទីនាំងពិជ័យគជេន្ទ្រយុទ្ធនោះ ក៏សះជា មួយរំពេច ទើបអស់ព្រះបរមវង្សានុវង្ស និងអគ្គមហាសេនា សេនាបតី មន្ត្រីតូចធំ ខ្ញុំរាជការទាំងឡាយ ក៏ត្រេកអរលើកហត្ថទៅលើ ហើយសរសើរព្រមគ្នាថា : តាចាស់នេះទាយចំពិតជាត្រូវណាស់។ សេចក្ដីនេះ ជ្រាបដល់ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់មានព្រះសោមនស្សណាស់ ទើបទ្រង់ប្រែនាមភ្នំត្រៀលនោះ ឱ្យឈ្មោះភ្នំ ចំពិតវិញ ហើយតាំងពញាដែកនោះ ឱ្យធ្វើជាចៅហ្វាយស្រុក និងព្រះរាជទានប្រាក់មួយហាប សំពត់អាវ ១០០ មួយមុខ។ ឯពញាដែក ទទួលហើយ ក្រាបបង្គំទូលថ្វាយថារបស់អស់ទាំងនេះ ទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំ សូមក្រាបបង្គំថ្វាយដាក់ក្នុងព្រះឃ្លាំង ជាសម្រាប់ចែកចាយសេនាទាហានចុះ ដ្បិតពីរឆ្នាំទៀត សៀមនឹងលើកទ័ពមកចោមព្រះនគរហើយ។ ថាដែលព្រះអង្គស្ដេចព្រះដំណើរមកក្រសាលព្រៃនេះ ទំនាយថា : ព្រះអង្គនឹងបានរបស់ល្អ ទៅទុកក្នុងព្រះនគរ។ ព្រះបាទបរមនាថ បរមបពិត្រត្រាស់ថា : ម្ដេចក៏តាដែកឯងដឹង ហ៊ានទាយដូច្នេះ។ ទើបពញាដែក ក្រាបទូលថា : ដឹងដោយទេវតាដែលរក្សាភ្នំនេះ ឱ្យនិមិត្តប្រាប់ ហើយទូលថា : តាមទេវតាប្រាប់ហេតុនោះ ទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំ ត្រូវអស់ជីវិតក្នុងគ្រានេះហើយ ហើយត្រូវទៅនៅរក្សាភ្នំត្រៀល ដែលទ្រង់ប្រែឈ្មោះ ចំពិតនោះ។ លុះក្រាបទូល ចប់សេចក្ដីនោះហើយ ពញាដែក ក៏អស់ជីវិត ក្បែរព្រះទីនាំង ក្នុងមួយរំពេចនោះទៅ។ ព្រះបាទ បរមបពិត្រយល់អស្ចារ្យណាស់ ទ្រង់ត្រាស់ឱ្យធ្វើបុណ្យរំលាយសពពញាដែកហើយឱ្យប៉ានរូបពញាដែក ធ្វើអាស្រម ទុកនៅភ្នំនោះ បានជាក្នុងភ្នំនោះ ជាប់ហៅថា អ្នកតាដំបងដែក រៀងមកសព្វថ្ងៃនេះ។ ឯព្រះបាទបរមបពិត្រ តាំងតែពីថ្ងៃនោះរៀងមក ទ្រង់បញ្ញត្តិលើក្រមព្រះរាជក្រិត្យសង្ឃការីថា : ក្នុងមួយឆ្នាំៗ ត្រូវរៀបគ្រឿងព្រះកឋិន ចំនួនតាមព្រះជន្មព្រះអង្គ នាំទៅថតគ្រប់វត្ត ដែលមានទេពទេវរុក្ខ ជាទ្វារព្រះនគរ និងវត្តនានា ដែលមានសិទ្ធិស័ក្ដិនោះរាល់ឆ្នាំ ហើយត្រាស់ថា : ឱ្យលើកព្យូហយាត្រាបាត្រាតទៅទៀត។ ដល់ទៅភូមិឈើទាលប្រឱប ជាព្រំខែត្រសំរោងទង និងខែត្រលង្វែកនោះ ទ្រង់ឱ្យឈប់ ព្រះទីនាំងតាំងព្រះពន្លា។ លុះដល់ថ្ងៃរសៀលត្រជាក់ ស្ដេចយាងព្រះបាទា ទតទៅយល់ដើមឈើទាលមួយ ធំខ្ពស់ក្រៃលែងនឹងប្រមាណ ហើយមានផែនថ្មមួយផ្ទាំងជាប់នៅ លើបង្កៀបមែកឈើទាលនោះ កម្រាស់២ ហត្ថ ទំហំ ៥ហត្ថ ៤ជ្រុង។ ទ្រង់សង្ស័យណាស់ ទើបត្រាស់សួរអស់អ្នកស្រុកចាស់ទុំ។ អ្នកស្រុកក្រាបទូលថា : "ទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំរាល់គ្នា កើតពុំទាន់ដែរ តែឮដោយដូនតានិយាយតមកថា : ថ្មនោះតាំងពីកាលផែនដី ព្រះបាទសម្ដេចព្រះបរមព្រហ្ម ដែលហៅថា តាព្រហ្ម" ជាឈ្មួញគោ កាលពុំទាន់បានសោយរាជសម្បត្តិនោះ ព្រះអង្គនាំកូនឈ្មួញទៅផ្ទំឃ្វាលគោ ក្រោមដើមឈើទាលនោះ។ វេលានោះមានសត្វត្រកួតមួយ មកជុះដាក់ព្រះអង្គ ព្រះអង្គទ្រង់ព្រះពិរោធណាស់ក៏ចាប់យកថ្មនោះចោលទៅ ត្រូវសត្វត្រកួតនោះស្លាប់ ធ្លាក់មកដល់ដី។ ឯថ្មនោះក៏នៅជាប់លើមែកឈើទាលនោះ។ សព្វថ្ងៃ តែដល់ថ្ងៃ៥កើត ៥រោច ថ្ងៃ៨ កើត ៨រោច និងថ្ងៃ ១៥កើត និង១៥រោចកាលណា មានគោមទៅអុជលើដើមឈើទាលនោះ។ ព្រះបរមនាថបរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ទ្រង់ជ្រាបហើយ ទ្រង់ឃើញអស្ចារ្យ ក្នុងព្រះរាជហឫទ័យពន់ប្រមាណ ទើបទ្រង់នឹកពីពាក្យ ពញាដែក ក្រាបបង្គំទូលថា : ទ្រង់នឹងបានរបស់វិសេសនោះ ប្រហែលជាថ្ម និងឈើនេះឯងហើយ។ ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់មេស្មឹល ឱ្យធ្វើពិធីសុំថ្ម និង ឈើនោះ ៣ថ្ងៃ ហើយបង្គាប់ឱ្យរំលំដើមឈើទាលនោះ ធ្លាក់ទៅក្នុងទឹកស្ទឹងទើបព្រះអង្គឱ្យស្រង់យកថ្ម និងឈើនោះ នាំយកទៅដល់ក្នុងបន្ទាយព្រះនគរទ្រង់ឱ្យធ្លាក់ជាព្រះបាទព្រះ៨ព្រះបាទា ឱ្យយកដើមឈើទាលនោះឆ្លាក់ធ្វើជាព្រះរូបព្រះពុទ្ធអង្គចតុទិស ឈមព្រះភ័ក្ត្រ និងព្រះបាទ បែរចេញទៅចតុទិស កម្ពស់១៨ហត្ថ។ ឯព្រះបិដ្ឋិទល់គ្នា។ រួចស្រេច ស្ដេចប្រតិស្ឋានក្នុងព្រះវិហារលួង ឱ្យឈ្មោះហៅថា ព្រះអារាមត្រឡែងកែង ហើយទ្រង់ឱ្យសាង ទេព្រ័ក្សឃ្លាំងមឿង ហើយឱ្យសាងព្រះរាជវាំង ស្ដេចគ្រប់ព្រះអង្គ រាជវាំងបុត្រាច្បង គឺសម្ដេចព្រះរាមាធិបតីនោះ ឱ្យសាងនៅទួលលាប វាំងព្រះរាជបុត្រពៅ គឺសម្ដេចព្រះបរមិន្ទរាជា ឱ្យសាងនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំង។ ឯវាំងព្រះរាជវង្សានុវង្សតូចៗ ក្រៅអំពីនោះ ទ្រង់ឱ្យសាងក្នុងបន្ទាយ។ ឯក្នុងកំផែងដំណាក់ប្រាសាទទាំងប៉ុន្មាននោះ សឹងឱ្យឆ្លាក់លាបម្រ័ក្សណ៍ ជាតិហិង្គុល បិទមាសតាមបណ្ដាសក្ដិធំតូច ពុំឱ្យច្រឡូកច្រឡំតាមសក្ដិ។ ខាងមុខព្រះនគរដែលគ្មានភាគបន្ទាយជាន់ខាងក្រៅនេះ ស្ដេចឱ្យសង់រោងព្រះទីនាំងនាវា។ នៅនាកំពង់ទឹកនោះទ្រង់ឱ្យយកថ្មឥដ្ឋ រៀបជាព្រះលាន សម្រាប់នាំដំរី សេះ ចម្បាំងចុះលាងទឹក និង ឱ្យធ្វើព្រះដំណាក់ សម្រាប់ស្ដេចចុះលយកន្ទោង ធំ តូច ជារុងរឿងប្រពៃ។ ខាងក្រៅបន្ទាយ ក្រៅស្នាមភ្លោះនោះ ទ្រង់ឱ្យដាំឫស្សីកម្រាស់ពីរសិនពីស្នាមភ្លោះទៅ ទាំង៣ជ្រុង ជិតស្និទណាស់ ពុំឱ្យនរណាទៅកាប់កាច់ឫស្សីបានឡើយ។ ទ្រង់សាងព្រះនគរមាំមួនដូច្នេះជាសូរេចហើយទើបទ្រង់មានព្រះរាជតម្រាស់ថា : កាលព្រះមហាក្សត្រ សោយរាជ្យនៅនគរធំនោះ ត្រាស់ឱ្យធ្វើស្រែវាលពល ក្នុងស្រែមួយកំណត់ពល ១០០០០០ នាក់ ដល់បច្ចុប្បន្នឥឡូវនេះ អាណាប្រជានុរាស្ត្រតិច ជាងពីដើម ឱ្យធ្វើស្រែវាលពលនោះ កំណត់តែចុះពល ១០០០០ នាក់ជាកំណត់។ លុះស្រេចការសាងព្រះនគរ បវរនិវេសន៍ មហាឋាន នោះរួចស្រេច ព.ស. ២០៨២, គ.ស. ១៥៣៨, ម.ស. ១៤៦០, ច.ស. ៩០០, ឆ្នាំច សំរឹទ្ធិស័ក ទើបស្ដេចមានព្រះតម្រាស់ត្រាស់បង្គាប់ឱ្យអស់ខ្ញុំ ក្រមរាជការ ក្រោមល្អង ធូលីព្រះបាទទាំងធំ ទាំងតូច តាំងព្រះរាជពិធីសម្ពោធ ព្រះបរមរាជវាំង ស្រេចហើយ ស្ដេចឡើងប្រាសាទ ព្រះរាជមន្ទីរ ដំណាក់មានទាំងល្បែងរបាំមហោស្រព ថ្វាយទេយ្យទាន ព្រះសង្ឃ ទ្រង់បរិច្ចាគ ព្រះរាជទ្រព្យ ឱ្យជាទានដល់ស្មូមយាចក គម្រប់ ៧ ថ្ងៃ រួចឱ្យឆ្លងទាំងព្រះវិហារវត្ត ត្រឡែងកែង នៅមុខព្រះបរមនិវេសន៍ ៣ ថ្ងៃ បញ្ចុះសីមា អភិសេកព្រះពុទ្ធរូប ចតុទ្ទិស និងព្រះពុទ្ធរូបដែលសាងដោយមាសប្រាក់ ទង់ហ៊្វា ស្ពាន់ សំរឹទ្ធិ ១០ ទៀតកាលនោះ ដាច់ព្រះរាជទ្រព្យ ដោយធ្វើបុណ្យទាន ជាច្រើន អនេកឯកមហោឡារិក មហាសប្បាយណាស់។ ព្រះអង្គឡើងគង់ក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ហើយត្រាស់តាំង សម្ដេចព្រះសុគន្ធាមហាសង្ឃរាជាគណាធិបតី និងទទូងរដ្ឋទាំង៧ និងមន្ត្រីរដ្ឋទាំង៤ សម្រាប់និងមន្ត្រីក្រៅតំណែង តែងតាំងឱ្យមានក្រុមគ្រប់ក្រសួងមុខងារ ជើងទឹក ជើងគោក ទាំងក្រៅក្នុង ឱ្យសង់ផ្ទះនៅ ឱ្យមានទទឹងមុខក្រោយភ្លោះ ១.២.៣ ក្ដី សុទ្ធតែមានសម្គាល់រាល់រូបកាយ តាមបណ្ដាសក្ដិ មានកំណត់ដោយខ្លួនទីទៃមិនឱ្យច្រឡូកច្រឡំគ្នា។ ទ្រង់តាំងស្ដេចត្រាញ់ទាំង ៥:
- ១. ចៅពញាឧទ័យធិរាជ ចៅហ្វាយស្រុកខែត្រអាសន្ទុកមួយ មានចៅមឿងស្រុកឡើង ២៤ ស្រុក: មឿងស្ទោង ១ ជីក្រែង១ ព្រំទេព១ ប្រាសាទដប់១ ព្រៃក្ដី១ ស្រងែ១ ឈើទាល ១ ងន១ កំពង់លែង១ កោះកេរ្តិ៍១ ព្រះកាន១ ពោធិ៍រោង១ សេន១ នគរ១ ម្លូព្រៃ១ ជាំក្សាន្ត១ វារីសែន១ ព្រៃសំបួរ១ កំពូលពេជ្រ១ ព្រះប្រសប់១ ត្បែង១ ព្រះឃ្លាំង១ គោកសេះ១។
- ២. តាំងចៅពញាសួគ៌ាលោក នៅស្រុកខែត្រពោធិ៍សាត់ ឱ្យមានចៅមឿង៦ ស្រុកឡើងគឺ : ចៅមឿងក្រគរ ១ ត្រង១ ថ្ពង១ ខ្លុង១ តាំង១ សម្រែ១។
- ៣. តាំងពញាអរជូន ចៅហ្វាយស្រុកខែត្រត្បូងឃ្មុំ មានចៅមឿងឡើង ៥ ស្រុក ទ្វារស្រុក ៤ គឺ : ចៅមឿងទួលអង្គុញ១ ដំបែ១ ភ្នំព្រះ១ ទ្វារលោ១ ទ្វារភក្ដិ១ ជើងគួរ១ ចៅមឿងព្រៃប្រហារ១ ទ្វាររូង១ ទ្វាររៀល១។
- ៤. តាំងចៅពញាធម្មាតេជោ ចៅហ្វាយស្រុកខែត្របាភ្នំ មានចៅមឿងឡើង៧ ស្រុក គឺ: ចៅមឿងកោះ១ ចៅមឿងមេចុង១ មេកង១ ស្វាយទាប១ រំដួល១ កណ្ដាល១។
- ៥. តាំងចៅពញាពិស្ណុលោក ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តទ្រាំង មានចៅមឿង៦ស្រុកឡើងទៅគឺ : ចៅមឿងពាម១ ជើងព្រៃ១ ជាន់ជុំ១ បន្ទាយមាស ១ ស្រែរនោង១ តាបួរ១។ ឯចៅហ្វាយស្រុក ស័ក្ដិ ៩ ហ៊ូពាន់ ក៏ឱ្យមានចៅមឿងសម្រាប់ខេត្តទីទៃ។
តែងតាំងរួចហើយ សម័យថ្ងៃមួយនោះ ព្រះបរមបពិត្រ ព្រះអង្គចេញគង់ចុងព្រះរាជរោងរម ជួបជុំព្រះបរមវង្សានុវង្ស អង្គអគ្គសេវកាមហាមាត្យ បុរោហិត បណ្ឌិតកវី មន្ត្រីតូចធំ ទើបមានព្រះរាជបន្ទូល មង្គលទិព្វពិសេសត្រាស់ថា : ទំនៀមព្រះមហាក្សត្រខត្តិយាវង្ស អំពីបូរាណរាជរៀងមក តែងទ្រង់គ្រឿងអលង្ការ កកុធភ័ណ្ឌ ចេញឱ្យមន្ត្រីក្រាបបង្គំគាល់ជាប្រក្រតី នោះឃើញលំបាកណាស់ ទើបត្រាស់ឱ្យធ្វើព្រះសភ័គ ប្រវែង ៨ ហត្ថ ឱ្យពិចិត្ររចនា ដោយសុវណ្ណបុប្ផាដាំជរ ជាសម្រាប់ព្រះអង្គទ្រង់ជាប្រក្រតីវិញហើយទ្រង់ប្រញប្ដិ ខាងរបៀបក្សត្រីនោះ ព្រះរាជវង្សានុវង្ស ជំទាវ ខុនណាង តូចធំឱ្យដណ្ដប់ស្បៃប្រវែង៨ហត្ថ មានផ្កាភ្ញីជរ ដោយខ័ណ្ឌ ដោយសែសយ តិចច្រើន តាមបណ្ដាស័ក្ដិ ធំតូច។ ក្នុងមួយខ្លួន ឱ្យមានជា៣យ៉ាង ឮ ៣សម្រាប់ សម្រាប់ស្លៀកដណ្ដប់ដោយមានការណ៍ធំតូច។ វេលាកាលចូលគាល់ ឱ្យដណ្ដប់ស្បៃដែលបញ្ញត្តិ។ ឱ្យសេនាទាហាន កាន់ផ្លិតស្លឹកត្នោត ឯផ្លិតនោះ ឱ្យបិទមាសរាយផ្កាយជាជរប៉ាន់ប៉ាក់។ វេលាណាចូលគាល់ ឱ្យចូលគាល់រាល់ខ្លួនតាមស័ក្ដិ។ ព្រះបរមវង្សានុវង្សខាងក្សត្រាឱ្យបាំងព្រះក្លស់ គង់ព្រះរាជយានបិទមាស ព្រះវស្សា ដែលមានយសជាធំ ឱ្យបាំងសប្បធនជិះគ្រែក្រញូង មនុស្សសែង៤នាក់ បាំងតាំងយូក្រអែ រាយផ្កាយបិទមាស រំយោលមាសយ៉ាងច្រើន។ មន្ត្រីធំ តូច ឱ្យបាំងតាំងយូ ក្រអែ លាបម្រ័ក្សណ៍ លាបប្រាក់ និងជាតិហិង្គុលបិទមាសរំយោលយ៉ាងច្រើនតិច ចុះមកតាមបណ្ដាស័ក្ដិធំតូច។ ឯតាំងយូ ក្រអែនោះ ធ្វើនឹងស្លឹកត្នោត តែតម្លោះពុំបាន ហើយទ្រង់ព្រះករុណា ឱ្យចៅពញាឧទ័យធិរាជចៅហ្វាយស្រុកខេត្តអាសន្ទុក ខ្នងពស់១ ឱ្យចៅពញាពិស្ណុលោក ខេត្តទ្រាំង១ ឱ្យចៅពញាធម្មាតេជោ ខេត្តបាភ្នំ១ ឱ្យចៅពញាអរជូន ស្រុកត្បូងឃ្មុំ១ ឱ្យចៅពញាសួគ៌ាលោកជាចៅហ្វាយស្រុកខ្នងពស់ ខេត្តពោធិ៍សាត់១ ជើងគ្រុសទាំង៥ នេះឱ្យមានដំរី សេះ និងរោងពល សម្រាប់ចាំទ្វារ សម្រាប់សែងបម្រើ ដោយចំនួនតិចច្រើន និង តាមស័ក្ដិធំតូច។ ព.ស. ២០៨៣, គ.ស. ១៥៣៩, ម.ស. ១៤៦១, ច.ស. ៩០១ ឆ្នាំកុរ ឯកស័ក អស់មុខមន្ត្រីយល់ស្ងប់ស្ងាត់សឹកសង្គ្រាមហើយ ក៏យកសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូលការរាជការ សម្រេចគ្រប់យ៉ាង ហើយល្មមនឹងរៀបប្រាប្ដាភិសេកយ៉ាងធំ ឱ្យឮព្រះនាមទូរទ័រទៅនានាប្រទេស។ ទើបព្រះបរមបពិត្រត្រាស់តបវិញថាអស់មុខមន្ត្រីយល់នេះ ក៏គួរណាស់ហើយ តែព្រះខាន់រាជ្យសម្រាប់ផែនដី រកពុំទាន់ឃើញ នឹងប្រាប្ដាភិសេកយ៉ាងធំពុំទាន់បាន។ ខណៈនោះពញាពិជ័យសង្គ្រាម សុក គាល់នៅទីនោះ ក្រាបបង្គំថា : ព្រះខាន់ជ័យមង្គល សម្រាប់ផែនដីនោះ សម្រេចនៅសម្ដេចឥសីភ័ទ្ទសួស។ កាលបែកព្រះនគរនឹងព្រះស្ដេចកននោះ សម្ដេចព្រះឥសីភ័ទ្ទ នាំយកទៅលាក់បំពួនក្នុងព្រៃណាមិនប្រាកដ តែសម្ដេច ព្រះឥសីភ័ទ្ទនោះ ស្រុកកំណើតនៅខេត្តបាទី ទីសំណាក់នៅខាងត្បូងវត្តភ្នំពេញ តែសម្ដេចព្រះឥសីភ័ទ្ទសួសនោះអនិច្ចកម្មទៅហើយ ហើយទីនឹងលាក់ព្រះខាន់នោះ មានតែលាក់ក្នុងព្រៃ ទាំងពីរអន្លើនេះ គួរចាត់បម្រើ ឱ្យស្វែងព្រៃដើររកព្រះខាន់ និងព្រះបញ្ចក្សេត្រក្នុងតំបន់ទាំងពីរអន្លើ។ ព្រះបាទបរមបពិត្រ ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ ពញាពិជ័យសង្គ្រាមសុកយកសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូលហើយ ក៏បណ្ដាលក្នុងព្រះរាជហឫទ័យឱ្យគិតអំពីព្រះខាន់នោះពន់ប្រមាណ ទើបទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ ចៅពញាសង្គ្រាមសុក ថាបើដូច្នោះ ចូរឯងយកចិត្តទុកដាក់នាំរេហ៍ពល ៥០០ នាក់ ឱ្យមានគ្រឿងកាប់ឆ្ការព្រៃនោះ ទៅរកក្នុងព្រៃទាំងពីរអន្លើនោះកុំឱ្យខាន។ ទើបពញាពិជ័យសង្គ្រាម ក្រាបថ្វាយបង្គំលា ម្នីម្នានាំរេហ៍ពល ៥០០ នាក់ចុះទូកមកដល់ខាងត្បូងភ្នំពេញ ឃើញព្រៃស៊ុបទ្រុបស្បាតបន្លា ច្រើនណាស់ មន្ទិលក្នុងចិត្តហើយក៏ឱ្យរេហ៍ពលកាប់ឆ្ការទៅ តែពុំឃើញព្រះខាន់នោះឡើយ ឃើញតែប្រាសាទថ្មមួយ នៅទីនោះមានចារឹកអក្សរថា : ព្រះចេតិយ ព្រះឧណ្ណាលោម។ ពញាពិជ័យសង្គ្រាម ក្រឡេកមើលទៅខាងលើ ឃើញកំពូលមុខព្រហ្មឧត្តមប្រសើរណាស់ ហើយគិតថា : ក្រែងសម្ដេច ព្រះឥសីភ័ទ្ទសួស យកព្រះខាន់ និងព្រះបញ្ចក្សេត្រនោះ ទៅកប់ក្នុងព្រះចេតិយនោះ លុះបើកទ្វារនោះចូលទៅទៀតក៏ពុំឃើញ តែក្នុងចិត្ត ពញាគិតថាទីនេះជាទីវិសេសណាស់ ចាំត្រឡប់ទៅវិញ និងក្រាបបង្គំទូល ឱ្យបានទ្រង់ជ្រាប។ គិតហើយ ពញាក៏នាំរេហ៍ពល ទៅខេត្តបាទីប្រកាសប្រាប់អ្នកស្រុកថា : បើនរណាដឹងឃើញព្រះខាន់ និងគ្រឿងព្រះបញ្ចក្សេត្រនោះហ្លួងនឹងព្រះរាជទានជាសម្ដេចចៅហ្វាទឡ្ហៈ សម្ដេចរាជការផែនដី។ នេះនឹងនិយាយអំពី ក្រឡាពាស "សួស" នករាតមួយនោះយល់សប្ដិថា ឃើញតាចាស់ម្នាក់មកប្រាប់ថា : ឱ្យទៅយកព្រះខាន់ និង គ្យងព្រះបញ្ចក្សេត្រនៅរូងដើមចំបក់យកទៅថ្វាយហ្លួងនឹងបានជាធំ។ លុះព្រឹកភ្ញាក់ឡើងក្រឡាពាស "សួស" ក៏និយាយប្រាប់សប្តិឱ្យនាងរៀបជាម្ដាយស្ដាប់ ម្ដាយស្រាយនិមិត្តថា យល់សប្ដិទៀបព្រឹកនេះ ចំណាំតែឆុតណាស់ដូច្នេះ ឱ្យកូនទៅឡើងមើលក្នុងរូងចំបក់ធំនោះឱ្យច្បាស់មើល។ ក្រឡាពាសសួសទៅដល់ហើយឡើងមើលនៅរូងដើមចំបក់នោះឃើញព្រះខាន់នឹងគ្រឿងព្រះបញ្ចក្សេត្រនោះមែន ក៏អរណាស់ឃ្មាតខ្មីតម្រង់ទៅបន្ទាយលង្វែក។ មកដល់កណ្ដាលផ្លូវឃើញពញាពិជ័យសង្គ្រាមនាំពល ៥០០ នាក់ ទៅស៊ើបសួររកព្រះខាន់នោះហើយ ថាបើនរណារកឃើញ ហ្លួងនឹងធ្វើជាសម្ដេចចៅហ្វាទឡ្ហៈផង ទើបក្រឡាពាស សួស ថ្លែងប្រាប់ពញាពិជ័យសង្គ្រាមតាមដំណើរសេចក្ដីគ្រប់ប្រការ។ ទើបពញាពិជ័យសង្គ្រាម នាំក្រឡាពាសសួស ត្រឡប់មកព្រះបរមរាជវាំងយកសេចក្ដីមកក្រាបបង្គំទូល ទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ប្រការ។ ទ្រង់ព្រះអំណរណាស់ ត្រាស់ចាត់សេនាបតី មន្ត្រីតូចធំ ខ្ញុំរាជការ ឱ្យរៀបគ្រឿងហែ មានដំរី សេះ រេហ៍ពលអភិរម្យសែនត្វាន់ ទៅដង្ហែយកព្រះខាន់ និង គ្រឿងព្រះបញ្ចក្សេត្រនោះមក។ ព្រះអង្គចេញទៅទទួលដល់ក្រៅព្រះនគរ យកមកដំកល់ក្នុងហោបញ្ចក្សេត្រ។ ទ្រង់ទតទស្សនាឃើញគ្រឿងព្រះបញ្ចក្សេត្រនោះ ទេវរូប ១៣ ព្រះអង្គ បាត់១២ព្រះអង្គ ហើយព្រះអង្គទ្រង់តាំងសម្ដេចព្រះធម្មរិទ្ធិ ជាសម្ដេចព្រះឥសីភ័ទ្ទ ហើយឱ្យប្រជុំរាជាគណៈបារគូ ស្ដេចមាឃ មកធ្វើពិធីសាងទេវរូប ១២ ព្រះអង្គ បង្គ្រប់ជា២៥ ព្រះអង្គឡើងវិញ ទុកឱ្យសម្ដេចព្រះឥសីភ័ទ្ទ និង ក្រុមបុរោហិត រក្សាទុកក្នុងហោព្រះបញ្ចក្សេត្រ ហើយព្រះអង្គយាងទៅតាក់តែង ព្រះចេតិយ ព្រះឧណ្ណាលោម នោះជាព្រះអារាមតាំងចៅអធិការ បញ្ចុះសីមា រួចចាត់ឱ្យមានរេហ៍ពលសម្រាប់វត្ត ឱ្យនៅថែរក្សាហើយ ព្រះអង្គត្រឡប់មក ព្រះបរមរាជវាំងវិញ។ នេះនឹងនិយាយ អំពីក្រុងទេពបុរី ស្រីអយុធ្យា ប្រទេសសៀមវិញ។ សម្ដេចព្រះចៅ ចក្រពត្រាធិរាជ សម័យថ្ងៃមួយនោះ ចេញគង់ចុងព្រះរោងរមជួបជុំអគ្គមហាសេនា សេនាធិបតី មន្ត្រីតូចធំ ខ្ញុំរាជការ ក្រាបបង្គំគាល់ តាមតំណែងទើបព្រះអង្គទ្រង់មានព្រះរាជឱង្ការ ត្រាស់ប្រឹក្សាថា ចៅពញាចន្ទរាជា បានត្រឡប់ទៅក្រុងកម្ពុជា ប្រាបសឹកសង្គ្រាមបានជាធំនោះព្រោះដោយអំណាចរេហ៍ពល ស្បៀងអាហារគ្រឿងសាស្ត្រាវុធ ដំរីសេះ របស់យើងឱ្យទៅ។ ឥឡូវបានសម្រេចហើយ តែពុំឃើញឱ្យនាំសួយសារ មកថ្វាយយើងនៅឡើយ។ ដូច្នេះ យើងគួរលើកទ័ពទៅប្រាបប្រាម ឬធ្វើដោយប្រការដូចម្ដេច ទើបអគ្គមហាសេនា សេនាបតី មន្ត្រីតូចធំ ខ្ញុំរាជការ ទទួលព្រះរាជបរិហារ ប្រឹក្សាយល់ព្រម ក្រាបបង្គំទូលថា : កាលចៅពញាចន្ទរាជា ទទួលព្រះរាជឱង្ការទៅទាក់ដំរីស ហើយមានពុតត្បុតរត់ទៅស្រុកនោះ យើងបានឱ្យបម្រើទៅតាមយកខ្លួនមកនោះ ពញាចន្ទរាជាបានសញ្ញាថា បើខ្លួនបានសម្រេចព្រះនគរកាលណា នឹងនាំសួយសារមកក្រាបទូលថ្វាយ។ ឥឡូវនេះ ពញាចន្ទ បានសម្រេចហើយ តែកន្តើយព្រងើយទៅនេះ គួរតែយើងលើកយោធាទាហានទៅប្រាបប្រាមឱ្យដឹងថ្វីដៃ។ តែថា ធ្វើដូច្នេះ ដូចជាទាស់នឹងច្បាប់ទំនៀមទៅហើយ ព្រោះដែនដីក្រុងកម្ពុជានេះ ពីដើមជាឯករាជ្យដែរ តែក្រោយមកបានពឹងបារមីផែនដីក្រុងទេពនេះជាច្រើនដង មានទាំងខ្លួនពញាអុង សុវណ្ណខៈលោក នៅជាតួយ៉ាងសព្វថ្ងៃនេះស្រាប់។ ដូច្នេះ ទូលព្រះបង្គំយល់ថា គួរតែមានព្រះរាជសារឱ្យទៅរំលឹកម្ដងសិន បើកាលណាឃើញថា ចៅពញាចន្ទ រឹងទទឹង សឹមយើងលើកទៅធ្វើទោសឱ្យបានសម្រេច។ ព្រះចៅចក្រពត្រាធិរាជ ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់អស់មន្ត្រីទៅ ទ្រង់យល់ផ្លូវត្រូវសេចក្ដីហើយ ទើបទ្រង់ត្រាស់ឱ្យតែងព្រះរាជសារ ចាត់ឱ្យចៅពញាមហាទេព មហាមន្ត្រី និងព្រះរាជវរានុកូល ជារាជទូត ឧបទូត ត្រីទូត អញ្ជើញព្រះរាជសារនោះ មកដល់ក្រុងកម្ពុជាធិបតី។ ទូតទាំង៣នាក់ មកដល់ក្រៅបន្ទាយនគរក៏ឱ្យបម្រើទៅប្ដឹងសេនាបតី តាមជើងសារ ដែលចៅហ្វាយស្រុកពោធិ៍សាត់ បញ្ជូនមកនោះគ្រប់ប្រការ។ ក្នុងខណៈនោះ សម្ដេចចៅហ្វាទឡ្ហៈ និងសេនាបតីទាំង ៤ សម្រាប់នាំយកសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូលព្រះបាទបរមនាថ បរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ទ្រង់ជ្រាបសព្វគ្រប់ហើយ ព្រះបរមនាថ បរមបពិត្រ ស្ដេចត្រាស់ថា : ជាតិអាសៀមនេះ ចិត្តវាលាមក អាក្រក់ពន់ប្រមាណណាស់ បានជាកាលផែនដី ប្រឋមក្ស័ត្រ ខត្តិយាវង្សតម្រងរាជ្យ ក្នុងមហានគរនោះរៀងមក ទ្រង់ឱ្យសាងប្រាសាទរាជដំណាក់ជាន់ក្រៅ ចាំទទួលព្រះរាជទូតគ្រប់ប្រទេសច្រើនតំបន់នោះ ឥឡូវ សៀមវាឱ្យរាជទូតវា អញ្ជើញព្រះរាជសារវាមកនេះ ត្រូវយើងឱ្យធ្វើព្រះរោង ព្រះពន្លា ទទួលព្រះរាជសារនោះ ក្រៅកំផែងព្រះនគរដែរ។ អគ្គមហាសេនា សេនាបតី ទទួលព្រះរាជឱង្ការហើយ ចាត់មន្ត្រីក្រុមមេការ ឱ្យកេណ្ឌរាស្ត្រ ធ្វើព្រះរោង ព្រះពន្លា រាយទ័ពទាហាន ឱ្យចាំរក្សា ច្រើនសង្កាត់ កំណត់តែ៣ ថ្ងៃ៣ យប់ក៏រួចដូចព្រះរាជបញ្ជាការ ទើបក្រុមមេការ ក៏យកសេចក្ដីចូលទៅប្ដឹងសេនាបតី សេនាបតីយកសេចក្ដី នាំឡើងក្រាបបង្គំទូល ទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ប្រការ។ សម័យថ្ងៃនោះ ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ព្រះចិន្តាថា : រាជទូតសៀមមកនេះយើងនឹងចេញទទួលវា ឱ្យរួសរាន់ពេក ហាក់ដូចជាយើងកោតខ្លាចវាខ្លាំងណាស់ ទើបទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់លួងរាជាមាត្រ មហាមាត្យថា : ឱ្យទៅប្រាប់រាជទូតសៀមថា ឱ្យវារង់ចាំ ១៥ ថ្ងៃទៀត ព្រះករុណានឹងចេញទទួល។ តែស្ដេចបានអាយ័តរាជាមាត្យ មហាមាត្យថា : ឱ្យចាត់ស្បៀងអាហារ នាំយកទៅឱ្យវាឱ្យបរិបូណ៍។ ព្រះរាជបម្រើទាំងពីរ ក៏ថ្វាយបង្គំលាចេញទៅធ្វើតាមព្រះរាជបញ្ជាគ្រប់ប្រការ។ ក្រោយនោះ១៥ថ្ងៃ ព្រះបាទបរមនាថ បរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ស្ដេចទ្រង់គ្រឿងអលង្ការ មហាឧត្តម ព្រមទាំងព្រះបរមវង្សានុវង្ស និងអគ្គមហាសេនា សេនាបតី មន្ត្រីតូចធំ ខ្ញុំរាជការចាំដង្ហែស្ដេចព្រះរាជដំណើរទៅប្រថាប់នៅព្រះពន្លាកាក។ លង់លុះព្រឹកព្រាងហើយ ព្រះបរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ព្រះអង្គចេញទៅគង់លើ ព្រះរាជហានុកាមាត្យមាស ឱកាសឧត្តម ព្រះបរមវង្សា សេនាបតី មន្ត្រីតូចធំ ខ្ញុំព្រះរាជការ ហែស្ដេចចេញប្រថាប់ លើព្រះពន្លាកាកខាងជើងបន្ទាយព្រះនគរ ១០ សិនប្លាយ។ រាជទូតសៀមទាំង ៣ ក៏ក្រាបថ្វាយបង្គំ ថ្វាយព្រះរាជសារ។ ព្រះបរមនាថ បរមបពិត្រទ្រង់ត្រាស់ឱ្យលាម ប្រែសេចក្ដី អាលក្ស ប្រែថ្វាយថា : ព្រះរាជសារ សុន្ទរបវរសេដ្ឋា មហាវិមល ពលាការ សម្ដេចព្រះចៅចក្រពត្រាធិរាជ ព្រះចៅក្រុងមហានគរ បវរធារាវតី ស្រីអយុធ្យា មហារដ្ឋរាជធានី បុរីរម្យ ឧត្តមមហាឋាន ជាសម្ដេចព្រះបិតុលាធិរាជ។ បម្រើផ្លូវព្រះរាជមេត្រីមក សម្ដេចព្រះបរមរាជា រាមាធិបតី ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា ជាសម្ដេចព្រះអគិនេយ្យោ។ បានទ្រង់ជ្រាប។ ដ្បិតក្រុងកម្ពុជានេះ កាលពីដើម តាំងពីផែនដីព្រះលំពង់រាជា ព្រះបាទសម្ដេចព្រះស្រីសុរិយោវង្សនោះ សៀមបានវាយបែកមហានគរ ពីរបីដង ហើយបានយកមហានគរនេះ ជាចំណុះទៀត។ ក្រោយមកទៀត ក្នុងផែនដី ព្រះបាទសម្ដេចព្រះធម្មរាជា ព្រះធម្មរាជាក៏មានព្រះរាជសារ ទៅដល់យើងឱ្យសង្គ្រោះព្រះអង្គផង។ យើងក៏បានជួយ បានយកទាំងសម្ដេចព្រះស្រីរាជា ព្រះសុរិយោទ័យ ទៅទុកក្នុងក្រុងយើង ហើយរាជសម្បត្តិខ្មែរ ក៏យើងឱ្្យស្រេច ជារបស់សម្ដេចព្រះធម្មរាជា ជាព្រះបិតារបស់សម្ដេចព្រះក្មួយ។ ចំពោះព្រះក្មួយទៀត កាលភិតភ័យក្នុងគ្រា អាព្រះស្ដេចកន វាយបែកព្រះនគរ នោះ សម្ដេចព្រះក្មួយ ក៏បានរត់ចូលទៅពឹង បុណ្យបារមីក្រុងទេពបុរី ស្រីអយុធ្យាដែរ ក្រុងទេពបូរី ក៏ចាត់ពលថ្មើរជើង និង ពលសេះដំរី ឱ្យជូនសម្ដេចព្រះក្មួយត្រឡប់មកក្រុងកម្ពុជា ហើយព្រះក្មួយបានសន្មត់នឹងម៉ឺនពេជ្រពិចិត្តថា : តែព្រះក្មួយ បានសម្រេចព្រះនគរកាលណា ព្រះក្មួយនឹងនាំសួយទៅថ្វាយយើងជាព្រះបិតុលា។ ឥឡូវព្រះក្មួយសម្រេចព្រះនគរហើយ ម្ដេចឡើងយក៏ពុំឃើញនាំសួយសារ ផ្កាមាសទៅថ្វាយយើងតាមទំនៀម ដូច្នេះឱ្យព្រះក្មួយ ចាត់ឱ្យនាំសួយសារ ផ្កាមាស ប្រាក់ ទៅថ្វាយយើងជាព្រះបិតុលា ឱ្យត្រឹមត្រូវតាមទំនៀម។ ព្រះបរមនាថ បរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជាធិរាជ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ទ្រង់ជ្រាបសេចក្ដីក្នុងព្រះរាជសារហើយ ទ្រង់ព្រះពិរោធណាស់ តែទ្រង់ខំសង្កត់អត់ទុកក្នុងព្រះរាជហឫទ័យ ហើយក្លែងធ្វើជាទ្រង់ព្រះសម្រួល ក្អាកក្អាយ ទើបទ្រង់ត្រាស់ថា ក្រុងកម្ពុជាធិបតី មហាឥន្ទបត្តបុរីនេះ កាលដើមឡើយជានាយលើនគរនានាទាំងអស់ ទាំងអាសៀមនេះ ក៏តាំងនាំសួយសារ មកក្រាបទូលថ្វាយ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ក្នុងមហានគរនេះ ពុំដែលខាតខានមួយរដូវឡើយ។ លុះក្រោយមក ដល់ផែនដី ព្រះបទុមសូរ្យវង្ស ព្រះអង្គមានព្រះនេត្រទិព្វ ទ្រង់យល់ថា : ពញារោងនោះ ជាព្រះរៀមផ្ទាល់ព្រះអង្គរួមព្រះមាតាមួយ បែកទៅនៅស្រុក សុខោទ័យ ក៏ទ្រង់តាំងឱ្យជាឯករាជ្យនៅ ក្នុងស្រុកនោះឱ្យសៀមទាំង៧ស្រុកឡើងស្ដាប់បង្គាប់ សម្ដេចព្រះជេដ្ឋា។ ទ្រង់ខ័ណ្ឌព្រំបុរី ត្រឹមនគរាជសីមា។ លុះឥតពីព្រះរោងទៅស្រុកសៀមក៏នៅឱ្យនាំសុវណ្ណបុប្ផាតម្បារផ្កាមាស មកក្រាបទូលថ្វាយ ជាចំណុះស្រុកមហានគរ តមកទៀត។ លុះដល់ស្រុកសៀមកើតសង្គ្រាម នឹងលាវពោះខ្មៅ លាវនោះតាំងជា ព្រះមហាក្សត្រហើយបានបង្ក្រាបព្រះរាជត្រកូលពញារោងបាន ក៏តាំងខ្លួនជាឯករាជ្យ។ លុះដល់មកផែនដី សម្ដេចព្រះបរមរាជា សៀមឡើងរាជ្យ ជាសម្ដេចព្រះរាមាធិបតី សៀមលើកទ័ពមកធ្វើសង្គ្រាមនឹងព្រះបរមរាជា តែពុំបានធ្វើតាមទំនៀមព្រះមហាក្សត្រ គឺឱ្យសំបុត្រចុតហ្មាយ មកប្រាប់ជាមុខថា សុំធ្វើសង្គ្រាមទេ។ ស្រាប់តែឱ្យលបលើកជាទ័ព មកចោមបំបែកមហានគរ ដោយខ្មែរពុំដឹងខ្លួន។ ជ័យជំនះនឹងរាប់ថា មានរិទ្ធីអានុភាពក៏ពុំបាន។ កាលយើងទៅនៅស្រុកសៀម ៩ ឆ្នាំនោះទៀតយើងបានសុំឱ្យកងទ័ពមកជួយយើងច្រើនដង ក៏ព្រះចៅចក្រពត្តិ ពុំឱ្យកងទ័ព នឹងស្បៀងអាហារយើងសោះ។ ហេតុតែ កុសលផងរបស់ក្រុងកម្ពុជាធិបតី មិនឱ្យប្រទេសយើងទាបថោក ក៏បណ្ដាលឱ្យព្រះចៅចក្រពត្តិ ចាញ់ឧបាយកលយើងឱ្យយើងទៅទាក់ដំរីស យើងក៏រត់មកច្បាំងបាន ដោយបញ្ញាធិការ និង តម្រិះប្រាជ្ញា បុណ្យវាសនារបស់យើងទៅ។ តើព្រះចៅចក្រពត្តិ មានឱ្យអ្វីជាកម្លាំងមក ក៏បានជាឱ្យមកតាមទារ សួយសារដូច្នេះ ឥឡូវនេះ បើយើងព្រមថ្វាយ ក៏ជាការឥតប្រយោជន៍ដែរ។ ទ្រង់ត្រាស់តែម៉្លោះហើយ ក៏ទ្រង់ឱ្យអាលក្សតែងព្រះរាជសារ ប្រគល់ឱ្យព្រះរាជទូតទាំង ៣ នាយ នាំត្រឡប់ទៅក្រុងទេពបុរី ស្រីអយុធ្យាវិញ។ ព្រះរាជទូតទាំង៣ នាក់ បានឮព្រះបរិហារត្រាស់កណ្ដាលជំនុំ ជាសេចក្ដីផ្ទុញផ្ទាល់ដូច្នោះ ក៏នឹងក្រេវក្រោធពន់ប្រមាណ តែពុំហ៊ានឆ្លើយទាស់ព្រះរាជឱង្ការ ព្រោះសេចក្ដីដែលព្រះអង្គត្រាស់ទាំងប៉ុន្មាននោះ ជាសេចក្ដីសុចរិត ពិតត្រង់ប្រាកដទាំងអស់ ក៏ថ្វាយបង្គំទទួលព្រះរាជសារហើយ នាំត្រឡប់ទៅក្រាបទូលថ្វាយព្រះចៅចក្រពត្តិវិញ។ ស្ដេចសៀម ឱ្យលៀមប្រែព្រះរាជសារទៅ មានសេចក្ដីថា : "ព្រះរាជាសុន្ទរ បវរ ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះរាជឱង្ការ ព្រះបរមរាមា មហាចន្ទរាជាធិរាជ រាមាធិបតី សិរីយសោធរ បវរវង្សកូល កំពូលកម្ពុជា មហាឥន្ទបត្តបុរីរម្យ ឧត្តមកុរុរដ្ឋ រាជធានី។ ចំរើនផ្លូវព្រះរាជមេត្រី តបមកសម្ដេច ព្រះចៅចក្រពត្តិ ព្រះចៅក្រុងទេពបូរី ស្រីអយុធ្យា ជាសម្ដេចព្រះបិតុលា បានទ្រង់ជ្រាប។ ដ្បិតយើងជាក្មួយ បានឃើញព្រះរាជសារ មើលឃើញសេចក្ដីទាល់ច្រើនប្រការណាស់ ពុំត្រូវតាមប្រវេណី អំពីបុរាណរាជ្យរៀងមកទេ។ ឯក្រុងកម្ពុជាធិបតី មហានគរនេះ ជានគរធំ ឧត្តមប្រសើរណាស់ ក្រុងស្រីអយុធ្យា ធ្លាត់តែជាចំណុះចុះចូល ថ្វាយសួយសាររៀងមក ច្រើនផែនដី។ កាលយើងធ្វើសង្គ្រាមនឹងអាព្រះស្ដេច កន នោះទៀត ក៏សៀមពុំបានជួយកម្លាំងសឹកអ្វីសោះ នឹងឱ្យនាំសួយសារមកថ្វាយសម្ដេចព្រះបិតុលានេះ មិនគួរ។ យើងបានជំនុំយល់ព្រមនឹងព្រះវង្សានុវង្ស អង្គអគ្គមហាសេនា សេនាបតី មន្ត្រីតូចធំ ខ្ញុំព្រះរាជការទាំងប៉ុន្មានទៅយល់ថា សៀមពុំបានមានគុណជួយអ្វីសោះទេមានតែលបលើកជាទ័ពចោរប្លន់រាស្ត្រយកព្រះនគរ ពុំមានព្រះរាជសារណាត់សង្គ្រាម តាមប្រវេណីក្រស័ត្រហើយកំហែងកៀរគ្រួខ្មែរ ប្រែទុច្ចរិតខ្លាំងណាស់ នឹងជឿស្ដាប់យកជាទីពឹងពុំគួរ។" សម្ដេចព្រះចៅចក្រពត្រាធិរាជ ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ចប់ ទ្រង់ព្រះពិរោធណាស់ ទ្រង់ត្រាស់ថា : ពញាលង្វែក និយាយតមកយើង ក្នុងព្រះរាជសារនេះ ឃើញថា ជាសេចក្ដីព្រហើនភ្លើនព្រះរាជអាជ្ញាខ្លាំងណាស់ ដូច្នេះមានតែយើងគិតធ្វើសង្គ្រាម នឹងពញាលង្វែកឱ្យឃើញថ្វីដៃម្ដង។ ខ្មែរធ្លាប់បែកនគរនឹងដៃសៀម ពីរបីដងហើយ នៅតែពុំទាន់រាង បើយើងឈ្នះបានព្រះនគរម្ដងនេះទៀត យើងនឹងកៀរយករាស្ត្រឱ្យអស់ពីនគរវា មកទុកក្នុងនគរយើងឱ្យស្យាមប្រទេសនេះរាងចាលថ្វីដៃយើងតទៅ។ តើអស់សេនាបតី មន្ត្រីគ្រប់ក្រសួង យល់ដូចម្ដេច សេនាបតី មន្ត្រីទាំងពួង ក៏ថ្វាយបង្គំក្រាបទូលថា ទ្រង់ព្រះតម្រិះនេះ មន្ត្រីគ្រប់ក្រសួង យល់ដូចម្ដេច សេនាបតី មន្ត្រីទាំងពួង ក៏ថ្វាយបង្គំក្រាបទូលថា ទ្រង់ព្រះតម្រិះនេះ យើងខ្ញុំទូលព្រះបង្គំយល់ថាត្រូវព្រមៗគ្នា។ ព្រះបាទចក្រពត្តិរាជាធិរាជ បានទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ អស់មុខមន្ត្រី យកសេចក្ដីក្រាបបង្គំត្រូវនឹងព្រះតំរិះនោះ ពេញព្រះរាជហឫទ័យណាស់ ទើបទ្រង់ត្រាស់ឱ្យកេណ្ឌកងទ័ព។ លុះបានរេហ៍ពល មកជួបជុំហើយ នៅ ព.ស. ២០៧៤, គ.ស. ១៥៣០, ម.ស. ១៤៥២, ច.ស. ៨៩២ ឆ្នាំខាលទោស័ក សម្ដេចព្រះចៅចក្រពត្តិ រាជាធិរាជ ត្រាស់ចាត់មេកងទ័ពមុខក្រោយ ឆ្វេងស្ដាំ ស្រេច សម្ដេចព្រះចៅចក្រពត្រាធិរាជ ទ្រង់គ្រឿងសម្រាប់ពិជ័យយុទ្ធនាស្រេច ស្ដេចឡើងគង់ព្រះទីនាំគជេន្ទ្រឈ្មោះ ប្លាយមង្គលទ្វីបហើយក៏ឱ្យគោះគង ទូងភេរី លើកយោធា មុខក្រោយ ឆ្វេងស្ដាំ តាមក្បួនពិជ័យសង្គ្រាមដើរ។ ទ័ពធំមក ត្រូវនគររាជសីមា និង មហានគរ។ ឯព្រះបាទបរមបពិត្រ ឧត្តមបរមខត្តិយា មហាចន្ទរាជាធិរាជ ក្រោយរាជទូតសៀមត្រឡប់ទៅវិញនោះ ស្ដេចមានព្រះរាជឱង្ការនឹងអស់មុខមន្ត្រីថា : កាលមុន ពញាដែកទាយថា : ពីរឆ្នាំទៀត សៀមនឹងលើកទ័ពនោះ ឃើញហេតុថាត្រូវនឹងទំនាយដែកហើយ។ ពញាដែកនោះ ដូចជាមានទេវតាសណ្ថិតមាត់ ប្រសិនណាបើគាត់នៅរស់ យើងនឹងតាំងគាត់ជាហោរាក៏បាន។ ឧកញ៉ាចក្រី ទេព ក្រាបទូលថា : ពញាដែកនោះ កាលទ្រង់ប្រោសព្រះរាជទានរង្វាន់ឱ្យធ្វើជាចៅហ្វាយស្រុកលង្វែក និង ប្រាក់មួយហាប ហើយនិងសំពត់អាវ ១០០ មួយមុខនោះគាត់មិនទទួលទេ។ គាត់ថាឱ្យចែកសេនាទាហានចុះ សំដីនេះ ឃើញថាគាត់គ្មានចិត្តលោភសោះ បើទុកជាគាត់រស់នៅក៏ពុំព្រមចូលធ្វើរាជការដែរ ដែលគាត់ទៅជាបិសាច បានជាគូនឹងបិតាទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំនេះ ឃើញប្រសើរជាង។ ព្រះបរមនាថ បរមបពិត្រ ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ហើយ ទ្រង់ត្រូវព្រះទ័យណាស់ ទើបទ្រង់ត្រាស់បញ្ញត្តិមុខងារថែមទៀតថា : ឱ្យព្លីការ ឱ្យគ្រប់រដូវចូលឆ្នាំ និង ចេញចូលវស្សា ហើយនិងភ្ជុំបិណ្ឌ នៅកន្លែងពញាមឿង និង ពញាដែកនោះ កុំឱ្យខ្វះខាតឡើយ ហើយទ្រង់ត្រាស់បង្គ្រាប់ឱ្យសមហាត់ សេនាទាហានទុកបំរុងរាជការ កុំឱ្យធ្វេសប្រហែស។ ឯបំរើសេះ ខាងក្រុងកម្ពុជា ដែលឱ្យទៅស៊ើបកិច្ចរាជការ ក្នុងក្រុងទេពនោះដឹងថា សៀមឱ្យកេណ្ឌរេហ៍ពល មកត្រៀមទ័ពហើយ ក៏ប្រញាប់មកប្ដឹងសេនាបតី សេនាបតី នាំយកសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូល ព្រះបាទជាអម្ចាស់។ ស្ដេចទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ប្រការហើយ ទ្រង់ត្រាស់ឱ្យកេណ្ឌកងទ័ព តាមជនបទតូចធំថែមទៀត។ លុះមកជួបជុំហើយ ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ សម្ដេចព្រះរាមា ជាព្រះឱរសាធិរាជ និងសម្ដេចចៅហ្វាទឡ្ហៈ នៅចាំក្រោយព្រះមហានគរ ចាត់ដូច្នេះរួចហើយ ទើបទ្រង់ត្រាស់អស់មុខមន្ត្រីតូចធំថា បើយើងចាំទទួលទ័ពសៀមក្នុងព្រះនគរនោះ ឃើញថា អស់រាស្ត្រ ដែលនៅតាមផ្លូវមុខសឹក នឹងទៅជាឈ្លើយសៀម ប្រាសវិនាសពីភូមិលំនៅអស់ពុំខាន។ ដូច្នេះ អញយល់ថា យើងត្រូវលើកទ័ពទៅទទួលទ័ពសៀម នៅទីប្រទល់ដែនទើបជា។ នោះអស់មុខមន្ត្រី ក៏ក្រាបទូលថា ទ្រង់ព្រះតំរិះយល់សេចក្ដី ទ្រង់ព្រះមហាករុណាដល់ប្រជានុរាស្ត្រនេះ ជាត្រឹមត្រូវណាស់។ ទើបព្រះបាទបរមនាថ បរមបពិត្រជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ទ្រង់ត្រាស់ឱ្យក្រុមព្រះរាជគ្រូបុរោហិត និង ក្រុមពិជ័យរាជហោរា តាំងព្រះរាជពិធីប្រក់ពលស្រេច លុះបានឫក្សជាពេលាល្អហើយ សម្ដេចព្រះបរមនាថ បរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់ផែនដី ស្ដេចទ្រង់គ្រឿងអលង្ការសំរាប់រាជ្យ ចេញរណយុទ្ធឡើងគង់លើព្រះទីនាំងពិជ័យគជេន្ទ្រយុទ្ធកុញ្ជរក្លាខ្លាំងបាំងនូវបវរស្វេត្រច្ឆ័ត្រ មានជាន់ ៧ ដោយពុំទាន់ប្រាប្ដាភិសេកនៅឡើយ ហើយទ្រង់ចាត់ឱ្យអស់អគ្គសេនាចតុរង្គ ជាទ័ពមុខក្រោយ ឆ្វេងស្ដាំ ព្រមដោយគ្រឿងអភិរម្យរាជនានា និងដាវ កាំភ្លើង គ្រឿងប្រដាប់សម្រាប់យុទ្ធទង់ជ័យ ប្រពៃថ្លៃថ្លា និងសេះសឹក សន្ធឹកមហិមា។ នោះព្រះពិជ័យរាជហោរាគោះកង ទូងភេរី ព្រះរាជគ្រូបុរោហិត ថ្វាយទឹកស័ង្ខ ប្រាប្ដាភិសេកហែទង់ជ័យផ្លុំត្រែស័ង្ខ សុរិយាតន្ត្រី ដំណើរក្បួនទ័ពចេញអំពីព្រះនគរ តាមរយៈផ្លូវទៅដល់ស្រុកពោធិ៍សាត់។ ឯទ័ពសៀម លុះមកដល់ស្រុកនាងរង ក៏រំលងមកដល់ស្រុកមហានគរវត្ត។ ចៅហ្វាយស្រុកនគរវត្ត កេណ្ឌបានពល ៥០០០ នាក់ ចេញទទួលច្បាំងនឹងទ័ពមុខ។ សៀមបានច្បាំងដោយអាវុធវែងខ្លីពលស្លុតស្លាប់ទាំងសងខាង តែពលខ្មែរ ឃើញពលសៀមច្រើនណាស់ លប់កម្លាំងនឹងទប់ទល់ពុំបាន ក៏រត់បែកទ័ពចេញទៅទីទៃ។ ទើបចៅហ្វាយស្រុកមហានគរ ឃើញកងទ័ពខ្លួន បែកទ័ពរត់ចោលខ្លួនដូច្នោះក៏នាំតែទាហានរួមចិត្តចំនួន ៥០ នាក់ រត់ទៅដល់ខេត្តពោធិ៍សាត់ ជួបនឹងទ័ពហ្លួង ត្រេកអរណាស់ ក៏ចូលទៅក្រាបថ្វាយបង្គំគាល់ ក្រាបទូលតាមហេតុសព្វសេចក្ដី ហើយថាដែលទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំ រត់ចោលស្រុកនេះមានទោសដល់ជីវិត ស្រេចនៅព្រះករុណា ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោស។ ព្រះបាទ បរមបពិត្រ ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ហើយ យល់ថា ទ័ពសៀមជាទ័ពក្រស័ត្រ ពលក៏ច្រើនត្រាស់តែម៉្លោះហើយ ក៏តឿនឱ្យគ្រប់នាយកងទ័ព ឱ្យលើកចេញពីខែត្រពោធិ៍សាត់ ទៅទល់ដែនស្រុកនគរវត្ត។ ទ្រង់ត្រាស់ឱ្យតាំងទ័ព នៅមាត់វាលខាងលិចរង់ចាំស្ដាប់ជើងសឹក ព្រះចៅចក្រពត្តិ។ ឯព្រះចៅចក្រពត្តិ លុះចៅហ្វាយស្រុកមហានគររត់ទៅហើយ ក៏ឱ្យលើកកងទ័ពចូលទៅក្នុងបន្ទាយមហានគរ ហើយទ្រង់ទតអស់ប្រាសាទ រាជរដ្ឋខ្មែរ។ ទ្រង់យល់ល្អត្រកាលណាស់ទ្រង់ត្រាស់សរសើរថា : ស្រុកនេះគប្បីជាស្រុក សម្ដេចអម្រិន្ទ្រាធិរាជសាងថ្វាយព្រះបាទ អរត្តពលពាលោ ជាព្រះបុត្រមែន សមជាស្រុកមហានគរ មានក្សត្រាធិរាជ ១២១ ជាចំណុះមែន។ ស្ដេចកំពុងតែត្រាស់សសើរដូច្នេះ កងល្បាតសេះចូលទៅក្រាបទូលថា ទ័ពស្ដេចខ្មែរលើកមកតាំងបន្ទាយ នៅមាត់វាលខាងលិចចំងាយប្រមាណ ៥០ សិន។ ឯព្រះចៅចក្រពត្រាធិរាជ ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ហើយ ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់អស់នាយកងទ័ពឱ្យប្រុងខ្លួនគ្រប់គ្នា។ លុះព្រឹកឡើងទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ ឱ្យរៀបក្បួនទ័ពមុខក្រោយ ឆ្វេងស្ដាំ និងដំរី សេះសឹក ជាសន្ធឹកពន្លឹកមហិមា ឱ្យទាហានពាក់អាវក្រហម មួកក្រហម ដែលមានចៅពញាមហាសេនា ជាមេកងទ័ពមុខ។ ឯទ័ពឆ្វេងឱ្យព្រះសន្ធរសង្គ្រាមជាមេកង រេហ៍ពលពាក់ អាវខៀវ មួយ ខៀវប៉ែកស្ដាំឱ្យចៅពញាព្រះឃ្លាំងធិបតីជាមេកង រេហ៍ពល ពាក់អាវបៃតងមួកបៃតង។ ឯទ័ពក្រោយឱ្យចៅពញាចក្រី ជាមេកងរេហ៍ពល ពាក់អាវខ្មៅ មួយខ្មៅ។ ឯទ័ពហ្លួង រេហ៍ពលពាក់អាវលឿង មួកលឿង។ លុះបាននពឫក្សហើយ សម្ដេចព្រះចៅចក្រពត្រាធិរាជ ទ្រង់គ្រឿងសុវណ្ណរាជភូសា ព្រះមណីរតន៍ សង្វារប្រដាប់ដោយមណីរតន៍ សំរាប់រាជសង្គ្រាម ស្រេចស្ដេចឡើងគង់ព្រះទីនាំង ប្លាយមង្គលទ្វីប ចុះប្រេង បាំងនូវស្វេត្រច្ឆ័ត្រ ៩ ជាន់ គង់នៅលើរយាងបិទមាសឱភាសសោភា ហើយឱ្យមន្ត្រីម្នាក់នៅជិះជាកណ្ដាល កាន់កន្ទុយក្ងោក ឱ្យមន្ត្រីម្នាក់ទៀតជិះកន្សៃ វាយខ្ជែង ឱ្យអស់នាយកង នាយទ័ពជិះដំរី សេះ សឹក ហើយវាយគងទូងស្គរសុរិយាតន្ត្រី ប្រគុំរងំរអើកកក្រើក លើកទ័ពតំរង់ទៅទ័ពស្ដេចខ្មែរ។ ឯព្រះចៅក្រុងខេមរាប្រទេស វិសេសខត្តិយាមហាចន្ទរាជាធិរាជ ក្នុងវេលាយប់នោះ ព្រះអង្គត្រាស់ប្រាប់ឱ្យប្រុងខ្លួន គ្រប់នាយកងទ័ព។ លុះព្រឹកឡើង ទ្រង់ចាត់សម្ដេចព្រះរាមា ជាព្រះរាជបុត្រាច្បង ឱ្យធ្វើជាមេទ័ពមុខ គង់ព្រះទីនាំងពិជ័យកុញ្ជរបវរហត្ថី ឱ្យចៅពញាសួគ៌ាលោកសុខ កូនពញាមឿងទី៣ ជាមេទ័ពមុខបង្អស់ ឧកញ៉ាចក្រីទេព កូនពញាមឿងទី៤ ជាមេកងទ័ព ប៉ែកស្ដាំ ឲ្យឧកញ៉ាយមរាជសួស ជាមេកងទ័ព ប៉ែកឆ្វេង ឲ្យសម្ដេចព្រះសុទត្ត ជាមេកងក្រវែលក្រោយ។ លុះបានដល់ឫក្សល្អហើយ ព្រះរាជគ្រូហោរាចារ្យ អញ្ជើញសម្ដេចចៅពញាចន្ទរាជា បរមនាថ បរមបពិត្រជាអម្ចាស់ព្រះអង្គចូលស្រង់ទឹកមន្តភិសេកហើយ ព្រាហ្មណ៍ថ្វាយទឹកស័ង្ខ រួចទ្រង់គ្រឿងសិរីរាជ្យ អលង្ការ បវរពិចិត្រ ពិភិតភូសា សម្រាប់ទ្រង់រាជរណយុទ្ធ ស្ដេចឡើងគង់ព្រះទីនាំកុញ្ជរ គជសារសឹកពន្លឹកចុះប្រេងមហិមា គង់នៅលើរយាងទិព្វមាស បោះបាំងនូវស្វេត្រច្ឆ័ត្រ មានមន្ត្រីជិះកណ្ដាល កាន់កន្ទុយមយូរា សម្រាបឱ្យសញ្ញាទ័ព ហើយបង្គាប់ឱ្យមន្ត្រីម្នាក់ ជិះកន្សៃសម្រាប់វាយខ្ជែ។ ឯអស់មន្ត្រីខ្ញុំរាជការដែលជាសេនាទាហាន ធំតូច ក៏ជិះដំរី សេះសឹក រាល់ខ្លួនតាមពួកតាមកង ជាអធិកពន្លឹកដោយក្លស់ ក្លំ អភិរម្យ សែនត្វាន់ កាន់នូវទង់ជ័យ ប្រពៃថ្លៃថ្លា សស្ត្រាវុធ។ លុះព្រះសុរិយារឿងរះ ស្រឡះនភាកាស ស្ដេចត្រាស់ឲ្យសម្ដេចព្រះរាជបុត្រា គឺសម្ដេចព្រះរាមាធិបតី ចេញទ័ពមុខ ទាហានក៏គោះគង ទូងភេរីតាំងហ៊ោ ដំណើរពេលទៅជាមុន ឯព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រ ក៏ស្រែក។ "សាស្ត្រាវត្តកំពង់ត្រឡាចក្រោម ដែលយើងបានចម្លង តាំងពីដើមរហូតមកដល់ត្រឹមនេះ បាត់អស់មួយកណ្ឌ គឺកណ្ឌទី១៧ កណ្ឌដែលសំដែងអំពីសង្គ្រាម រវាងព្រះបរមខត្តិយា មហាចន្ទរាជា នឹងព្រះចៅចក្រពត្តិ (ស្ដេចសៀម) និងដែលសំដែងអំពីសង្គ្រាមរវាងសម្ដេចព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជានិងចៅពញាអុង ដែលជាព្រះរាជបុត្រធម៌ស្ដេចសៀមទៀត។ ឯព្រះរាជពង្សាវតារ របស់ព្រះរាជបណ្ណាល័យ មាននិយាយត្រង់នេះដែរ តែខ្លីណាស់ គឺគ្រាន់តែនិយាយថា ស្ដេចស្រុកសៀមឱ្យរាជសារមកសុំដំរី ទ្រង់ពុំព្រមថ្វាយ។ ស្ដេចសៀមខ្ញាល់ណាស់ លើកកងទ័ពមកច្រើន។ សម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់លើកសេនាទាហាន ទៅទទួលច្បាំង នៅមហានគរវត្ត។ ទ័ពសៀមបរាជ័យ រត់ខ្ចាត់ខ្ចាយអស់។ ទ័ពខ្មែរដេញតាមទាល់តែផុតដែនហើយ ទ្រង់លើកទ័ពត្រឡប់មកបន្ទាយមានជ័យវិញ។ ព្រះរាជពង្សាវតា ភាគ ៣ គ. ៥៣-៣ មានសេចក្ដីថា លុះដល់ឆ្នាំវក អដ្ឋស័ក ព្រះធម្មរាជា ព្រះចៅក្រុងស្រីអយុធ្យា នឹកខ្ញាល់នឹងសម្ដេចព្រះបរមរាជាហើយទ្រង់ប្រឹក្សានឹងសេនាបតី ខ្ញុំរាជការទាំងពួងថា ... យើងសុំដំរីស អំពីព្រះចន្ទរាជា ព្រះចន្ទរាជាពុំព្រមឱ្យ មិនព្រមនាំរាជសារមកថ្វាយ ជាចំណុះយើង យើងឱ្យលើកកងទ័ពទៅច្បាំងក៏ចាញ់ត្រឡប់មកវិញ។ ឥឡូវឮដំណឹងថា ក្រុងកម្ពុជា កើតសឹកពុំទាន់បានរាបទាប គួរយើងឱ្យលើកទ័ពទៅម្ដងទៀតចុះទើបព្រះចៅក្រុងស្រីអយុធ្យា ត្រាស់ឱ្យហៅ ព្រះសិទ្ធានរាជា គឺចៅពញាអុង ពីស្រុកសុវណ្ណខាក់លោកមកគាល់ហើយត្រាស់ថា ឥឡូវនេះ យើងឲ្យអ្នកលើកទ័ព ទៅវាយស្រុកខ្មែរ បើវាយបានយើងនឹងឲ្យអ្នកសោយរាជ្យនៅទីនោះ។ ចៅពញាអុងក៏ថ្វាយបង្គំ ទទួលអាសា គ្រប់ប្រការ ក្រាបថ្វាយបង្គំលាចេញមក។ ទើបព្រះចៅក្រុងស្រីអយុធ្យា ទ្រង់ឲ្យកេណ្ឌពលបាន ៩០០០០ នាក់ លុះបានឫក្សហើយ ព្រះសិទ្ធានរាជា នឹងមន្ត្រី ច្រើននាក់លើកទ័ពជើងគោក ចេញពីក្រុងស្រីអយុធ្យា ចូលមកក្នុងដែនក្រុងកម្ពុជាធិបតី។ ចាត់ឲ្យពញាវាំង "សាន" លើកទ័ពជើងទឹក ៥០០០០ នាក់ចូលមកកាត់ផ្លូវកំពត។ ចំណែកព្រះសិទ្ធានរាជា វេលាដែលលើកទ័ពចេញមក ស្ដេចហាមសេនាទាហានថា កុំឲ្យដំណឹងថាព្រះចៅលើកទ័ពមកព្រះអង្គឯង កុំឲ្យឮថា ឈ្មោះយើងឲ្យសោះតែនរណាមិនធ្វើតាម នឹងយកទោសដល់ជីវិត។ ឯចៅហ្វាយស្រុកទល់ដែន ជើងទឹក ជើងគោក ឮរន្ទឺថា ស្ដេចសៀមលើកទ័ពមកនោះ ពុំបានតតាំងច្បាំងឡើយ ហើយប្រមូលគ្រួរត់ចូលព្រៃអស់ទៅ។ ទើបចាត់បម្រើ ឱ្យនាំយកសេចក្ដីចូលមកក្រាបបង្គំទូល សូមទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ប្រការ។ សម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ជ្រាបហើយត្រាស់បង្គាប់ឱ្យ ឧកញ៉ាក្រហោម "កែវ" កេណ្ឌរេហ៍ពលខែត្របាសាក់ ព្រះត្រពាំង ក្រមួនស និងបាទី បន្ទាយមាស បាន ៦០០០០ នាក់ ចុះទូកចម្បាំងទៅទទួលច្បាំងនឹងទ័ព ពញារាជវាំង "សាន" ខាងជើងទឹក។ ឱ្យកេណ្ឌពលពីខេត្តត្បូងឃ្មុំ កំពង់សៀម កំពង់ស្វាយ បាភ្នំ ព្រៃវែង និង សំរោងទង បានពល ២០០០០០ នាក់ ដំរី ៥០០ និង សេះ ៥០០០។ ថ្ងៃ ៧ រោច ខែមាឃ ឆ្នាំវក អដ្ឋស័ក វេលាបានឫក្សហើយ ស្ដេចឡើងគង់ ព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រព្រមដោយសេនានិករ លើកព្យូហយាត្រា ចេញពីព្រះរាជវាំងលង្វែក តាមរយៈផ្លូវ ដរាបដល់បន្ទាយមានជ័យ ខែត្រពោធិ៍សាត់។ ស្ដេចបោះទ័ពប្រថាប់ នៅក្នុងបន្ទាយនោះ។ វេលានោះមានឧប្បត្តិហេតុជាអស្ចារ្យ មានពោធិ៍មួយដើម នៅទីនោះ ដែលសុគតយូរឆ្នាំកន្លងមកហើយ ត្រឡប់ជាលូតលាស់រស់ឡើងវិញ។ ក្រមការបានឃើញហេតុនេះហើយ ក៏យកសេចក្ដីទៅក្រាបបង្គំទូលតាមរឿង។ ព្រះអង្គជ្រាបហើយ ទ្រង់ព្រះសោមនស្សណាស់។ ស្ដេចយកគ្រឿងសក្ការៈ ទៅបូជាដើមពោធិ៍នោះ ហើយទ្រង់មានព្រះតម្រាស់ត្រាស់នឹងនាយទ័ពថា : ដើមពោធិ៍ ដែលសុគតយូរឆ្នាំហើយ ត្រឡប់ជារស់ឡើងវិញនេះត្រូវលើយើងជាវង្សព្រះមហាក្សត្រ ដ៏ប្រសើរក្នុងខេមរាជប្រទេស។ អា "កន" វាជ្រែករាជ្យយើងបានដោះខ្លួនទៅនៅប្រទេសដទៃ។ យើងចូលមកវិញបានបង្ក្រាបអា "កន" សម្លាប់ចោលរាបទាបហើយ។ ឥឡូវ សៀមប្រើពញាអុង ឱ្យលើកទ័ពមកទៀត គង់តែនឹងចាញ់បារមីយើងមិនខាន។ ពញាអុងជាព្រះរៀមយើង ពុំសូវស្ទាត់ជំនាញក្នុងការសង្គ្រាមឡើយ ធ្លាប់តែសុខ។ វេលានេះ យើងចង់ចេញប្រជល់ដំរីនឹងពញាអុង តែព្រះអង្គនឹងព្រហអង្គ ព្រោះជាតិជាក្សត្រដូចគ្នា តើអស់អ្នកទាំងពួង យល់ដូចម្ដេច។ នាយកងទ័ពទាំងពួង ក៏យល់ព្រមតាមព្រះរាជតំរិះនេះ ទើបទ្រង់ព្រះរាជបញ្ជាព្រះសន្ធរយសឱ្យតែងព្រះសុភអក្សរទៅដល់ពញាអុងថា: ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះបរមរាជា រាមាធិបតី សិរីសរិយោវង្ស ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជាធិបតី ចម្រើនផ្លូវព្រះរាជមេត្រីមក ព្រះសិទ្ធានរាជា ជាសម្ដេចព្រះរៀម ដែលជាព្រះរាជបុត្រធម៌ស្ដេចសៀម។ ខ្ញុំជាអនុជ គិតស្មានថា ព្រះចៅក្រុងស្រីអយុធ្យា លើកទ័ពចេញមកនឹងព្រះអង្គឯង ខ្ញុំជាអនុជ ក៏ចាត់កងទ័ពមកចាំទទួល។ លុះមកដល់ទីនេះហើយ ទើបដឹងថាព្រះរៀម។ សម្ដេចព្រះរៀម យាងមកនេះ គឺប្រាថ្នាយកមហាស្វេត្រឆ័ត្រ ក្រុងកម្ពុជា ថ្វាយស្ដេចសៀម ប្រយោជន៍នឹងមិនឱ្យវង្សក្រស័ត្រក្រុងកម្ពុជានៅជាឯករាជ្យ ព្រោះសៀមប្រកបតែដោយនូវលោភចេតនា ប្រាថ្នាឱ្យក្រុងកម្ពុជានៅក្នុងអំណាចរបស់ខ្លួន។ ឥឡូវព្រះរៀម លើកទ័ពមកនេះ បើខ្ញុំអនុជនឹងតយុទ្ធ ដោយនូវសេនាទាហាន បើទុកជាឈ្នះ ឬចាញ់ ក៏មិនប្រសើរដែរ ព្រោះយើងទាំងពីរជាមហាក្រស័ត្រ មានវង្សតែមួយជាមួយគ្នា ហើយតាំងព្រះទ័យថា នឹងយកជ័យជំនះដោយសព្វខ្លួន។ ខ្ញុំអនុជ សុំប្រជល់ដំរី តែព្រះអង្គនឹងព្រះអង្គ ឱ្យនាយកង នាយទ័ពមើល អំណើះតទៅ គ្មានក្រស័ត្រណាហានក្លា ចេញប្រជល់ដំរី ដូចជាខ្ញុំអនុជ និងព្រះរៀមឡើយ។ បើព្រះរៀមមានជ័យជំនះ ខ្ញុំអនុជនឹងថ្វាយព្រះមហាស្វេតឆ័ត្រ បើព្រះរៀមបរាជ័យឱ្យថយទៅប្រាប់ស្ដេចសៀម កុំឱ្យលោភ ពីព្រោះក្រុងសៀម និង ក្រុងកម្ពុជាធិបតី មានខ័ណ្ឌសីមាដោយឡែកពីគ្នា តាំងពីបុរាណរៀងមក។ បើសម្ដេចព្រះរៀមជ្រាបហើយ ទ្រង់ពុំសព្វព្រះទ័យនិងប្រជល់ដំរីទេ ឱ្យស្ដេចត្រឡប់ទៅស្រុកសៀមវិញ ហើយឱ្យស្ដេចសៀមរើសនាយទ័ព ក្នុងវង្សក្រស័ត្រឱ្យចេញមកប្រជល់ដំរី ឱ្យឃើញថ្វីដៃ។ បើព្រះរៀម សព្វព្រះទ័យ សុំឱ្យឆ្លើយកំណត់ថ្ងៃ និងវេលាទៅដល់ខ្ញុំអនុជ។ លុះរួចស្រេចហើយ ទើបទ្រង់ចាត់មន្ត្រី៣នាក់ និងសេនាទាហាន ៥០ នាក់ឱ្យអញ្ជើញព្រះរាជសារ ទៅថ្វាយព្រះសិទ្ធានរាជា នៅបន្ទាយស្ទឹងដូនកែវ ត្រើយខាងលិច។ កងទ័ពសៀមឃើញសួរដឹងសេចក្ដីហើយ ទៅទូលព្រះសទ្ធានរាជា ព្រះសិទ្ធានរាជាឱ្យនាំរាជទូតចូលគាល់ក្នុងបន្ទាយ ទ្រង់ទទួលទតព្រះរាជសារ ជ្រាបសេចក្ដីគ្រប់ប្រការស្ដេចខ្ញាល់ណាស់ មានព្រះបន្ទូលថា : ព្រះចន្ទរាជា មើលងាយយើង ក្រែងយើងពុំហ៊ាន ឯយើងជាក្សត្រដ៏ប្រសើរ បើនឹងប្រជល់ដំរីនោះ យើងចូលចិត្តណាស់ហើយ។ ទ្រង់មិនតបរាជសារវិញទេ ផ្ដាំផ្ដែនឹងរាជទូតថា : ដែលម្ចាស់ឯង សុំប្រជល់ដំរីនោះ យើងគាប់ចិត្តណាស់ យើងមិនបានតបព្រះរាជសារទៅវិញទេ ឯងទូលម្ចាស់ឯងថា ដល់ថ្ងៃ ៦ រោច ខែផល្គុន ឆ្នាំវក នេះឱ្យរៀបចុះ នឹងប្រជល់ដំរីព្រះអង្គនឹងព្រះអង្គ នៅវាលព្រះម្លូ ក្នុងខេត្តពោធិ៍សាត់។ ឯព្រះរាជបម្រើទាំងប៉ុន្មានក៏ត្រឡប់មកបន្ទាយមានជ័យវិញ ហើយក្រាបបង្គំទូលគ្រប់ប្រការ។ សម្ដេចព្រះបរមបពិត្រទ្រង់ជ្រាបហើយ ទ្រង់មានព្រះអំណរណាស់។ ទើបព្រះអង្គទ្រង់មានព្រះតម្រាស់ត្រាស់នឹងនាយទ័ពថា : ពញាអុង គង់តែនឹងចាញ់យើង។ បន្ទាប់មក ស្ដេចឱ្យបង្ហាត់ដំរី មានថ្វីភ្លុក ថ្វីជើង ស្ទាត់ជំនាញក្នុងការសង្គ្រាមបាន ៥០ ប្រដាប់ដោយគ្រឿងអាវុធ។ ស្ដេចឱ្យរៀបគជេន្ទ្រឰរារឹទ្ធិកម្ពស់ ៦ ហត្ថ ទុកសម្រាប់ថ្វាយជាព្រះទីនាំងគង់ និរភិតគជា ជាព្រះទីនាំងរង កំចាត់មារា ជាព្រះទីនាំងព្រះប្រដាប់ដោយស្វេតឆ័ត្រ ចាមរបៃមន សែនត្វាន់ បាំងសែងសុរិយា។ ចាត់ឱ្យឧកញ៉ា "ម៉ម" កាន់ពល ៥០០០ នាក់ ជាទ័ពមុខ ឧកញ៉ាក្រឡាហោម "កែវ" កាន់ពល ៥០០០ នាក់ ជាទ័ពប៉ែកខាងស្ដាំ ឧកញ៉ារាជតេជៈ "សុខ" កាន់ពល ៥០០០ នាក់ ជាទ័ពប៉ែកឆ្វេង។ លុះដល់ថ្ងៃកំណត់ហើយ ស្ដេចទ្រង់គ្រឿង តាមក្បួនពិជ័យសង្គ្រាមស្រេច ហោរាថ្វាយឫក្សបុរោហិតថ្វាយស្លុតជ័យមង្គល ស្ដេចចេញប្រថាប់លើកើយវេលាព្រឹកម៉ោង ៧ ស្ដេចឡើងគង់ព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រឰរារឹទ្ធិ។ ឧកញ៉ាសួគ៌ាលោក ជិះម៉ឺនពេជ្រ អមស្ដាំ ឧកញ៉ាធិរាជវង្សាជិះម៉ឺនកែវអមឆ្វេង ព្រះរាជវរានុកូល ព្រះរាជភក្ដី ជិះដំរីអមក្រោយ។ មន្ត្រីក្រៅពីនោះជិះដំរីមុខក្រោយ ឆ្វេងស្ដាំ ជាលំដាប់លំដោយ ណែនណាន់តាន់តាប់។ ទើបសម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ចាប់ព្រះសុវណ្ណភិង្គារ កុណ្ឌីមាស ច្រូចទឹកស្នោទកលើផែនប្រឹថពី ទ្រង់អធិដ្ឋានថា : ខ្ញុំចេញធ្វើសង្គ្រាមនឹងពញាអុងនេះនឹងលោភក៏ទេ គឺស្ដេចស្រុកសៀមប្រកបដោយលោភចេតនា សូមឱ្យខ្ញុំមានជ័យជំនះ នឹងបានញ៉ាំងព្រះពុទ្ធសាសនា ឱ្យថ្កើងរុងរឿងតទៅ សូមឱ្យទេពតា ដែលមានទិព្វសោត ទិព្វញ្ញាណជួយជាបន្ទាល់ខ្ញុំ ឱ្យឃើញអស្ចារ្យក្នុងគ្រានេះ។ ទើបស្ដេចឱ្យគោះគង ទូងភេរី ប្រគុំតូរ្យតន្ត្រី ៣ បទយកជ័យ ស្ដេចលើកព្យូហយាត្រា ចេញពីបន្ទាយមានជ័យ ជាទីរុងរឿងដោយបារមី សូរស័ព្ទជើងពលថ្មើរជើង និងពលសេះ ដំរី ខ្ទ័រផែនដី ដូចជានឹងភ្លូកប្រឹថពី ធូលីហុយត្រឡប់ ងងឹតអ័ព្ទអស់ទិសាដោយអំណាចដែលទ្រង់អធិដ្ឋាន ក៏បណ្ដាលជាអស្ចារ្យ មានខ្យល់កួចធូលីនោះហុយហើរឡើងទៅលើអាកាសវេហាស៍ ទៅមុខទង់ជ័យធំតូចក៏បកលឿនទៅមុខទាំងអស់។ ឯព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រដែលស្ដេចគង់ និង ដំរីទាំងប៉ុន្មានក៏ស្រែកជញ្ជួចខ្ទ័រខ្ទារ ហាក់ដូចជានឹងស្ទុះបោលចូល។ ចំណែកព្រះសិទ្ធានរាជា "ពញាអុង" លុះដល់ថ្ងៃកំណត់សន្យាហើយ ស្ដេចទ្រង់គ្រឿងតាមក្បួនពិជ័យសង្គ្រាមស្រេច ស្ដេចចាត់កងទ័ព មុខក្រោយឆ្វេង-ស្ដាំ លើកចេញពីបន្ទាយស្ទឹងស្វាយដូនកែវមកប្រទះនឹងទ័ពឧកញ៉ាចក្រីជាទ័ពស្រួច។ ឧកញ៉ាចក្រីក៏នាំពលទទួលច្បាំង បានពីរបីល្បើ ធ្វើហាក់រាទ័ពថយចាំទ័ពហ្លួងមកដល់។ កងទ័ពសៀមស្មានថាទ័ពខ្មែរតិច ក៏ដេញចូលមក នោះឧកញ៉ាសួគ៌ាលោក ឧកញ៉ាធិរាជវង្សា ក៏តឿនពលឆ្វេងស្ដាំ ចូលប្រកាប់ប្រចាក់ពុំរុញរា។ ឯព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រ ដែលព្រះសិទ្ធានរាជាគង់នោះ ជ្រុលហួសដល់ទ័ពហ្លួងទើបសម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់អង្រន់ព្រះទីនាំង ចូលប្រជល់ដំរីនឹងព្រះសិទ្ធានរាជារាជាព្រះសិទ្ធារាជាក៏ញាកព្រះទីនាំងទទួលរងបាន ពីរបីល្បើ ពួកទាហានកាំភ្លើង បាញ់ត្រូវព្រះទីនាំងព្រះសិទ្ធានរាជា ជាដំណំស្លុតស្ទើរនឹងដួល នោះសម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ចាក់ព្រះសិទ្ធានរាជា ត្រូវឆ្អឹងជំនីរបណ្ដាលឱ្យសុគតលើដំរី កណ្ដាលរឿណរង្គ ក្នុងឆ្នាំវក អដ្ឋស័ក។ កងទ័ពសៀម ក៏បែករត់ខ្ចាត់ខ្ចាយអស់។ ទ័ពខ្មែរដេញសង្កិនសម្លាប់បានពញាមហាមន្ត្រី១ ពញាពហុលទេព១ ពញាពិជ័យនរង្គ១ ពញារាមលក្សណ៌១ ពលប្រមាណ ជាពាក់កណ្ដាល ត្រូវចាប់បានឈ្លើយ និងដំរី សេះ ព្រមទាំងគ្រឿងឥស្សរិយយសរបស់ព្រះសិទ្ធានរាជា គឺព្រះពានមាស ធំតូច និងគ្រឿងសស្ត្រាវុធជាច្រើន នាំមកក្រាបបង្គំទូលថ្វាយ។ ស្ដេចចាត់នាយកងទ័ព ឱ្យនាំសេនាទាហានដេញទ័ពសៀម ដែលឈររក្សា ខែត្រខាងជើងរហូតដល់រអាងសិលារត់ទៅអស់។ ក្រោយនោះ ស្ដេចធ្វើឱ្យព្រះរាជឱង្ការ ប្រាប់ទៅឧកញ៉ាក្រឡាហោមដែលទល់ទ័ពជើងទឹក សេចក្ដីថា : ពញាអុងចាញ់ព្រះបារមីយើង សុគតលើខ្នងដំរី ទៅហើយ ឱ្យពញាក្រឡាហោម ខំធ្វើការយកជ័យជំនះឱ្យបាន។ ឧកញ៉ាក្រឡាហោមបានដឹងសេចក្ដី ក៏ប្រាប់អស់នាយកងទ័ព ឱ្យបានដឹងរាល់គ្នា ហើយលើកទ័ពចូលលុកពញាវាំងសាន ក្នុងវេលាយប់កណ្ដាលអធ្រាត្រ ច្បាំងគ្នារហូតដល់ភ្លឺ។ ទ័ពសៀម ក៏បែកខ្ចាត់ខ្ចាយរត់ត្រឡប់ទៅវិញខ្លះ ចាប់បានជាឈ្លើយខ្លះ ព្រមទាំងទូកចម្បាំង និងគ្រឿងសស្ត្រាវុធជាច្រើន។ ឯសម្ដេចព្រះបរមបពិត្រជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង កាលទ្រង់ធ្វើសង្គ្រាមនឹងចៅពញាអុងបានជ័យជំនះហើយ ស្ដេចលើកទ័ពត្រឡប់ចូលក្នុងបន្ទាយមានជ័យខែត្រពោធិ៍សាត់វិញ ហើយស្ដេចឱ្យបញ្ជូនសៀមឈ្លើយទាំងនោះ ទៅនៅជិតភ្នំចង្កាង ក្នុងខែត្រពោធិ៍សាត់ខ្លះ នៅខែត្របរិបូណ៌ឱ្យរក្សាព្រះវិហារវត្តព្រះពុទ្ធលាយលក្ខណ៍ខ្លះ។ ទ័ពសៀមខ្លះ ដែលរត់ត្រឡប់ទៅស្រុកវិញ ក៏ទូលស្ដេចសៀមតាមរឿងគ្រប់ប្រការ។ ស្ដេចសៀមនឹករអាកោតខ្លាចព្រះចេស្ដា មិនហ៊ានឱ្យលើកទ័ពមកទៀតឡើយ។ សៀម និងខ្មែរ ក៏ឈប់ធ្វើសង្គ្រាមនឹងគ្នា។ ក្រោយនោះ ស្ដេចឱ្យអញ្ជើញសពពញាអុង ដាក់ព្រះស្ថានរួច ស្ដេចឱ្យធ្វើព្រះមេរុ ថ្វាយព្រះភ្លើងដោយសមគួរ រើសអដ្ឋិធាតុដាក់កោដ្ឋមាស សាងព្រះចេតិយបញ្ចុះទុកនៅទីនោះ។ ស្ដេចទ្រង់សាងព្រះវិហារមួយនៅក្បែរដើមពោធិ៍ បដិមាករមាស ទ្រង់ព្រះភ្នែនជាសមាធិ ពីរព្រះអង្គប្រតិស្ថានទុកក្នុងព្រះវិហារនោះ។ ស្ដេចទ្រង់បានសាង សាលា កុដិ និមន្តព្រះភិក្ខុសង្ឃ មកគង់ធ្វើបុណ្យបញ្ចុះសីមា វេរប្រគេនសង្ឃរួចស្រេច ស្ដេចទ្រង់បញ្ញត្តិឱ្យហៅថា វត្តពោធិ៍មានបុណ្យ។ វត្តនោះនៅក្នុងខេត្តពោធិ៍សាត់។ ទ្រង់តាំងចៅអធិការ ងារជាព្រះពោធិវង្ស។ ថ្ងៃក្រោយស្ដេចលើកពលយោធា ពាលានិករ ត្រឡប់មកព្រះរាជវាំងលង្វែកវិញ។ ស្ដេចគង់ជាសុខសប្បាយ គ្មានសត្រូវមកបៀតបៀន ព្រះនគរបានឡើយ។ ទ្រង់ប្រកបដោយទសពិធរាជធម៌ ស្ដេចសោយរាជសម្បត្តិសម្បូរ។ គ្រប់មហាជនច្រើនសាសន៍ ចូលមកពឹងបារមី បានសេចក្ដីក្សេមក្សាន្ត។ (សាស្ត្រាវត្តកំពង់ត្រឡាចក្រោម មានសេចក្ដីដូចតទៅ) "ពីក្រោមបែរក្បាលផ្អៀង សម្ដេចព្រះបរមរាជាធិរាជ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ទ្រង់បានចំណាប់ស្ដេចកាប់នឹងព្រះសែងដាវ ត្រូវព្រះអង្សា "ស្មា" ចៅពញាអុងរាជា ព្រះអង្គសុវណ្ណតាលោក ដាច់ចង្ហូតស្ពាយឆៀង ក៏ដល់ព្រះវិលាល័យក្ស័យព្រះជន្មាយុ នៅនាកដំរី ព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រ។ កាលព្រះមហាក្សត្រ ស្ដេចធ្វើការសង្គ្រាមមានជ័យហើយ សេនាបតី មន្ត្រី យោធាទាហាន ក៏មានចិត្តអំណរតាំងហ៊ោចូលច្បាំង សម្រុកគ្រលុក កាប់ទ័ពសៀមឥតសំចៃដៃឡើយ។ ទ័ពសៀមក៏បាក់បែកខ្ចាត់ខ្ចាយអន្តរាយក្នុងវេលារាត្រីនោះ ទើបព្រះបរមបពិត្រមានព្រះរាជឱង្ការឱ្យចៅពញាមហាសេនា ចៅពញាយោធាសង្គ្រាម ចៅពញាសួគ៌ាលោក ចៅហ្វាយស្រុកបាត់ដំបង ចៅហ្វាយស្រុកនគរវត្ត និង ចៅហ្វាយស្រុកបរិបូណ៌ ឱ្យឃុំពលដេញតាមទ័ពសៀមឱ្យដល់ផុតដែនកម្ពុជា។ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះបរមបពិត្រជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ស្ដេចក៏មានជ័យជំនះ ដោយព្រះបញ្ញាធិការចេស្ដានុភាព។ វេលានោះទ័ពខ្មែរចាប់បានសៀមឈ្លើយ ១០០០០ ប្លាយនាក់ បានដំរី ៩០ ប្លាយ បានសេះ ៤៥០ បានដាវកាំភ្លើង គ្រឿងសស្ត្រាវុធ រទេះគោ គ្រឿងស្បៀងអាហារនូវគ្រឿងបរិភោគ ឧបភោគជាច្រើន។ ឯពលសៀមស្លាប់នៅទីចម្បាំង ខ្មោចរាយរៀងតាមផ្លូវប្រមាណជា ២០០០០ នាក់ប្លាយ។ ក្រោយមកសម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ ស្ដេចឱ្យនាំព្រះសពពញាអុង ដាក់លើព្រះទីនាំង ដែលពញាអុងគង់មកធ្វើសង្គ្រាមទើបស្ដេចលើកក្បួនទ័ពចូលមកបន្ទាយមានជ័យវិញ"។ ខាងទ័ពជើងទឹក ពញាយមរាជ លើកពលសៀមមកដល់ស្រុកកំពត មកដល់ច្បាំងនឹងចៅពញាពិស្ណុលោក ចៅពញាអធិកវង្សា កងទ័ពខ្មែរមានជ័យ ទ័ពសៀមបរាជ័យ ចាញ់រត់ទៅស្រុកសៀមវិញ។ ខ្មែរយកដាវ កាំភ្លើង គ្រឿងសស្ត្រាវុធបានជាច្រើន។ ទ័ពគោក ដែលសល់ពលប្រមាណជា ៥០០០០ ប្លាយនាក់នោះរត់វិលទៅទួលព្រះចៅក្រុងស្រីអយុធ្យាវិញ។ ស្ដេចសៀមទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ហើយ ទ្រង់ក្រែងថ្វីព្រះហស្ថ សម្ដេចព្រះបរមរាជាណាស់ស្ដេចក៏លែងលើកសឹកសង្គ្រាមតទៅទៀត។ លុះដល់ថ្ងៃក្រោយ សម្ដេចព្រះមហាក្សត្រាធិរាជ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ស្ដេចចេញជួបជុំអគ្គមហាសេនា ពលទ័ពធំតូច ទ្រង់ត្រាស់ព្រះរាជបរិហារថា : ព្រះសពចៅពញាអុងរាជានេះ តើយើងត្រូវធ្វើដូចម្ដេច ? ទើបអស់មុខមន្ត្រី ធំ តូច ក្រាបបង្គំទូលព្រះករុណាថា : ចៅពញាអុងរាជា ជាសម្ដេចព្រះរៀមក៏មែន តែព្រះអង្គនាំទ័ពសៀម មកបំផ្លាញក្រុងកម្ពុជា ខេមរាប្រទេស ឱ្យទៅជាឈ្លើយសៀម ឥឡូវនេះទ្រង់បរាជ័យក្ស័យព្រះជន្មនៅហើយ ដូច្នេះ ទូលព្រះបង្គំយល់ថា : គួរតែបញ្ចុះព្រះសពនេះ ឱ្យតែសមគួរបានហើយ។ ទើបព្រះករុណាពិសេស បរមរាជាធិរាជ ជាម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ទ្រង់មានព្រះរាជឱង្ការថា : បំណាច់ជាខត្តិយត្រកូល រៀងប្រយូរវង្ស យើងត្រូវធ្វើតាមទំនៀមសមគួរចុះ។ ទើបទ្រង់ព្រះរាជដំណើរ ទៅស្រង់ព្រះសព ចៅពញាអុង ដាក់ក្នុងព្រះផែនរតនាស្រេច ហើយ ទ្រង់ត្រាស់ឱ្យកេណ្ឌខ្ញុំ ក្រោមល្អងធុលីព្រះបាទ មកធ្វើព្រះមេរុខ្នាតតូច តម្កល់ព្រះសព។ លុះស្រេចហើយ ព្រះបរមបពិត្រសិតសាងព្រះអារាម ឱ្យកេណ្ឌមនុស្សកាប់ឈើប្រុងគ្រឿងព្រះវិហារ ទើបទ្រង់ត្រាស់នឹងអស់ខ្ញុំរាជការថា : យើងធ្វើសង្គ្រាមម្ដងនេះ ជាការធំលើសលែងសព្វគ្រារហូតដល់ស្ដេចចេញសមយុទ្ធនឹងហត្ថី ប្រជល់ដំរី ដូច្នេះ ស្ដេចនឹងសាងព្រះវិហារ ទុកជាព្រះកេរ្តិ៍ ព្រះយសតទៅ។ ទ្រង់ត្រាស់ឱ្យជាទង យកព្រះពានព្រះស្រីធំ ទៅសាងជាព្រះពុទ្ធបដិមារមួយអង្គ ឱ្យយកព្រះពានព្រះស្រីធំ ជារបស់ចៅពញាអុង ដែលរើសបាននៅព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រ កាលសុគតនោះ ឱ្យធ្វើជាព្រះពុទ្ធរូបមួយអង្គ ហើយទ្រង់ឱ្យរៀបរាជពិធីសង្គ្រាមាជយា សេដ្ឋា។ លុះដល់ភ្នាក់ងាររៀបចំស្រេចព្រះមហារាជគ្រូ ក៏អញ្ជើញសម្ដេច ស្ដេចព្រះបរមក្សត្រវិសុទ្ធមកុដ កម្ពុជាធិបតី គង់លើមហាពិជ័យមណ្ឌល ថ្នាក់បន្ទាប់សម្ដេចព្រះបរមរាជបុត្រាធិរាជ ថ្នាក់ក្រោមជាន់ទី បីសេនាបតី ឯរាជសេវកាមាត្យ ជាន់ក្រោមរៀបចតុរង្គកាល។ លុះបានឫក្សជាពេលាល្អ ព្រះមហារាជគ្រូបុរោហិត ហោរាចារ្យ ក៏គោះគង ទូងស្គរតូរ្យតន្ត្រី ថ្វាយទឹកក្លស់ ទឹកស័ង្ខ មុទ្ធាភិសេក ស្រេចតាមកិច្ចព្រះរាជពិធី ជាសុវត្ថិមង្គលាការ តាមការប្រាបអរិន្ទរាជសត្រូវ មានជ័យហើយ ហើយប្រទានរង្វាន់សេនាទាហានរាល់ខ្លួនស្រេច ស្ដេចចូលព្រះពន្លាវិញ។ ថ្ងៃក្រោយមានសំបុត្រមកថា ទ័ពទឹកមានជ័យជំនះ។ ស្ដេចទ្រង់ជ្រាប ទ្រង់ព្រះសោមនស្ស ប្រីតាភិរម្យណាស់ សប្បាយយ៉ាងឆ្អែតឆ្អន់បាត់ឃ្លានបាយ។ វេលានោះ ជាងសាងព្រះវិហាររួចស្រេច ប្រក់ស្បូវអម្បែងបិទមាសជហ្វាដងក្ដារ ជញ្ជាំងក្ដារព្រមទាំងសាលាកុដិ។ ឯព្រះពោធិ៍ ដែលស្លាប់ហើយរស់វិញ នៅមុខព្រះវិហារនោះ ទ្រង់ឱ្យលើកខឿន បិទមាសដើមពោធិ៍ព្រឹក្ស លុះស្រេចការព្រះវិហារមែនទែនហើយ ស្ដេចនិមន្តព្រះសង្ឃមកគង់ ទ្រង់ឱ្យរៀបក្បួនដង្ហែព្រះពុទ្ធរូបទាំងពីរព្រះអង្គ ចូលប្រតិស្ឋានទន្ទឹមគ្នាក្នុងព្រះវិហារ។ ទ្រង់ត្រាស់ឱ្យយកស្វេត្រច្ឆ័ត្រ ៩ ជាន់ ដែលតាំងលើព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រ សម្រាប់ទ្រង់ មកបាំងថ្វាយព្រះពុទ្ធរូបផង។ ព្រះអង្គឱ្យយកស្វេត្រច្ឆ័ត្រ ៥ ជាន់ ដែលតាំងនៅលើព្រះទីនាំងចៅពញាអុងរាជា មកបាំងថ្វាយព្រះពុទ្ធរូប ដែលយកពានចៅពញាអុងសាងនោះ ដាក់ខាងឆ្វេង ហើយហែព្រះសព ចៅពញាអុងរាជាចូលមេរុ ស្ដេចធ្វើបុណ្យ សាងព្រះរាជកុសលឆ្លងព្រះវិហារ អភិសេកព្រះ តាមព្រះពុទ្ធានុញ្ញាតហើយ ទ្រង់សន្មត់ដើមពោធិជា បូព៌និមិត្តនោះ ឱ្យឈ្មោះថា : ព្រះពោធិមានបុណ្យ។ ទ្រង់ព្រះរាជទានភ្លើង បូជាព្រះសព ចៅពញាអុងរាជា ជាព្រះរៀមអយ្យកោមួយ ហើយបញ្ចុះព្រះអដ្ឋិទៅក្នុងព្រះចេតិយ នៅក្នុងវត្តនោះ ទ្រង់ឱ្យកេណ្ឌពល ជាសម្រាប់ សម្រេចការ។ ទ្រង់ត្រាស់ឱ្យត្រួតត្រៀមក្បួនទ័ពកៀរឈ្លើយសៀមនឹងត្រឡប់ចូលមកក្នុងព្រះនគរ លុះដល់ថ្ងៃកំណត់ ស្ដេចឡើងគង់ព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រ ចងកញ្ចោងចតុម្មុខ ចេញក្បួនទ័ព ពីបន្ទាយមានជ័យ ខែត្រពោធិ៍សាត់។ ស្ដេចយាងដល់ខេត្តក្រគរ ស្ដេចមានព្រះឱង្ការត្រាស់ថា : កាលយើងធ្វើចម្បាំងនឹងអាកននោះបានលើកទ័ពមកបោះតាំងបន្ទាយ នៅខែត្រពោធិ៍សាត់ រៀងមកដល់ឧដុង្គ។ ឥឡូវនេះគួរយើងចាត់ឱ្យធ្វើព្រះវិហារ ជាគុល និង ជាកេរ្តិ៍តទៅអនាគតដែរ ទើបទ្រង់ត្រាស់ឱ្យសាងព្រះវិហារគ្រឿងឈើ ប្រក់ស្បូវជញ្ជាំងក្ដារ និមន្តព្រះសង្ឃមកគង់ចាំព្រះវស្សា ទ្រង់ប្រទាននាមវត្តនោះហៅថាវត្តហ្លួង ក្នុងខែត្រក្រគរ ទ្រង់ប្រគេនឈ្លើយ ៤០ នាក់ជាពល។ លុះអភិសេកស្រេច ស្ដេចយាងមកដល់ខែត្រក្រង ទ្រង់ឱ្យសាងព្រះវិហារមួយទៀត នៅទីនដែលកាលទ្រង់តាំងបន្ទាយទ័ព ធ្វើដោយគ្រឿងឈើសុទ្ធ ប្រក់ស្បូវជញ្ជាំងក្ដារ និមន្តព្រះសង្ឃមកគង់ចាំវស្សា ឱ្យហៅថា វត្តហ្លួងទ្រង់ប្រគេនឈ្លើយ៣០នាក់ ជាពលសម្រាប់វត្ត។ លុះអភិសេកឆ្លងស្រេច ស្ដេចយាងមកដល់ស្រុកខ្លុង។ នៅទីនេះ ទ្រង់សាងព្រះវិហារមួយទៀត។ លុះឆ្លងរួចស្រេចហើយ ស្ដេចចម្លងទ័ពមកដល់ស្រុកបរិបូណ៌ នៅទីនេះប្រគេនឈ្លើយ ៥០ នាក់ជាពលសម្រាប់ប្រតិបត្តិវត្ត ព្រះពុទ្ធលាយល័ក្ខណ៍ សារាយអណ្ដែត ចង្ហាន់ហុយ។ នេះនឹងនិយាយ អំពីព្រះពុទ្ធលាយល័ក្ខណ៍ សារាយអណ្ដែត។ ក្នុងគ្រា ព.ស. ២១០០, គ.ស. ១៥៥៦, ម.ស. ១៤៧៨, ច.ស. ៩១៨ ឆ្នាំរោង អដ្ឋស័កនោះចៅអធិការវត្តព្រះពុទ្ធលាយល័ក្ខណ៍ លោកគង់ទូកសារាយអណ្ដែតនោះទៅ បិណ្ឌបាត្រឯនគរវត្ត ព្រមដោយនូវព្រះភិក្ខុសាមណេរ ជាសិស្សានុសិស្ស។ លុះត្រឡប់មកវិញ លោកអុំពានទៅលើអន្លង់ឆ្លាមឆ្លាមកាត់ទូកព្រះទីនាំងចក្រពត្តិ សារាយអណ្ដែតនោះ ដាច់ជាពីរកំណាត់ខាងកន្សៃ ស្លាប់មនុស្ស៤៦នាក់ នៅខាងក្បាល និងកណ្ដាលនោះ មានតែចៅអធិការ និងបរិស័ទ ៨៥ នាក់មកដល់ត្រើយ ឈប់ហើយ ទើបទឹកហូរចូលលិចទូក-ង ព្រះទីនាំងនោះទៅ។ ព្រះបាទបរមបពិត្រទ្រង់ជ្រាប ទ្រង់រំពឹងដោយទិព្វញ្ញាណយល់ថា ទូកនេះ ជាសម្រាប់ចម្បាំងប្រាបប្រាមរាជសត្រូវ ឥឡូវតាំងពីពេលនេះតទៅអស់រាជសត្រូវហើយ បានជាទេវតាឱ្យនិមិត្តដូច្នេះ។ ទ្រង់មានព្រះរាជឱង្ការតែប៉ុណ្ណេះចប់ហើយ ស្រាប់តែឮសូរតូរ្យតន្ត្រីទាំង៨ទិស បណ្ដាខ្ញុំរាជការដែលក្រាបបង្គំគាល់ទាំងប៉ុន្មានក៏សឹងសរសើរព្រះប្រាជ្ញាបារមីគ្រប់ៗគ្នា។ ទើបព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ក្រុមមុខងារឱ្យទៅតាមយកកន្សៃ ទូកសារាយអណ្ដែត ដែលដាច់លិចនោះ បានមកវិញហើយ។ ទ្រង់ឱ្យកាត់ទូកសារាយអណ្ដែត ខាងក្បាលឱ្យប្រវែងខាងកន្សៃ សាងរូបព្រះមហាអានន្ទ ព្រះសារីបុត្រ។ លុះសាងជាសូរេចហើយ ស្ដេចឱ្យធ្វើបុណ្យអភិសេក ទេសនា ឆ្លង ៧ថ្ងៃជាសូរេចការបុណ្យនោះ។ ស្ដេចលើកព្រះរាជដំណើរមកដល់ខេត្តរលាប្អៀរ។ នៅទីនោះទ្រង់ឈប់ កសាងព្រះវិហារមួយនៅទីបន្ទាយដែលកាលធ្វើទ័ពនោះ។ ទ្រង់ចេញព្រះរាជទ្រព្យជួលរេហ៍ពលឱ្យលើកដីខឿនព្រះវិហារ។ ការសាងព្រះវិហារវត្តនោះ ធ្វើល្អជាងព្រះវិហារវត្តក្រគរ វត្តខ្លុង វត្តត្រង។ ទ្រង់ត្រាស់ឱ្យសាងព្រះពុទ្ធរូបឈើស្នងព្រះអង្គ មួយព្រះអង្គ កម្ពស់ស្មើព្រះអង្គ ទ្រង់សណ្ឋិតកណ្ដាល។ ទ្រង់ឱ្យសាងព្រះពុទ្ធរូបឈើមួយព្រះអង្គទៀតស្នងព្រះអង្គសម្រាប់ព្រះអគ្គមហេសី ព្រះភគវតី ស្រីទាវធីតា កម្ពស់ស្មើព្រះអង្គ សណ្ឋិតម្ខាងទ្រង់សាងព្រះពុទ្ធរូបឈើមួយព្រះអង្គទៀត ស្នងព្រះអង្គ សម្ដេចព្រះស្រីទេវីក្សត្រីយ៍ ជាសម្ដេចព្រះរាជបុត្រី កម្ពស់ស្មើព្រះអង្គសណ្ឋិតម្ខាងទៀត។ លុះស្រេចការហើយ ទ្រង់ឱ្យនិមន្តព្រះសង្ឃមកគង់ចាំវស្សា រៀបអភិសេកឆ្លងស្រេច ស្ដេចថ្វាយឈ្លើយសៀម ៥០ នាក់ ជាពលរក្សាព្រះវិហារ។ រួចស្រេចហើយ ស្ដេចលើកទ័ពលួងត្រឡប់ចូលមកក្រុងលង្វែក រាជធានីមហានគរវិញ។ ឯអស់ឈ្លើយសៀមដែលចាប់បានទាំងប៉ុន្មានទ្រង់ចែករំលែកឱ្យទៅនៅស្រុកធំ តូច ទីទៃៗគ្នាហើយស្ដេច សោយរាជសម្បត្តិ ជាសុខក្សេមក្សាន្តតរៀងមក ឥតមានអរិន្ទរាជសត្រូវនូវបច្ចាមិត្តមកបៀតបៀន ក្នុងខេត្តខណ្ឌ ព័ទ្ធសីមាអាណាចក្រ ក្រុងកម្ពុជាធិបតីឡើយ។ កាលនោះ ចិន យួន ចាម ជ្វា ចូលមកពឹងព្រះរាជសម្ភារបារមីព្រះអង្គជាច្រើន។ ព្រះបាទបរមនាថ បរមបពិត្រ ព្រះអង្គនេះមានក្នុងរបាក្សត្រសំដែងថា ទ្រង់មានព្រះរាជបុត្រាពីរព្រះអង្គ ព្រះរាជបុត្រីមួយព្រះអង្គគឺ៖
- ១. ព្រះនាម សម្ដេចរាមាធិបតី
- ២. ព្រះនាម សម្ដេចព្រះបរមិន្ទរាជា
- ៣. ព្រះនាម សម្ដេចព្រះមហាទេវីក្សត្រីយ៍
ឯសម្ដេចព្រះរាមាធិបតីនោះ ព្រះអង្គតាំងឱ្យជា ឧបយោវរាជ ក្សត្រកម៉្លោះដែលមានឋានៈ ជាឧបរាជទី១ ឫឧបរាសាំ មានវាំងនៅទួលខាងខេត្តលង្វែក មានរោងសេះ រោងដំរី គងយាម។ ឯព្រះបរមិន្ទាធិបតីនោះ ទ្រង់តាំងជាមហាឧបរាជ ព្រះរាជាបន្ទាប់ គង់ក្នុងបន្ទាយលង្វែក។ ឯព្រះមហាឧបយោវរាជនោះ មានព្រះរាជបុត្រីមួយព្រះអង្គ ព្រះនាមព្រះអង្គចន្ទមូលី មានរូបរាងស្អាតស្អាតល្អប្រពៃ។ នាក្នុងឆ្នាំរោង អដ្ឋស័កនោះ សម្ដេចព្រះរាមាធិបតី មហាឧបយោវរាជ ព្រះអង្គចង់រួមប្រតិព័ទ្ធនឹងព្រះរាជបុត្រីនោះ ពន់ប្រមាណណាស់។ មានមួយថ្ងៃព្រះអង្គចេញគង់ចុងព្រះរាជរោងដូចប្រក្រតី ទើបព្រះអង្គត្រាស់ជាឧបាយសួរអស់នាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រីថា : បើយើង គេដាំសារពើដំណាំ បានផលផ្លែឡើង នឹងឱ្យអ្នកដទៃស៊ីប្រសើរ ឬស៊ីខ្លួនឯងប្រសើរជាង ខណៈនោះនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រីពុំយល់ឧបាយ ក៏ក្រាបទូលថា : ទទួលព្រះរាជទានខ្លួនឯងប្រសើរជាង។ សម្ដេចព្រះមហាឧបយោវរាជ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រូវព្រះទ័យណាស់ ទ្រង់ត្រឡប់ចូលទៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំងវិញ ទ្រង់ចូលរួមប្រតិព័ទ្ធនឹងព្រះអង្គចន្ទមូលី ជាព្រះរាជបុត្រីអស់ ៧ ថ្ងៃក៏ស្រាប់តែ ឮលាន់ខ្ទ័រខ្ទារទាំងព្រះរាជវាំង ហាក់នឹងរលើងរលំព្រះរាជវាំង។ នោះព្រះអង្គស្ទុះចេញមកក្រៅ ឃើញជាស្រុតព្រះរាជវាំង។ ព្រះអង្គស្រែកហៅក្រុមមន្ត្រីសេះ ឱ្យចងគ្រឿងមង្គលស្សតរនោះ ស្ទុះបោលរួចទាំងគ្រឿងទៅ គង់នៅតែសេះមួយ នៅជិតខាងព្រះអង្គឈ្មោះអាខ្នារ។ ទ្រង់ក៏ត្រាស់បង្គាប់ឱ្យចងគ្រឿងអាខ្នារនោះ ហើយក៏ឡើងគង់បរទៅទិសបស្ចឹម។ លុះដល់វាលមួយអន្លើ ព្រះធរណីស្រូបទាំងព្រះអង្គទាំងអាខ្នារសេះនោះទៅ បានជាមានឈ្មោះហៅបឹងអាខ្នារស្រុត តែយារៗមក ហៅថា ខ្នារស្រុតរៀងមក មានសណ្ឋានវែងពីខាងកើតទៅខាងលិចនៅក្នុងខែត្រលង្វែកសព្វថ្ងៃនេះ។ ឯសម្ដេចព្រះបរមិន្ទរាជា មហាឧបរាជ សម័យថ្ងៃមួយ ព្រះអង្គស្ដេចទៅថ្វាយបង្គំព្រះចេតិយនៅភ្នំព្រះរាជទ្រព្យ តាមរដូវទ្វារទសមាស ចូលឆ្នាំ លុះមកដល់ភូមិតាដុង នោះទ្រង់ទតព្រះនេត្រទៅយល់អ្នកទេព ជាបុត្រីព្រះដុង អ្នកជៃនោះមាននូវរូបល្អពន់ប្រមាណ។ ទ្រង់ពេញព្រះស្នេហាណាស់ទ្រង់ត្រាស់ឱ្យមន្ត្រី ទៅសុំពីព្រះដុង្គអ្នកជៃ ប៉ុន្តែព្រះ និង អ្នកទាំងពីរនេះ មិនព្រមថ្វាយទទេ ថាឱ្យទ្រង់លើកជាថ្នល់ ហើយឱ្យអ្នកផ្លូវ ប្រុសមួយ ស្រីមួយដើរកាន់បណ្ណាការភ័ស្តុភារ ពីបន្ទាយលង្វែកទៅដល់ភូមិគាត់ ទើបព្រមថ្វាយ។ សម្ដេចព្រះបរមិន្ទបរមរាជា ទ្រង់ពិរោធណាស់ គិតនឹងលើកសេនាយោធាទៅចាប់ តែខ្លាចទ្រង់ជ្រាប ដល់សម្ដេចព្រះវររាជបិតា គិតថានឹងឱ្យលើកផ្លូវទៅ ជាថ្នល់ទៅក៏មិនគួរ ព្រោះហេតុតែស្រីមួយទៅឱ្យនឿយដល់អាណាប្រជានុរាស្ត្រ គិតថានឹងឱ្យចាស់ទុំ ទៅនិយាយចែចង់អ្នកទេពនោះ ចាស់ទុំចូលភូមិព្រះដុងអ្នកជៃពុំបាន ព្រះដុង អ្នកជៃគាត់ចាំយាមមាំមួនណាស់។ ទ្រង់ព្រះស្នេហា ក្រៃពេក រហូតដល់ជាដួលដំជាព្រះរោគ ខានចូលគាល់ព្រះវរបិតា ច្រើនថ្ងៃ។ សម្ដេចព្រះបរមរាជា ជាសម្ដេចព្រះវរបិតា យល់បាត់ព្រះរាជបុត្រដូច្នេះ ទ្រង់ត្រាស់សួរមន្ត្រី ខ្ញុំរាជការគ្រប់គ្នា មន្ត្រីខ្ញុំរាជការ ក៏យកសេចក្ដី ក្រាបបង្គំទូលគ្រប់ប្រការ។ ខណៈនោះ ព្រះបរមបពិត្រទ្រង់ជ្រាប ទ្រង់ព្រួយព្រះរាជហឫទ័យនឹងព្រះរាជបុត្រណាស់ ទ្រង់ត្រាស់ថា : ចៅរាមាធិបតី កូនច្បងនោះ វាប្រព្រឹត្តបទទុច្ចរិត ព្រះធរណីស្រូបស្លាប់ ស្រុតអស់ទាំងព្រះរាជវាំងទៅហើយ នៅឡើយតែព្រះបរមិន្ទមួយនេះ អញគិតតែនឹងឱ្យសោយរាជ្យស្នងអញ ព្រោះមានតំរិះប្រាជ្ញា ចិត្តក៏សុចរិតល្អ ពុំគួរព្រះដុង អ្នកជៃរឹងទទឹងឡើយ។ ដូច្នេះ គួរឱ្យសេនាទាហាន ទៅចាប់យកខ្លួនមកធ្វើទោស តាមបទព្រះអយ្យការ។ ក្នុងខណៈនោះ សេនាបតី មន្ត្រីតូចធំ ខ្ញុំព្រះរាជា ក្រាបបង្គំទូលថា : ព្រះដុងអ្នកជៃនេះ មានគុណបំណាច់នឹងផែនដី ច្រើនណាស់។ កាលព្រះអង្គ ជាអម្ចាស់ផែនដីស្ដេចព្រះដំណើរទៅស្រុកសៀមនោះ ព្រះដុង អ្នកជៃ នោះ សទ្ធាចំណាយឱ្យទ្រព្យសម្បត្តិ ស្រូវ អង្កររបស់ខ្លួន ចិញ្ចឹមអាណាប្រជានុរាស្ត្រ ទុកចាំល្អងធូលីព្រះបាទ ច្រើនណាស់។ ដល់ទ្រង់ត្រឡប់មកពីស្រុកសៀមហើយ ធ្វើសង្គ្រាមនឹងព្រះស្ដេចកន និង ពញាអុងរាជាទៀត ក៏នាយឃ្លាំងទៅខ្ចីស្បៀងអាហារព្រះដុងអ្នកជៃ ច្រើនម៉ឺនថាំងណាស់ ពុំទាន់បានសងគាត់ផង។ ព្រះអង្គពុំទាន់លើកគុណបំណាច់ឱ្យគាត់សោះ ហើយស្រាប់តែយកទោសនេះពុំគប្បីទេ មួយទៀតខាងយើងវិញ បន្ទាយសីមា បីបួនជាន់ កសាងបានចុះគ្រាន់តែថ្នល់ពីរប៉ុណ្ណោះ ម្ដេចក៏ធ្វើមិនកើត គួរតែសាងទុកឱ្យមាន ជាព្រះកេរ្តិ៍ ឱ្យចំពោះព្រះដុងអ្នកជៃ ដែលមានគុណបំណាច់នោះ កុំបីខាន។ ព្រះបាទព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់មន្ត្រីក្រាបបង្គំទូលដូច្នោះ ទ្រង់ត្រូវព្រះរាជហឫទ័យណាស់ ទ្រង់ត្រាស់ឱ្យមន្ត្រីកេណ្ឌរាស្ត្រមក លើកជាថ្នល់ ប្រុសមួយ ស្រីមួយហើយឱ្យឧកញ៉ា មហាមន្ត្រីមហាទេពនាំបណ្ណាការភ័ស្តុការ អ្នកផ្លូវប្រុស ដើរថ្នល់មួយ ឱ្យជំទាវមហាមន្ត្រី មហាទេព នាំបណ្ណាការជាអ្នកផ្លូវស្រី ដើរថ្នល់មួយ ទៅដណ្ដឹងអ្នកទេពបុត្រីព្រះ ដុងអ្នកជៃថ្វាយព្រះទេពី សម្ដេច ព្រះមហាឧបរាជ ហើយតាំងព្រះដុង ជាសម្ដេចចៅហ្វាទឡ្ហៈ តាំងអ្នកជៃ ជាជំទាវទេវីសោភី លក្ខណា មហាក្សត្រី បានជាមានឈ្មោះហៅថា ស្រុកឧដុង្គ មេជៃរៀងមក តែយារៗមកហៅស្រុក ឧដុង្គមានជ័យ ថ្នល់ប្រុស ថ្នល់ស្រីវិញ លុះដល់ឥឡូវនេះ។ សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជទ្រង់ព្រះស្នេហានឹងអ្នកព្រះម្នាងទេពបុប្ផានោះណាស់ ទ្រង់តាំងព្រះនាងជាសម្ដេចព្រះទេពីតាមហាទេវីសោភីក្សត្រី។ ព.ស. ២០៩០, គ.ស. ១៥៤៦, ម.ស. ១៤៦៨, ច.ស. ៩០៨ ឆ្នាំមមី អដ្ឋស័ក ព្រះបាទបរមរាជាព្រះបរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង គឺព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា ព្រះអង្គស្ដេចទៅគង់នៅក្នុងព្រះពន្លា ជើងភ្នំព្រះរាជទ្រព្យពីរឆ្នាំប្លាយ ព្រះអង្គសាងព្រះពុទ្ធសេយ្យាសន៍មួយព្រះអង្គ សាងព្រះពុទ្ធរូបអង្គធំមួយព្រះអង្គ សុទ្ធឹងតែសាងអំពីថ្មតម្កល់ទុកលើភ្នំព្រះរាជទ្រព្យហើយ ព្រះអង្គឱ្យជីកស្រះមួយសាងព្រះអារាមមួយនៅខាងកើតភ្នំព្រះរាជទ្រព្យ តាំងនាមហៅថាវត្តបឋមកេរ្តិ៍ស្រះបឋមកេរ្តិ៍ស្ដេចប្រាថ្នាឱ្យបានជាព្រះកេរ្តិ៍ជាអង្វែងទៅឯអនាគត។ សាងស្រេចក្នុងរវាង២ឆ្នាំ ទ្រង់ឱ្យនិមន្តព្រះភិក្ខុសង្ឃមកតាំងធ្វើបុណ្យសង្គាយនា ធ្វើបុណ្យឆ្លង ៧ថ្ងៃ ចំណាងព្រះរាជទ្រព្យ ជាទេយ្យទាននោះអស់ទៅជាច្រើននឹងគណនាពុំបានឡើយ។ សាងកុសល នៅភ្នំព្រះរាជទ្រព្យនោះរួចហើយ ព្រះអង្គត្រឡប់ព្រះរាជដំណើរចូលមកគង់ក្នុងព្រះបរមរាជវាំងលង្វែកវិញ។ ព្រះអង្គសោយរាជ្យទំនុកបំរុងព្រះពុទ្ធសាសនាអាណាប្រជានុរាស្ត្រ ទាសកម្មករក្នុងព្រះរាជវាំង សឹងជាសុខក្សេមក្សាន្តប្រពៃពន់ប្រមាណណាស់ ឥតមានសត្រូវបៀតបៀនព្រះនគរព្រះអង្គនេះសោះឡើយ។ ព.ស. ២១០៤, គ.ស.១៥២០, ម.ស. ១៤៨២, ច.ស. ៩២២ ឆ្នាំវក ទោស័ក ព្រះបាទសម្ដេចព្រះរាជឱង្ការព្រះមហាចន្ទរាជាធិរាជ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង សម័យថ្ងៃមួយនោះ ទ្រង់នឹងអំពីទីកន្លែង ព្រះបឋមក្សត្រ ព្រះបរមរាជា សួស "ត្រសក់ផ្អែម" នោះ លុះស្វាង ព្រះសម័យ ព្រះបរមក្សត្រថ្លៃ ស្ដេចចេញគង់ព្រះរាជរោងរម ជួបជុំព្រះរាជវង្សាមាត្យាភិមុខមន្ត្រី ហើយប្រឹក្សាថាសម្ដេចព្រះបរមបិតា និង ព្រះបរមរាជមាតា យើងក៏បានធ្វើបុណ្យស្នងព្រះតេជគុណគ្រប់ទ្វារទសមាសរាល់ឆ្នាំហើយ នៅឡើយតែទីកន្លែង ដែលសម្ដេចព្រះសោភាវតី ជាសម្ដេចព្រះអយ្យកោ គឺព្រះបរមរាជាអង្គជ័យ អង្គសួស ជាបឋមក្សត្រ ដែលប្រសូត្រនៅជើងភ្នំជ្រាវនោះ ពុំទាន់បានធ្វើបុណ្យឆ្លង ព្រះតេជគុណនៅឡើយ ដូច្នេះតើអ្នករាល់គ្នាយល់ថា គួរធ្វើដូចម្ដេច ឯខ្លួនយើងយល់ថា គួរធ្វើព្រះរាជមន្ទីរមួយនៅទីដែលសម្ភពនោះហើយនឹងធ្វើបុណ្យសង្គាយនា នៅទីនោះឱ្យជាប់ជាព្រះកេរ្តិ៍តទៅ តើអ្នករាល់គ្នាយល់ដូចម្ដេច។ ខណៈនោះ ព្រះបរមវង្សានុវង្ស អង្គអគ្គមហាសេនា សេនាបតី មន្ត្រី ក្រាបបង្គំទូលថា : ទ្រង់ព្រះតម្រិះនេះជាប្រសើរណាស់ហើយ ដើម្បីនឹងទុកជាព្រះកេរ្តិ៍ថ្វាយ ព្រះមហាក្សត្រក្រោយ។ បានទ្រង់ជ្រាបទីកន្លែង និង ព្រះរាជត្រកូលផង។ ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់យល់មន្ត្រីព្រះព្រៀងហើយ ទើបព្រះអង្គលើកព្យុហយាត្រា ទៅប្រថាប់នៅជើងភ្នំជ្រាវ ហើយឱ្យសាងប្រាសាទ ព្រះរាជមន្ទីរ នៅទីសម្ភពនោះ ហើយ និមន្តព្រះសង្ឃទេសនា សង្គាយនា ១ ខែ ១៥ថ្ងៃ។ ឆ្លងបុណ្យរួចស្រេច តាំអនាមទីនោះឱ្យហៅថា ប្រាសាទគោកព្រះរាជមន្ទីរ ជាប់ឈ្មោះរៀងមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ លុះសម្រេចការបុណ្យហើយ ព្រះអង្គលើកព្យុហយាត្រាត្រឡប់មកព្រះនគរលង្វែកវិញ។ ទ្រង់សោយរាជ្យ ជាសុខរៀងមក ដ៏អង្វែង។ ព.ស. ២១១១, គ.ស. ១៥៦៧, ម.ស. ១៤៨៩, ច.ស. ៩២៩ ឆ្នាំថោះ នពស័ក ព្រះបាទបរមនាថ បរមបពិត្រគ្រងរាជ្យបាន ១៣ ឆ្នាំ សោយរាជ្យបាន ៣៩ ឆ្នាំបូករួមទាំងអស់ ៥២ ឆ្នាំ ព្រះជន្ម ៨៧ ឆ្នាំព្រះឈួនរោគជាទម្ងន់ ព្រះរាជបុត្រា ព្រះបរមវង្សា យកហ្មប្រកបថ្នាំមិនជាទ្រង់ព្រះសុវណ្ណគតទៅ។ សម្ដេចព្រះរាជបុត្រាប្រជុំជំនុំព្រះរាជវង្សានុវង្ស អង្គអគ្គមហាសេនា សេនាបតីមកលើកព្រះសពតម្កល់ក្នុងព្រះកោដ្ឋហើយ សម្ដេចព្រះសុគន្ធាធិបតីមហាសង្ឃរាជា រាជាគណៈ សេនាបតី មន្ត្រី តូចធំ ខ្ញុំព្រះរាជការទាំងឡាយ អញ្ជើញសម្ដេចព្រះមហាឧបរាជជាព្រះរាជបុត្រាឡើងសោយរាជសម្បត្តិ។
| ក្រៅ | ក្នុង | ព.ស. | គ.ស. | ម.ស. | ច.ស. | ឆ្នាំប្រចាំស័ក | ជន្មដើម | សិរីរាជ | សិរីជន្ម | វាំង |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ០ | ៤៥ | ២១១០ | ១៥៦៦ | ១៤៨៨ | ៩២៨ | ខាល អដ្ឋស័ក | ២៩, ៤៥ | ១១ | ៥៦ | លង្វែក |
សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ ជាព្រះរាជបុត្រា ព្រះអង្គឡើងសោយរាជ្យស្នងសម្ដេច ព្រះវររាជបិតាធិរាជ ទ្រង់ព្រះនាមព្រះបាទសម្ដេចព្រះរាជឱង្ការព្រះបរមិន្ទ បរមរាជាធិរាជ ហើយព្រះអង្គលើក អ្នកព្រះម៉ែនាង ទេពបុប្ផាជាបុត្រី សម្ដេចចៅហ្វាទឡ្ហៈដុង ទ្រង់ព្រះនាម សម្ដេចព្រះអគ្គមហេសី ព្រះភគវតី សិរិទេពធីតាមហាចក្រពត្រិឧត្តមបរមរតនា រាជធារសោភី លក្ខណាមហាក្សត្រី ព.ស. ២០៩៩ - គ.ស. ១៥៥៥ - ម.ស. ១៩២៩ - ច.ស. ៩២៩ ឆ្នាំថោះ សំរិទ្ធស័កនោះ សម្ដេចព្រះបរមនាថ បរមបពិត្រទ្រង់ឱ្យសាងព្រះមេរុ ធ្វើបុណ្យព្រះសពព្រះបិតា ៣ ខែ ជាឱឡារិក សន្ធឹកពន់ប្រមាណដល់ខែផល្គុន ក្នុងឆ្នាំថោះសំរិទ្ធិស័ក។ ឯសម្ដេចព្រះអគ្គមហេសី ស្រីទេពធិតា មហាចក្រពត្តិ សម័យមួយនោះភ្នក់ព្រះទ័យ គិតចង់សាងព្រះវិហារមួយយប់នោះ ទ្រង់សុបិននិមិត្តឃើញ សម្ដេចអម្រិន្ទ្រាធិរាជ មកចង្អុលកន្លែងឱ្យសាងព្រះវិហារជាអគ្នេយ៍ព្រះបរមរាជវាំង លុះតើនឡើង ព្រះអង្គចេញទៅឃើញផែនដីមួយអន្លើ ជាអគ្នេយ៍ព្រះបរមរាជវាំង ផ្សាយរស្មីបីពណ៌ ភ្លឺដូចផ្លេកបន្ទោរ ហើយឃើញទាំងចារឹកថ្មទីនោះផង ទើបសម្ដេចព្រះអគ្គមហេសី ស្រីទេពធីតាយកសេចក្ដីក្រាបទូលសម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ និង ជម្រាបព្រះមាតាបិតាៗយល់ព្រមហើយ ចាត់ឱ្យកេណ្ឌនាយជាង កូនជាង បានជាច្រើន ឱ្យសាងព្រះអារាម ជីកស្រះតែងឃ្លាំងមឿងជាស្រេចហើយ នៅខ្វះតែថ្មល្អិតល្អ បរិសុទ្ធ និងព្រះពុទ្ធរូបនោះទើប ព្រះបរមបពិត្រ នាំព្រះអង្គធំដ៏ជាសម្ដេចព្រះអគ្គមហេសី សិរីទេពធីតា និង ព្រះស្នំក្រមការចេញទៅជួបជុំព្រះបរមវង្សានុវង្ស បារគូ បុរោហិត ព្រឹទ្ធាចារ្យ អគ្គមហាសេនា សេនាបតី មន្ត្រីគ្រប់ក្រុម តាំងបួងសួងទេវតា ទាំង ៨ទិស ៣ ថ្ងៃ លុះក្នុងរាត្រីមួយនោះ មានហេតុអស្ចារ្យពន់ប្រមាណក្នុងព្រះនគរខ្ទារខ្ទ័របីដូចជាសព្ទសូរតូរ្យតន្ត្រី ជុំព្រះបរមរាជវាំង ព្រះចន្ទពេញបូណ៌មីភ្លឺច្បាស់ស្រឡះអាកាសជនទាំងឡាយ ក្រឡេកមើលទៅឯនភាល័យ ឃើញរស្មីផ្សាយចេញ ៧ ពណ៌ ដេរដាសទាំងអាកាស ផ្លេកភ្លឺហាក់ដូចផ្លេកបន្ទោរ មានស្រមោលហាក់បីដូចជាទេវតាទេវបុត្រ ហោះចាកអំពីព្រះរាជវិមានប្រមាណជា ៨ ម៉ោង ទើបបានសូរសព្ទអស្ចារ្យទាំងនោះ បាត់ស្ងាត់ទៅវិញ។ លុះព្រឹកឡើង ព្រះបាទបរមនាថបរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូងព្រះអង្គ និង សម្ដេចព្រះអគ្គមហេសី ស្រីទេពធីតា ព្រះស្នំក្រមការចេញទៅប្រថាប់នៅព្រះពន្លា ទីដែលនឹងសាងព្រះវិហារនោះ ស្រាប់តែឃើញថ្មល្អិតល្អ មានពណ៌ឆ្លុះឆ្លារផ្សេងៗ នោះព្រះបរមបពិត្រ និង សម្ដេចព្រះអគ្គមហេសីស្រីទេពធីតា សម្ដេចចៅហ្វាទឡ្ហៈដុង នឹងអ្នកជំទាវទេវិនារីសោភ័ណ ជៃយល់ព្រមថាជា សម្ដេចអម្រិន្ទ្រាធិរាជ ជួយឧបត្ថម្ភទ្រង់ព្រះអំណរណាស់ត្រាស់ឱ្យជាងរចនាថ្មនោះ ជាព្រះពុទ្ធរូបធំ ទ្រង់សណ្ឋិតលើករតនបល្ល័ង្ក តាំងត្រង់ព្រះឥន្ទ្រាធិរាជថ្វាយនិមិត្តនោះ ឱ្យនាមតាមនាម ព្រះអគ្គមហេសី នឹងសម្ដេចអម្រិន្ទ្រាធិរាជឱ្យនិមិត្ត ហៅថាវត្តព្រះឥន្ទទេព។ ព.ស. ២១១០ - គ.ស. ១៥៦៨ - ម.ស.១៤៩០ - ច.ស. ៩៣០ ឆ្នាំមមីទោស័ក សម្ដេចព្រះភគវតីស្រីទេពធីតា ជាបុត្រីសម្ដេចចៅដុង ជំទាវទេវី នារីសោភ័ណ ជៃ ភ្នកព្រះរាជហឫទ័យ ចង់សាងព្រះកឋិនទាន ហែទៅវត្ត នៅប្រាសាទនគរវត្ត ក៏ក្រាបទូលលា សម្ដេចព្រះភស្ដាសម្ដេចព្រះភស្ដាក៏ព្រមព្រះរាជហឫទ័យនឹងស្ដេចព្រះរាជដំណើរទៅជាមួយផង ទើបត្រាស់បង្គាប់មន្ត្រីជើងទឹក ឱ្យត្រៀមការតាមទំនៀម។
បោះនៅរោងពុម្ព អន្តរជាតិ ផ្ទះឡូត៍លេខ ១១ G ៥ ផ្លូវលេខ ៣៧១ ឧកញ៉ា ទេពផន សង្កាត់លេខ ៥ ទីសំណាក់ការលេខ ៧៦ ស.២ ផ្លូវលេខ ២៩៨ មហាវិថីព្រះបាទមុនីវង្ស សង្កាត់លេខ ៥ ភ្នំពេញ តម្កល់ទុកតាមលេខ ១៩៩ ចុះថ្ងៃទី២៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦៩ បោះចំនួន៣៥០០ច្បាប់។