ឯកសារមហាបុរសខ្មែរ/ផែនដីព្រះលំពង្សរាជា
| ← | ផែនដីព្រះលំពង្សរាជា
ពីគ.ស.១៣៤៦ ដល់ គ.ស.១៣៥១
|
→ |
ព្រះលំពង្សរាជា ជាព្រះរាជបុត្រច្បង នៃ ព្រះបាទសុទ្ធានរាជា ទ្រង់ឡើងសោយរាជ្យ ស្នងព្រះវររាជបិតា ក្នុងឆ្នាំ ខាល ទោស័ក ព.ស. ១៨៩០ - គ.ស. ១៣៤៦ - ម.ស. ១២៦៨-ច.ស. ៧០៨ ក្នុងព្រះជន្មាយុ៥៤ ព្រះវស្សា។ ព្រះអង្គបានសាងព្រះមេរុ ថ្វាយព្រះភ្លើង ព្រះបរមសព ព្រះបាទព្រះសុទ្ធានរាជា ជាសម្ដេចព្រះវររាជបិតា និង ព្រះបរមសព ព្រះបាទសម្ដេចព្រះសុគន្ធចក្រ ជាសម្ដេចព្រះជេដ្ឋា ព្រះអយ្យកោមួយ ក្នុងឆ្នាំនោះឯង។
នាកាលព្រះរាជពិធី រំលាយព្រះសព ចប់សព្វគ្រប់ជាសូរេចហើយ សម្ដេចព្រះភគវតី ព្រះសិរីទិព្វមាលី ទេវីចក្រពត្តិ ជាព្រះអគ្គមហេសី នៃព្រះបាទសិរីសុគន្ធចក្រ ព្រះអង្គសុំយកព្រះបរមធាតុសម្ដេចព្រះស្វាមី ដើម្បីនឹងដង្ហែទៅបញ្ចុះ នៅនគរបានជ័យ បានការដែលជាស្រុកកេរ្តិ៍របស់ព្រះអង្គ។ សម្ដេចបានឲ្យជាងសាងព្រះបដិមាករមួយ ស្នងព្រះរូបសម្ដេចព្រះស្វាមី ទុកក្នុងគុហាមួយ នៅទីនោះគ្រាន់ជាទីប្រតិបត្តិ របស់ព្រះអង្គជាអចិន្ត្រៃយ៍ទៅ ដោយហេតុថាព្រះអង្គលោកអាឡោះអាល័យ ព្រះស្វាមី ពន់ប្រមាណណាស់។
អាស្រ័យហេតុនេះ ព្រះបដិមាករអង្គនេះ បានព្រះនាមថា : ព្រះរូបព្រះបាទ បរមសុគន្ធចក្រ តែអ្នកស្រុកហៅយារៗមកថា : អ្នកតាសុគន្ធចក្រ ទៅវិញ។ អ្នកស្រុករាប់អាន ព្រះរូបនេះណាស់។ ទោះគេទៅបន់ស្រន់សុំការអ្វីៗ ក៏គេរមែងតែងបានដូចសេចក្ដីប្រាថ្នា។
នេះនឹងស្រដី ទៅខាងស្យាមប្រទេស គឺប្រទេសសៀមនោះវិញ។ ប្រទេសសៀមនោះ កាលពីដើមឡើយ ជាប្រទេសចំណុះក្រុងកម្ពុជាធិបតី។ លុះមករាជ្យ ព្រះបាទបទុមសូរ្យវង្ស ដោយទ្រង់យល់ឃើញថា : ពញារោងនោះជាសម្ដេចព្រះជេដ្ឋា ផ្ទាល់នៃព្រះអង្គ ព្រះអង្គក៏លើកប្រទេសចំណុះនោះ ឲ្យឡើងជា ប្រទេសឯករាជ្យមួយ និង ឲ្យមានទីក្រុងឈ្មោះ សុខោទ័យ។ ក្នុងគ្រានោះ ពញារោង មានបុណ្យ មានអំណាចណាស់ ព្រះអង្គបានប្រាបប្រាម ស្រុកជិតឆ្ងាយទាំងនោះឲ្យចុះចូលក្នុងអំណាចរបស់ព្រះអង្គ។ ព្រះអង្គលើកស្រុក សុខោទ័យឡើងជានគរធំ ជាប្រទេសឯករាជ្យមួយ។ ព្រះរាជវង្សព្រះអង្គ បានសោយរាជ្យរៀងៗមក ជាច្រើនដំណ។
គ្រាក្រោយពីនោះមក ទើបមានស្ដេចលាវ ខាងស្រុកជៀងរាយ ជាយោនកប្រទេសមួយ (យោនកប្រទេស ជាប្រទេសដើម របស់ព្រះបាទក្រុងមិលិន្ទ គឺប្រទេសក្រឹក។ ប៉ុន្តែខ្មែរបុរាណ ហៅប្រទេសលាវខាងលិចថា យោនកប្រទេសដែរ) ដែលច្បាំងចាញ់គេ ហើយកៀរគ្រួសារ លើកចុះមកនៅក្នុងដែនដីសៀម។ ស្ដេចលាវនេះ កាលបានប្រាបប្រាម ព្រះរាជត្រកូលពញារោង និងព្រះរាជវង្សានុវង្សទាំងនោះ ឲ្យចុះចាញ់ព្រះអង្គហើយ ក៏ចុះមកតាំងបន្ទាយ នៅស្រុកកំពែងពេជ្រ លើកស្រុកនោះជានគរធំ ហើយប្រែភេទភៀសខ្លួន ប្រើសំដីជាភាសាសៀមវិញ។ ព្រះរាជវង្ស នៃស្ដេចជៀងរាយនេះ សោយរាជ្យមកបាន ៤ តំណវង្ស ទើបមានរាស្ត្រម្នាក់ឈ្មោះ សែនតុំ បានកូនស្ដេចលាវមកជាភរិយា។ ឈ្មោះនេះ មានបុណ្យណាស់ បានមកដណ្ដើមរាជ្យ ពួកស្ដេចលាវជៀងរាយ ហើយសោយរាជ្យក្នុងដែនដីសៀមនោះ។ ស្ដេចជ្រែករាជ្យនេះ បានកសាងព្រះនគរជាថ្មី ដាក់នាមទីក្រុងនោះថាជា ក្រុងទេពបូរី ហើយតាំងខ្លួនឯងជាស្ដេច ទ្រង់នាមជាព្រះសេរីជ័យជៀងសែន។ ព្រះអង្គសោយរាជ្យបាន ២០ ឆ្នាំ ក៏អស់បុណ្យទៅ។
ក្រោយពីព្រះសេរីជ័យជៀងសែននោះមក ព្រះចៅអាងទង (សាស្ត្រាខ្លះថាព្រះចៅអង្គនេះទ្រង់ព្រះនាមអ៊ូថោង) ដែលត្រូវជាព្រះរាជបុត្រច្បង នៃ ព្រះសេរីជ័យជៀងសែននោះ ឡើងសោយរាជ្យជាជំនួសព្រះបិតា។ ព្រះអង្គថយព្រះរាជវាំង មកសាងព្រះនគរ នៅទីណោងស្នោ ដែលនៅជាយខាងត្បូង នៃក្រុងទេពបូរីនោះវិញ ហើយប្រែនាមនគរ ឲ្យហៅថា ក្រុងទេពមហានគរ បវររាជវតី ស្រីអយុធ្យា ជានគរធំ។ ព្រះអង្គមានចៅហ្វាយស្រុក ទាំងធំទាំងតូច ជាច្រើនស្រុក ឡើងចំណុះព្រះអង្គ។ ក្នុងឆ្នាំខាល ទោស័ក ព.ស. ១៧១៤-គ.ស.១១៧០-ម.ស. ១០៩២ - ច.ស. ៥៣២ (ឆ្នាំ និងសករាជនេះច្រឡំទេ បើថាឆ្នាំខាលទោស័ក ព.ស. ១៨៩៤ គ.ស. ១៣៥១ - ម.ស. ១២៧៣ - ច.ស. ៧១៣ វិញត្រូវជាង ព្រោះគិតតាមរាជ្យ ព្រះលំពង្សរាជា)។
ព្រះចៅអាងទង កាលបានសាងព្រះនគររួចស្រេចហើយ ក៏ឡើងសោយរាជ្យ ហើយទ្រង់ព្រះនាមជា ព្រះចៅរាមាធិបតី ក្រុងស្រីអយុធ្យា។
ឥឡូវនេះ យើងខ្ញុំសូមអញ្ជើញ លោកអ្នកអាន មកស្ដាប់ប្រវត្តិវិទ្យា នៃប្រទេសកម្ពុជា តរៀងទៅ។
ព្រះបាទសម្ដេចព្រះលំពង្សរាជា ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជាធិបតី ក្រោយដែលបានអភិសេក ជាឯកអគ្គមហាបុរសរដ្ឋ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាធិបតីរួចហើយ ព្រះអង្គទ្រង់ប្រោសប្រទានព្រះអនុជ ទ្រង់ព្រះនាមព្រះសុរិយោទ័យ ឲ្យតាំងឡើងជាសម្ដេច ព្រះមហាឧបរាជ។ ព្រះមហាឧបរាជ ព្រះអង្គមានព្រះរាជបុត្រាមួយព្រះអង្គ (សាស្ត្រាខ្លះថា ព្រះសុរិយោវង្ស ជាព្រះរាជបុត្រ ព្រះសុគន្ធចក្រទេ គឺថាព្រះសុរិយោវង្ស ជាព្រះអនុជព្រះអយ្យកាមួយ (ប្អូនជីដូនមួយ) និងព្រះលំពង្សរាជា ព្រះស្រីសុរិយោទ័យ) ព្រះនាមព្រះស្រីសុរិយោវង្ស ព្រះអង្គគង់ជាសុខ ក្នុងរាជសម្បត្តិរៀងមក។
លុះមកដល់ឆ្នាំរោង ចត្វាស័ក ព.ស. ១៧១៦-គ.ស. ១១៧២-ម.ស. ១០៩៤-ច.ស.៥៣៤ (នេះក៏ច្រឡំដែរ បើថាឆ្នាំរោងចត្វាស័ក ព.ស.១៨៦៩-គ.ស.១៣៥៦-ម.ស.១២៧៤-ច.ស.៧១៤ វិញសមជាង) ព្រះចៅរាមាធិបតី ក្រុងស្រីអយុធ្យា មានព្រះទ័យកម្រើកជាខ្លាំង ចង់ឲ្យព្រះនគររបស់ព្រះអង្គធំទូលាយ ក៏តាំងខ្ញាល់នឹងព្រះមហានគរ "ប្រទេសកម្ពុជា" ថាពុំបានទៅចំណុះ ចុះចូលព្រះអង្គ។ លុះទ្រង់កម្រើកព្រះទ័យដូច្នេះហើយ ទើបទ្រង់ព្រះតម្រាស់ត្រាស់ប្រើព្រះរាមេសូរ ជារាជបុត្រច្បង ឲ្យឃុំពលមួយម៉ឺននាក់ជាទ័ពធំ ឲ្យព្រះស្រីសុបត្តិ ជាព្រះរាជនត្តា (ចៅ) ឃុំពល ៥០០០នាក់ ជាទ័ពមុខ ហើយឲ្យលើកយ៉ាងស្រូតរូត ប៉ងមកយកក្រុងកម្ពុជាធិបតី បង្ខំវាយកុំឲ្យដឹងខ្លួន។ ព្រះរាមេសូរ ប្រឹងលើកទ័ពស្រូតរូត ទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ ដើរតាមផ្លូវរាជសីមា។ ពេលនោះ ចៅពញានគររាជសីមា (នគររាជសីមានេះកាលនោះ នៅជារបស់កម្ពុជាយើងនៅឡើយ ពុំបានដឹងជាមុន នឹងគិតកេណ្ឌពលក៏ពុំទាន់ ដូច្នេះហើយ ក៏នាំគ្នាគ្រប់គ្រួរត់ចោលស្រុក ហើយបកសំបុត្រចូលមក ក្រុងមហានគរ) (អង្គធំ) ដើម្បីថ្វាយព្រះករុណា ព្រះលំពង្សរាជា ឲ្យទ្រង់បានជ្រាបសព្វសេចក្ដី។ បំរើនាំសំបុត្រមកដល់ ក៏នាំឡើងទៅប្ដឹងសេនាបតី។ សេនាបតីនាំឡើងក្រាបបង្គំទូល ព្រះបរមបពិត្រ។ ព្រះបរមបពិត្រ កាលបានទ្រង់ជ្រាប តាមសំបុត្រនោះ គ្រប់ប្រការហើយ ព្រះអង្គទ្រង់ព្រួយព្រះទ័យជាខ្លាំងណាស់។
សំបុត្រនោះមកដល់ នៅវេលាថ្ងៃត្រង់ លុះថ្ងៃរសៀលជិតព្រលប់ កងទ័ពសៀម ក៏លើកមកដល់ព្រះនគរ ពេញដេរដាសណែនណាន់តាន់តាប់ដែរ ព្រមទាំងប្រដាប់ដោយគ្រឿងសស្ត្រាវុធផ្សេងៗគ្នាប្រុងប្រៀបបោះបន្ទាយរាយចំរូង ក្នុងទីនោះជាបន្ទាន់។
ព្រះបាទសម្ដេចព្រះលំពង្សរាជា ស្ដេចបានទ្រង់ជ្រាបថា : ទ័ពសៀមលើកមកដល់ដូច្នេះហើយ ក៏ទ្រង់ត្រាស់ប្រើសម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ ឲ្យប្រជុំសេនាទាហាន ឲ្យចេញទៅកេណ្ឌអស់រាស្ត្រប្រជា បណ្ដាអ្នកនៅជិតព្រះនគរទាំងប៉ុន្មាន តាំងពីថ្ងៃរសៀលដល់ព្រលប់ ពុំទាន់បានគ្រប់ ជាពលពីរសែន "២០០០០០" នៅឡើយទេ តែស្ដេចឲ្យកេណ្ឌមកប្រជុំទុក នៅមុខព្រះលាន ហើយចាត់ចែកគ្រឿងអាវុធ ឲ្យកាន់គ្រប់ៗដៃ។ លុះចាត់ការបានត្រឹមនេះហើយ ទើបទ្រង់ពិភាក្សាសង្គ្រាម ជាមួយនឹងព្រះរាជវង្សានុវង្ស សេនាបតី មន្ត្រីទាំងពួងថា :
ព្រះនគរយើង បានសុខសប្បាយជាយូរណាស់មកហើយ គ្មានសឹកសង្គ្រាមទេ។ អស់រេហ៍ពល ពុំដែលបានហ្វឹកហ្វឺនហាត់គ្រប់គ្នាផង។ បើដូច្នេះ តើអស់លោកនឹងយល់ថា យើងត្រូវធ្វើដូចម្ដេចខ្លះ?
ខណៈនោះ សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ ក្រាបទូលថា :
ទ័ពសៀមដែលលើកមកនេះ ស្រូតរូតទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ ឥតមានបង្អង់ឈប់ឈរឡើយ រេហ៍ពលរបស់វា កំពុងតែហត់នឿយណាស់ ហើយវាក៏គង់តែមានការធ្វេសប្រហែសខ្លះ ជាមិនខាន ព្រោះវាប្រមាថខ្មែរយើង ថាដូចជាយើង ពុំមែនជាបុរស ជាតិទាហានទេ។ វាទុកយើងជាមនុស្សកំសាកទៀត។ បើដូច្នេះ ទោះបីជាពលយើងពុំស្ទាត់ជំនាញក៏ដោយ តែបើទាហានយើងកំពុងក្លៀវក្លាយ៉ាងនេះហើយ ទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំ សុំយកអាសា ចេញទៅវាយទ័ពសៀម កុំឲ្យវាតាំងបន្ទាយ រាយចម្រូង បោះជាប់នៅដីទាន់។ បើយើងធ្វើដូច្នេះ ទ័ពសៀម គង់រសាយដៃ បាក់បែកទ័ព រត់ថយទៅជាពុំខាន។
ព្រះបាទសម្ដេចព្រះលំពង្សរាជា ជាព្រះជេដ្ឋា យល់ឃើញថា : ព្រះតម្រិះរបស់ព្រះអនុជនោះត្រឹមត្រូវហើយ ទើបទ្រង់ត្រាស់ឲ្យសម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ កាន់ពលប្រាំម៉ឺននាក់ ឲ្យលើកទ័ពចេញទៅវាយទ័ពសៀមភ្លាម។ ព្រះអង្គចាត់ឲ្យកេណ្ឌ ពល ១៥០០០០នាក់ (ចំនួនទ័ពនេះប្រហែលជាថែមដោយច្រឡំ) ដទៃទៀត ឲ្យមកនៅរក្សាព្រះនគរ។ ខណៈនោះ សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ ទ្រង់ត្រាស់ ឲ្យរៀបក្បួនទ័ព តាមក្បួនស្រេចហើយ ស្ដេចក៏ទ្រង់គ្រឿងគ្រប់ប្រដាប់ សម្រាប់សង្គ្រាមយុទ្ធ ទ្រង់ឡើងគង់ព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រ ចងគ្រឿងបវររតន៍ ចងគ្រឿងបវររដ្ឋាយុទ្ធ ទើបស្ដេចលើកពលសេះដំរី អាជានេយ្យ និង ពលថ្មើរជើង ព្រមដោយគ្រឿងសស្ត្រាវុធ ចេញចាកព្រះមហានគរ តាំងពីពេលវេលាព្រលប់ធំទៅ។ លុះទៅដល់យល់ទ័ពសៀម កំពុងតែតាំងបន្ទាយ យ៉ាងប្រញឹកប្រញាប់ដៃគ្រប់គ្នា ព្រះមហាឧបរាជ ក៏ដេញពលអោយចូលចោមមកវាយទ័ពមុខរបស់សៀម បណ្ដាលឲ្យបែកដល់ទៅទ័ពធំ។ ទ័ពធំដែលពុំទាន់ដឹងខ្លួនថា មានទ័ពខ្មែរចូលមកលុកលុយដូច្នេះ ក៏ស្រាប់តែផ្អើលភ្ញាក់ភិតភ័យ គឹកកងកោលាហល រចល់ចាប់គ្រឿងសស្ត្រាវុធ រក្សាខ្លួនទីទៃៗ។
ឯព្រះបាទស្រីសុបត្តិ ដែលជាមេទ័ពស្រួចនោះ ក៏ក្រឡាស់ប្រាស់ព្រះអង្គ ឡើងគង់ទីនាំងគជេន្ទ្រកៀងកាល់ពលសៀមឲ្យចូលច្បាំង កងទ័ពសៀមប្រកាប់គ្នានឹងទ័ពខ្មែរទៅវិញទៅមក យ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេង បែកផ្សែង ឮតែសូរអាវុធ។
សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ ស្ដេចបររាជគជេន្ទ្រ ប្រជល់នឹងដំរីព្រះស្រីសុបត្តិ ឥតមានបង្អង់ពេលឡើយ។ ព្រះទីនាំងព្រះមហាឧបរាជ ចាក់ត្រូវដំរីសៀម ដែលបែរឲ្យប្រែទទឹងខ្លួនទៅ ព្រះមហាឧបរាជទ្រង់ក៏កាប់នឹងព្រះឆែងដាវ ត្រូវកព្រះស្រីសុបត្តិ ដាច់កធ្លាក់អំពីខ្នងដំរី មកដល់ដី ទទួលមរណៈភ្លាម។
ទ័ពសៀម ឃើញមេទ័ពរបស់ខ្លួន បរាជ័យដូច្នេះ ក៏បែកទ័ព ប្រាស់យកតែអាយុសព្វៗខ្លួន។ ទ័ពខ្មែរ កាលបើមានជ័យហើយ ក៏ចេញទៅច្បាំងនឹងទ័ពធំរបស់សៀមទៀត។ ខណៈនោះ ព្រះរាមេសូរពុំបានដឹងព្រះអង្គជាមុន កាល់ពលឲ្យចូលច្បាំងក៏ពុំបាន ទើបព្រះអង្គ ឲ្យថយទ័ព ត្រឡប់ទៅក្រោយវិញជាប្រញាប់។
សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ កាលព្រះអង្គមានជ័យជំនះសព្វគ្រប់ហើយ ទ្រង់ក៏ចាប់ឃុំពលសៀម និង ប្រមូលគ្រឿងសស្ត្រាវុធ ហើយឲ្យត្រឡប់ចូលព្រះនគរ នាំឡើងក្រាបបង្គំទូលថ្វាយ សេចក្ដីដែលមានជ័យជំនះគ្រប់ប្រការ និង ចាប់បានពលសៀម ព្រមទាំងគ្រឿងសស្ត្រាវុធជាច្រើននោះផង។
ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា ជាព្រះបរមរាជជេដ្ឋា កាលទ្រង់ជ្រាបពីកិច្ចការសង្គ្រាមគ្រប់ប្រការហើយ ព្រះអង្គទ្រង់ព្រះអំណរណាស់ ទ្រង់ព្រះរាជទាន ព្រះរាជទ្រព្យជាច្រើន ដល់សេនាទាហាន តាមមានគុណបំណាច់តិចច្រើនគ្រប់ៗគ្នា។
ចំណែកឯព្រះរាមេសូរ កាលចាញ់ទ័ពខ្មែរហើយ ក៏ត្រឡប់ផុតពីដែន ក្រុងកម្ពុជាទៅ។ លុះឃើញថា ពុំមានកងទ័ពខ្មែរដេញតាមមកទៀតទេ ទ្រង់ក៏បោះបន្ទាយរាយកងទ័ព បញ្ឈប់នៅទីនោះ ហើយទ្រង់ឲ្យបំរើសេះ ចូលទៅក្រុងស្រីអយុធ្យា យកសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូលព្រះបិតាគ្រប់ប្រការ ព្រមទាំងសុំកងទ័ព ឲ្យមកជួយទៀត។ ព្រះចៅរាមាធិបតី ក្រុងស្រីអយុធ្យា កាលទ្រង់ជ្រាបថា : ព្រះស្រីសុបត្តិស្លាប់ហើយ ព្រះអង្គតូចព្រះទ័យ ខ្ញាល់ខ្លាំងណាស់ ទើបទ្រង់ត្រាស់ ឲ្យកេណ្ឌកងទ័ព ឲ្យបានច្រើននាំយកទៅថ្វាយព្រះបរមរាជា ជាបងថ្លៃ ឲ្យធ្វើជាមេទ័ពធំ និង ចៅបាសាត ចៅបាអាត ចៅកំបង់ពិសី ទាំង៣ អង្គ ដែលជាព្រះរាជបុត្រា នៃ ព្រះរាមេសូរ ព្រមដោយមុខមន្ត្រី ឲ្យលើកកងទ័ព ទៅសន្ធប់ (លើកកងទ័ពទៅសន្ធប់នឹងទ័ពមុន = បានសេចក្ដីថាយកទៅថែមនឹងទ័ពមុន) នឹងទ័ពព្រះរាមេសូរ ហើយឲ្យលើកចូលមកក្រុងកម្ពុជាទៀត។
ក៏ឯប្រទេសកម្ពុជា យើងវិញ កាលបានឈ្នះទ័ពសៀមហើយ ក៏ធ្វេសប្រហែស បើកកងទ័ពឲ្យចេញទៅតាមលំនៅទីទៃៗរបស់ខ្លួន។ លុះទ័ពសៀម លើកកងទ័ព មកដល់ជិតនឹងកំពែងព្រះនគរ ហើយ ទើបបំរើសេះ នាំសេចក្ដីមកក្រាបបង្គំទូល ឲ្យទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ប្រការ។ សម្ដេចព្រះលំពង្សរាជា កាលទ្រង់ទទួលព័ត៌មានពីបំរើសេះកាលណា បានទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ការហើយ ក៏ភ្ញាក់ព្រះអង្គយ៉ាងខ្លាំង។ ទ្រង់ព្រះវិតក្កណាស់ ទ្រង់ត្រាស់ដេញរាស្ត្រប្រជា បណ្ដាអ្នកនៅក្រៅកំពែងទាំងប៉ុន្មាន ឲ្យចូលនៅក្នុងកំពែងទាំងអស់ ហើយទ្រង់កេណ្ឌរេហ៍ពល ឲ្យឡើងចាំរក្សា នាទីប៉ម សើន ជុំព្រះនគរ។ លុះព្រឹកឡើង ទ្រង់ត្រាស់ប្រឹក្សានឹងសម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ ព្រមទាំងសព្វមុខមន្ត្រីទាំងពួងថា :
ទ័ពសៀមលើកមកម្ដងនេះ ច្រើនលើសជាងទ័ពមុនដប់កំលាំង ពលយើងតិច ហើយយើងឲ្យរំសាយអស់ទៅទៀត។ ដូច្នេះឃើញថា យើងនឹងតតាំងច្បាំងក្នុងពេលឥឡូវនេះ ពុំទាន់បានទេ យើងមានតែកេណ្ឌកងទ័ពស្រុកក្រៅ មកវាយផ្ទប់ទាំងក្នុងទាំងក្រៅ ទើបឈ្នះវាបាន។
លុះព្រះរាជវង្សា សេនាបតី មន្ត្រីគ្រប់ក្រុម យល់ព្រមហើយ ព្រះបរមបពិត្រ ត្រាស់ប្រើព្រះសុរិយោវង្ស ដែលជាព្រះអនុជ ព្រះអយ្យកោមួយ ជាព្រះរាជបុត្រ ព្រះបាទស្រីសុគន្ធចក្រ ឲ្យចេញទៅកេណ្ឌកងទ័ព គ្រប់ចៅហ្វាយស្រុកក្រៅ ឲ្យលើកមកជួយព្រះមហានគរ។ ព្រះស្រីសុរិយោវង្ស ក៏ថ្វាយបង្គំលាចេញទៅ តាមត្រាស់បង្គាប់។
ទ័ពសៀមដែលលើកមកដល់ហើយ ក៏ឈប់ចាំស្ដាប់ការណ៍គ្រប់៣ថ្ងៃ។ លុះដល់បាត់ពុំឃើញកងទ័ពខ្មែរ លើកទ័ពចេញទៅច្បាំងសោះ ក៏ព្រះបរមរាជា ជាមេទ័ពធំ ចាត់ឲ្យព្រះរាមេសូរ ជាមេកង នាំពលចូលវាយទិសខាងជើង ឲ្យចៅបាសាតជាមេកងឃុំពល (ឃុំពល គឺយកពល ឬ នាំពលចូលទៅច្បាំង ឬកាន់បញ្ជាការលើពលមានចំនួន តាមដែលមេទ័ពចែកឲ្យមក) ចូលវាយទិសខាងកើត ឲ្យចៅបាអាត នាំពលចូលវាយទិសខាងត្បូង ឲ្យចៅកំបង់ពិសី ជាមេកង នាំពលចូលវាយពីទិសខាងលិច ហើយឲ្យតាំងបន្ទាយ វាយចោមជុំព្រះនគរ ចំងាយ ៥០ សិនខ្លះ ៦០ សិនខ្លះ។ លុះតាំងបន្ទាយរាយខ្ជាប់មាំមួនហើយ ទើបមេទ័ពសៀមឲ្យលើកចូលតាំងបន្ទាយមួយ ជាប់នៅខាងក្នុងទៀត ឆ្ងាយពីកំពែងព្រះនគរ ២០សិនខ្លះ ៣០សិនខ្លះ។
ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា កាលយល់ថា : កងទ័ពសៀមកាន់តែលុករុករានទន្ទ្រានចូលមកជិតណាស់ហើយ នឹងចាំកងទ័ព ដែលព្រះសុរិយោវង្ស ទៅកេណ្ឌនោះ ក៏បាត់ស្ងាត់មិនទាន់ឃើញមក ទើបទ្រង់ចាត់ព្យុហយាត្រា សេនារាជយោធា ទាហាន ស្ដេច ព្រះរាជដំណើរ ចេញធ្វើសង្គ្រាម វាយទ័ពសៀម។ ពល សេនា យោធា ទាហាន ក៏បានតាំង ច្បាំង ប្រកាប់ បោះបាញ់ ចាក់កាប់ស្លាប់ស្មើគ្នាទាំងសងខាង។ ខ្មែរវាយទ័ពសៀម ក៏ពុំបែក សៀមវាយទ័ពខ្មែរក៏ពុំបែក លុះប្រយុទ្ធគ្នា ល្មមដល់ពេលព្រលប់ បញ្ឈប់ទ័ពហើយ ស្ដេចត្រឡប់ចូលព្រះនគរវិញ។
ព្រះរាមេសូរ ឲ្យធ្វើបន្ទាយលើកដីជាប៉មឡើងខ្ពស់ ស្មើនឹងកំពែងព្រះនគរ។ ហើយអូសកាំភ្លើងធំដាក់បាញ់តម្រង់ចូលមកក្នុងព្រះនគរ។ កងទ័ពខាងព្រះមហានគរ "អង្គរធំប្រទេសកម្ពុជា ក៏អូសកាំភ្លើងធំ" មកដាក់គងលើភាគកំផែងបន្ទាយ ហើយបាញ់ទៅវិញទៅមក ឮសូរស័ព្ទសន្ធឹកពន្លឹកមហិមា។ ទ័ពខាងព្រះនគរ លើកចេញទៅវាយទ័ពសៀម ជាច្រើនគ្រា តែពុំមានជ័យជំនះសោះ។ ខាងទ័ពសៀមលើកមកប្លន់ វាយបន្ទាយព្រះនគរវិញ រេហ៍ពលក៏ស្លាប់អស់ជាច្រើនណាស់ដែរ តែក៏យកព្រះនគរពុំបាន។ ខ្មែរ និងសៀមតាំងច្បាំងគ្នា ច្រើនដង ច្រើនគ្រា តាំងពីខែមិគសិរ ឆ្នាំរោង ចត្វាស័ករៀងមកដល់ខែចេត្រ ឆ្នាំម្សាញ់ បញ្ចសក ត្រូវជាមួយឆ្នាំប្រាំខែ តែពុំមានខាងណាចាញ់ ខាងណាឈ្នះសោះសឹងតែរបឹងរឹងរូសទាំងសងខាង។ កាលបើសង្គ្រាមនៅនឹងពុំមានជឿន ឬចម្រើនខាងណាដូច្នេះ ទើបព្រះបាទលំពង់រាជា ទ្រង់មានព្រះរាជសារ ឲ្យរាជទូតនាំទៅឲ្យមេទ័ពសៀម ឲ្យនាំយកទៅថ្វាយព្រះចៅបរមរាជា ជាមេទ័ពសៀម។ មេទ័ពធំ ទទួលឲ្យអាល័ក្ស មើលប្រែជាសៀម ដែលមានសេចក្ដីថា :
"នគរកម្ពុជាធិបតី ជាមហានគរ ដែលសៀមធ្លាប់ជាចំណុះរៀងមក ហើយសៀមបានតាំងខ្លួនជាឯករាជ្យ រក្សាខេត្តខ័ណ្ឌ ព័ទ្ធសីមា ដោយខ្លួនរួចទៅហើយ។ ខាងយើង យើងក៏ពុំដែលគុំគួន បង្កបង្កើតជាសត្រូវនឹងសៀមដល់ម្ដងឡើយ។ ឥឡូវនេះ ហេតុភេទ ប្រការដូចម្ដេច ក៏បានជាសៀមលើកទ័ព មកធ្វើសង្គ្រាមនឹងខ្មែរ ឲ្យសមណៈ ជី ព្រាហ្មណ៍ អាណាប្រជានុរាស្ត្រ ក្ដៅក្រហាយ យ៉ាងដូច្នេះ ឬក៏ប្រាថ្នាការភ័ស្តុផលអ្វី?"
ព្រះបរមរាជា មេទ័ពសៀម ជ្រាបសេចក្ដីហើយ ទើបឲ្យតែងជាព្រះរាជសារ ប្រគល់ឲ្យបំរើនាំមកថ្វាយវិញ ដែលមានសេចក្ដីថា:
"ក្រុងស្រីអយុធ្យា ដែលលើកទ័ពមកនេះ គឺចង់ឲ្យមហានគរ ប្រទេសកម្ពុជាព្រមចំណុះក្រុងស្រីអយុធ្យា។ ថាបើក្រុងកម្ពុជាធិបតី ព្រមចំណុះក្រុងស្រីអយុធ្យាហើយ សៀមនឹងលើកទ័ពត្រឡប់ទៅវិញភ្លាម"
ព្រះបាទបរមនាថ បរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់ជីវិតផែនដី ក្រុងកម្ពុជា បានទតព្រះរាជសារនេះ ហើយ ក៏មានព្រះតម្រាស់ ក្នុងទីប្រជុំព្រះរាជវង្សានុវង្ស អង្គអគ្គមហាសេនា សេនាបតីថា :
"យើងធ្លាប់មានកិត្តិយសខ្ពស់ប្រសើរ បើយើងនឹងទទួលចំណុះសៀមទៅ នឹងនាំឲ្យខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះអាប់យសនឹងអស់ប្រទេសទាំងពួង ជាមិនខានឡើយ។ ដូច្នេះសៀមឯងកុំសង្ស័យឡើយថា ប្រទេសកម្ពុជា ព្រមចំណុះខ្លួនឲ្យសោះ"។ ទ្រង់ព្រះតម្រាស់ដូច្នេះរួចហើយ ព្រះបរមបពិត្រ អម្ចាស់ជីវិតផែនប្រទេសកម្ពុជា ស្ដេចយាងចេញប្រទក្សិណ ត្រួតត្រារក្សាព្រះនគរ ជាមាំមួន។
ខាងទ័ពសៀម ក៏ចោមព្រះនគរជុំវិញ ឥតមានបន្ធូរបន្ថយឡើយ។ លុះដល់វស្សានរដូវ (រដូវភ្លៀង) ត្រូវភ្លៀងធ្លាក់មកជោកជាំ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ក៏ចាត់ចែងឲ្យពលធ្វើស្រែ យកស្រូវជាស្បៀង អាហារ ទុកសម្រាប់ការសង្គ្រាមទៅអនាគត។
ចំណែក មេទ័ពសៀម គឺព្រះបរមរាជា ព្រះអង្គឲ្យព្រះរាជបំរើ ទៅក្រាបទូលព្រះចៅរាមាធិបតីជាម្ចាស់ផែនដីសៀមថា :
ការសង្គ្រាម នៅប្រទេសខ្មែរ សព្វថ្ងៃនេះ នៅតែរបឹងរឹងរូសទៅវិញ ទៅមក មិនទាន់មានខាងណាជាទន់ជាងខាងណាឡើយ។ ថាបើសៀម នឹងយកស្រុកខ្មែរឲ្យបាននោះបានតែខំប្រឹង ក្នុងគ្រាវេលានេះទេ។ ប្រសិនបើយើងថយទ័ព ត្រលប់ទៅប្រទេសវិញ ទុកឲ្យ ខ្មែរដឹងខ្លួន ខ្មែរនឹងកេណ្ឌពលពីស្រុកក្រៅ បានមកជួបជុំហើយ នោះសៀមកុំនឹកឡើយថា នឹងបានស្រុកខ្មែរឲ្យសោះ។
ព្រះចៅ រាមាធិបតី យល់តាមសំបុត្រនោះ ឃើញថា ត្រូវហើយ ទើបឲ្យកេណ្ឌកងទ័ព ប្រុងប្រៀបរៀបពលជាច្រើន។ លុះចេញវស្សា ស្ដេចក៏លើកទ័ពមក ដោយព្រះអង្គឯង រហូតមកដល់ជិតមហានគរ។ ខណៈនោះ ស្ដេចឲ្យលើកពល ចូលចោមជិតរឹតរឹងប្រឹងធ្វើការលើសដើម។
នេះនឹងស្រដី ឯសម្ដេចព្រះអនុជ ព្រះស្រីសូរិយោវង្ស ដែលទ្រង់ចេញទៅ កេណ្ឌ កងទ័ពខាងស្រុកក្រៅ។ លុះកេណ្ឌមកពុំទាន់បានជុំគ្រប់ស្រុកគ្រប់ខេត្ត ហើយបានដឹងថា : ទ័ពសៀមលើកមកច្រើនណាស់ ទ្រង់ក៏ប្រជុំពល លើកមកជិតគិតតាំងបន្ទាយចោមទ័ពសៀមរាបវិញ។
ខណៈនោះ សៀម ដឹងហើយ ក៏លើកកងទ័ពបំបែកទៅវាយទ័ព ព្រះស្រីសុរិយោវង្ស បណ្ដាលឲ្យទ័ពខ្មែរបែកបាក់ខ្ចាត់ខ្ចាយអស់។ ទ្រង់នឹងតាំងលើកមកវិញក៏ពុំបាន ទើបព្រះស្រីសូរិយោវង្ស ស្ដេចរត់ហួសទៅនឹងនគរលាវ លានជាង (ឯកសារដើមសរសេរថា ឡានធាង គឺសរសេរតាមសំនៀងរបស់លាវ។ តែបើសរសេរតាមអក្ខរាវិរុទ្ធខ្មែរត្រូវសរសេរថា "លានជាង" វិញទើបត្រូវ ព្រោះ លានជាង ប្រែ ដំរីមួយលាន ជាឈ្មោះរបស់ស្រុកលាវ គឺស្រុកដែលមានដំរីច្រើន) ចម្បាសក្ដិ។ ឯចៅហ្វាយស្រុកខ្មែរខេត្តក្រៅបានដឹងថា : ទ័ពសៀម ចោមព្រះមហានគរហើយ ក៏កេណ្ឌកងទ័ព គ្រប់ស្រុកលើកចូលមកជួយជាច្រើនកង តែពុំបានមកព្រមគ្នា តែម្ដងទេ។ ស្រុកណាលើកមកដល់មុន ប្រទះនឹងទ័ពសៀម ក៏ច្បាំងគ្នានឹងសៀមទៅ។ ប៉ុន្តែ ដោយទ័ពសៀមច្រើនជាងខ្មែរ វាក៏លើកវាយទ័ពខ្មែរនោះ ខ្ចាត់ខ្ចាយទៅទីដទៃៗអស់ទៅទៀត។
ព្រះចៅរាមាធិបតី បរពល ប្រជុំទ័ពធំ វាយប្លន់ព្រះមហានគរជាច្រើនលើក ច្រើនសាទៀត តែមិនបានការសោះ។ កងទ័ពខ្មែររក្សាបន្ទាយ ក៏បាញ់កាំភ្លើង ធំ តូច ធ្នូ ស្នា ពួយ ចាក់ ដោយសស្ត្រាវុធ ដែលមានគ្រប់ដៃ បណ្ដាលឲ្យត្រូវពលសៀម ភ្លូកភ្លឹកស្លាប់ជាច្រើន។ បើគិតតាំងពីសៀមចោមនគរមកនោះគ្រប់មួយខួប គឺ១២ខែហើយ តែសៀមធ្វើការសង្គ្រាម ពុំបានចាញ់ឈ្នះសោះ។
ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជាធិរាជ ស្ដេចទ្រង់ព្រះវិតក្កនឹងការសង្គ្រាមណាស់ ក៏បណ្ដាលជាព្រះរោគ មកញាំញីព្រះអង្គជាខ្លាំង ព្រះអង្គក៏សុគតទៅ។ "ព្រះអង្គសោយរាជ្យជាសុខសាន្តបាន៣ឆ្នាំសោយរាជ្យក្នុង ២ឆ្នាំ បូករួមទាំងអស់ ត្រូវជា ៥ឆ្នាំ"។
សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ កាលបើឃើញព្រះរាមរបស់ព្រះអង្គ ទ្រង់សុគតទៅដូច្នេះហើយ ព្រះអង្គក៏ទ្រង់ព្រះកន្សែងសោយសោកជាខ្លាំង។ សោកស្រេច ស្ដេចលើកព្រះបរមសព តម្កល់ទុកក្នុងមហាប្រាសាទ ហើយព្រះអង្គត្រួតត្រាការសង្គ្រាមដូចប្រក្រតី។ ប៉ុន្តែដោយហេតុថា ព្រះគ្រោះនៃមហានគរ នឹងដល់នូវកលិយុគ ជាទុក្ខវិនាសអន្តរាយ កងទ័ពរេហ៍ពលសាកលប្រជានុរាស្ត្រ មិនអាចទប់ទល់នឹងសេចក្ដីទុក្ខនេះបាន ក៏យំសោកភ្លឹកចិត្តភិតភ័យ ញាប់ញ័ររាល់រូបកាយ។ សូរស័ព្ទយំយោបំរងំ ពេញទាំងមហានគរ។
ព្រះរាមាធិបតី បានដំណឹងនេះហើយ ហើយយល់ថាជា ការណ៍ចំណាប់របស់ព្រះអង្គហើយ ក៏បរពលចូលព្រះមហានគរទៀត។ ព្រះអង្គដាក់ព្រះអាជ្ញាថា បើអ្នកឯណារារត់ ទ្រង់យកទោសកាត់ក្បាល ដោយជាបំរាម។ ថាបើអ្នកណាចូលព្រះនគរបានមុខ ទ្រង់នឹងប្រទានរង្វាន់ជាច្រើន។ គ្រានោះសេនាយោធាទាហាន បានឮព្រះបន្ទូលព្រះរាមាធិបតី "ស្ដេចសៀម" ហើយក៏មានចិត្តព្រឺព្រមគ្នាចូលពាក់បង្អោងតោងជណ្ដើរបានរាល់គ្នា ហើយឡើងក្បាលបន្ទាយបានគ្រប់ៗគ្នា។ ខាងទ័ពខ្មែរ កាលបើបានឃើញទ័ពសៀម មានចិត្តក្លាហាន ឡើងដល់ក្បាលបន្ទាយហើយ ក៏ឥតរុញរា រារែកដែរ គឺចូលទៅច្បាំងលើ ក្បាលបន្ទាយ ព្រះមហានគរ តបតទៅវិញយ៉ាងសាហាវ។ សង្គ្រាមនេះ ឮតែសន្ធឹកសូរស្គរ គងរគាំងត តាំងហ៊ោកញ្ជ្រៀវ សូរកាំភ្លើងកៅទ័ណ្ឌ (ធ្នូសម្រាប់ព្រះទ្រង់រាជ) ធ្នូ ស្នា សស្ត្រាវុធ ជាមហាកោលាហល រចល់ពលសៀមក៏ស្លាប់គរជើងលើគ្នា នៅជើងកំពែង។ ពលខ្មែរក៏ស្លាប់រាប់មិនអស់ដូចគ្នា។ ខណៈនោះ ចៅបាសាត (ព្រះរាជបុត្រទី២ នៃ ព្រះចៅសៀម) បរពលទាហានរុករាន លុកចូលទិសខាងកើត បានដល់មកក្នុងកំពែងព្រះនគរ។ កងទាហានទីទៃ ក៏បានចូលគ្រប់ទិស ចាក់កាប់ សម្លាប់គ្នា ជាច្រឡំបល់ក្នុងព្រះនគរ។ ពលខ្មែរស្លាប់ច្រើនម៉ឺនណាស់ ឈាមក្រហមដាលដាសទាំងទីកំពែងព្រះរាជវាំង។
កាលវេលា ទ័ពសៀមចូលបាននោះ សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ ព្រះអង្គសុគតក្នុងសង្គ្រាមយុទ្ធនោះទៅហើយ ពុំមាននរណាឡើយ ជាមេទ័ពត្រួតត្រា តំណអំពីព្រះអង្គសោះ។ បណ្ដារេហ៍ពល សាកលយោធា ក៏រំសាយដៃ រំលាយគ្នាអស់ទៅ។
ព្រះបរមរាជា ជាព្រះរាជបុត្រ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះលំពង្សរាជា ព្រះធម្មាសោករាជ ជាព្រះរាជបុត្រសម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ និង រាជគ្រូបុរោហិត កាលបើឃើញថា នឹងទប់ទល់នឹងទ័ពសៀមពុំបានហើយក៏បបួលគ្នាយកគ្រឿងសម្រាប់រាជ្យ និង ព្រះខាន់ លំពែងជ័យ គ្រឿងកៅទ័ណ្ឌសម្រាប់ព្រះបញ្ចក្សេត្រនោះ នាំមុខមន្ត្រីរាស្ត្រប្រជាច្រើនម៉ឺននាក់ វាយទម្លាយទ័ពសៀម ត្រាតែបែកហើយរត់រួចចេញទៅ។ គ្រានោះ ព្រះមហានគរ ក៏បែកខូចបានទៅសៀម ក្នុងឆ្នាំម្សាញ់ បញ្ចស័ក ព.ស.១៨៩៧-គ.ស.១៣៥៣-ម.ស.១២៧៥-ច.ស. ៧១៥។
ព្រះរាមាធិបតី (ស្ដេចសៀម) កាលបើមានជ័យជំនះលើខ្មែរហើយ ក៏លើកពល សៀមចូលមកមហានគរ ប្រមូលព្រះរាជទ្រព្យសម្បត្តិ ក្នុងឃ្លាំង យកបញ្ជីគ្រប់ចំនួន ចាប់យករាស្ត្រខ្មែរក្នុងនគរ ដាក់ជាឈ្លើយបានមួយសែនគ្រួ ហើយស្ដេចនាំសេនាទាហាន ចូលទតក្នុងព្រះមហានគរ គ្រប់ប្រាសាទរាជសីមា នៅដំណាក់រោងទង រោងទីរាជឃ្លាំង កំពែងគ្រប់តំបន់ សុទ្ធសឹងប្រដាប់រចនាដោយកែវ ដោយថ្ម ឆ្លាក់ទឹបមាស ឱភាសប្រសើរណាស់។ ព្រះចៅរាមាធិបតី និង សេនាទាហាន ក៏លាន់មាត់សរសើរថា : ប្រាសាទមហានគរនេះ ល្អដូចប្រាសាទក្នុងឋានត្រៃត្រឹង្សា សួគ៌ា ដូចបានល្បីឮរន្ទឺគ្រប់ប្រទេសរៀងមកមែន។ លុះស្ដេចទៅដល់ទីតម្កល់ព្រះសព ព្រះលំពង្សរាជា ក៏ព្រះអង្គបង្កើតជាធម្មសង្វេគ ទ្រង់ត្រាស់ឲ្យរៀបថ្វាយព្រះភ្លើង ព្រះសពព្រះបាទលំពង្សរាជា និង សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ តាមទំនៀមរបស់ខ្មែរ។ លុះរៀបស្រេចហើយ ទើបស្ដេចរៀបអភិសេកព្រះរាជបុត្រទី១ របស់ព្រះអង្គព្រះនាមព្រះចៅបាអាត ឲ្យសោយរាជ្យក្នុងដែនដី ប្រទេសកម្ពុជា។