នគរបី/កណ្ឌទី១
ដើមឡើយផែនដីនៃមហាណាចក្រចិនទាំងមូល រាប់តាំងពីមុនជាន់នគរបីឡើងទៅនោះ ក៏ជាសុខរៀងមកយូរណាស់ ក្រោយនោះក៏កើតជាសឹកសង្គ្រាម លុះសង្គ្រាមស្ងប់ក៏ត្រឡប់ជាសុខវិញ។ តំណតពីសម័យនោះមក មានព្រះមហាក្សត្រសោយរាជសម្បត្តិក្នុងមហាណាចក្រចិន ទ្រង់ព្រះចៅចូវអ៊ូ រំលងពីនោះមកមានព្រះមហាក្សត្រសោយរាជសម្បត្តិជាលំដាប់តៗមកទៀត ជាច្រើនព្រះអង្គសឹងជាសុខក្សេមក្សាន្តគណនាបាន ៧០០ឆ្នាំ មហាណាចក្រចិនក្នុងជាន់នោះមានខេត្តធំៗចំនួន ៧ មណ្ឌល ឯរាជធានីទីក្រុងដែលស្ដេចគង់នៅៗក្នុងខេត្តជិនគួហាយ។ ព្រះចៅចូវអ៊ូវាយយកបានមណ្ឌលទាំង ៧ មកជាចំណុះនៃព្រះអង្គរួមជាអាណាចក្រ១។ ព្រះមហាក្សត្រជាលំដាប់ជាន់ក្រោយនោះទ្រង់ព្រះនាមស្ដេចឈិន ទ្រង់ធ្វើសង្គ្រាមបរាជ័យនឹងស្ដេចឈូ ក្រោយនោះស្ដេចឈូ និង ហានកោវហ៊្សូច្បាំងគ្នាទៀត ក៏បានរាជសម្បត្តិទៅហានកោវហ៊្សូវិញ ហើយមានព្រះរាជវង្សជាតំណតពីស្ដេចហានកោវហ៊្សូសោយរាជ្យជាលំដាប់តមកទៀត រាប់បានចំនួន ១២ អង្គក្សត្រ។ គ្រាននោះ មាននាហ្មឺនធំម្នាក់ឈ្មោះវ៉ាងម៉ាង ប្រែចិត្តក្បត់ដណ្ដើមយករាជសម្បត្តិបានហើយ តាំងខ្លួនជាម្ចាស់ផែនដីសោយរាជ្យបាន ១៨ឆ្នាំ។ ក្រោយមកនោះមានព្រះរាជវង្សស្ដេចហានកោវហ៊្សូ ព្រះនាមហានកឹងឝីសម្លាប់វ៉ាងម៉ាងចេញបាន ហើយឡើងសោយរាជសម្បត្តិតមកទៀត លំដាប់ក្សត្រសោយរាជ្យតពីស្ដេចហានកឹងឝីមកមានចំនួន ១២ អង្គក្សត្រ ឯស្ដេចដែលសោយរាជ្យទីបំផុតនោះទ្រង់ព្រះនាមព្រះចៅអធិរាជហ៊ាន់ ក្នុងចុងរាជ្យនោះ ផែនដីស្រុកចិនបែកជា ៣ អន្លើ ភាសាចិនហៅថា "សានគួ" ព្រោះមានស្ដេចជាម្ចាស់ផែនដី ៣ ព្រះអង្គក្នុងមហាណាចក្រចិននោះ។
ក្នុងសម័យនោះព្រះចៅរាជាធិរាជហ៊ាន់ មិនមានព្រះរាជបុត្រសោះ បានសុំឈ្មោះលៀវហុងជាវង្សដទៃមកចិញ្ចឹមជាព្រះរាជឱរស។ ព្រះចៅអធិរាជហ៊ាន់ទិវង្គតទៅ ព្រះចៅអធិរាជលីងបានសោយរាជ្យមានព្រះរាជឱរសពីរព្រះអង្គ ព្រះរៀមនាមអធិរាជបុត្រពៀន ព្រះអនុជនាមអធិរាជបុត្រសៀ។ កាលក្នុងរាជព្រះចៅលីងនោះ ស្ដេចនេះមិនបានតាំងនៅក្នុងទសពិធរាជធម៌តាមបុរាណរាជប្បវេណី ទាំងមិនបានសេពគប់នឹងអ្នកមានតំរិះប្រាជ្ញាសុចរិតទៀងត្រង់នឹងផែនដីឡើយ គាប់ព្រះទ័យប្រមាថវង្វេងដោយល្បែងពាល បណ្ដាលឱ្យជឿកាន់យកតែតាមសម្ដីមនុស្សអន្ធពាលអសត្យ ប្រព្រឹត្តទៅតាមអំពើចិត្តទុច្ចរិតលាមក ផែនដីក៏កើតកលិយុគវិបរិតទៅផ្សេងៗ។ ខណៈនោះពួកខន្ទី(១) ដែលនៅគាល់បម្រើផ្ទាល់ព្រះអង្គ មានអំណាចញ៉ាំងស្ដេចឱ្យលុះទៅតាមឧបាយទុច្ចរិតផ្សេងៗបាន។ មានខន្ទីម្នាក់ឈ្មោះឆោវជៀជាធំលើសខន្ទីដទៃ ឃើញព្រះចៅអធិរាជលីងទ្វេធ្វេសស្មារតីយកព្រះទ័យទុកដាក់ស្រឡាញ់ខ្លួន ក៏កំរើបចិត្តគិតនឹងបក្សពួកតាំងធ្វើអំពើលាមកផ្សេងៗ សូម្បីកិច្ចរាជការបណ្ដាដែលមាននៅក្នុងព្រះរាជអាណាចក្រមណ្ឌលទាំងប៉ុន្មាន ក៏ព្រះរាជាបណ្ដោយឱ្យសម្រេចនៅលើពួកខន្ទីទាំងអស់ ព្រោះខន្ទីជាអ្នកចាំទូលពិត គិតកែតម្រូវត្រូវទៅតាមអធ្យាស្រ័យនៃខ្លួនដែលមានប្រយោជន៍។ គ្រានោះបណ្ដាអស់ពួកនាហ្មឺនសព្វមុខមន្ត្រីតូចធំខ្ញុំរាជការអាណាប្រជានុរាស្ត្រទាសកម្មករទាំងឡាយ ក៏កើតសេចក្ដីក្ដៅក្រហាយទូទៅទាំងព្រះនគរ។
ខណៈនោះមានមន្ត្រីធំៗពីរនាក់ ដែលជាមនុស្សសុចរិតល្អនឹងផែនដីឈ្មោះ តូវអ៊ូ១, ឆឹនហ៊័រ១ បានឃើញស្ដេចវង្វេងភ្លេចស្មារតីយកព្រះទ័យទុកដាក់ស្ម័គ្រស្រឡាញ់ពួកខន្ទីទាំងឡាយ ក៏គិតរិះរកឧបាយសម្លាប់ពួកខន្ទីទាំងនោះចោលចេញ។ ឯឆោវជៀ ខន្ទីនោះដឹងខ្លួនភ្លាម ក៏ញុះញង់ឱ្យពួកខន្ទីទាំងឡាយរកឧបាយចាប់យក តូវអ៊ូ និង ឆឹនហ៊័រទាំងពីរនាក់ទៅសម្លាប់ចោល។ លុះធ្វើសម្រេចកិច្ចដូចប្រាថ្នាហើយ ឆោវជៀ និងខន្ទីទាំងនោះក៏រឹតតែខ្វល់ខ្វាយកំរើបចិត្តឥតខ្លាចអ្វីសោះឡើយ។
លុះអំណឹះពីនោះមក ព្រះចៅអធិរាជលីងសោយរាជសម្បត្តិបាន១២ឆ្នាំ ជាឱកាសក្នុងថ្ងៃ ១៥ កើត ខែផល្គុន ព្រះអង្គទ្រង់ចេញប្រថាប់លើព្រះទីនាំងកៅអីក្នុងទីប្រាសាទវ៉ឹនតឺតៀននៅវេលាថ្ងៃត្រង់ជាក់ ក៏បណ្ដាលឱ្យឃើញហេតុភេទធ្លាក់ខ្យល់ព្យុះសង្ឃរាជាអស្ចារ្យណាស់ ឃើញមានពស់មួយធំសម្បើម សម្បុរខៀវ (បៃតង) ធ្លាក់ចុះមកពីលើអាកាសនៅទីចំពោះព្រះភក្ត្រ ហើយពស់នោះគេចលូនឡើងព័ទ្ធរុំជើងព្រះកៅអីដែលស្ដេចគង់។ ព្រះអង្គទ្រង់ស្លុតព្រះទ័យភ័យតក្កមាធ្លាក់ព្រះកាយាពីលើព្រះកៅអី ដួលសន្លប់ចុះលុះបាត់ព្រះស្មារតី ពុំដឹងព្រះអង្គសោះ។ ពួកនាហ្មឺនទាំងអស់បានឃើញគ្រប់គ្នា ក៏ភ័យម្នីម្នាស្ទុះរត់ពពាក់ពពូនខ្លះប្រះខ្លួនលូនចូលទៅលើកគ្រាហ៍ នាំព្រះរាជាចូលទៅកាន់ព្រះមន្ទីរទែនក្នុង ឯពស់នោះក៏អន្តរធានបាត់ទៅវិញមួយរំពេច។ លំដាប់នោះ ក៏បង្កើតជាផ្គររន្ទះអសនីបាញ់ខ្ទរខ្ទ័រញ័រកក្រើកអស់ទាំងផែនដី ស្ទើរតែភ្លូកក្រឡាប់ មេឃក៏ចុះអ័ព្ទងងឹតបិទសូរ្យសែង (ពន្លឺថ្ងៃ) ព្រះភិរុណ ក៏រំលាជាភ្លៀងធ្លាក់ជញ្ជ្រំលាយទៅដោយគ្រាប់ព្រិលធំៗ ចំមកលើផ្ទះសំបែងមហាជនរលំរលើងដួលគរលើគ្នាជាកោលាហលពេញនគរ បណ្ដារាស្ត្រសឹងតែផ្អើលភ្លូកវឹកវរជ្រួលច្របល់ លុះដល់ថ្ងៃរសៀលទើបស្ងប់ខ្យល់រាំងភ្លៀង។ រំលងពីនោះមក ៤ឆ្នាំដល់រដូវប្រាំងក្នុងខែបុស្ស ស្រុកល័រយ៉ាងនោះជារាជធានី ព្រះធរណីក៏កក្រើករំពើកញាប់ញ័រឯង ទឹកទន្លេឡើងលិចអស់ភូមិករណ៍ផ្ទះសំបែងអ្នកស្រុក ដែលនៅក្បែរមាត់កំពង់ រលំរលើងរលីងយង់អណ្ដែតទៅតាមទឹកបាត់អស់ ពេលនោះប្រែខ្វែមាន់ញីទៅជាមាន់ឈ្មោល។
លុះដល់ថ្ងៃ ១ កើត ខែពិសាខឆ្នាំនោះ កើតបុព្វនិមិត្តជាភ្លើងឆេះឡើង មានអណ្ដាតប្រហែល២០ព្យាម (៤០ម៉ែត្រ) បក់បោកត្រឡប់អណ្ដាត និងផ្សែងចូលទៅក្នុងល្វែងព្រះទីនាំងវ៉ឹនតឺតៀន។ ដល់មកខែជេស្ឋ ក៏កើតបុព្វនិមិត្តម្ដងទៀត ជាពន្លឺរស្មីដ៏រុងរឿងធ្លាក់ចុះមកពេញព្រះរាជវាំង ឯភ្នំឡានឆាយ ដែលមានទំហំធំហើយខ្ពស់ជាងគេនោះ ក៏បណ្ដាលទៅជាបែកធ្លាយពីកំពូលចុះមកយ៉ាងអស្ចារ្យ។ ព្រះចៅអធិរាជលីងទ្រង់ពិភាល់ក្នុងព្រះទ័យពេកណាស់ ក៏ត្រាស់សួរទៅពួកនាហ្មឺនសព្វមុខមន្ត្រីតូចធំទាំងឡាយនោះថា "និមិត្តវិបរិតដូច្នេះ តើនឹងល្អ ឬអាក្រក់ប្រការដូចម្ដេច?" ឆាយយ៉ុងជានាហ្មឺនធំចេះដឹង ក៏តាំងសរសេរជាសំបុត្រសម្ងាត់ទូលថា "ហេតុដែលបណ្ដាលឱ្យឃើញអស្ចារ្យដូច្នេះ មិនមកពីអ្វីទេ គឺមកពីពួកខន្ទីអប្រិយប្រព្រឹត្តទុច្ចរិតកន្លងព្រះរាជប្បវេណីគ្រប់ប្រការនោះឯង បានជាបណ្ដាលឱ្យកើតនិមិត្តអស្ចារ្យប្លែកដូច្នេះដើម្បីឱ្យព្រះអង្គទ្រង់ឃើញហើយត្រិះរិះតាមគួរនឹងការ"។ ព្រះចៅអធិរាជលីងទតចប់សេចក្ដីហើយ ក៏មានព្រះទ័យបរិវិតក្កជាទុក្ខ ទ្រង់ដកដង្ហើមធំតែមិនបានមានព្រះបន្ទូលថាដូចម្ដេចឡើយ ទើបស្ដេចក្រោកចាកអាសនៈផ្លាស់ព្រះភូសាឆ្លងព្រះអង្គថ្មី។ ពេលនោះទទួលឆោវជៀខន្ទីចូលទៅក្រាបបង្គំគាល់ពីក្រោយព្រះទីនាំងបានក្រឡេកទៅឃើញលិខិត ដែលស្ដេចកំពុងទតដឹងសេចក្ដីច្បាស់ជាលិខិតរបស់ឆាយយ៉ុងធ្វើក្រាបបង្គំទូលដូច្នោះ ក៏ថយមកពិគ្រោះនឹងបក្សពួកវិញថា "យើងត្រូវរកឧបាយដូចម្ដេចឱ្យបានសេចក្ដីខុសនេះធ្លាក់ទៅលើឆាយយ៉ុងជាយ៉ាងសាហ័ស ដើម្បីនឹងឱ្យស្ដេចធ្វើទោសឆាយយ៉ុងនោះ ចេញចាកអំពីសក្ដិយសជាមន្ត្រីឱ្យបាន"។
ឯពួកខន្ទីដែលជាមេធំៗនោះមាន១០ នាក់ គឺឈ្មោះ ឆោវជៀ១ ចាវចុង១ ចាងឡាង១ ផ្វឹងស៊ី១ ទ័នគួយ១ ហូវឡាន១ ជៀនឝ៊័រ១ ឆឹងឃ័ង១ ស៊ាំរយិន១ គ័រឝឹង១ បើមន្ត្រីណាមិនបាននៅក្នុងឱវាទស្ដាប់បង្គាប់នៃពួកខន្ទីទាំងនោះ ក៏ឱ្យដកហូតងារចេញពីរាជការ អ្នកឯណានៅក្នុងបង្គាប់បញ្ជា ក៏តែងតាំងឱ្យលើកតម្កើងឱ្យឡើងយសសក្ដិជាមន្ត្រីតូចធំតាមចិត្ត ឯឆោវជៀ និងពួកខន្ទីទាំងនោះ ក៏តាំងឈ្មោះខ្លួនជា"ឝ៊ីឆាងឝ៊ី" មានន័យថា មហាតលិកទាំងដប់ ព្រះចៅអធិរាជលីង ក៏យកព្រះទ័យទុកដាក់ជឿកាន់យកតាមពាក្យសម្ដីនៃឈ្មោះចាងឡាងខន្ទី សន្មតហៅថា "ព្រះបិតាធម៌" រាជការនិងច្បាប់ទំលាប់សម្រាប់ផែនដីក៏ភ័ន្តប្រែទៅ បណ្ដាអាណាប្រជារាស្ត្រទាសកម្មករទាំងឡាយ ក៏មានសេចក្ដីក្ដៅក្រហាយជាចលាចលរាល់តំបន់ កើតចោរកំណាចលួចប្លន់កាប់សម្លាប់គ្នាជាវឹកវរពន់ពេកណាស់។
ប៉ែកខាងស្រុកជីលូនោះ មានបុរសបងប្អូន៣នាក់ ឈ្មោះ ចាងជាំវ១ ចាងប៉ោ១ ចាងលាំង១ ឯឈ្មោះចាងជាំវនោះ ជាអ្នកដើរស្វែងរកថ្នាំលើកំពូលភ្នំហើយបានជួបប្រទះនឹងតាចាស់ម្នាក់មុខមាត់ពណ៌សម្បុរដូចជាទារក ភ្នែកលឿងដៃកាន់ឈើច្រត់ តាចាស់នោះក៏នាំចាងជាំវចូលទៅក្នុងរូងគុហាលើភ្នំ ហើយឱ្យក្បួនតំរាបីច្បាប់ឈ្មោះ "ថាយភីងយ៉ោវឝ៊ូ" ប្រែថា "តំរាបវរមហាសន្តិភាព" ហើយប្រាប់ថា "ចូរអ្នកយកតំរានេះទៅជួយទំនុកបម្រុងមនុស្សទាំងឡាយឱ្យបានសេចក្ដីសុខសប្បាយចុះ តែបើខ្លួនអ្នកមានចិត្តមិនទៀងត្រង់គិតប្រទូសរ៉ាយនឹងរាជការផែនដីវេលាណា ភ័យន្តរាយនឹងបង្កើតបានដល់ខ្លួនអ្នកវេលានោះ" ចាងជាំវក៏លុតជង្គង់ក្រាបសំពះហើយជម្រាបសួរថា "ខ្លួនលោកនេះអ្វី?" តាចាស់នោះឆ្លើយប្រាប់ថា "យើងជាទេវតា" ថាហើយក៏អន្តរធានបាត់ទៅ។
ឯចាងជាំវ លុះបានតំរានេះហើយ ក៏ម្នីម្នាវិលត្រឡប់មកកាន់ទីលំនៅខ្លួនវិញ ខំរៀនទន្ទេញតាមតំរានោះទាំងថ្ងៃទាំងយប់ ដរាបទាល់តែចេះចាំមាត់ស្ទាត់អាចសូត្រហៅខ្យល់ហៅភ្លៀងបានគ្រប់ប្រការទើបតាំងខ្លួនជា "តាសៀនលាំងឝ៊ឺ" ប្រែជាភាសាខ្មែរថា "អ្នកចេះដឹងយ៉ាងវិសេស"។
គ្រានោះ នៅស្រុកជីលូ ពួកអ្នកស្រុកកើតជំងឺជាច្រើន ចាងជាំវបានដឹង ហើយក៏សរសេរជាលេខយ័ន្តមន្តគាថា តំរាយកទៅចែកឱ្យពួកអ្នកស្រុកនោះ ទាំងប្រុសទាំងស្រី ដើម្បីបំបាត់ជំងឺយ៉ាងសក្ដិសិទ្ធិឆុតឆាប់ពូកែណាស់ មនុស្សម្នាមហាជនក៏ជឿស្រឡាញ់រាប់អានចាងជាំវ ទុកជាគ្រូអាចារ្យប្រៀនប្រដៅចំនួនជាងរយនាក់។
ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ចាងជាំវក៏ខំដើរស្វះស្វែងព្យាបាលរោគាពាធតាមស្រុកតូចស្រុកធំនិគមជនបទនានា អ្នកណាបានលេខយ័ន្តមន្តគាថារបស់ចាងជាំវយកទៅរក្សាទុកលើផ្ទះ ក៏បានជាជ្រះស្រឡះអស់ជំងឺតំកាត់ឥតមានភ័យបារម្ភអ្វីឡើយ។ បណ្ដាជនក្នុងស្រុកតូចធំសឹងនិយមរាប់អានមានទ្វេឡើងរាល់ៗថ្ងៃ។ ចាងជាំវលុះកើតមានលាភសក្ការៈ និងមនុស្សម្នាមហាជនចុះចូលជាសិស្សគណៈច្រើនហើយ ទើបតាំងសិស្សគណៈទាំងនោះ ឱ្យធ្វើជាភ្នាក់ងារឃុំគ្រប់ៗអន្លើប្រហែលដប់តំបន់។ តំបន់ធំៗមានមនុស្សចំនួនពីរម៉ឺនប្លាយនាក់ ឯតំបន់តូចៗមានមនុស្សចំនួន ៦ពាន់ ឬ ៧ពាន់នាក់ មានមេកាន់កាប់រក្សាកូនស្រុកតាមលំដាប់ហើយ មានទង់ជ័យសម្រាប់ចេញច្បាំងគ្រប់តំបន់។ ចាងជាំវតាំងខ្លួនជាអ្នកត្រួតទូទៅ (ចុងគុន) ហើយក៏តែងឧបាយឱ្យរន្ទឺឮទៅថាផែនដីនឹងភ័ន្តប្រែជាចលាចលហើយ ព្រោះមានអ្នកមានបុណ្យមកគ្រងផែនដីជាថ្មីស្រុកទេសនឹងបានសុខសប្បាយ ហើយឱ្យយកក្ដារលាបពណ៌សរសេរជាអក្សរពីរតួទុកនៅមុខខ្លោងទ្វារ "ឆ្នាំជូតស្រុកនឹងបានសុខសប្បាយ"។ គ្រានោះ ស្រុក ឈិងចូវ១ យ៉ុវចូវ១ ឝ៊ីចូវ១ ជីចូវ១ ជិងចូវ១ យ៉ាងចូវ១ យានចូវ១ អ៊ីចូវ១ ពួកអ្នកស្រុកទាំងប្រាំបីតំបន់នេះរាប់អានសរសេរយកឈ្មោះចាងជាំវទុកជាទីសក្ការៈបូជាគ្រប់ៗផ្ទះ ទើបចាងជាំវប្រើឈ្មោះម៉ាយានអ៊ីអោយយកមាសប្រាក់ទៅជូនផ្វឹងស៊ីខន្ទីថា "ចាងជាំវរបស់នេះមកសុំឱ្យផ្វឹងស៊ីជួយធ្វើការជាកលសឹកក្នុងទីក្រុង" រួចហើយចាងជាំវក៏ប្រជុំបងប្អូនប្រុសទាំងពីរនាក់ពន្យល់សេចក្ដីថា "បើនឹងគិតការអ្វីៗត្រូវឱ្យយកចិត្តបណ្ដារាស្ត្រជាប្រមាណ ដ្បិតឥឡូវនេះបណ្ដាអ្នកស្រុកទាំងប្រាំបីមណ្ឌលគឺរាប់អានស្រឡាញ់នៅក្នុងឱវាទស្ដាប់បង្គាប់យើងអស់ហើយ បើបានការព្រមព្រៀងដូច្នេះ តទៅយើងត្រូវតែគិតយកផែនដីប្រសិនបើយើងមិនអើពើក្នុងពេលវេលានេះទេ ក៏នឹងមានសេចក្ដីស្ដាយទៅថ្ងៃក្រោយ"។ ប្អូនប្រុសទាំងពីរនាក់ក៏យល់ព្រមផង ទើបចាងជាំវឱ្យបញ្ចុះបញ្ចូលទាហាន ព្រមដោយគ្រឿងសាស្ត្រាវុធត្រៀមប្រចាំការ ដល់កំណត់ចេញច្បាំងវេលាណានឹងបានចាត់ការដោយស្រួល។
ចាងជាំវប្រើសិស្សម្នាក់ឈ្មោះថាងចូវ ឱ្យកាន់សំបុត្រសម្ងាត់ទៅជូនផ្វឹងស៊ីខន្ទី ឯថាងចូវមិនបានយកសំបុត្រនោះទៅជូនផ្ទាល់ផ្វឹងស៊ីខន្ទី ក៏យកទៅជូននាហ្មឺន17